Katalog

İKİ 27 Mayıs 1960 sabahı erkenden blr clpla iflvimden alınarak havaalanına, oradan da, kiml profesor aı kadaşlarla birlıkte bır askeri ta«ut uçağı ile Ankara'ya gotürüldüğümüz vakit, O sdbah radyoda konuşan tok sesin sahıbırıl tanımıyordum Doğruca gıttiğimiz Genelkınmay bınasmda Orgpneral Cemal GUr<sel in başkanlığıntia yapılan ılk toplantıda da TUrkeş'l tanımadım Orada bulunup bulunmadığını anımsamıyorum Onu ilk kez Geçicl Anayasa olarak adlandırıian Millî Birlık Komıtesinin görevlerıne ilışkın yasa tasarısının bazırlamp MHK ya Bimulmasından sonra, yine GUrscl ın başkanlığındalu bır toplantıda tanıdım Hu yasaııın tdslağı, aym zamanda hukuk ogrenımı gornıu? olan genç kuıınay subaylardan yüzbaşı Nuınatı Esin ve Muzaffer Özdag taraflarından kalcma Bİınmış, Üruversitemn Anayasa Bilım Kurulundan ayrılıp görevlendırılen Prof Hüseyln Naıl Kubalı ve Prof Muammer Aksoy ile benden oluşdn ııç kışılık küçük kuıuıca incelendıkten eonın, O/dag ve Eain'lo bıılıkte yapılan toplan tıda son bıçımini almış ve Mıllı Birlik Komıteeırıe MinulmusLu Bu nedenle Mıllı Bırlık Komıtesmın o günkü toplantısında, adlarını yukarıda saydığım öğretım Uyeleriyle benden başka pıofosoı yoktu Toplantıya başkanlık eden Gürsel İn saÇında Kubalı ve Aksoy, solunda ise ben oturuyotduk Komıte uyeleri, masanın iki yanında bizdon sonra yer almışlardı Hu, konuk horalara gostenlen bır nezaket eseriydi. Bır ara benım solumdakı sandalyeye blr albay oturdu ve kendıslni tanıttı Alpaslan Türkeş Birkaç kelime konuştuk O sırada bir de grup halinde fotoğraf çekildl Bu resmi halâ Baklanm Ondan sonra TUrkeş'le tUrlü tarihlerde blrkaç kez daha kısa konuşmalarımız oldu Oturup herhangı bır konu üzerınde gbrusme veya tartışma olanağı doğmadu günkü flörtltl MC lktldarımn başlarından blrl olan zatı, Türk halkının tanımasında yarar buldum. Türkeş ın tutumunu ve (fidlsini ilerisl için tphlıkelı goıdüğumden, bu düsüncemı, onun adını hu, aıunaksuın tam ıkı yıl once 2li nlsan ]'l74te Cumhurıyet te çıkan «Yenı Bır U Mirt özletni mı?» ba>lıklı bır ya/ıda dıle getiıerek. O nıın tuı uf,u yolun Hıtler ınkıne ben/cdıgmı belırtmiitım Bu benzetmevi bır hakaret savan Türkeş benım hakkınıda ceza davası a<,tı ve bu jaştan sonra beni hapse atlırnıak ıstpdı ÖRien uleıımdpn bııçogu savunma por»vını kendılnıne vpımemı ıstedıler. bayın Fuiıl Altop un savunmasıyld aklandım çunkıl kendısıne karşı lıi(,bır hdkaret kastım yoktu ve olanidzdı da Bütun ömrüm boyunca kimseye hakaret etmedım kı ona edeyun Ama o, bunu bılmesl gerpktıgi halde mahkemeyp basvurınaktan çekınmedi Koca Türkiye'yi kendısının kurtaracaRina ınanan «bü yük adamlar», sanıyorum kl, boyle davraınşlarda bulunmazlar. Bır şey daha eklejeyım: (14)'lerın lik Korevıyle Avrupaya suıulmpleımın uzermden altı veya yedl ay geçtıkten sonra Mıllı Bırlık Komitesi Başkanı Orgeneral Cemal Gürsele bır mektup yazarak (14)lerln yurda gerı gptüılme lerınl bu ı*ın Mıllı Bırllk Komıtesine şeret ve recegıni bildırdım îadeli taahhütlu yolladığım bu mektııbun ıade mukburu uzerınde Sunav ım 7dM vaıdı Mektuba cevap almadım Belkı bır gun bunddn da &oz ederım Yalnız şunu scivleyeyim ki, bu mektupta (14)'ler ıçın «Evlatluı sürülen bır buba gıbı uzgıinüm» ifadeMni kullan mıştım Sonraddn o evıatlardan ıkısının kendl aralarındakl yayısmada «küçultücü» ilddelerle benden söz ettlklerini, blr sorgum yapılııken. onların elyayısıyla yazılrrm mpktuplarında go/lenmle gordüm Yine o evl ıtlarrları bııısı az onoe söyledlğim gıbl, beni hapishaneve attırmaga kalktı Ne denir bu l^lere? Galiba bunu Turk halkı soylemış, «tnsanoğlu çig süt emmıştır» dıye . Sdhsıma kaısı olan davranı^ları bır jana bırakal m Kendi kendıme ızah edemedıglm foır nokta var Alpaslan Türkeş'in ortaklık yaptıgı bugunkü hükumetin başı ve AP'nin Genel Bay kanı Sulevman Demiıel Addlet Partısını hep eskı Demokrat Paıtının devamı olarak ilan etü durdıı Şu halde bugun AP (ve dolayıslyle eski DP) ile ortdklık yapan Sayın TurUeş, ni(,ın l%0' tan once askerlikten çekılın eski DP ile ı^birlıftlne daha o zamanlar girışmedi de, ona karşı eyleme geçenlerın arasına karıştı ve DP iktıdanm yıkanların ilk radyo spikerl oldu? Şımdı İse vaktiyle yıkılmasında rol oynadığı zjhniyetin tıpkısına sahıp olan ve o zıhmvetin lideri Celal Bayar dan «AP doğru yoldadır» onavını alan AP' nin güya devlet güvenlik kuvvetlerlne yardımcı vurucu gücllnü oluşturmaya ugraşıyor? Îşte bunu bir tlırlü anlayamıyorum Yoksa şımdı de ulkeyı bu yoldan mı kurtaracağı duygusu doğdu lçine? Ülkemız ve halkımız gerçekten nrınacnk dunımda bulunuyor Mıllet olarak uvaıımalı, vıİRinlıfta dUşmemell ve demokrasiyl mutlaka kurtarmalıyız. Nazik zamanlar yasıvoruz . tUMHURİm 25 Nlun 1975 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER • KUŞBAKIŞ1 mi Ikemızde blrşcyler tezgnhlanıyor Olanbitenlcrl kavra11 nıak Kııı çok yonlu gözlemiere, güçlü istihbarata, dr** KUtsel vabalara gerek var. Ama Turklye ye ku^bakısıyla goz atan blr klmıte Ue, olaganııstu blr donem yasadiRimızı ve gcletek gunlrıın buyuk olavlara gene kaldıgını sezinlijehıliı, gorcbllir İlk ^arpıcı K<"'(>eI Bozl*""1. Ceplıe orlaklığındak! llglnç ls Imlıımııcltır MIII' sokakların vııııını KUiunıı oluştururkcn devlctln glzli ürcüllorlne sokulmaktadır. MSP, dinsel keslml gellştirlp drnellemek tşlcıin) silrduruyor. CGP gardrop Ataturkçlilerine gü\cn vermek volunda rolünü brnimsemiş AP İse hem yifiinlara hem «ermayeve uzanan kapsanılı blr oıta dırek savılı>or Bu ortaklar arasında çcli^kilcr yok deglldlr, ama, sonııçta uzlaşma ve ııyıısma kaçımlnın7 sonııç oluvor Dort partinln davranıslarını avrıayrı izlevlp koordlne eden guç İse daha cerllerde ve gölgede hıılıınııvor Ceplıe oıtaklıgının en goze çarpıcı eyleml, dfvlet »rgutlerıni kovu blr fasizmin Kprpklerıııe gore »yarlama çahası olmıışlıır Bu volda ortaklarm hi\blr sınır tanımadan juıuduklerlni sovlemek dogıııvıı dlle cPtırmektlr Bır k»leınıle Turkıve nln hutıın v.ılllprlni deKistlrcbilmek cenur ve kararlı bir davranısı slmgclrr Cephepilerln bu alandald sınır UııımaıliKi vasa tanıma/lık karaktprlne dbnusmııştur TKrdeki olav valni7 vivıların dpgll >ııkspk mahkpme kararlarınııı da hHe savıldiKim kTiııll.ıriı Cpplıpeıler shil ılt v let kpsıminde \;ıp;uakl ırıııı vapııııs şımdi de Orduya el atmıslardır Hu hakımdan lrtııı O7H\dınlı olavı onemll blr aşamadır Şlmdhe dek silnhlı Kııvvetlerdekl hlverarsi Kiırpııeğl içerdcn ve dısardan savın gormustü 27 Mayıs'ta OiRpııeral Cemal Gürael'ln konumu ve dııııımıı bu MVKiıım urunııdıır 1J IMart IVIudalıalosi de vlııp hivpraısi içinde vapılmıslır Ol ıjŞ ırnıvlıi donemlerdc bllp R(>7ctılen bu prrtr<mk, slındl tophp<ilpr pllvle hlr kpn.ıı.ı itılıvor Anrak drvrlnı vevn karsi devrlm dönemlerlnde yapılabllecek hir islpm llava Kuvvetlerlnde ıren,ekleştlrlllyor. Bu bir yenl kapının nçılmasıdır, blr başlançıçtır. Olıpaniıstu mahkemplpr sokak kavcaları kanlı pylpmlrr baskı tedblrlerl vasadısı 7i>rlaınıılarln lurkıyp blr karsı devrım ortamını vasamakta sis eittikce vofeıınlasmaktadır Ama bu volda jurumpk Hin Cpphecllpr nereden EiK, almaktııdırlar' Soıunıın karsılıçtnı hıılahilmpk Hln Klsalnsrr İle Cejv hc arasında (fpllijen çizlı dlploınaslnin bf)vtıtl.irını bllmek Kprpkıı. (.I7İI dlplnmasl tlpınpk hılktan Çİ7İİ pı/arlık denıektır. Bu pızaılıçın slındıvp dpk a<ıia çıkan vanı şıuiur: Ankara, \BD'ne n6 us kiralıvnrBk Amcrll a kpspnin ağzım açapak ts nalt bu çapta mıdır' Kıhns vp Ege'dr neler ahp neler «atıvorıi7l> Blllnmlvor. Blllnpn butriınkü Türkiye or. tamının CIA Kln en elvprlsll bıılanıklı^a ulaştıftidır. Tüm riiiımda Kissin^er dlplomaslsl İle CIA Isblrlitlnln çesltli SostTireİpri dunvn hasıııına vansımıstır. (pplıetllpr eu7ii karn vılnımpktpdlrlpr. Bu artık heltldlr Ama ellerlndp veteılncf ekonomlk araç bulundutu kuskuludur. Çiinkü Tiirkiye'de kapıtalist eellsme kendl krndlsinl duvara sıkiftırmıstır. ClkPmi7in SHIIIVIIPSIIIPSİ, dışa baclı blplmde dıızrnlenmlştir. tktntl Dünva Savaşından bu van» otuz yıl geçti. DemlrÇelik vc cnpr|l keslmlııde hllp vahancılara muhtaci7 Bovadan IHra otomollvcİPn netrolp degln ipr vnnda IthalAta davanan ınokaııizıııa ekonomlk lınVHtınıiî'in can dnmıırım oluşturııvor Bu can damıınndald kan, dnvl/le dolasımını saftlar \r\\a dovl/ norpdp? Hıs ticaret açıgımız T.<pısaldıı: tilumsfızluk. \rr% lcalkınma von. lpml \e vanlıs vatırımlardan doü'UT'T. Dı^ odemplcr dengeRi bozııkttır Cephecl zlhnlvet İse Osmanlı ıısııltıne basvurarak vnhaneı sarraflardan «aflanan kıısa vadell ve Tiiknrk fnlzll D T İle lslnl bu^ııne varıncaya dek idare ed* ÇM blldi. Bunalım tjlttlkçe yogunlaşmakta, dar botszlftr daralmaktadır. HHvle donemlerde hüvfik Ir çatısma çıkanp Hzgürlıijru ve halk denetiminl kısmak rcemen çpvrelerln btllnrn strntefisldlr. Ancak bu blllnpn stratrji 197H Türkiye'. nlndr dıs destek hulunmadan yurutülemez. Dıs destrk Aıuu dolu'da, E'ğe'de Kıhns'ta ödünler verilerek »aftlanahillr. Acaba sstUndı mı? • Ülkemlzde blrneyler tczgahlanmak tıtenlvor; bu bplll: tP7R ıhtarlar da belli . \nıa toplıımda her istpyen, istediğl tP7f;ahı kıırnınnz. BupünkU lürklvenln riünkü Türkire'den avrılıgi halk yıftınlsrındakl hlllnvlrnrnprtlr. Demokratlk oıcııllrı, nalktakl biltnçlcnnıpvt çerrkll blçlmde dejerlendlrcbllirse, tchllkell donemeç asılacaktır. Hem de kısa «aydabılecck bir nurede.. Türkeş'le Ilgili Bazı Anılar Hıfzı Veldet VELiDEOEOĞLU Ve «Törkeı'e dlkkat edlnlı Onun Izlnde K07Ü ka|ialı vıirumenlzi gnnlum arzu etmiyor» dedım. Ikısi bırden bu sözUme itıraz ettller Nuınan Esin Türkeş ı<,m • Değerlı bir devlet adamıdır» dedı ve özrlag cU onu onayladı Ben: «Inşallah öyle olur Denim sozlerlm Türkeş hakkında herhangi bir bilgi veya tecrubeye değil, duyguya ve İ7İenııne dayanıyor aldanmış olmayı dllerim» dlye cevap verdim ve aynldık Şımdı Numan Esin ve Muzaffer özdağ'ın bu zat hakkında aynl kanıyı taşıdıklarını hıc sanmdin. 1 ocak 1962 yılında Medeni Kanunun vtirürlüğe glrdiğinin 50 yılı Isviçre Ünlversıtelerınde düzenlenen görkemlı bılımsel torpnlerle kutlanıyordu. Zürih, Bern, Basel Hukuk Fakülteleriyle St Gallen Ytıksek Tıcaret Okulunda bııpr konferans vermek üzere lsvlçre Hukukçular Kurumuna çagırıldım ve bu çağrıyı memnunlukla kabul ettim Gidls donuş u<,ak bılelımın ndsıl duzenlenmesi Rprektığıni benden sordular. ÇunkU geıek yol paramı, gerek oradaki otel mas,rana:ımın ü/erlerindekıleı ını, çagrı mpktu bunda iı.ına blldırmlşlerdl. Ben bılet lçln şu planı verdım «Istanbul ZUrlh Brüksel Paris . Roma îtfanbul» VP *>klpdim «Bu planda, Zurıh ten sonrakı bılet farkı tarafımdan ödcnecektir» dıyc Mtvcr pek buyuk bır fark yoıcmuş Maksaciım bu fırsattan yararlanarak, esklden berl ilışkım bulunan öbür blllm merkezleriylo de temasa geçme ve oraların bıllmsel havasını koklamaktı. Isviçreliler bu konferanslardan çok memnun kaldılar ve bana otel masraflarından başka 800 Isviçre frankı verdiler Dempk kı, istedığim kıtaplan da satın alabileoektım Erükserdekl kltapçım «Bruylant» kitabaviydl O sırada Millı Bırllk Komiteslnln eskl üyelerinden Orhan Kabıbay Turkiye'nin Brüksel Büyükelçlllğindo müşavır olarak bulunuyordu. Ona da bir mektup yazarak BrUksel'e geleceğimı, mumkUnse kendısl ve La Haye'de bulunan lrfan Solmazer ile goruşmek Istediğımi bıldirdım 12 Mart Faşızmı donemınde opera binasını vakmak, Türk gemilerini batırmak gıbl sabotai eylcmlenyle haksız yere suçlanan Solmazer ile de, 27 Mayıs 1960 devriminin ılk günlerinden başlayarak. tıpkı Esin ve özdag ile olduğu gibl, bır yakınlık dogmuştu, aramızda. Meıt, vatansever blr Rençtl BOvle eylemİPre giriîtiğıne veya katıldığına hiç bır zaman toanmadım Nıtekim Sıkıydnetım Mdhkcmesi'nda aklandı îşte bu Solmazpr n kasım 1 <)()0 darbesınde «14 1er» denilen grup ıçınde, muşavır olarak La Haye ye sürülmuştü • • • Bııçok insanda olduğu gıbl, bende de, ilk karşıU^tıgım kışilerle ya çabucak ruhsal bir yakınlık duygusu meydana gelir, ya da bunun tersı olur Halkın «yıldızları barışmak», cyıldızlaıı bnrışmamak» d"yımlerındekı anlam, bu ılk izlemmın yaıattığı olumlu veyd olumsuz duygu yu belırtir Ben Mİ1H MUcadele Anılarımda İsmet Inonll ve Celal Bayar'm «büyük» yıldızları ile benım «küçük» yıldızımın, 11)20 yılında, daha onları gdrduğUmUn İlk gününde barışmadığını Inonu nün bende saygıdan çok koıku, Celal Bayar'm ıse karanhk duygu uyandırdıgını yazmıştım. Coğrusunu söylemek gereklrse, TUrkeş onlar fçıbı bnemll blr kist olmamakla blrllkte, 1920'den kırk yıl sonra karşılaştığım bu kıırmav albay İle de yüdızımın banşmadığını hlssettım. Aradan aylar geçtl Blr gün özdag ve Estn Istanbul'a geldiklerlnde beni evımde ziyaret etmişlcrdt Tabıi hep memleket lşlerlnden konuştuk Onlann Turkeşe çok bağlı olduklarım gör düm Gençtller Teorllbesızdller. Fakat sonsuz bır vatdn sevgısi ve iman ta^ıyorlardı Kendilerıne Ruvenlnn vardı Yıllardan berl Ünıversile bgretım üyelığınde bütün işım genç kuşaklarla oldugıı için, bu senç kurmaylarla da çok lyl anlaşıyordum. Onl.ın uğurlarken uyarmak lstedım. Kabibay ve Taşer beni Rıuksel havaalanında karşıladılar Otelıme kadar goturmek nezaketım gb&terdiler Sonra TUrk Elçılığine gıttik. lrfan Solmazer de sonradan yetıştı ve hep birlikte Brüksel'ln bir lolcantasında akşam yemegl yedık Elçiligımızde Orhan Kabıbav cebınden bır tngıliz gazetesı çıkaraıak oıada Alpaslan Iuıkpsın Ingılı^ce çıkmış bır mektubunu gosterdı Ingilızre bılmıyordum bana teuumo fllı Smııım Thames ga/;etesıydı TUrkeş şoyle dıyordu «Millı Bırlık Komitesi Uyeleri benıın yakınUrda bıılunmamddn korktukları i( ın beni llındıstan da \enı Delhl ye surduler obıulpruü Avııi(Miıın yakın merkerlerine gonderdüer » Bunu okuyunca şaştım kaldım Nasıl oluvordu da bu zat aralarında kacter bırhgı olan arkadaşlarını küçük düşürücü bövle bır sevi Mllll Mtlcadeledekı büyük düsmanımız Ingılızlerın büyük bir gazetesıne yazabılivordu' Bunun psıkoloıık nedenını Kabıbıv nçıkUdı: Meger (14) ler bir ara toplanmışlar kenclı aralarında sıyasal bır gıup kuuı )k ıstemı? ler Türkes ille bu grubun başkanı olatafcim chye tuttuırnuş Öbür arkadasları bunu uygun bulmamışlar (14)'ler arasmda bır çatlak meydana gelmış Onlar grup lırierliKİ i(,ın Kdhıbay ı uygun gdrmüşlermış BÖylece toplu bır (14) ler grubu gırışimi suya düşmü? Boyle dp olsa, «TUrkeş ın o sırada böyle bır mektup göndererek bunu bır Ingilız gazeteslnde yayımlatması yakışık alır mıydı? » dedım ve Türkeş'in niçin ille «lider» olmıık istemesinın nedenını sordum «Turkıye yi ben kurtaracağım» demlş Kabıbay sormuş «Nasıl ve ne ile?» Turkeş cevap vermış «tçıme byle doğuyor Bu bır duygudur. îçimde bu duygu var » Herhangi müsbet bır yol gdstermeksızın sadeco duygu ile hareket ettığl ıçin onu lıderlığe seçmemışler. Aradan on altı yıldan fazla bir zaman geçtijti ıçın, bu özel konuşmayı ve İngılı/ Kazctasındeki o mektup durdugu için de, bu olayı burada açıklamakta bir sakınca görmedim. Bu • Kavaklara Hiç Gittiniz mi? OKTAY AKBAL Evet Hayır 25 Nisan 1915'teki Saldırı lımcl DUnya Savaşı tngilteıe Fransa Rusya (uçlU ıtılaf de\letleri> ile Almanya Avusturya Macarıstan (ıttıfak devletleri) arasında 3 aguıtos 1914 günu basladı Balkan Savaşında ıçtpn ve riış tan türlü oyunlarla yenılgıye ugratılm ordumuzun eğitilmesl v« yenıden düzenlenmpsı ıçm Almanya'dan bir askeri heyet ıstenmışti. 14 aralık 1913 güntl lstanbul a gelen bu askeri heyetın subay mevcudu 42, ve baskanları da Tıimgeneral Llman Von Sanders idi. Bırincl DUnya Savaşı başladığı zaman Almanlarm Akdonız de bulunan Goeben ve Breslau adında (bomadan Yavuz ve Mıdıllı dendi) ıkl büyük aavaş Kemlsıni Ingıllzler kovalamaya başladı Alman askeri heyetınin baskısı sonucu Enver Pasa 10 ağustos 1915 de Çanakkale Boğazının onüne gelen bu gemilerın Bogazdan gırmesıne lzın verdl Inglltere ise, ısmarladığımıs Ikı gemıye savaş çıkınca el koydu Türkıye'den gemileri teslim almaya giden mürettebat eli bos dondü. Almanlar bu gemılerin yerlerine bız TUrklere Goeben va Breslau gemilerini sattık dedıler. Bu iki gemınin murettebatına başlarında amiralleri Souchon olmak Uzere fes giydınlctı. Sozde Türk olan bu gemıler Karadenize açılıp bazı Rus lımanlarını bombardıman ettiler Bu surclle de Osmanlı Devleti 30 ekım 1914 gtınü Almanya'nın yanında bu savaşa katıldı ve BoJa/lar kapatıldı. Ingılız savaş meclısl 28 ocak 1915 te denizden saldırarak Boğazın açılmadina, 16 şubat İÜİ5' do ise kaıadan da ordu ile kuşatılmasına karar verdl Bu surelle Osmanlı Devleti savaş dışı bııakılacak, yanl parçalanacak, Almanya da doğudan kuşatılarak çabucak çökertılecek ve savaşı kısa sürede bıtireceklerdı Boylo ümlt ediyorlardı. Bu amaçla, 12 mart 1915 gUnü Ingılız Generalı Hamılton'un Başkomutanlığmda «Akdeııız seferi kuvvetlen» adında bır ordu kuruluşuna giriştiler Aynı zamanda Amıral Carden, son ra da Robeck'ın komutasında Ingilız Fransız ve Rus savaş gemilerinden o zamana kadar tarıhın en büyuk donanması kuruldu Bu mağrur donanma 19 şubat 1915 günü Bogaza saldır dı Donanma ile Çanakkale Bogazı topçusu savaşa başlamıştı. 18 mart 1915 gunü İse üçte bırınl yıtıren büyük imparatorların donanması yenilmıs geri gıdıyordu Denı/ctı n sonuca varamayacağını anlayan düşman, karaya asktr «.ıkaıarak donanmasının da desteğı ile (Amfıbık hareket) yurdumuzu yağmalamaya karar veıdı Yagma sözcüîunU Çanakkale sffeııne katılan o çag Ingılteresınin genç ve çok sevılen şaırlerınden Rupert Brook kullanıyoı du Rupert Brook yola çıkarken yazdığı bir şiırınde Ayasofya'mn mozaıklerinl, lokumlan ve halıları yagmalıyacağım diyordu Bu şaır Hamllton ordusunun tımsalı olmuştu. Askerler kendılerıni savaş yerine götüren gemılerının bordolarına «Haremlere, Lokumlara» sozcuklerlni yazmışlardı. DUşman gücü topltm olarak 75 056 personel, 16 481 hayvan, 3 104 araba. Bu kuvvetler bila hare Lımni adasının Mondros ll nıanına getirıldi. Imroz, Bozcaada, Sklros adalarınd» lklnci derecede üsler kuruldu. B 25 AY, NISAN 1915'TE BAJLAYAN ÇANAKKALE SAVASJ.ARI, 8 ÜSTÜN YURT 17 GÜN SÜRMÜ5, TÜRK ORDUSUNUN STRATEJı SONUNDA MAGRUR SAVUNUCULUGU ıLE MUSTAFA KEMAL'ıN ASKERİ DEHASININ YARATTIGI DÜ5.MAN YENıL„ M . TOPRAKLARIMIZ1 B lr cam tltreşıml kalmış bplloSlmdc Ne zaman vapurda Kiricrken t,ım tıtrpşimi duvdrıın, çocuklugun o uzak gunünrie bulurum kendlml. BHİp tUkenemcz blr yolculuktu, çok çok uıaklara (rirtlyordum. Yıl 1D29, llkokııla baslamamdan omrki yaz. BoRaziçlne ilk gldi^ım ınıydi'' Bplkl Y» da anımsadıgım Ilk Boıcaz yolcııluğıı Bellek tuhaftır, klml anılar kazüır, klmisi slllnlr gıder En uzak anılar daha canlı olujor, dunü, oncekl gunu unutuvnr insan Belkl dc drgisik blr «IJ,PV» gerekll anının belleğln batagında bogulup gitmesini önlempıe Bır koku, bir Bes, blr ıöz, blr olay, ne bileylnı yaşanıla ilgilı herhangi bir «sey» O cam tltreşimi o uzun lstlnye .volculufeunu yasatır hana. Blrkdç ay kalacagımu o korfezdckl ahsap evln ust katı, komsu jalıdakl kucuk kız arkadaşlar, lstlnjc çayırı, tepedeki agaç çlleklerl, futbol nyunları, dpnı/ılt dolasmalar Bir de, İki kez denlze girisjiim, biri zorla, birl de rıhtımdan ayağım kayarak O lam tltreşiml olmasavdı, 1929 yıiının blr ilk yaz güniı dlrllcmc7ili ı^imcle Daha sonraki haftaların, günlerin anıları da . tlU\azdii vapur gezileri Binecpksin Emlnrtniln'den o gprmısın tum i/lerinl ta^ıvan kuçuk vapıırlardan birine. Oturacaksııı mı guveıtenın ruzgâr almaz blr kosesınde Elindp kltabın, ağzında sigaran. Oundfllk dertlerin, sıkıntılann, ugrav laıın baskısından zorla koparacaksın kendini. özellikle yazarlar için gcrcklıdlr boyle gevicl kopuslar. Blr stırü sorun yığılınıştır onunıızc, yaz yaz bltmez, oku oku sona ermez. Hatta daha da karışır, daha da çozülmez olur. Bir an gelır, kalem durur, vazgeçer yazmaktan. Ya da ne yazarsan beğenmrz olursıın! Dcger mi dersin, bütün bunları yazmak, anlatmak, baskalarına ilelmek pek ml gerekll? O zaman blr yıkılış ba*Iur içinde, kurdugıın bir beğeni, bir güven kalesl çoker glbl olur. O zaman al sevdiğin, değeriııe her zaman lnandığııı blr kitahı, atla bir vapura Beniın tutumum bu, slz başka yoldan gldeblllrsiniz, blr kahve kofesine, bir karanlık sinema salonun», bir dost sbyleşlslne, yanl ber günku uğrasınızla ilgisız blr konuya, blr evrene ,. Bcjiına ya7madım ben, valnızlık bana yasak, diye. Ne yaplum, «>alnu» olaınadım. Gerçek lıısanlarla değil soyut kisllerle, ama canlıdan daha canlı varlıklarla dostluk kurdunı hep. Her zaman çevremde onlar oldu. Blri gitsc, besl geldl. Nereye kaçsam bırakmadılar, onları lstcmedlğlm zaman bllc Kitaplar, dergller, gazetclpr, filmlpr, yazdığim, yazmak İçin sıralarını bekleşpıı yasamıs yasamamıs klsller Blr kuçuk \ajıurun on gmertesinde çevremde hiç klmdeler yokkctı, onlar ylne vardırlar tç konuşma dcdiklcri ncdlr kl, kisinin kpndl»iyle, kendisl sandıgı birlyle tartışmanı, siırüp (pden çekisme6l Yalımlık (luvaıı, dıışunen, anlamak. tanımak IsUven insanoğlunıın bllmpypcpği blr duygudur iste . Kavaklara hiç gittiniz ml" Son kez Kavaklara bplkl ylrml yıl oncp gıtmiştım Ylne boyle kentin dağdaganndan kaçmak lstedİRİm bir gundıı. Anadolu Kavağı o zaman bir köydiı, hem de yasak bolgplprle çevrili blr yer. Blr saat oturdum kıyıda blr kahvede, bir gazoz lçerek. Hep oykuler yazar, ovküler duçünürdum o Bunltrde Ama ovkü o gun ayağıma gellverdi Yasamın blr vapıagı, hrrhangi blr yerinden açUmış, ifUs oyku' . Blr kahıbalık toplandı kıyıda blrden Herkes kosustu, nc olmus dıve bakaıkcn, bir ceset çıkardılar denizden, şişmis, korkıınç blr *cy Balık^ılar bulmuşlar. önceleri herkes o cesetten soz cttı, ^.pvıesınc biriktl, ltişe kakışa Klmrîı, neyln nesi\di* Vapıırdan atılmı? bir delıkanlı, dedl hlr keskin zekâlı Rus vapurundanmış' Canına kıymış bir tutkun dedi bır başkası Dtrin derın duşunen bir balıkçı «Cinayettlr bu» deyip kesti. Sonra dağıldüar. Sonunda ce«et tek basına kala kaldı kumsalda bir şeydl slmdi iıısanlar için .. Uzun yıllar sonra yenlden Kavaklar'dayım. Tepeye çıkan o güzcl yokus. Her adımda gerlye baharkrn . Gıiııes batıyor karsıda, an an iniyor her gecekl yerine. Ben Ceneviz kalelerlne dogru yuruyoıum. Yıllar öntenln yerl mi burası, değil. Klsilcr gibi yerlcr de degisir. Her ku^ak «baska» yönleriyle tanır semtlerl, köylerl, kentlert. Daha dogrusu birde yarattığı, bııaktıgı izlenlmlerle anlam kazanır yerler. Kavaklarda aramak yıllar dncekl «ben»i, ne deıül boijsa, İstinye'de o 1929'un çocuğunu bulmak Istemek de gerekslz. Her gereksiz, her boş ugraş, gulünvtur, bUirün. Ne var kl üısanoglu gulunç dü?tügunu bılemez çogu zaman. Proust glbl koUularla, renklerle, «eslerle arar geçmiş zamanı. Buldugu zaman, buldujjunu »andıfcı zaman, btr de bakar kl o bUsbütün başka »eydlr. Yedl, «ekla yaşındakl ben»le, kırk, eUl yasındakl «ben» aynı kişl oUblllr ml? O, olup eittı, su andakl «ben» büsbütün baska blri .. «SoyuUun son sayısuu okuyorum dönüste . önce dlzeler.. H. î . Bahar, «toplasan bepsl bir tek »öz» demi» blr şUrinin sonunda lek bir dize yettl bugunü »nlsmlandırmaya: topUsan hepsl bir tek »öz! TUmyaşam, blr sözcuk, tek bir söz. Butun sorun, o soz nedlr, onu bulmak. Hep aramalar bundan, bütun bu yazüar, romanlar, dlzeler, oykuler, saoat, fcUlm hepsl o «tek blr soz»u bulmak lsteği... «Blr açılıp bir kapaııan slslerle» gicUyoruz kuçuk blr boğas vapurunda... Nail SERTBAŞ Çıkarmadnn 48 sa»t önce donanma orduyu yüklemıs olarak Gelibolu yarımadasının açıkların daki savaş mevkılerine harekPt edecek, sahilden 3 km açıkta askerler mavnalara, küçük teknelere aktarılacak, bunlar dörtlü gruplar halinde motorlarla sahfle çekilecek, çıkarma sabahın ılk ışıklarıyla başlayacaktı Her asker 200 mermi, tufek, kazma ve Uç günlük azık taşıyacak, böylece her asker 32 libre (10 kllo) yuklü olacak Esas çıkarma yerl olarak Gelibolu yarımadasının alü yerinde mevcut kumsallıklar seçılmıs tl Ege denizine bakan kıyının kuzeyınden guneyıne dogru Arıburnu Kabatepe arası (akıntı sandalları esas çıkış yerinden ku zeye sürdü, çıkarma Anburnu'nun etrafına yapıldı Buraya An. zak sahıli dendi), Çamaltı burnunun 125 metre güneyınde kıyıya dık men yarıntmın iki yanı (Y plâiı), Mezaronü (tkız) koyunun 250 metre güneyındeki kıyı parçası (X Pla(ı) yarımada burnunun doğusunda Tekke koyu (W Plajı), burnun batısı Ertugnıl koyu (V Plâjı) Morto koyunun doğtıau (S Plajı) Bu altı esas çıkış yerinden ayrı Anadolu sahilinde Kumkale'yp de kısa maksatlı blr çıkarma, ayrıca Bolavır Saro/ sahili ılp Ezine . Beşıke limanlannda çıkarma kanısını veren gosterlşler yapılaraktı 24 nisan 1915 cumartesl günıi düşman 200 gemi ile Mondros limanından hareket ettl General Paııs komutasında lııgılıas denız pivadelerını taşıyanlar Saros koıfezıne General Birdvvood komutasında Anzaklar tmroz'a Ge neral Hunterweston komutasında tngili7 29 Tumen ve General d'Aınade komutasında Fransızlar Bozraada'ya doğru yol alıyor lardı 25 nısan 1915 pazar günü saat 04 te sahıllerımtz seçildı Çı karma yerlerine gore sa,ıt 04 0 İIP 07 30 arasındaki vakltlerde düşman askeri topraklanmıza basmava basladı Çıkış yerlenndp karaya çıkan bu birllkleri İn Kilız, FrHnsı? ve Rus savaş gemileri yoğun ates kudretleriyle des tekliyorlar kıyılanmızı hallaç pamugu glbl atıvorlardı ral Liman Von Sanders'i kurulmakta olan 3 orduya komutan tayin ettı, bu zat, karargahmı 28 martta Gelibolu'da kurdu 5. Ordunun emrıne verılen bırlıkler ve çıkarma günü bunların konuşları şöyle İdi III Kolordu Esat Paşa komutasında karargâhı Gelibolu'da, emrindekl 7. TUmen Yarbay Remzl komutasında Bolayır clvarında, 9 TUmen Albay Halil Saml komutasında karargâhı Maydos'ta, Suvla körfezinden Seddilbahir'e kadar kıyının gözetlemesiyle görev li, 19 TUmen Yarbay Mustafa Kemal komutasında Maydos'un doğusunda Bigali köyU Maltepe Merslntepe arasında 5 Ordu ihtıyat olarak bulunmaktadır. 15 Kolordu General Weber komutasında karargâhı, Anadolu va kasında Çanakkale'nın gUneyinde Kalvent Çıftliğınde, emrındeki 11 Tumen Yarbay Refet Bey komutasında Ezıne'de Beşike kıyılarını gozetlemekte, 3 TUmen Yarbay Nıkolai komutasında 11. TUmenın kuzeylnde bulunmaktadır Ayrıca dogrudan doğruya 5. Kolorduya bağlı Albay Von Sondenstern komutasında 7. TUmenm guneyinde bulunan 5 Tümen ile bunun doğusunda blr Jandarma Tugayı vardır 5 Ordunun Uçte blıi çıkarma mıntıkası civannda, Uçte lkisi çıkarmanın ancak 3 gunünden itıbaren parça parça savaş alanına nakledılebilecek uraklıktadır 9 TUmenln Yarbay Şeflk komutasındaki 27 Alavı Arıbumu kuzejindeki Ağıldereden Semerll (Çamtepe) tepeve, Yarbay Kadrl komutasındakl 26 Alayı Semerll tepeden Seddilbahire kadar kıyı Ko/pUcrnesıylo t;oıevlıdır 27 alayın bir ve tlçünctl taburlan Alay Komutanı ile Mavdosun do ftusunda Arıburnuna R km mesafpde zeytinlıklerin arasında lh tıvattıdır Bınbası t^met komutasındakl 2 taburun yu7bası Faik komutasındaki 4 bölüftü Ağıldprpden Arıbumu eUneyinde kl Çakaldereve, 3 bölUğü Çakaldereden Kabatepe gilnevındekl Azmakdereve, 2 bOlük Azmakdereden Semerli tepeye kadar g» 7etlpmektedir Tabur komutanı 1 bdlük ile birllkte Palamutluk sırtının doŞtısundadır 2 tabur boylpre 12 km bir kıyı parçasına dagılmıstır Astl çıkirma yeıini savunan 4 boiuetin îbradah ypdpk astpg men îbrahlm Hayrattln komutasında 1 takımı Balıkçı damların da Asteğmen Muharrem komutasında 2 takımı Arıburnuna bitişık Haintepede, Gelibolulu SUleyman Çavuş komutasında 3 takımı yüzbaşı Faik ile bır likte cesaret (Mehmet Çavuş anıtınm oldugu yer) tepede mevzi lenmlştl. Albay Slnclalr Mac komutasm da Anzak bncil birllkleri saat 05 30'da Anburnu iki yamnda ka raya çıktılar Kuzeve doğrulanla ra 1 takım doğudakl dik varlara Korku (Körkuyu) deresl lçle rine vönelenlere 2 takım ateş aç tı Anzaklar saat 05 no'te 4000 ki şi 06 00 08 00'de 8000 kışi saat 18 00'de 15 000 klşl, 42 katır 2 daft bataryası, 18 funtluk blr top ve vardımcı sınıflfirla birliklerle bir likte karaya çıkmıştı YUzbaşı Faik 3 takımı ile Halntppedeki takımının vardımma koştu Bu takımlardan ancak ağır varalanan yürbaşı Faik'i gerl gtttüren ler kurtuldu, gerisl azlz varlıkla rını vatan toprağına verdller 1 takımm cephanesi tükenince Sazlıbiyet dpresinin Içinden DUz tepeve oradan Conkbayırı lstlka metine çekilmeye başladı Evlendller Scvgi Mit Ahmct Tlryakiojlu Şarkışla 24 4 1976 NİŞANLANDIK 24 Nlıan 1976 SUndüs Demirpenç* Serdar Erçer Cumhuriyet 3374 Bellren «kırset deha: M. Kemal 27 alay saat OS45'te ancak savaş alanına hareket emrlni almış saat 08 4r>'te topçular sırtına var mıştır Saat 0<)00'da Kanlısırt'ın doğusuna yönelen Anzak koluna saldınya geçmişti, fakat alayın durumu sağ kanadının boşluğıın dan dolayı krltik bir hal almıstı 19. tümen komutanı Mustafa Kemal saat 06 30'da Anzakların kuvvetli bir kolunun vürüyüşe Keçtiftl Hoeaçimen tepeslne blr tabur (jöndermesl emrinl aldı Mustafa Kemal düşmanın Anbur nımdaki çıkarmasmın clddi olduğunu, Kocaçimen sırtlannı tutabllecek düşmanın savıınmamızı çrtkerteceğini Çanakkale Boftarmın ncılacaftmı nnlnmıstı TUmenin 72 vo 77 alaylarına «hazır ol» emrlni verdikten son ra varbay Hüseyın Avnl komutasındaki 57 alay ile birlikte bln blr güçlük lçerisinde cebrl ve ko sar adım vürUyüsle Hoeaçimen tepesinp çıktı Alaya on dakika mola verıp kendısi blr kaç subayla Conkbayınna gpldi. Burada Balıkçı damlarından çektlen takıma rasladı bulunduklan ve re 200250 metre mesafedeki 281 vukseltılı tepeye kadar pplmıs bu lunan dtismana karsı bu taKitnı mevzilendirdi, Anraklar da dura lamışlardı 57 alav topçusu İle birlikte yetişti taburlar açılarak dılşmftna saldırdılar 27 alavın sag yanı da ferahlamıştı, düşman sayıca dört kat üstünlügüne, denızdekl savaş gemilerinden gördügü büyük ateş desteğine rağmen tutanamadı, ziptptmlş buhınduftu Kanlısırt . Kırmızısırtve Dll/tepe çt^Rİstnln batısına atıldı Aksama dogru 72 ve 77 alavlan da cephPVP sokin Mustafa Kpmal Çanflkkale Savaşının 1 büvük buhranını savuş.luriTiustıı Yanmadanın günpyinde Y,X, W,VS plailanna çıkan dlişmanı dn 26 alnvın knhramanları karsıladı bazı yerlerde blre on bazı verlerde birn otuz düsmanla çarpışan 2fl alav *7 ve 27 ala > TOI bu ılk çıkıs jrünilnUn çarpıs malan'dd kuvvetinin hpmpn dorttp lloilntl knvhetmlş bu 87lz kahramanlann varlıkları topraklarfl kansmışîır Çanakknlp Savaslnn seki? aj on vedl trtln slirmüş TUrk Ordusunun H7ml bilviik rtirpnci ve Mustafa Kpmal'ın flskprllk dehasırnn vara*tıftı strateti sonundn magrur dUsman yfintlmtş 10 Oeak 1916 gUnü tot>rakla;ımızı terketmljtl Otuzdördüncü Hafta SporToto Ikramiyesi Kazananların Nazarı Dikkatine Otuzdördüncü hatta SporToto Ikramiyesi ödemelerine devam edılmekte olup, Basbayiliglmlze bağlı bayilerden oynayarak ıkramlye kazanmıs olanların blr ay zarfında subplerımiz glşelerlne müracaat ederek lkramıyelerlnı almaları rıca olunur. Taşra bayilerlnden oynayanlann ikramlyeleri P.T.T. v» Zıraat Bankası vasıtasıyle adreslerine gönderilmlstir. Türkiye Emlâk Kredi Bankası A.O. Istanbul Şubeleri (Basın: 14114) 3362 DUYURU AÜ. Tıp rakUltesi l^OU yataklı Eğıtlm ve ügretirn H»stanesı lkmal Inşaatı thalesl Hakkında Ouyuru Halen kaba ınsaatı bıtmlş olan nastanemızın cerıyo kalan ışlerı (lesısat, sıva doğrama, cam clonatırn, vb ) 3 vıla sari olmak Uzere 210 000 000 liralık kcşıt bcdellenyle ınale edllecektır hsas lhalp ilSnı takrıben 15 piln sonra vp 1 nv »üre ile ilân edılecektir Bu ihaleve gırecek (irmaıarın otnavı yerinde tetklklerl ve yeterli bılgi alabilmelert ıçin bu duyuru yapılmıştır Fakültemız 2490 aayılı kanun hükUmlerlne tabl dağUdır A.Ü. Tıp Fakültesi Dekanlığından: (Pasm: 15131) 3358 Kuvvellerlmiz v» dujmanın kırjılanıjı Enver Paşa, bogazm savunması ıçm 24 mart 1915 günü Gene ÎLÂN 1 MUessesemlzde Ihtıvaç tazlası olarak bulunan malzeme, elektrlk motorlan, Kopçalar ve boyalar Kapalı tekllf aıınak suretlyle satılacaktır l Bu satısa ait şartname ve listeler Müessesemiz IV caret Servislnden temln edilebillr i Tekllt vermek istevenler lüzumlu temlnatlan Ue birlikte 3 S 1976 pasarteü cünü saat ı7've kadar MUesses»mızp müraraat etmls olacaklardır 4 MUessesemiz 248» savıli kanun» tabi olmadıSından tşbu satısı yapıp yapmamakta veya dllediSlne satmalcta serbestür. jııııuıııımıııııııııımımımııımınııııtım VI LL ııııııııııııııııııııııııı^ ÖREIM = E = = E H E Baharın tüm koku«u, yesillikler, zeytln denizi İçinde VtLLA LALE nefistir VİLLA I^ALE kaloriferi, sıcak suvu, bUvük banyoları çift tuvaletlerı, fevkalâde temiz yatakları, salon ve odaları ile bahar tatılıniz lçindir VİLLA LALE'de tam pansiyon 123 Ura OREN BtlRHANtYE Tel 3H = ftiıııınıııııııııııııııııııııııııiMiıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııır? (Cumhurlyet: 3369^ E = = = = = Sümerbank Ereğli Parnuklu Sanayll Müessesesi : (Basın: 13809) 338S