Katalog

CUMHURlm 13 Hırf 1976 YAZAR HAKLARI Orhân APAYDI.N Dusünce ve inançlarmı duygulinnı sanat v» bılım alanında >szı ıle sçıklajan fıkırsel çalısmalaruluı urunlerım kıtap dergı veja gazete \olıan ü* yavunlayar. jazarların hakları oncelıkle dıger en.t* çtler gibı kapıtalist duz«n ıçırıde sermayeve karşı korunma vonunden ele alınmak g*rekır Yazarlar.r ekönomık çıkarlannı korumsk ve gelıştırmek bakırmndan dıfer emekçılerden emegm somurülme»ine karsı mucadelede farklı bır durumu yoktur. Gerçekten yazarın fıkır ve sanat alanında yarattıgı dejerin bır bölumü matbaa sahıbı veya yayımcı durumunda bulunnn isverenlere geçmelrtedır. Fıkır ve sanat alanınd» sermaye sahıplennın elde ettıkleri artık değer oranının azaltılmssı amaclyle veva »ömürü düzenıne karşı yürutulen mucadelede vazarın diğer emekçılerle birlikte sendıkalarda bırtoftnek, toplu ıs sozlejmesı ve grev haklannı kullanmak, devletln sımfsal nıtelıgını ışçı sınıfı yarannı değıştıricı eylem ozgurluğunü saglamak yollannı kullanması gerekmektedır Bu, yazarlann burjj va hukukunun işçı sımfma verdığı odünlerden oluşan 15 hukuku ılke ve kuralları çerçevesınde haklsnnın sâptanması eleştırı yontemi ıle pozıtıf huku kun vazar yararma geliftırilmesı konusunu ılgılcndırmektedır Yazar hakları sıvasal ıktıdarlar karşısında ıie, düşunee. bılım ve sanat O7gurlugu Ile eşdegerdedır. Sanat alanında urün veren yazar, egemen sınıflann çıkgrlarına uvgun bır anlajıjı benımsemışse onun ozgurlüğurıin konınması dıve bir sorun olamaz \azann ozgurluğu sorunu egemen sınıflftnn duşunee ve sanat anlayısma ters düsen enlen ve somurulen halkın ve sınıflann çıkarlanna uygun, onları çıkarlan vonunde bılınçlendirmeye goturen gerçeklere ışık tutan »gemen sınıfların dalksvu'cluğunu yapmayan namuslu ya«srlar ıçm soz konusudur Insanlıgm kultür hannesinı jraratan namuslu yazarlar düsünçe ve kanaatlerın açıklsnmasmda, çaglar bovunca, egemen sınıfların çıkarUrma ters düşen anlayışlanndan otürii vureklı olsraic baskı altında ka!mı$lar, yapıtlan toplanmıs veva yakılmış, ozgürlüklerl ortadan kaldınlmıs. çogu kez de ranlarına kıj'ilmıştır Namuslu ve gerçekçı yazarlann sıyasal ıktıdsrlar karsısırdakı hakları, dusunce ve kanaatlerimn acıklanmasmda e c m e n sınıflar karşısında ozsurluklerırun korunması konusunu olusturmaktadır. Yazarlann varattıklan urunler üzerinde ekonomık hakları ıle ısım hakkı gıbı manevı hakiarının ba$kalan tarafmdan ğasbedılmesnvn onlertmesı ıse, fıkır ve san<ıt hukukunun pczıtıf ılke ve kurâlları ıle ulusal ve ulusiararası alanda sağlanmaktadır. Kapıtalıst düzende yazarlann ekonomık ve <sosyal çıkarlarının korunmasını sağlayan ılke ve kurallsr Türk Is Hukultunda, 274 sayılı Sendıkalar, 275 sayılı Toolu Iş Sözleşmesı Grev ve Lokavt. 147î sâyılı Iş Yasa'an ıle basın mesleginde çalısan vnzarlar ıçın 212 savılı Yasa ıle değışık 595"? sajılı Özel 1$ Yasası ile dü«nlenm;»tır. Sendllctlar Ya{Asının 2 1. maddesı yayım aozlesmest ıle esennı yayımcıja bırakmayı meslek edınrruş, belırlı bır jşver'ne baglı olmadan çahşan yaraılara da sendikaiaşma olanağını tanımaktadır Belırlı bır :şvrsne bağH olmadan çalısan yanrlann orgutlend'k.ı Turkıye Yazarlar Sendık«sı, ülkemızde kitap y»s«rak veya serbest yazarlık yaptrak geçımlerinı sağlayan vazarların çıkarlannı koıumak ıçin Sendıkilâr Yasasının andıgunız 2 maddesının tanıdıgı ol«nakla kurulmuştur Bu «endıkanın gelişmegi ve guçlenmesı, sermaye karşısında serbest yaarlann emek ürünlerinın konınmasında ozellikle ıs kolunda as?arl ucretlerın KSptanmasını sağlayacak toplu ış sozleşmelerının yapılması yoll»n ılt etkılı sonuçlar yaratabılecekrır. Sıyasal ıktıdarlar karşıeında ıse, ytzar haklan, duşünce, bılim ve sanat ozgürluğünü sınırsız olarak tanıyan Ulu»:*rarası Insan Hakları Sorlesmelerınde ve Anayasamızda ver alan ılke ve kural lar i!e konınmaktsdır Bu ilke ve kur«llar yazara meslegı üe ılgılı çalısmBlannda milletvekllligi dokunulmazhgmdan daha sürekli ve guçlu güvenceler sağlamaktadır. Gerçekten înaan Haklan Evrensel Bildırlsı ile Avmpa însan Htkltnnı korumâya ılışkın Roma Sözleşmesı, dusünce ve kana«tlenn açıklanmasının sınırsızlıgı ılkesfnı açıkça belirtmektedirler. Türkiye bu andlasmalara ımzasını koymusrur. Andlasmaları onaylavan yasalar yürürlüktedır. Resmı Gazete "de yayımlanmaları ıle birlikte ıç hukuk ılke ve kurallan niteliiHne donüşmUşlerdır. 19«1 Anayasasının 20 ve 21. maddelen de bu ılkelere uygun olarak duzenlenmisrır 20. roaddeye gore, herkes düşünce ve kanaatlennı yazı ıle ba«kalarına açıklayabılır. 21. maddeye gore ıse, hsrkes bıltm ve sanatı serbestçe açıkîama ve yayma hakkına sahıptır 24 madde de kıtap ve broşurlerın, gazete ve dergılerle birlikte, hakım kararı olmadan toplanamı>'acagı kuralı konmustur. Devlet gtıcunun kullanılması yolu ıle uluslararası sozleşmelere ve Anayasanın tanıdıgı kurallara aykırı yürütme uypulamalan yasai nıtehkten yoksun kalmaktadır Uluslararası sozlesmelenn ve Anayasanın yazar iokunulmazlıgını sağlayan güvencelenni yok eden veya zedeleyen yasalar ds gerçekte yasa nıtelığinı ^ımamaktadıriar. Çunkü Turk Anayasa sıttemınde yasalar Anayasaya aykırı olamaz. Anayasaya aykırı yasa Anajasal vargının denetıml yoluvlâ yasa 3lmak nıtelığinı kaybedebümekte ve yurürlükten ptal kararı ıle kalkabılmektedır .. A n c a k ^•azara Anayasanın belırttığımiz kuralları ıle laglanan dusunce ve kanaatlenn açıklanması o/gurügunun dokunulmazlıgı, sıyasal ıktıdarların bu îakları ortadan kaldırmava veya kullanılamaz du•uma getırmeye vönelık engelleme ve baskılarına tarşı demokratık dayanısma bıçıminde dırenme • halkın yazarlanna sahıp çıkması ıle mümkun e Jlabılir Fıkır ve Sanat Hukuku alanında yazar haklanıın ko>unması, 5846 sayılı Pıkır ve Sanat Eserlen fasası ve uluslararası sözleşmelerle sağlanmaktadır Fıkır ve Sanat Eserlen Yasasının tanıdıgı hak ar ve fıfcjr ürünlerinın gasp edılmesini onleyıcı kuallarının bugunkü koşullarda yeterlı olmadığı komsu kuşkusuz kı onemlı bır sorundur. Ancak bıim, kanımızca, bu yasanın yetersız görulen hukum erı bıle tam anlamı ıle bugune dek yıirürlüge gırnı» degildır Daha doğrusu bıreysel çabalarla, yasa. ım tanıdıfı hasların kullanılması olanağı gerçekeşememıstır. Çunku. Fıkır ve Sanat Eserlen Yasaının tanıdıgı haklar bıreysel çabalarla değıl vazarmn örgutlenmesı ıle yasama geçebllır Nıtekıtr. asanın 42 maddesı »ser sahıplerinın dretltlenmesı ı zorunlu görmus ve bunun ıçln alü ajlık bır sue kovmus'ur Yasanın bu hukmu 13121951 tarıhıne yururlute girmıs ise de a!tı avlık bır süre içınde rgutlenme (rerçekle«ememıstır Kükumetler ıse, or utlenmevı saSlamak gorevını bueune dek yenne etırmemışlerdır Yazarların çıkarlarmı korumâya yonelık ozgür bır orgüt kurulması olanağı fse bugünku sıyasal ortamda voktur Bu durumda güncel sorun Fıkır ve Sanat Eserleri Yasasının değî$tınl metınden çok bu yasanın unıdığı haklardan yarar. lanmak ıçın vaıarlann sendıkal orgütlenırıelenni guçlendınnek ve vaygınlastırmak sorunndur Yazarlann yarattıklan urunler, uluslararası Bem Sozleşmesının 7 ncı maddesınde eser sahıbı nın yasamı boyunca ve olumünden 50 yıl sonrasına kadar olmak uzere belırlı sureler içinde korunmaktadır T\ırkıye ıse. Bem Andlasmasınm 1896 Parıs defısıklıgının 5 ncı maddesıne bağlı kalmıs. genel koruyucu hukmUn kendısı ıcw yurürlufunü kabul etmemıştır Buna gore, koruma süresı yavamdan başlamak uzere 10 yıldır. Yabancı bir ülkede yayımlanan bır yapıt. yayımmdan sonra 10 yıl geçmekle Turkçeve vazar hakkı odenmeden çevrılebilmektedır. Roprezay ılkesıne gore, 10 yıllık koruma süresı, Turk Yaıarlarının vapıtlannm yabancı dıllere çevnlmesmde de geçerlı olabılecektır Kanımızca Turk Yasarlannm korunmaaı ve kültur vasamımunn çevın furvasmdan kurtulabılmesı ıcin Turkıye, Bem Sozle»mesuun genel koruma suresim kabul etmek zorundadır. Yazarlann hakları özunde bır meslek grubunu degıl, butıin bır halkın nak ve çıkarlannı ılgılen dıren bır konudur Halk yazarlarının kendısme ışık tutan yazıları ve vapıtlanvle gerçeğı bulabılmekte, aydınlığa kavuşmakta, kendı çıkarlan yonunde bılınçlenebılmektedır Yazarlann haklarını orgutlenme ve dayanısma voluvla kullanabılmeleri kadar halkın yazârlann8 sahm çıkması bugün kar sılafilan sorunlarm çoîumunde en etkılı ve guçlü volu olujturmaktadır VANTUZ SlftTIMA ÇEKTıKlERı JıJELER lYı ETMEK ıÇıN BENı, SULUKTEN BEÎER KURUTTU KANIMI. BıR YAND&. SEKS FılıMLERı KAPAU GıŞELER. BıR YANOA SURGıT CAPRAJIK EKDtJELER. HEY GiDı OEOfM KORKUT HEY GıDı O&İZ KACAN. NE BEN ERıNCE ERDıM NE ÇAĞA BENZEDı ÇA6. OMLARIN 2AMANINDA AZOI HER SEY, KAC ORMAN • YA $ıMDi KAÇ GERGEDAN, KAÇ YARAĞ. SORUŞTURMA Sanafçılann nJlıb katanctanndan 10 (mo Mranm »erft dijı olması, ıon hutçe effrâsmeterinde «let*«lk meclek rniDların» taninan rcrft t>»Ststhlıtılan ntâtniflt renlden eünrlrme rel<U Klml TtsarltnmiM bn koauda oe C^}uttdüLieı\ni. Konu}u naıü ronımladıklannj sordok: ha$a butun yarartıgı defer be$e almm da ona sa. tarım olan tuccar gıbı jaşayarak değıl elbette yu« bın bıle az selır Az gelır de ne vapar ne mı var oar, sunlnür Bakmavın bızım para kazantr gd•ündujfumuze vaşamımız düpedüz sUrünmeklfe ged ü. Yazarük bizde düpedüz bır ınat ijidır Duşmans ınat alçaklı*a bağnazlıga namussıi7İuSa zul•ne. tıapıslere, asafılamalara inat, bir tek satır daha fazla daha namuslu yazmak. Ben şundı vergı bağışıkiıfından yana da de. gılım. bır tücear kadar vergıde vazara adıl davransmlsr ba$ka hıçbır sev ıstemıvurum sadece golge «tmesmler Bes yıllık masrafımı goze alsınlnr «ulüm etmesınler . Ejer haksızlıktan, zulümden usarunışlarsa, ben oniarın vergi bagısıklıgını ıstemiyorum Be$ vılda vardığım bir romanın hesabını run gun n'tmak olanagım olmavan masraflannı hesaba kstsınlar sorun bıter Haaa, azıcı* ınsafa gelmışlerse bu en buvuk düşmanlan olan sanata. sanatçıva azıcık hak tanımak ıstiyorlarca, verti yuwle«ıni düsürsunler sanat eserinden Bağısıklık kendilerinın olsun örnefın vüzde otuz alırlarken ithalattan ıhracattan, yanl vergı ladelerl, (bu rergı iadesıne de hıç aklım ermedı ya, onlan ögrenmek bilmek ıçın tslâmkoylu genç dahıler olmak eerek), sanat ürunlerınden vuzde beş, vuzde on alsınlar. Başka baska gerçekten zulum etmesınler. amanın zulüm efmesınler, eksık olsun vergi bagışıkJıkları da, yiızdevı azaltmalan da Vergi mergı ıçın deg'l de yönetımın, hangı yönetım olursa olsun daha msanca, daha az barbar olması ıçın savaşmalıyız. KEMAl Olvelım Iri, b«n bes on yılda bir rotrmn vazı yorum bu romnnı bu yıl yayınlıvorum, dıvelım kı bundan da çok para kazanıyorum. Vergı olarak devlet benden bu bes vilın emeSinı bır vıl ıçmde alıyor Dıvelım kı olanak dısıdır va bır romandan ıkı >uz ellı bın îıra kazandım bu ıkı vw eliı bın lıranın vergisını benden heo bırden alıyorlar Onun ıçın de bır romanın astan vüzunden pahalı gelıyor Halbuki benim be$ vıl calı$t!6ım rorngni bes yıla ayırsak vılda ellı bın üstunden vergı vermem gerek Ya ben bu beş vılda ne vedim. ne içtım, nereden para buldum na*ıl vaşadım bu romam vazmak ıçın neJer harpadım ne belâlara katlandım bu romanı vazmak ıcm np kadar oara hareâdım bunların hıç bırısı soz konusıı degll. Bır tuccann masrafı var ama bır va^pnn vok Bej vılda ben eıdım eıdım ma<!raf va7n"agım da romanım çıkınca bes vıl sonra al efpndı hı»n bu m»srafı vaptım dıvecejfim Bu olmuvor bu bes vıllık masraiı da zaten Malıve ksbııl etmez Bugun on bın lıra devede kulsk bile dfgıl Bııgunkli <a«:am içın, bır yazar gerçekten yazar gıbı yaşayacaksa. IEKIR YHDIZ roplumcu sanatçılara işkence ed»n onlan tutuklayıp 7indanlarda çurüten. kıtaplarını toplattıran hükumetlerden on bın liralık vergı baftışıklıgını arttırmaları beklenemec elbet Bu Komık on bın liralık vergi bağı$ıklıgı ancak &ağcı sanatçıların ıstefi ıle arttınlabılır. kanısındavım Hukumetlerı onlara böyle bir hak tanırsa, bız de yararlanırıa açıkçası Bence, karsılastırmayı meslek erbaplanna tanlnan vergı bağış'klıkları arası.nda değıl de, o bagışıklıklan tanıyan mecıiKin, o meclısi oluşturan mılletvekillennın dıişünsel vapısı ile vergı ba4ısıkhjı konusunda ortava çıkan «sonuç» arasmda vapmak dshd dogru Olur. TUccardan. ithalatçidan fabnkatorden v ı. yana olan bır meclmn elbettekı sanatçının, ozellikle de topiumcu sanstçuun yanında olmaması dofaidir. SANATEDEBIYAT ÇEVRENİN BASK1LARI VE "MONTAJ EDEBİYATI,, Levla ERBİL kendı özel mıddeleridır. Bılındıgı cıbı sınıfh toplumlarda msan varlıgı alabılriıgıne aşagılanmış, alçaltılmı? kendı kendısme yabancılasmıştır. Insanlık dısı guçlenn ınsana kendı kendısmı inkâr ettıreeek kadar egemen oldugu, ınsanın çuniyup vozlastıgı toolumumuzda da bu gtrçek. sadece tıcaret erbabına ya da fabnkatörlere aıt olmavıp tum toplumu bu arada bır ust vapı kurumu olan edebı vat erbabını da kapsamaktadır Insanı, bu sefıl durumundan kur tarma amacın» yönelik olnn yazar, burada vazarlıfin ille de msanlıfı kurtarmak ıçm ortaya çıkanlın bır ugras oldugunu, va da edebıyat voluyla ınsanın kurtulacajh gıbi bır yanlış dusünceyı one lürmüyor gerçeklenn, «asgari musterek» olarak bıiındıgini kabul edıyoruz urununun karşısında ılkın yanl 141 142 'den once eleştırmenı gdrür. G«rçı, son yıllarda sanat yapıtlanna bınmsel yontemle vaklasılmava baslanmış. degerlendırmelerde bılımsel nesnel gbrüş on plana alınmıştır ama biz bugun de efkı gucu yavgın ve bılımsel goru«e hakim olan, goruşten soz etmek»eyız. Ara sıra kendılen de Anayasa nın 141 ve 142 maddelerınden yakınan hatta o maddeierden ba»larına i» açılmış da bulunan giderek o maddeler yünınden aramızdaki yerlerınt saglamlastırmış olan bu arkadaslar belkı de kendıleri de anlamadan, bugunkü edebıyat piyasasmm kılıt noktalanna yrle^miş ozgür düşünceyı denetleven baskı gruplan durumuna düşmuşlerdır ve yazarın karşısıns sırasına gore Gramsci, sırasına gore Garaudv ıle, vaktı gelınce Marx çok geçmeden Fısher le çıkmakta sakınYukarda adı geçen vaıarlan kendılerinı tarıf etmek, bobürlerunek ra da ssvunmak içın bır araç olarak kuUanabılırler Beyenı çızgılen populıst bır anlayıstan oteye geçememıştır ve bu beyenıntn karsısına çıkacak olan lan fena vaparlar. Yazık kı on lann onaymdan geçmeden ışlenn ne kadar zorlasacağını onundekı orneklerle çok lyı bılen vazar da genellikle belli kalıpları zorlamadan, ozgur yaratımlara yan çırerek «montaı edebıyatını» stırdü rur. Bu durakiatma ve saptırma o.ayının çok cıddî bir sorun olarak edebıyatımıada var olduğtına manıyorum Yenmızm azlıgmdan aynntılı ömeklere yer veremıyorur gene de yalcm geçmısten bir örnektır, kendı tuttugu bir vazan tutmayan arkada?ımıza elestırmenlenmi7den bınnın yanıtr «Sana ceza olarak ev ode vi verivorum «.'lmem kımın, bılmem hangı kıtabından şu satırlar yüz kez yazılacak» gibısinden bır yanıt' Bu gozdaguun arsasmdaki anlamı avrıea belırtmeve çetek yok sanınm Daha da garibı, bu #oy bır vazıyı ya\'n!î"a" WImeIT'"lÇln ellerının altında her 4. itldt X » y e r bulundugudur. Bız gene de suçun sadece eleştırmen lenmızde ya da onların ellerı al tmda bulundurduklan arkadasla. rında olduftunu sövlemek ıstemıyoruz Bız vazarların da bu arkadasların çevresınn doluftıp. onların kuçük bur)uv8 doyum«îuzluklarıru gelenek^ei temennâlar çesıtlı manevi rusvetlerle körüklemekte olduğumuzu ıtıraf etmek zorundayız. Sınıflı toplumun bu kokusmus dünyasına kanşamavanlara ıse bır çesıt «pervers» (sapık) gozuyle baktıgımız da doğrudur Herşeym unutulacağını. hiç bır moral nsk almadan işlerin vuruyeceğını hesap edecek bu arada yazarlıgı da kıviracagımın sanacaksak degıl 141. 142'vı kendı aramızdaki baskıları bıle değıstırecek objektıf koşullara ula şamadıgımızı gormek daha gerçekçı bır tavır olur kanısındayım. Baskı, ıster gericı sagın «çagdas batı uygarlıgma ula^mak» ıdeolojısmden gelsın, ısterse h«nuz «kendı ıçin sınıf» olma bılıncıne varamamış »nıflar adma destan vakılmasını bekleven ge ncı soldan, Manc'ın ınsanların kendı tanhlennı kendıleri yaptıkları savı gerçekligıyle karsımızda duruyor DEMIRTAJ CEYHUN Yineticiler hıç bır dönemde sanatçilara, vazarlara, düsünürlere ayrıcaiık tanımamıstır Bu da, ya onlann kör kutUk Kara cahıl olduklannın va da domuzuna kasıtlarının tanıtıdır Kor kütuk Kara cahil olmadıklarım bıldıgimıze jröre. Amo bence onlar haklı Edebıvat, sanat, düzenden yana olan lar ıçın, devrimcı degışime kar« duranlar ıçın gerçek ten var olan en büyük tehlıkedır Ovleyse durumu sınıfsal açıdan irdelemek zorunludur Nıçin genel geçerllklı kurallsr getırsınler' Sermayeden yana yazarlara. sanatçılara el altından büvıık bahsişler venrler olur bıter. Kültür Bakanlıfı veya Mılli Eğitım Bakanlıgı her zaman bır takım yazarlan besle. mıştır, billriz Kendı adıma. valvarmaktan vana dejilım. Kendi göbegimızı kendımiz keserız bız. Balık agalanna, toprak ağalanna büyük vergi bagısıklıklan getiren parlamenterıere ıse d;yec»>k bir sözüm yok dogrusu. APHıler. bılınçli bır biçimde sınıflannın çıkarlannı koruyorlar. Haklılar. Dogru voldalar. CHPliIenn bu oportunıst tavıriarı na ıse ne dıyecegıml bllemiyorum Küçılk ödünler vererek sermaye smıflarından ov alacaklarını s>anı. yorlar Bıze devrimcı gözüküvorlar. sermaye sınıfJarına da güz laıuıyorlar. Birt ml aldatıyorlar, onlan mı' Gallba bizi aldatıyorlar Ya da blzı aldattıklannı sanıyorlar. Buna da gülelim. Genel olarak sanatın, fizel olarak hıkayenm sorunları temelde toplumun içınde bulundugu sosyopolıtık koşullarda vatar Boyle bakınca hıkayenm kars;laş tıgı ılk sorun ozgur bır ortamda bulunmayışımız ve sanat yaratımlannın sosyaliıme dognı bır aşamaya ydnelmenne jasal olarak olanak verllmedığıdır Bu juzden hıkave de, butun otekı kurumlar gıbı 141 ve 142 maddelerin lultasında bulunmaktadır Sanat yaratıcuının içinde bulunduğu bır bajka sorun da eles tırıcılenn sına'çılara uyguladıklan ama Anayasada var olmayan, SANATEDEBIYAT ÇEVRESINDE ; V Yasar Kemal bir süredır Şıle'de ıdi Son romanını orada yazıp biürmıs Çocukları konu alan bır roman daha tasarladıgını, he men ona başlayacagını sovluyor Ardından, yıllardır tasarladıgı bır büyük roman üzennde çalı»a cagını da belırtiyor. .'. Cemal Süreya, çok eskı bır dev let kurumunun müdünldür. Şım dılerde Kadıkdy yoresmde yedı yaşındakı oğluyla birlikte oturuyor, sessız, duzenlı bır yasam surusor Bır gazetedekı günluk edebıyat yazılarının dışmda, çevın ye de zaman buluyormuş artık. Dergılerde yayımlanmıs deneme elestın türündekı yazılanndan bır bölügünü de kıtap halıne jetırecekmış. Fakır Bavkurt yılın bır bolu munü koyunde geçırıyor. Çok güzel bır evı varmıs orada Şaırmımar Cengız Bektas çizmıs pro jesını Geçımını artık tumüvle edebıyata bagUvan Baykurtt buvuk kenrın patırtisından u»ük ve nı yapıtlan uzerınde diledığmce çalışabılıyor. Melih Cevdet Andav Isvıçre' den dondü. Bır kalp sıkıntısı da atlatmış orada Ama şımdı ıvı Saglıklı bır gorunum de kazanmış Bır süre ara verdığı yazılarını da surdürecek bundan boyle. Nurer Uğurlu bılındıfei gıbi, büvük bır dagıtım orjrutunü ılk kez gerçeklejtlren sanatçılarımız dandır Izmır ve Ankara'dan sonra guneve de uzanacajh sovlenıyor Ama Ugurlu bu voğun ugraşına karsın edebıyatla ılgısırn kesmıs defıl. • Mujdat Gezen'ı kısa bır surı» sonra yazarlık vönüvle de tanıyacagız Sanatçının çocuklar ıçın vazdığı masallar bır yayınevmce vavımlanacak Avrıea bır de mı zahi roman vazmıs Gezen Basıl mak uzere vajnncıya vermış Çocukları zararl! yayınlatdan korumanın onların duvgu ve duşunce eğıtımlennı saflamanın tek çoztlmu vazarlanmınn bu volda ürun rermelerı Işte Fıkret Otvam Nezıhe Merıç Rıfat Tlsaz \e Fazıl Husnü Daflarca da bırer kitap hazırlamıslar çocuklar ıçın Bu yolda urün veren vazarlanmızın sayısı »ıttıkçe artacak. Şaır ve denemecı Salâh Bırsel son ıkı ay ıçmde yâjınladığı ugınç kıtaplan, «Şıir ve Cınayer» (denemeler; «Kahveler Kıtabı» (ınceleme • araştın» ve «Ah Bevoglu Vah Beyoğlu»vu bugun Şışlıdekı Sander Kıtabevı'nde unzalayacak. Geçen hafta duyurdugumuz Türk Hikâyeleri Antolojısinın bır benzert de Budapeşte'de yayınlanmıç Yine Halıde Edlpten bas layarak Cumhuriyet donemı Turs oyktlsünün orneklerını kapsıyor bu yapıt da sayfada Dağlarca, Saıt Faık, Fethı Savasçı, Ulltii Tamer, Kemal Oıer ve N'ıhat Behram'dan ornekler yer alıyor. Şıırlerı Valenu Vellman ıle Ion Arlon Romenceye çevırnııs. tstanbul Erkek Lisesı Mezunlar Cemıyetı'nin Cagaloğlu'ndakı lokalınde öncekı gün düzenlenen toplartıda oıan Kemal örer «12 Mart ve Şiinmız» konulu bir soylesı yaptı Şıınn toplumsal bır olay oldugunu vurgulayarak konuşmasma baslayan Özer, kendı sanat anlayışını ve 12 Mart olayı karşısın da oıanlann tavrını omelüer > kuyarak sergıledı Katılanların konuyla ilgill çeşitlı sorularını yanıtladıktan sonra sanatçı, jilrlennden ornekler sundu ve kıtaplarını imzaladı t. Asım Bezırcı bir trafık kazası geçirmış, uzun sure yatağa çıvilenmıştı Kırılan kolu ıyıleşmış Üstelık bu arada, Bilimden Yana adlı kıtabının ıkıncı basımına sonrakt yazılannı da ekleverek genışletılm:ş yajımını da gerçekleştırdı. i. NECATİ CUMAll On bln Hrarun vergi dı$ı tutulduğu dönemi biIıyorsunuz O gunden bugılae havat Rok paAaiılanmı$tır dendı balıkçılar. esnaflar için. Pekı, yalnız sanatçıların degil. en ta neçim tndirimleri düsük tutulan emekçılenn, memuriarın yasam koşullarını nıçin düşUnmezJer. Aslında ben her turlü avncalıklara karşıyım Ama sanatçuun vergı bagışıklıgı istefım sunun ıçin gereKİı görürüra. Gerı kalmıs bır ulkede sanatçınm uğraşım kabul ettırmesınin. çevresıne anlbtabılraesının kımi güçlüklen vardır Yapıtınm sürumü gıbi. Bır yıl kazanırsa. ikı yıl bır sey ka»nama2. Okur ya«an kıt, kültur düzeyı geri bır ülkede zaten alıcısı kımdır' Bu bakırrdan, sanatçı nın kazancından on bın ltraji vergı dışi tutanlar. bunu düsünenler o zaman anlayıslıydılar. Şimdı İse ı'erıcıyım djyen partı sanatçının, memurun, ışçinın kendısınden baska seçenegı olmadıgını bıliyor, çaresızlığinı bilıyor. öburleri ıçın sanatçı zaten gereksiz bır kışı. Bu durumda sanatçıların, emekçılenn tumune odun vertnemelen dogal. ayrıca utanç vencıdır. t, • a. « » 0 1 TOY Aynı rakamın bugun de geçerli olması, yasanın amacına aykındır. Çunku bu bagısıklıgın tanındığı zamanın on bın lirası, bugün otekı meslek dalla, rına tanınan bagısıklıgın bıle ustunde satınalma gucune sahıptı Ve kuşkusu» devlet polıtııcası olarak sanata bır ayrıcalık tanıyordu Şımdı ylne bu avncal:ğın tanınmasından (ams çok degısik bır bi çimde) öturü teşekkür etme« gereklı. Ne var ki, bır sanat ürunünün ortava cıkı» sureç ve kosullarıyla bunun gerektırdıgı emek ve hareamalann değerı gerçekten ölçıiye sıfmaz. Parlsmen'omuz belkı de bunun içın sanatçUarıru esnaflardan ayırmıstır. Ve belkl da bunun için eski bagısıklıgın sürmesıne elbirligiyle vandas olmustur! Devleün bunca karsı çıkışına karşın yıne de uıün verenlere bıraz da yaşama olanakiannı fcısıt lavarak ce?a vermek ıçın .. ' MEHMET SONMEZ Dergiler.. Dergiler.. Dergiler.. YENİ BİR DERGi «Aylık Eğıtım Bılim Sanât Dergısi'i Yenı Toplum TÖBDER' ın vavın organı îlk sayısı aralık 1975 te yavımlanmıs. Dergınm amacı, Genel Başkan Cemıl Çakır'ın stjyleyışıvle «genel yurt ve dunva sorunlarını, egıtım sorunlarını. sanat, edebıvat, şıır, haber ve \orumu ıçeren bır butun luk oluşturmak » Bılımsel bır tavır ve devnmcı bır dunva go ruşu de bu amaca yon veren ıkı ana nıtelik. Sanatedebıyat vazılannın vanısıra. şıır oyku ve sanatçılarla konuşmalar da ver alıyor dergıde Ilk uç savının en belırgın nıteligt ıse e*ıtım of retım sorunlarının konu alırdığı ınceleme araştırmaların ağır basmıs olması. Ama içenkte bellı bır oranın gozetıldığını bıt vayım planlamasının yapıldığını sövlemek Ituç Hele şıır ve ovkuye hıç ver venlmeven dördüncu savıvı fMart 1976) ftoz onune alır^ak. Bunu sovlerken bır olumsuzluğu vurgulamak defıl amacun. Bır eksıklige dergı yonetıcılerının dıkkatini çekmek. Yoksa, etkılı bır orguHin valnız uvelerını egitmek, bılınçiendırmek ama cından da ote toplumun kulturel. dusunsel ve sanatsal vasamı na katkıda bulunabilmek çabası bıle ovfruve deter Derjnmn son savısında Rua Zelyut'un «Turk Kultuni nun Kaynakları» adlı arastırması nıtelık ve nıcelık olarak (tam kırk sayfa) yogun bır araştırmanın uninu. Zelyut, eldekı tarıhsel bulguları, ılk yazılı urunlen «tanhı matenalıst bır açıdan» degeı lendırerek Turk tulturu ko nusundakı verleşık vargılann vanlışlı*ını kanıtlamaya çalışıvor Ona gore temeldekı ılk ve en onemlı yanlış Türk toplumu nun evnmını dunya halklarınm gelısım surecınden avrı, ken dıne OZSÎU saymaktır Burada tartışmava gıremıyecegımıze ?ore, yalnızca, Doğu toplumiannın gelı^ımındekı farklılıga (baş kalığa değıl) ılk dıkkatı çekenlerın Marksla Engels oldufumı belırtelım Sanırım, toplum vapısı ıle kultur ve sanat arasındakı ılışkılenn tanhsel bır değerlendırmesının eldekı verılenn ışıgında vemaen vapılması gerekıvor sünümüzde Zelvut'un çalışması ılk de^ıl. Ama son da olmamalı Savları ise dergılerın • olanaklan içınde tartışılmalı. nedenlerle venı yılla birlikte, sanatın her turune açık Dir dergı nıtelıgtnde vayımlanmava başla dı Oyku Marttan başlayarak da ajlık dergi olarak çıkacak. Dergınm bu savısında Ö?e! Bo lüm Kemal Ozer'e avrılmı* Şa ırle vapılmış bır Konusma, şııonın degerlendınlrnesı. kendı anlatımıyla yasamoykusu, şıırı uze rıne yazılanlardan seçılmış parçalar ve bu vazılann bır bıblıvogralvası ver alıvor bu Bolumde Dergının daha sonrakı sayılannda da bu gırışimın surdurulme sını dılevelım Aynca nesnel bır tavır takmılarak edebıvatımızın temel eksıklerınden savılan eleş tırı boslugunun kapatilma'Jinda sınırlı ve desısık bıçımde de ol sa bu tur değerlendirmelerın ılk adım oldugunu belırrelım. HASAH IZZHTİN DINAMO Atilla ÖZKIRIMLI Burjuvazl, kapıt!jli7mın bir kpz daha faşlzmin koruyuculuğuna sıgınarak kurtuluş vollan aradıSı bır zamanda parlamentoda oldugu eibı halk kalabalıgında da savı etkemne bei baglamıs gftrünuyor Türke$. isçi sınıfı tçmde ılsınç bır zümre durumuna gelmiş olan bırkaç vuz bın apartıman kapıcısının fcoruyuculugunu uzerıne almasa calı«iirken AP de küçök buritıvarinin tabanında veriesmt? bulunan kücuk esnafa el atmıç bulunmak'adır TUrk çesı, hukumet esnafa rüsvet vererek onu vergınln daracık çembertnden kurtararak aelecek seçımde garantılı bır ov d»posu olarak fcullanmak tstemek tedır On bln lıra kaTanclı Tılrk vazannı "erçive baglavarak vuz bin lira kazançlı esnaftan verg4 alınmamıs olacaktır DusOn adamı Kıtap vazan oldum olası nükumetlenn karadıtsü olmtıstur Bu yuzden kapkara t.ır sfimürü slstemımn çarkını çevınnekte olan MC hükümeti, kitaplannı vasakladıjSı vaktıSi bu kisilen ıktisat bukmnın korkunç cenderesınde vok olma tehlıkesfvle başbp«;a bırakarak leylegın joıvadan attıgı yavrular halıne ge tırmıstır. Öldürenler de Ölür Dun gece seyrım içınde Oldürenler de ölür Şiu dumada kotüluklerden g»;Ti Ne kalır Böyle üemış ozanlar öldürenler de ölur Kurtlar kuşlar düşman degıl ınstna Anlirdan dost olur. SOkak öaslan tu'ulmuş Öldürenler de ölür ^nkara'nın ortasmda Bu ne martin sesıdir. Kar \ağar Kân usfune Ölâurenler de ölıir Genrscık gıder canlar \hları jerde mı Kâlır YAJAMA ftiÇjMı VE KUITUR Turk Dılı'nın 2»4. havısı, Mıl lı Egitım Bakanhgımn Turk Dıl Akademısi kurma girışımıvle ılgılı olarak bır O?el Bölümu kap sıvor «Ozlestırme Durdurulamaz» Bu bdlümde, Ömer Asım Aksoy'un konuvu Dıl Devnmı açısından değerlendıren vazısmdan sonra, gazetelerde çıkan konuya ılişkm varılar derlenmış. Gazetelerımızın Turk kultur vaşamındakı yerlenm bflırleyen ılgınc bır ıpucu verivor bu derle me: Aln vazıdan dördü Cumhurıvetten llhan Ba$goztin «înssn Adlan ve Toplum» başhklı yazısı ise ül OIUMIU m GiRiJiM Nısan 1975'te vayına başlavan Oykü dergısı. adından anlasılacağı gibı salt dykuye yonelık bır dergıvdı ve ikı ajda bır çıkıvördu. Her savıda bir öyktlcunun çesıtlı vönlenyle konu alınmasının vanısıra. övkuye tlıskın vazılann, soruşturmaların ver aldıSı dergıde. topiumcu • gerçekçı sanatçıların öyktllen yayımlanıyordu. Ama ozellikle ekonomık âli PÜSKIUUOOIU Roroanya'da vayımlanmakta olan haftalık sanat edebı>at • gençhk dergısi Tnbuna. bır sa\fasını Turk Şnrıne ajırrhış. Bu ı kemızdekı toplumsal yapı deglşıilıklennın kulture yansıvısım konu edınıyor. Kentleşme ve ma kinelesme ınsanların yaşama bıçımlenne von vererek külturü de etkılıvor. «Bu koklü vapı degışımı. ınsan adlarmı da bır venileşme evnmının ıçıne atmış. Eskı adlar batıvor, verlerıni venı ve oz Turkçe adlar alıvor » Başgoz. vargılarını kanıtlayıcı bır araştırmantn dökumünu verıyor. Araştırma ıçln beş srup seçılmış Erdemlı voriiklprı Dıvrıği demır ısçılerı, Dıvnğı GürDinar kovü halkı Ankara'nın aydmları. Ankara'nın gecekonduculan En buyuk degı^me aydınlar arasmda. Sonra gecekondıı adlan gelıvor Ortalama oran alınırsa son 24 vıl içınde insan adlarırun nerdevse uçte bın degışmıs Basgoz'un yazısı. bır ara? tırmanm bütun sonuçlannı kapsamıvor elbet. Dahası araştırmanın surdügunu OKrenıyoruz. Basgöz msan adlan konusuna toplumsal degışım ve Dıl Devrımi açısından vanaşıvor Bu tür arastırmalann gereklılıSı vadsınabtlır mı' S« dmekse detfsımın blçusunü Rostörmesi açısındsn çarpıcı «Toros'un basmda benım çalısmama en büyük balta vı Necatı CumalıYıtn radvodaki bır ovunu vurdu. Bu stlrekli ovtı nun vaktı eeldı ml herkes berlı, ışımı bır vanda ıınuttro radvonun başma kosııvor oviın bitme den de yerlennden aynlmıyorlardı» Yazar hakları konusu parlamentoda Tiirkıje Yazarlar Sendıkası hir süre önce Parlamentodakı gruplara bır mektup göndenp balıkçıları ve çıftçıler) örnek gostererek înono hralık vergı ba»ı«klıgının ytiks.fltilmes(ni istemlşti îlk olumlu tepki bir CHP millervekiltnden geldi. Hatav Milletvekilı Metımet Sönmez, bu konuda hazırladığı bir vasa Onerisini. bugün. Cagaloglu'nda Tekstil Sendıkası'nd* rapacaSı bir basın toplantısında açıklayacak Ayrıca Turklye Yazarlar Sendı kası Hukuk Danışmanı Orhan Apaydm'la tkıncl Başkan Bekır Yıldız da açıklamalarda bulunacaklar. Konuyla CHP Mılletvekılleri Sukrive Tok ve N»pdet Ökmen'm de yakından ılgilendıkleri bılım yor. Çalışmalar bu kadarla ds kalmıs degil Sükrive Tok, TYS'na nssmrarak Fikır ve SnnM Eser. lert Kanunu'nun çagdas koşullara ters düstügü,nt vasada gereklı defışiklıkier vaptlmaiının roruni") oldugunu bildırrr.ış bu konuda calıştıÇını, sendıkai !a isbirli&ı