Katalog

p&ftt CUMHURIYET 16 Nııın 1976 MUH ?ATLASiM\ ÇM ÛVK«SIN \ Öil PE tîl'ıN M i 5&AAAAAA NE VAPACAAAAAA&K ! İLfff H&OOfL HÛÛÛÛP! AAAAAAAAAH!... AAA AAAAAA^AAAAAH .L İNTiKAAAAAAM !... İNTİKAAAAAAAAAAM! ABDULCANBAZ TARTIŞMA Samim KOCAGÖZ Sait, kaşla güs arasmda dukkânı bir leblebiciye, onbln llra hava parası elıp devretmiç, sonra da sırra kadem basmıs' tyt » ı . Şlmdi ansıyabildıgım denli çok arandı bu adam bulunamadı îşte bugün karşıma çıkıyordu Partiye doğru yürUrken, su adamın senedini bulayım diye düsündüm Belki de «anıan asımma uğramıstı. hukuk açısından durumu bir dusuneylm diye Mmdımı zorladını Bu çifte dolandıncılığın nhnlmde \erinı aradım Yasa nıaddelennı düşundum Sonra vazgeçtim Şlmdı ramanjm yoktu Istanbul a dbnünre düjtınürum dedım kendl kendime Canı cehenneme rezilin 1 Boyleleriyle uğrasmak da be l&dır, billrım Kaç yıllık avukatlıffımda nelerlnl gördum Kimbıllr hangı heseplarla karjıma dikilmek cesaretıni kendlnde buldu' II ÎRAN: KÖR KUYU Röportaj: Ayşegül DORA "AKDEVRIM,, aslında bir yutturmacadır ma harekett de olmadıgı içln ao \e açıkta gezmekte. tran'd* Az»llıkl« bu yana büyuk btr ftlısme var oldugıı aöylenir O yıllarda p«trol ihracatı, havyar ihracatınm ancnk bir kaç katı olan Iran »on yıllarda dünyanın bir numartıı petrol üreten ülkesı olmuştur 1875 yılı ıçinde Iran'ın yalrucca petrolden edindigi n«t geltr Xi milyar dolardır CO t O mllyar TL'dır) Petrolden gelcn bu bü Vük gelir duıenli bir yatınma gıdıldıği ve e?it koşullarla halka donuşturtlldUjİil Mman îrtnın gerçekten $ah ın soyledigi f Ibı dunvamn «en hızlı kalkınan ulke %ı» olmamâAi içın blr neden yok tur Ne var ki toprak reformunun, sosyal reformların düzenlendlğl, halka çeşıtlı haklann T«rlldlgı ıddıa edllen AK BEVRÎM ashnda bir vutturmacadır Evet. toprak retormu, sosyal haklar. ve bütUn uygulamalan ile tam bir yuttur maca Gelirın a«lan payını 9ah ve çevresindekiler paylaşır, geri kalan ise kişi basıns dü«en gelır oranını yükseltmek için Mdcct ıstatıstiklere girer 1960'larda 20 vü«yılın ikinrl yaıısında, tran'da koyHl halkılT ' ı 7O'l feodal bagimhlık İOInde yaçıyordu Zaten çoğunlugrt veıimsız olan topraklar ağaların oldugu halde o topraklar üzrrin de (.alışan, emek veren kttylünün hıç bir hakkt yoktu Aslında oUy TUrkiye'deklnden pek farklı değildı Toprak, köylü. köyler hepsı agalara va da dırekt olarak Ştha aitti Ancak yaşama kojulltn TUrk halkınınkınden çok daha ağır v» yıpratıcıydı • TOPRAKSIZ SAVAK JıTLı LAKI KÖYLl'NÜN HAREKETLENMESı TOPRAK SONUNOA ÜZERINE JAH'IN JAH • PETROLDE Son yıllarda alınan, petroiün millllestirılmesı kararınu ıagmen daha 20 yıl gıbi urun bir zaman petrol kuyularının konsorsiyum adına çalışacagı da Iran hükümetinin yabancı petrol şirketleıı ile yaptıjjı anlaşmalar arasında. Petrolün çıkartılma"» kadar pazarlaması ve ihracatı da bnemlı oldugu ıçın Şah 7aman zaman demeçler veıerek petrollerinin dost düşman herkese sâtılık oldugunu ve hiçbir ambargo konmadıgım belirtmektp îran'ın çıkardığı 6 mılyon varıl petrolden ancak .(00 bın varıll nı serbest piyasada kendısl satma hakkına sahip bulunmakta. bunun dısındakiler tamamen Konsorsiyum tarafından idare a dılmekte Petrolden kazanılan mllyarların büyük ölçüde tekrar üretıei Ulkelere, Amerika'ya ve Avrupa'ya aktığı da saklanmaz bir gerçektir îran geçtiğımız yıl içinde Amerika ile 5 yıllık 15 milyar dolarlık bir ticaret anlasması yapmıştır Yıne 1975 de açik' landıgına göre Amerikâ'nlrj îran a yaptığı ihraoat c"o 94 ora, nında artmı* ve bu güne kadar dunyada yapılan en btlyük ıhra cat kapasitesine ulaşmıstır îran'ın Amerıka'dan aldıgı Urunl* rin lıstesı oldukça uzundur, ve bunların başında silah, nUkloer santrallar. ve IUks tüketım malla rı gelmektedır. Iran'ın ttlm lthal giderl 1975 yılında İS mtlyar dola rı bulmu$tur. Dolayısıyla Petrol gelırınin yarısından çogunu Iran tekrar petrol sattığı Ulkelere dev retmektedir. CıA ÜÇLUSU PLÂNLAR SOPUNUNA ıLIJKıH ÇEREFORM DAHA HAZIRLADI. KENOı ıSTEDıGı ÖLÇÜLER ıÇıNDE YAPMASINA VE SLOGANI KARAR ıLE KOYLÜNÜN VERıLOı BıR SURE •DtVRıM» Merdiveııi çıkıp Partiye gırdiğimde, koridorlır, odilar, salon çök kalabalıktı Sabahtan berı ne olnıuşsa olmuş, yeni Yürütme Kurulu aeçimine geçılecekmiş, toplantıya on beş dakika ara verilmiş Ortaklıkta bir kulısdir dbnuyordu Istifa eden Yürütme Kurulunun, Başkanın odasında toplantı halınde oldugunu oğrendifn Hemen çav ocağınm ynnında, etrafımı kimı arkadaşlar aldı «Seni, Yürutme Kuruluna seçecegiz • dediler Aramızâa bir tartışma başladı Ben, her hafta Istanbul'dan Yüıutme Kurulu toplantılarına nasıl gehr gıderdım 9 Olasıya bir iş değildi bu Sonra Ankara'da otuıan, Yürtltme Kuruluna gırebllecek yeterli arkadaş vardı. Giderek mllletvekiH arkadaslar da vardı. Sendikacı arkadaşlar da vardı Sendıkacılardan birkaçının Kurula gırmeye razı oldugunu, onların da çoğunun lstanbul'dan, başka kentlerden gelıp gıtıne zorunlugu bulunduğunu söylediler Bir ara salonun kapısında Genel Sekreter gbrundü Eliyle benl çagırdı Yanına vardıjımda, Başkanın benı ıstediğını söyledi. Başkamn odasına gittik Salondan geçerken Yönetim Kurulundakl muhallflerın yerli jerlerinde oturup rıgara içtıklerinı gttrdüın Başkan, kısaca durumun içyuzUnü anlattı Çogunlugun Ankara'da olanlardan sağlanacağını, benıın de Ankaraya geldikçe toplantılara katılmamı istedi Anladım kl Yurutme Kuruluna kimse pek gırmek ıstemiyor anıa oylart ıle destekleyeeekler Bu ne biçim tutumdu böyle' Gece yarısındaıı sonra otel önündeki konuşmalar aklırna geldi «Çayı geçerken at defcıştireceklerdı» ama sommluluk da ıstemiyorlardı Herkes çekımserdı Raporun onaylandıgı, ne ki kimı arkadaşların Ydrtitme Kurulundan, sudan nedenler göstererek çekildikleri ortaya çıkmıştı Yönetim Kurulu toplandı Kapısı kapandı salonun Adaylar ortaya kondu, ve gızlı oylamayu geçıldı Her ojlamada ylrrni altı olumlu. on yedi olumsuz bos oy çıkıyordu Başkana karşı olanlar Yonetim Kurulunda çoğunluk saglayamıyorlardı. Seçiml kazandık Baskan, sekreterler ypnnde kaldı Polıs Saıt'ın ıstediği gibi partl batmamıştı (' > Akşama değın Yönetim Kurulunun seçımlere ilişkın, Meclıs seçimleıine ilişkın dilekleri dmlendi Kimi işler karara baglandı Mulıahfler, goktan toplantıyı terk etmişlerdı Akşam karanlığında Partıden çıkıyorduk Yanıma dün gsceki mılletvekıh arkadaş geldl, yanında blrkaç arkadaş daha vardı • Blzimle yfmeg« gplır mısın''» dcdıler Bu saatten sonra îstanbul uçağma yetışemezdım Onlarla merdivene yürudüm. Tam kapıdan (.ıktıgınu/da, kaldınrm ve kapıyı bir kalabalığın tuttuğunu gordük Bunlar gençler, genç ogrencılerdı Bıze, trrs ters bakıyorlardı Aralarından yürüyüp geçeıken, içlerlnden bırı, «Partının Yurutme Kurıılunu bırtakım bostan korkuluklsm 1 baatı » diye yuksek sesle bıze lâi attı ötekiler gulmeye ba?ladı lar. Birden döndUm bu dclıknrüıva. kızmadan. «Bak oğlum • karşılığını verdım, •nıemlekete serpılen i o s yalizm tohumlarını, birtakım kargalar eşelemeye başladı Bu yuzden blzim gıbı bostan korkuluklarına gereksinmp duyuldu • Böyle bir karşılığı beklemlyorlardı herhalde Nr dıyect'kierını bllemedıler, donup ıcaldılar, yürüdum Kalabalıktan uraklaifinra, milletvekili arkadaş «AvukatlıSını gosterdın Ama Başkanı nasıl kurtaracak^ın''» diye ^ordu Canım sıkılmaya başlamıştı ıyıce «Siz, Başkanı mı ıstemıvorsunuz voksa Partıyı mi'» sorusu nu sordum ben de Hep&ı durup ytlzUme baktı sonra gtılumsedıler Nevdı bu karar&izlık çekimseılık'' HPITI destekleyecek sıtı, hem çekımser kalacaksın honrfi da yııvarlak, anlaşılmaz bir takım sozleı ortaya atacaksın Ne ıstedıklermi ne düytlndükle rını açıkça soyl^«!İeı ıçım rahat edecektı Anladım ki şımdı bu arkadaşlarla bir lokantaya gldrcefu, btıkaç kadeh ıçecegiz, Bonra dft dıbı bulunmayan bu kuvuya dalacag)/ Bflki de davanamayıp kavga pdeoeğı? Birden ka»arımı verdim «Kardeşleı » dedım, «bana irın versenız de otele gıdıp erkenden yatsam çok joıuldum Dün gece de hıç uyumadını Yarın ilk uçakla îstanbul a dnneceğim Doğru mahkemelere gıtmem gerek, davalarım v&r Bir daha gelısimde sızlerden bir zıvafet alacagım olsun » Olmaz falar fılan dije zorladılar ama hepsıne ıyüıkler, esenlıkler dıleyıp aynldım UYUTULMASINA • TOPRAK REFORMUNA EIINOE 6ULUNUY0R. RAGMEN YiNE ASIL SARAY VERıMtl TOPRAK LAR VE SU KAYNAKURI VE (EVRESıNIN VE BAZI PİTUMAUR O yıllarda patlamalftr oldu Ba ı ı bölgelerde köylüler çalışmakta oldukları agalann topraklannı ı? gal ettıler Asıl toprak sahiplerini koylere sokmadılar, toprakları paylaşıp ışlemeye bftsladılar 1861 yılında olaylar daha da büyüdU Onbınlerce kbylü Tahran «okaklarında açık bir protesto yürüyUşüne kalktı PolU köylüy» at«» açtı ve yıİ7İerre»ı Oldü 19M yılında petrol kavgası ile uyanan halk bu sefer de kendi topragına sahıp çıkmak Utiyor du Ancak Şahın bütun bu olup bıtenlere goz yummasına ımkin yoktu ŞAHSAVAK CIA UçllKu bu konu ıle ilgili olarak çeşıtlı planlar hayırladı ve »onunda Şahın reformları kendi ıstedıgı öKülf r ıçındı1 yapmasma, ve tepe den ıntne bir «devrlm» »loganı ıle kovluntin bir süre daha uyutul karar verıldi 1963 yılında Ak Devrım »loganı altında önce altı »onra da on ıkı alanda reform progıamları yapıldı Reform konulan sırasıyla şoyleydi Toprak reformu Devlet elinde buluran bazı sanayı alanlarınm dıel »ektore devrPdılmesı OrmanUrın mılltleştnllmesi, l»çilerın çah$tıkları ışyerlerinden hısse *ahibi olmaları, yeni bir seçlm kanunu, bir bılım ordusunun kurulma« eğıtım i«ferberlıgt sağlık seferberliğı, hayat standardının vukseltılmesı gelişme v« yeniden duzenlenme örgutılnün kurulması «ııı kaynaklsrının mıllıl*(ıtirllm*sı idari reform yapılmir Btı reformların vapüacagının basın \oluyla halka açıklandıftı sııalarda toprakların ° nBO'ı \ani büvük bölümü toprak «falarının VP biz/fit Şah ın malıvdı Toprikların difter "»13'i yine arıstokıasınm elınrievdı Saravın y»kınlaıı a<ıkerler ve toprak sahipl«ri ülkedrkı topraklaun %7"une »ahıptıler, VP bu kı^iler ttlm tran nufustınun 'ul'ivdıler Su kaynak Urının ••«0 ı da o »ıralârda toprak «ahipierınin elindeydi Krty tran'ın 1975 yılı petrol gelirl 23 mllyar dolardır SUPER OEVIET M i ! AKIAR KARALAR t l,KF.St Tahran dakl Dlnr'an mağauuıınıg CAmfkanını harretle Izleyenlere d« raatlamanız çok dojıaldır... lülerin '»60'ınm hıç topragı yoktu ve tamamen sahlplerıne biglı olarak va»amaktaydılar. l««l yılında Şah Time muhabirine verdigi bir demeçte Rız k*mdımi7i venilpme?sek ?orla d»ğıştırecekler. diyordu Daha Ak Devrim resmen llân edilmeden kendtsine aıt 2000 koyden î71'ınl 42 bın köylü »ileiine çok agır kojullar altında sattı Gerçı toprakları alanlar bundan mcmrmndıılar ama her nedense bu sat\f muamelpsı basına yansıınadı, ve olay halka ve vabancılara 'a hın kendi topraklannı kriylınüne bagışladığı ^eklınde yıınvnldı 1%2 vılı sonlaunda Şah kendl«;ıne kalan topraklardan 5S0 kövü da'ıa kHvlülere sattı (") «.ııada Life muhabırme açıkladıgı gıbı daha Vcııaht Prpn"î e bırakmak üzere 1000 den çok kovu bulunmaktavdı Sah topıaklaıını »attlktan sonra elın» (teçen parayı ise devamlı olnrak kendi tılkesinde \c dı»arda »ınayı teiıslerına yatınyor, «dünyftnın en zengin erkejfı. diye yapılan araştirmalarda her yıl basa güreslyordu Şah'ı bu toprakları elden çıkarmaya iten ıkl güç vardı Birı ulkede hergün artan gcrılımle bırllkte patlamaya gıden hareketler, digerı de venmsız topraklaıa karşı onlardan alınan paranın degerlı sanayı jatınmlarına kaydırıUrak daha çok gelir sağlanması meselpsl TOPRAKLARINI KÖYLÜYE SATAN ŞAH'IN BU DAVRANIŞİ KAMUOYUNA «BAĞIŞ» DİYE YANSITILDI Uzerıne çıkamadı Iran Dışişlpri Bakanları tarafından hazırlanan bir bro$üre göre Iran'da yuvalar ve universıteler de dahıl olmak üzerp 1 mılyon ogrencı bulunm>k tadır Geçen yıl yapılan ıstatıstiklere gore 8000 kışıyp bir <lok tor dusmekte ve kovlerdeki halk yine eskısı gıbı kolern, vrıpm, hatta cuzzam gıbı hastalıklardan kırılmakta Iran'ın ıç bölgelerin de (,01lerde ve güneyinde Belu cistan bolgesında aışııpt hasatı vaşavan halkın •• 90 ı hiç ha<ta« ne VP dıspanser bulunmadıjfı içın öllim oranı Bİttlkçe aıtıııakta. ta ve kentleıdp (rerekondu konutlar çogalmaktadır. Ülkede petrol işçısınin kaba yol, baraı ışçisınin ve yeni kurul makta olan bir ıki petıokıınya endustrısının vanında sanavıleşme hpmen hpmen hıç gorulmü\or Iran Çalısma BfıKinlıftı ymt dıı^ına ıvçı gonderılmebine son dereCe karşı Işçılerm ozellıkle Almanya. Pransa. Belçıka gıbı ıtl kelere gıdıp çalpştıktan ^onra bir takım zararlı fıkırler edıneıek, ya da oıalaıda î>ah a kir;?ı f«alıvplleıe katılarak (ilkpnın üme nlnı bu7maja dnnuk (.alışmalar \aptıklarını go^terır yurlerte SAVAK doijası hazırlanmı^. tran da çahsan ışcilertn sorun ları ise Ak Devrinı'e gore ışçnfirın ı^vcılerıne ortak eüueıek kâr dan hısse aldıkları şeklınde van^ıtıldıftı halde, yeteri kadar kAr •iaflanHmadıgı ıddıa Pdılerek vıl sonunda ışçılprp hu k^ıilar daftıtılmıyor Karla çalıştıkları içın çok kilçilk Urrptler karçılıjı ı$ gttren lsçı ise htçbir sendıkalas Ak Devrım sloganı altında Ul kesının devamlı gehştıgım söyla yen îran Şah uıa Hudfion Letter araştırma dergismin cevabı is« ılginçtır. îran'ı konu alan rapor larından bırinde Hudson Letter, îran'ın bnümüzdeki 20 yıldu ıktısadı bukımdan «SUper Dpvlet» hatta bUytlk devlet olma şansı dahi bulunmadıgını belııtmış ve lran'ın daha uzun vıllar Birleşmiş Milletler Toplulugu içınde nazık bir rtcvışle «En aa gelışmi5> diye adlandırılan Ulke ler arasında kalmava mahkum oldugunu açıklamıştır. Onbeş gunde bir çıkan \e dunyanın en dıkkatli araşıııma dertrılerı arasında bulunan Hudson Letter ayrıca raporunda tran Hükümetı curetlı planlarını gerçekleştırır ve 1985 yılında kalkınma planı hedeflerıne ulasırsa Iran dünya devletleri arasında 6. sırayı ışgal Pdecpktir Ancak, bunun için dıger lllkelprın kalkınma hızının (0> da olrnası gprekmektpdır Aksı taKtırde <"n ivı tahmınlere gore bıle îran'ın gavrı rnıllı hasılası llfi mılyar dolar, yani Hindistan ınklnden blıar vukvk hPtnPn hetıen Meksıka'nınkı ıle ps depprde ola< aktır Raporda ayrıca lıan ekOnomısının bumn kesmılerl avrı avrı ele alınmış ve özpllıkle tarıın ke&ıml ıçın «tran dn tjırım keslmı halâ çok geıı kalmi"! durunıdadır Hukumetin itnanse «tti&l programlara ragmen nıı nesıın jjrln pk talfplprp katıyctle rpvap vpıpmeyecek dıırumüadır» dcnmektpdır Evpt ı«;tp tıan'rtrf n \ilrlan berı uygulanmcikta olan AK DEVRIM In gerçek portrfsı budıır, VP 23 mihar dolsrlık petrol <talırirıP raftmpn tıAn <A7 geltjmis tılkp» dHmftasını alnından îlleme mektedlr Sabah çok erfcen kalktım D"inü<ı biletim r»rdı Yın» de t»r mınale telefon edıp I<.tanbul a ^alkacak ılk uça'cta yer olup olmadıgını sordum, var dedıleı, ayırttım Hazırlanıp çantamı topladım Hesabımı çıkaurlarken vemek ;>alomında kahvaltımı < t >tırn Ycdı uçası benı Istanbul'dakı yazıhaneme, oraaan da wat dokuza varnı&aan adlıye sarayına vetıştirebılırdı bir aksilik çık mazsa Uçağm otobusıi dolu sajılırdı Partide olup bıtenleıı \ol boyunca unutur gıbi oldum Not defterinıı karı^tırarak bugrtln (rire reğim davalarımı ıjörtlen gpçırdim Merdıveni çıkıp tam uçafta girdiğımde birden bırc ondmde vtı^u^en uragn guen Korhmı ı gordum Bıra^ ^afmadım desem yalan oluı «OUnavdın Sen Ankarada mıvdın1'» dedim Benı görmekten canı sıkılmış, gıbiydı \ a i i m agızla, «Gunnydın flbettc Ankara daydım » Kanjlıgını verdi «Nasıl oldu da goıuşemedık 1 faenı hlt gormfdım nprplfr deydin?» (DKVAM1 VAR) 13 Y l l GEÇTi îran da Ak Devrim Uvgvılamaxı baflatıldıgmdan bu \«na tsm 13 >ıl geçtı Bu yıllar ıçmde petıol gellrı artı»ı «o UO e ulaştı, I buna ıagmpıı Iran ın gprçek portresınde fazla bir fieftışıklık olma riı (R mıljomı buıan ııtlfusu ıle Tahran dısındakı kemlerdekı » • sajış fle h.ıİH d(ln\anın en Rpri kalmı? ülkelpnnden hıç farklı dejil Ak Dpvrım ılp hırhktn gptırilen egıtim <ıeıerberlıği ve bılım ordiKU çalıçmalarına rafcmen ıllkede okuma yazma oranı • «40'ın KIMİN ELİNDE Toprak reformuna rftgmen n<ıl verımli toprnklar ve mı kaynakl»ıı >ine Sarav \P çevresinln elın de bulunuvor Verımslz toprakları a^alardan VP Şah'tan latın a lıp dogııı dürtıst ürptim Napanıa yan kojluler ISP kentlPie akın etniPkte ve kalkmma avnı oran da nlmadıftı içın kentlerde verlesme »orunları glttlkçe artmak YARIN: ORTADOGU'DA BEK(!liK GARTH Blft <VZ BUMLAOlN ABAS»1' OiMAK KADuR GUZEL BİR ŞuCÛZEi, INSANLARA BAK TiFFANY JU ADAMA OAK CANKİ 8l 1 SSKS TANÛIS1 /^OEMEi: \ŞLER |y» OSIf/VeDI • BANA ÖE.L \ | ( MSKUfc. ÇOC lyi RTflN • S6<ADAR \ İSTİVOCSUN? .< jT *~^f RUNI3AN COKFAOACjf ^ Cj^*%L feUt t* 4 **' 3O6IN LlKA ^J 1^ İQIN Ml GEBEtt J Jl MUTHİŞ 0O&OUSU fUKKEÎGO* PAT57 Ve PVOBA LAOt RCÎVUki # 9 . OfPlOMAT AMft »UNlAC