Katalog

İLK VERGİ İADESI ÖDEMELERİ MERKEZ BANKASI TARAFINDAN 1964 YILI MART AYINDA BAŞLADI • İHRACATTA VtRGi iAÖESi SORUNU YAINIZCA TÜRK SAH&YiiHiH YAPISINI ETKiLEMEKLE KAIMAMI$; TÜRK PARASININ DEGERiNi DE OLUMSUZ YÖNDE ETKiLEMiJTiR. ÎHRACATTA VERGİ iADELERi GENEL (1000 TL) YIIUR ihracat toplımı !964 1965 1966 1967 196S 1969 1970 1971 1972 1974 103.6 303.5 219.7 250.4 247.8 1.426.9 1.732.9 1.824.9 3.201.8 6.362.5 ladeler Yiiıde olarak 12.1 29.3 27.6 24.9 57.9 208.3 298i 385.2 717.7 855.2 11.6 9.7 125 9.9 23.4 14.6 16.7 21.4 22.4 24.6 • DEVALÜASYONDAN FARKSIZ BİR NiTELİK TAŞIYOR BM KALKINMA TEŞKiiiîl DANI5MAN1 PROF. SHOUFUN RAPORUNDA. ÎÜRKİYE'DE UYGUIANAN VERGi iADESj SiSTEMiNiN AET'NıN ANAYASASI SAYIIAM ROMA ANTLA5MASINA TERS DU5tUGU BELiRTiliYOR îhracatta Vergi İadesi Hiiseyîn MERTOĞLU tür önlemlerle çerçeklestirilmeye çalışUmasını «garip» bulmaktadır. Protesör Shouo, Tttrkiye gibi ülkelerin ıhracatlannı artırmava önem verdikleri ve bunun için vergi iadesi yöntemlerine başvur duklannı açıkladıktan sonra. ver gı iadesi uygulamasınuı devalüasyon niteUği tasıdığınJ 5U şekflde açıktamaktadın «Türkiye'de de sadece bir veya bir Kaç ddviz kurunu devam et. tirmeye calısmak vani devalüasvondan kaeınmak lçm Uıracatta verei teşvik tedbırlertae önem verilir. Eger, böyle bir devam etttrme gayreti lert basına gellri gerçekten artınrsa ne alS. aksi takdirde sadece. Ulke parasmın belH bir miktarda devalüe edilmesivle Kolayca saSlanabilecek bir hususu gerceklestirmek üzere. verpi adaletini zedeleyen ve verçl gelırlerini diîsuren <eşvik tedbirIerini kullanmak oldukça, garip poriJnmektedi r.» 1963 yılmda yürürlüğe giren 261 sayılı Yasa ıle Kabul ediien ihraç mamullerıne vergı iades] tanınması uygulaması sanayı ürünlerinin ıhracatını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu niteligı ile îhracatta vergi ıadesı uygulaması, dolaylı devalüasyondan farksız bir etkıye sahiptır. Yerli ve yabancı uzmanlar, vergı ıadesı sisteminin, vergı adaletını zedeleyen bir devalüasyon olduğu göruşünde bırlesmektedır. BM UZMANI NE DiYOR! Turkı\e'nın vergı sîstemini inceleverek «Türkiye'de Vergı Reformu Planlaması» konulu bir rapor hazırlayan Birleşmiş Milletler Kalkınma Teşkılâtı Müşa. vın Protesor Dr. Carl Shoup, vergı iade sisteminin devalüasyon nıtelıfı taşıdıgını acıklamaktadır. Profpsör Shoup, bir devalüasvon ıle saglanabilecek sonuçlann. «vergı adaletini zedeleyen ve versı gelirlerını düşüren» bu Çok yanh ticaret: Vergi iadesi Yalçın KÜÇÜK Vergi iadesi, eok ranlı ve çok kSrlı bir ticaret. thracatı artırmak için geliştiriidi. Ama çok gellşti. thracatı asıp başlı ba911» bir ticaret haline geldi. Artıh ihracat yapmadan d» ihracmtta vergi ı»d*si olanaklarından yararlanmak bir alışkanlık haline geldi. Bu alışkanlık. tek tek kisileri a$an bir hoyut kazandı. Artık sistemi kaldırmadan önii a)ınama>acak bir aşamaya ulastı. üç koşul var. Bu Sç kosulun varlığı surdükçe, vergi iadesi ticaretinin önünü almak mümkün defil. Buntardan birisi, Tiirk lirasıntn resmi kuru ile pazar kuru arastndski fark. Bir eğilim olarak pazar kuru resmi kunın üstiinde. Bu vüzden. çok «yrık durumlar, bir deratüasyondan hemen sonrald dunımlar, bir kenara bırakılacak olursa, Türk lirasmın pazar kuru. resmi kurunun hep fistünde. Bu yüzden resmi kanalların dısında yabancı para bulmah kolay. Bu kolaylık, vergi iadesi ticaretini yaratan üç kosuldan biıisl. tkinci ve üçüncü koşul dıs ticaret ve gümrük duzenleriyle İlgili. Artık bo konuda faıla söz söylemek gerekll drçU. Dıs ticaretin raevcat yapısı denetime elveri$ll drğil. tthal ve ihraç miktsrlart Ue fiyatlan konasundaki bU(Uer, sadece, bir eğllim olarak kullanılabilirtiie sahip. Beltd topUm olarak ve yıldan yıla defismeler olarak anlamlı. Yoksa, ber bir mal için ve btlirll bir yil için kesinlikle füvenilir olmaktan uzak. isteyen Hhalatcı veya ihracatçnun, hem mlktar olarak ve bem de fivat olarak. istedigi kayitı sağlavabildiği hep biliniyor. Bilinen bir de (rümrüklerin yapısı. Türkiyf'de sümrük. lerden kaçak olarak fabrika bUe sokuldoeu saptandı. Gümrfiklertlen kaç»k olar»k fabıik» sokmak. kolav bir iş defcU. Ama Türldye'de kolay olmavan birçok iş yapıtıyor Sontanm mobilya olarak geçlrildifi jförülüyor. Üsteiik. bîı «>r Ulerin vaptbnası için. daha dofcru bir devisle zor islere imza atmak lçm, genel miidfirler ve mnste$arlar çerekmlyor. Sıradan bir memur, Ukokul mezuna bir pimrük kolcasu. yeiivor ve artiyor bile. Şn anda gümrflk kolculannm üniversite mezunu obnası için bir neden yok. l'st^llk mekanizmayı da pek değiştirmez. Bu üç kosul varsa. vergi iadesi. çok kârli bir ticaret sektSrü durumtma gelir. Bngün Türkiye'de vergi iadesi, kişfleri assn çok k&rlı bir ticaret sektörü. Mekanizması. basitçe. söyle: örneçin. Almanya'da çalısan Isçiler, Türldye'deki ailelerine döviz fönderiyorlar. Bu Işi resmî kur flzerinden ve Merkez Bankasi aracilığiyla yapabiliyorlar. Eger vergi iadesi ticareti Ile ujpasıyorsanız. ilk iş. dışarda döviz toplayacaksınız. t$ç! dövizlerini, örneğin resmî kur on be« lira ise, dolanns elli kuruş fazla vererrk toplamanız mümkün. Banda saşılacak bir nokta olamaz. Bundan sonrasım mobllyacıhğı bİT fcenara bırakıp, yine olmuş ve müfettis raporuna ba£1anmı$ başka bir olaydan bahWd«V#tr. süfdfirtttrt mümkün. tstanbni'un ViiÇiik bir a«Wye#Wde pliitik bel kayışı yaptırabUirsintz. Dışarda karanlık bir firma Ue anlasırsınız. Bir de gümrük memurlan gerek. Plâstik kayışUrı. lüks bel kemerleri olarak gümriikten çıkanrsınız. Gümrük çıkıs belgesini alırsınu. Karanlık ithaiâtçı firma da alıcı olur. Tanesi elli kurusa mal olan kayışlan sonra Ege Denizi'nin derinliklerine gömebUirslniz. Ama, Almanya'da topladığınız dövizler. yurt dışındaki karanlık firma tarafından Merkez Bankasına gönderilince. gümrük çıkış belgeierini takdim eder etmez, vergi iadesini aürsınız. Çok kirlı bir is. EUi kurus fazlasıyla topladıgımz dövizler, ejer vergi İade oranı yiiıde yirmi beş ise, Merkez Bankasua 3*5 kuruş razlasıyla sattlmıs oluyor. Kayıs için yaptıgınız masrafı da düşerseniz, dolar başma 275 kuros kârımx var. İş, bu kadar basit. Yaraız bn basit iş, bazüan için çok daha kirlı. ÖzeUikle ormancüar İçin. Daha doğrusu orman ürünleri ihracatmı sevenler için. BUİniyor. Demirel aUesi, orman ürünleri iizerinde ozmaniaşıyor: Cephe Llderi Demirel de. son *»• manlarda. kendisini hükümetten düşüren 12 Mart dbnemine övgüler düzüp, çağrılar çıkanyor. Orman ürünleri ihracatının öyldisü, 12 Mart'ın Demirel'i hükümetten düşürüp Iktidarda tuttuğunu gösteıiyor. 12 Mart'ın ünlii Başbakanlanndan şlmdiki Savunma Bakanı Melen zamanında. Ticaret Bakanı da 12 Mart'ta üne kavuşan Naim Talu. 7 62*0 sayılı karar vayınlanıyor. Buna eöre orman örünleri ihraeı için bir özel banka fonu kuruluvor. Fonun kavnası. devlrt orman işletmrlerinin ktrestelerinin maliyetine eklenen vüzde üçlük bir pay. Bu pavlarla biriken (ondan, orman ürünleri thraç denter. vüzde Sfl'vr kadar avrı bir prim alıyor. BBvlece. orman ürünlerl ihracatinda. ver«l İade oranı toplamı yüzde *5'e çıkıvor BAylece vukarda açıklanan m«kanizma ile Türtdye'ye getirilen her dolar İçin onbeş lira değil, 26 lira almak mümkün oluvor. Bir dolar karşılıgı kâr 11 Ura çevresinde. Bir isçl Almanya'da kazandıklanm Merkez Bankası'na gönderirse, bir dolar karşılıçında 15 lira elde ediyor. Bunları Almanya'da döviz simsarlanna elU kuruş fazlasıyla verebilir. Bu simsarların kurduklan veya işbirli|l vaptıKlan vergi iade ticaret şirketlei, vergi iadesi «istcmi Ue, onbes buçuk lirava satın aldıklan dövizleri Türkiye Cumhııriyrti Merkez Bankastna 26 liraya satabüiyorlar. Kirlılık. cöz alıcı ve çekici. t'stelik çok da kolay. Ancak vergi İade yolsuzlugu türlerinin hepsi bu kadar açık değil. Bir bölüraü daha çok yasalara ve yönetmeliklere uygun. Türkiye, çimento ihraç ediyor. Birim fiyatı, örnecin. beş dolar üzertnden. Bunun içinde IA dolarhk verçi var. Venrt İade oranı yüzde 30 olursa, birim maliyet içindeki verid iade edilmiş olacak. Bundan sonra. özellikle son birkac vılda Rörüldüiü gibi, diinya fiyatlanmn çok hızlı dalcalanmaya başladırı gorü. lecek. Birdrn bire çimento ihraç fivatı 15 dolara cıkıyor. Türkive'de, çimento maliyetlerinde hiç btr deeişikUk vok. Dünva plyasası oynadıgı için çimento riyatlan artıvor. Bu durumda. vergi iade miktan. birim tlyatta. heş dolan buluyor. Yalnu çimento maliyetindeki vergUer. Bütün malivet kalemleri, ihracatçıya iade edilmiş oluvor. Bu da Türkiye'de oldu. Rakamlar deiişik. Fakat oranlar böyle. Kirlı bir İş. Çimento fiyatlan böyle tırraandıjn zaman hiç bir yöneticl de çimentonı vergi iade sisteminden çıkarmak fçin harrkete geçmedi. Türkiye'de sermaye kesimine verilen haklar ıceri ahnmazmı». Gerekçesi de bu. Çok riskli veya dünya fiyatlanmn aniden patlaması gibi aynk durumlar bir yana. Yürürlükteki dış ticaret rpjiminde, gerçekten ihraç edUen bir malın fiyatını veya mikUrını istediğiniz ölçude göst«rmek çok kolay. Gerçi fiyat kontrolu bir ölçüde de olsa var. Ama vergi iadesinin bir bölümü, yeni ihraç maddelerinde yoğunlaşıyor. Dünya piyasalarına Türkive'nin çıkardığı yeni mallar da önem kazanıyor. Burada. çok becerikli bir ihracatçı olarak, alışılmamış fi\atla mal satmak veya alışümaouş miktarda ihracat yapmak mümkün olmaz mı? Türkiye Cumhurlyeti, bu tür becerikli Ihracatçılanyİa yamızca ovüniiyor. Eğcr becerikli oiup da ihraç fiyatını veya ihraç miktarını yüksek göstertnek mümkün olursa, alınacak %erei iadesi o kariar yüksehniş olacak. Bu tür vergi İadesi volsuzluklarını yakalamak ise oldukça zor. Yapılması en kolay olan bir yolsuzluk türiinü yakalamak en zor. Bütün bunlann ötesinde bir nokta daha var. Vergi iadesi, ihraç işlemleriyle sınırlı bir devalüasyon niteliçinde. Anlamı şu: Merkez Bankası. işçi dnvizlerinl on beş liradan satın ahyor. Emek ihraç edilerek elde edilen dövizlerin fl>atı on beş lira. Ama vergi iadesi kapsamına giren mallan ihraç edenlerin getirdikleri dövizlerin satın alış fivatı ortalama olarak on dokuz Ura. Merkez Bankası, bazı dövizleri resmî kurun üzerinden satın alıyor. Satın aldığt dövizleri ne yapıvor? İthalatçıya satıyor. On dokuz liradan satın aldıçı dövizleri. on beş liradan ithalatçıya satıyor. Kazanç çift taraflı. Hem ihracatçımn hem de ithalatçmın tarafında. huriyet tarihinde, fhracatla ilgili olarak /ergı indirimi ilk kez 3843 sayılı yasada almıtır. 28.5.1940 tarihinfie, 1039 ı Muamele Vergisi yasasımn çeşitli tlerde uğradıgı degiştirme işlemi sonucu sayılı yasa çtkmıstır. Bu yasanın 9. desinin 1. bendi; «irnâl, alım, satım veya ;ı devlet inhisannda bulunan mamul delerin teslimini, Muamele Vergisinden na tutmuştur. yasa 1956 yılma dek ytirürlülKe kalmıştır. ırada, 1942 tarih 4250 sayılı, şeker istihlak isi ıle ispirto ve isplrtolu içkiler inhisar li ile ilgili ihraeat muaflıgı, aynı yasa ile, tarih 3078 sayılı yasad&ki; tutdan ahnan sl resmi ile ilgili, ihraç durumunda ılanacak şarta bağlı vergı iadesi hükümleri i mevzuat içinde zamamn şartlanna göre rsiz kalmış düzenlemeler olmuştur. 1956 tarihinde yürürlüğe giren 6802 sayılı sr Vergileri Yasası'mn 6 ve 7. roaddelerı ıle, ımele Vergîsmde uygulanmalrta olan ıhracat ıflığı işleyişi, ıstlhsal vergisı kuraUarına cak sekilde yeniden düzenlenmıştir. 6802 sayüı ının isleyişinin, işletmeler açısmdan sarta lı olması ote yandan o tarihte yürürlükte •ınan gümriik yasasımn vergi iadesine olanak ımaması nedeniyle, 1960 sonrası döneminde 1 bir yasa dilzenlemesine gldUmiştır. Bugünkü vergi iadesi uygulaması yasayla cizilmis sınırların dışına taştı • MALiYE TEFTiŞ KURUIU iLE HESAP UZMANURI KURULUNUN 1971'0fc 0RTAKLA5A HA2IRLA0IKIARI RAPORDA. İADEDEN YARARLANACAK MAILARIN SEÇiMiNDE CiDDi ARAJ1IRMALARA DAYANIIDIGINI GOSTEREN RAPOR VE BElGElERiN GORÜlMEDiGı BELiRIiLMEKTEDiR: RAPOR BiR ZAMANlAR YIIMAZ ERGENEKON'UN BAJKANUGINI YAPT1GI DPI TEJVıK VE UYGUIAMA OAiRESiNiN İJLEMLERiNj KONU ALIYOR. AETVE TERS M i ! Shoup'un raporunda, Türkive'de uvgulanan vergi iadesi sisteminin Ortakpazar'ın Anavasası sanlan Roma Antlasmasına da ters düştüeü belirtilmektedir. Terslik. Türfcve'deki uveulamada. ödenen verei ladestnin. m»mulün maliyetine eiren venriten asacak ölcüde senis tutulması neden olmaktadır. Yüksek oranlara varan iadesi uygulaması. mamulün malivetine giren versilerden baska. vükümlü tarafından ödpnen veya Pdenmeven eeUr vereilerini de kspsamaktadır. Halbuki Roma Anlasması. thracatta gelir vergisi tndirimini yasaklamaktadır. YASAK M İ ! Birlpsmiş Milletler Kalkinma Teskilâtı Danısmanı Profesör Shoup. Türkiye Ue ıleili raporunun bu bölOmünde şöyle demektedir: «Bugün Türk rersi sistemı içindeki en Bnemli teşvik tedbirlerinden Wrt. thracat fivatınm en az vüzde 51 Ue en çolt vüzde 4O'ı arasında dHHsen ver?i ındınmidır Bu indirim. ihracat malmın İçinde veva bununla İİEili olduSu kabu) ediien. eelir vergisi dahil. verei resim ve harç lar karsılıfıdır. Roma Anlasması. ihracatta gelir vergisi indirimi yasaklar.» ATİİH YAPtSI ;meler dengesi içinde sürekll dı? ticaret açığı en Ttirk ekonomisi. ithalat • ihracat arasında ılit yöminde sürekU faıla vermistir. Ülke ıcalının sadece geleneksel taran ürünlenne •alı olması: bu Urünlerın pazar ve fıyat rtlkiyetlerinin belli olması ihraç olanaklarının li düzeyde kahnasına neden olmaktadır. ı yandan sürekli olarak gümrük duvarlan ile iınan ve kurulan yurt içi sanayii yüksek liyetler ile çahşma durumunda bırakmıştır. rada sorun tam anlanu ile sanayıln yapısı baglantılıdır. Sanayiın bu yapısı, sanayiı Inleri ıhracatı ıçin en başta gelen engel nakıadır. Bu koşullarda çftlısan bir sanayün, pazarlarda rekabet imkânı tam anlamda rtur. Bu ımkânsızhga çöztim, iç fıyah dıs aUann Uzcrine çıkaran «nedenl» ortadan ıdrcmak ile getvrilmek .istenmektedir. eden» olarak ise mainnl fiyatlarmdakl •gi yüküdür.» Soruna bu açıdan yaklaşmak kolay yol olmuştur. 1960 senrastnda getmlen gulama bu nedenlerle gıderek bir iade naktan çıkıp subvansıyona dönüsmttştur. DEVAlOASYONDAN KAÇINMAI Maliye Bakanlıgı Teftiş Kurulunun Hesap Uzmanlan Kurulu ile birlikte 1971 yüında •DPT Teşvik ve Uygulama Dairesi tşlemlerinin Genel Degerlendirılmesi» hakkında haarlamış olduklan ve şimdıkı Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon'un o zamankı uygulamalannı konu alan raporda vergı iadestnden yararlanan mallar 261 sayılı kanunun öngördügü mamul ihracının teşvik amacımn dışına çtkıldıgı saptanmıştır. Ayrıca raporda iadeden vararlanacak mallann seçiminde de ciddı araştırmalara dayanıldı|ını göster«ı rapör veya behseri belgelerin görülmedigi söylenmekteidr Raporda bu konu; «Yukanda adı geçen anahtarların TVİK dönemı teknık heyet çalışmaları sonunda elde edıldıği ügılılerca beyan edilmekte, ancak hesaplama şeklinı gösteren araştırma, rapor v.s. gıbl belgeler bulunmamaktadır» şeklinde deterlendırümektedir. Bugün Türkiye'de uygulanmak ta olan vergı iadesi sisteminin «vergi adaletlnt zeriplcyen» Ortakpazar Anlasmasmm koyduSu sımrlan asan vt> eavri resmi deTOliia^vnn nit=)i*f tasıvsn ^7^1liklerinin yanında uygulama. nın. sanayi ürünleri lhraratından başka alanlara kavdırıldı&ı eftrül mektedir. Yapilan incelemeler. 1964 vılından beri uygulanan ver* gi iadesi sistomintn. bu uvtult» mava ımkân veren 261 ssvılı Yasanın çetirdigi sınırlan da aştıgını EostcrmektediT. TEKZİP ORANIARIN SAPTANMASI Öte yandan, Teşvik Uygulama Dairesinin bir teblığı ıle yürürlüğe konan avans niteliğindekı geçici vergi İadesi rejiminde iade oranların nasü tespit edildlginin belli olmadıgı, Müfetüşler raporunda saptanmıştır. Geçici iadenın vergı ıadesı slstemlnden bir sapma olduğu, bir başka sapmamn geçici İade kapsamına alınan tanm ürünlerinın 6/10649 sayılı kararname ile vergı Iadesı kapsamına aünması olduğu belirtilmektedır. 9.1962'de kabul ediien 381 sayılı yasa Ticaret Lkanlıgında 1963'de kunılan. îhracatta Vergi desi Komısyonu (ivik) tarafından yürütülmüstür. ısanın gerekçesınde su görüş yer alır; vi'den güdülen gaye dar manada amullerimize ihraç gücü kazandırmak , s piyasada rekabet imkanı sağlamak, ihracatın inyesini degıştinnek, mamul ihracını ttırmak » K ÖDEMEIER il sayılı yasaya yürürlük imkinı veren ilk ırarname 16.12.1963'de yayınlanmış ve bu ırarnameye dayaml&rak Merkez Bankasınca !c vergı ıadesı ödemeierı 1964 yılının mart rcnda yapılmıştır. Bu ilk karamame vergi desinde spesüik sisteme öncelik verdiginden eştirilmiş ve uygulamamn basansım Kalttığı gerekçesi ile 26.5.1964 tarihli karamama e deglştirilerek iadelerde advolorem esasa önülmüştür. 3.6.1964 Ue 12.8.1967 tarihleri arasında ıkarttlan 30 adet kararname Ue sistemds egişiklikler yapılmış ve kâpsam enişletılmiştir. Bu karamameler Ue 99 mamul ;ın vergı iadesi saptanmıştır. VERGÎ İADESİ 10 YILDA 87 KAT ARTTI 1964 YILINDA VERGj iADESiNDEH YARARLANAH İHRACAT 103 MilYOH LiRA iKEH, 1973 YILINDA BU RAKAM TAM 7.4 MilYAR LiRAYA YÜKSELDi Yülar 1963 1964 1965 1966 1967 196S 1969 1970 1971 1972 19/3 Toplam ihracat (milyon i) 368.1 410.8 463 7 490.5 522 3 496.4 536.8 588.5 676.6 8849 1.317.1 NASIl BiR MANTIK! 261 sayılı yasamn temel nükumlerine ters düsen bu uygulamanın ıçıne gıderek, «Dovız Kazandıncı Hizmetlerde Vergi İadesi», «Nakliyatta vergı» iadesinin de gırmesı Ue birlikte. «Uvgulama vergi iadesi mantıgı sımrlan içtnden taşıp daha çok katlı kur ve btr dereyece kadar da subvansiyon uygulamasına dönüşmus bulunmaktadır.» Cumhuriyet Gazetesi Sorumlu Mudurlugune Özü: TEKZfP METNfDfR TEKZ/P: 30 Kasım 1975 tarih ve 18440 Satnlı Gaıetemvn IV uncu vıiıla y« S'nct sitununoa yer alan tATAMALAR MECÜS LOKANTASINA KADAR GENÎ5LEDλ ba^Hdı vazı. aerçekle uzak o« uakatdaa ılmsı voktttr. Adolel Partisi Fatih tlc» Orpütü Baştom olarrjlt. nnttan Vazıda iddia edildığı oıbi, Vela itsesı Mudiir Yardımcsının eline. müdür i olmasım sağlamak *çm. iltma Dartı mühurü vuruv mizaladığım bir kâğti rermedım. Tekzip yazrmam aym sah\in ve sütunda ve ayn\ $eküda aym ounlo Harflerie î/avınlanmastnı uzulerek dderım. Adalet Pirtm Fatin tlçe Başfeant Niı/«ı C1VELKK ÎHRACATTA VERGI İADESJHDE 10 YILLIK UYSULAMA SONUÇUBI Vergi iadesi ödemeieri (mUyon TL.) Vergi iadesi endeksi (1964=100) Vergi iadesinden yararlanan ihracat (mUyon TL.) ÇALIJMAIAR SURMELİ Mütettişler raponı, sonuç olarak, vergi İadesine esas teşktl edecek vergi yükünUn hesaplanmasında. Ergenekon'un basında bulunduğu Teşvik ve Uygulama Dairesi döneminde, daha önce İVİK taralından sürdürülen «teknik heyet tespit çalışmaları sürdürülmemlştir.> ıP İKTiDARIYlA ıP'nin tek basına iktidard» buluaduğu dönemde, kinci Beş YıllUc Kalkınma Plamnın lygulanması ile birlikte yürürlüğe giren 933 sayılı :eşvik Kanunun 4. maddesi Ue Ticaret Bakaıüıfcı çındeki ıvüc kaldınlmış yerine DPT içinde reşvUc Uygulama Dairesi (TUD) kurulmustur. 3u dairenin başkanhğına da şimdıden Mahys îakanı Yılmaz Ergenekon getırilmiştir. Bu dönemde vergi iadesi sisteminin smırlan çenişlediği gibi 261 sayılı yasanın amaçlarının iışına çılulmıştır. Bu dunım 12 Mart sonrası Maliye Müîettişlerinin hazarladıklan teftiş raporunda açıkca saptanmıştır. Bu dönemde tanm ürünleri vergi iadesi kapsamına alınırken, jeçici iade sıstemi de getirilmiştir. Aynca (TUD) Bürosuna Uıracatla ilgili muafiyet ve istisnalar getirmek için karamame teklif etme yetkisi tarunmıştır. 27 VERGi iAOÜi LiSTfS 11.5.1968 10.8.1970 tarihlerl arasında 27 geçici vergi iadesi listesi yayınlanmıştır. Nisan 1968'de yayınlanan bir kararname Ue de 39 mamul grubu için kati vergi iade oranları tespit edilmiş. Takip eden tarihlerde 1970 yüına dek yayımlanaa 10 adet kararname Ue toplam 130 madde daha kati vergı iadesi listesine alınmıştır. Bu karamamelerden, 11.7.1969 tarihli olanı ile «Yaş meyve ve sebse», «Orman ürünleri» vergi iadesi kapsamına alınmıştır. ORHAN ÜRİNIERİNE thracatta vergi iadesi sorununu güncel hale getiren ve bu sorunun sadece bir Yahya Demirel sorunu olmadığını genel olarak vergi iadesi sorunu olduğunu da ortaya koyan son gelişmeler, «Orman ürünlerine ihraç gücü kazandmlmasına» ilışkin kararname ile somuttaşmaktadır. 1973 yılında bu konuda çıkartüan karamamenln ilgüi maddelerine göre; Her türlü mobilya yüzde 25 oramnda vergi iadesinden yararlanmakta, aynca FOB flıraç bedeîinin yüzde 50'sı oramnda d» Orman Bakanlıgı Orman Genel Müdürlügünün öııel banka hesabuıdakı veTgı indiriminden yararlanmaktadır. Kısacası mobilyada 1975 yılı temmu, sonuna dek vergi İadesi yüzde 75'dir. Yani satılan her 100 liralUc mal içın 76 TL. gerı ajmmaktadır. Vergi iades» sisteminin işleyişi konusunda yapılabilecek yolsuzluklar yanında, "•=« acısından da en güzel ÎHRACATı GELIŞTIRMEK AMACı ILE VERGÎLERLE ILGıLı OLARAK HUKUMETÇE ALıNACAK TEDBTBLERE DAıE 261 SAYıLı YASA 21.9.1962'DE ÇıKARıLMıŞTıR. BÜ YASANıN UYGULAMA ALANıNA KONMASıNı SAGLAYAN VE VERGI İADESI KONUSUNDAKÎ ÎLK KARARNAME OLAN 5.12.1963 6,2453 SAYıLı KARARNAME 16.12.1963'DE YAYıNLANMıŞTıR. BU KAHANAMEYE DAYANILARAK MERKEZ BANKASINCA İLK VERGİ İADELERİ 1964 YILININ MART AYINDA YAPILMIŞTIR. BU TAEİHTEN BAŞLAYARAK ILERİKİ YILLARDA ÇEŞİTLİ TARİHLERDE ÇOK SAYIDA YENİ KARARNAME ÇIKARTILARAK UYGULAMA ALANI VE İADE ORANLARI DEGİŞTÎRİLMİŞTIR. 1964 1973 YILLARINI İÇEREN İLK 10 YILLIK DÖNEMIN ORTAYA KOYDUĞU SONUÇLARA GORE; BU DÖNEM İÇİNDE TÜRKİYE'NİN ÎHRACATI 32 MİSLİ ARTIŞ GOSTERMİŞTİR. BU GELIŞMEYE KARŞILIK ÎHRACATTA VERGI İADESİ 87 MİSLÎ ARnvHŞTIR. 1964 YILINDA VERGİ İADESİNDEN YARARLANAN İHRACAT 103 MILYON TL. İKEN 1973 YILINDA 7.4 MtLYAR LİRAYA YUKSELMİŞTİR. 103.6 303.4 219.6 250.3 247.8 1.426.5 1732.8 1.824.8 3 2018 7.382.7 12.1 29.3 27.5 24.8 57.8 2085 290.1 3852 717.1 1.053.9 100 242.1 227.3 205.0 477.7 1.720.7 23975 31835 5.931.4 8.700.9 SiSTEMiN rÜKÜ Öte yandan götürii nısbet arttıruTO ve bazı defişiklikleri Ue dolaylı nisbet arttınmlarma başvurulmuş bu gelışmelerde trtr yanda ststemın mall yükünil arttırmış, 6te yandan da mamul ihracının teşvikinl Sngören 261 savıli yasaniD amacı dışma çıkılmış olduğu raporda açıkça saptanmıştır. Ankara Ergenekon ve Mobilya Ankara Ankara .•. Ankara Anka isleri Bakanına «AUah kolavlık verstff» dtyenler var. Kıbrts'ta toplumlararasi illşkileri bir yana bırakıp anavatan Ue Kıbn s Türkleri arasmdakl ilişkileri düzenlemesi gerekeçek galiba Yılraaz Ergenekon, mobilya dosyası ortaya çıktığından beri Maliye Bakanhği eörevini unııttu. Demirel ailesinin avukatlığına önceiik verircesine bir tavra kaydı. Bu avukatlık. Malive Bakanlıeı bütçesi göriişülürken venl boyutlara vardı, Kıbns'a kadar uzandı. Sayın Bakan kürsüde, Gümrük Bakanlıgı müfettisinin Savcılığa snndufu raporu kfiçümsrdi. Gerekçesi de hayU Uginç, şövle divordu Saytn Bakan: Yüzkırk onurlu Türk memunınun islemleri ortada durnrken Gümrük Bakanlıgı müfettisinin Kıbns'dan topladığı bilgilere mi eüveneceğiz? Yılmaz Ergenekon'un bu sözlerle *abya Demirel'l korudnğnndan hiç kimse kuskıılanmadı. Ama çok biivük bir pot kirdigını da herkes saptartı Rıbns'lllann sözleriyle Tiirklerin sAzleri arasında avncalık gözeterek Kıbnsiılarm söziine defer vermez eörünmesi askınlık varattı. Şimdi herke* merak edivor Dısişleri Bakam Çağlavançil bunu nasıl vonımlavacak? Türkive Cumhurivcti Hükümetinden bir üvenin Kıbnsiılann sözünü daha az BÖrmesini Kıbns Türk toplumuna CHP'de adaylık CHP Parti Meclisi toplanıyor 7 martta. Merkez Yönetim Kurulunda Mehmet Aslantürk'den boşalan üyeUğin seçimi de yapılacak bu toplantıda. Kimin aday olduçu henüz belH değU. Geçen toplantıda Recai İ.skenderoğlu ve Prof. Dğnr Alacakaptan adaydılar. Birini genel sekrpter Orhan Eyüpoğlu, ötetdni genel sekreter vardımcısı Deniz Baykal destekUvordu. sonunda seçim ertelenmişti... Bu kez de erteleneceğe benzer... t'yelere sorarsanız, Parti HtecUslnin secimden daha önemli sonınlara eğUmesini istiyorlar. CHP tepelerindeld Iktidar havasmm parti içi nitelikten dısa vönelmesini önermete bazırlanıyorlar. Ama asıl. genel baskanın altındakl boşluğun doltnasını diliyorlar. sflne volladıeı bir mesa.t diplotnattk relerde büyiik ileiyle karşılandı. Avnca ilginç yorumlara vo) açtı. !$öyle dlyor künl diplomatlar. MUliyetçl Cephe hâkümetl Eee sorunlannı Yunanistan ile sağırlar eSrfismesinden öteye çötüremivor. Ama CHP bn konııda ilti^ini Kiirdüriivor ve snrana somut önerilerle cSziim arayarak hükfimetin bosluğunu doldurnyor. HSkümet de ne vapsm. Içe dönük so. runlardan Ege're acılma&a vakit kalmıyor. Kulis başkanı kim? CHP Erzurum MiUetvekiH Selçnk El. verdi, grup baskan vekUli&inden aynldı ama yeni bir göre« aldı: CHP kulis baskanı oldu. Parlamentoda kuUs konusmalan a£ırbk kazandı son ciinlerde. Gfizel bikâyeleri, sakaUnvla renkli bir kişiligi olan Selçuk Etverdi de siyasal olavlan dlle getlrirken çevresine kalabahk eruplar topluyor. «Çoğnnluğumuz vardı» diyerek kulis oturumuna açıvor. Muhalefet ve Bge Denizi HAZIRLAYAN: MÜŞERREF HEKîMOĞLÜ