Katalog

MRT CUMHUR1YH 29 Jubat 197$ ftU SlKlNtTıM VÛK ZAgu+iı... MtCL \?£ ftli LÂfl EPİLPı OKUKtf<UMDUfc(rA2£rA DA. E3uC£HıLtF£Mt>î ?8u frAZfTRi M ÎLk DEFft 6oiuÜiiM fiıi 0î& BUMU HİltfTı.. ÎUHLAN . İ 1 ELıME. ABDDICANUZ VATAN DEDİLER Taiip APAYDIN 85Tepeve vaklaştıJtça eğılmeye bafladılar. Çook1 Burada bekleyın Yanına teğmen Galıp'le ikı er aldı, kojarak tepeyi tırmandılar Uzun bac&klarıyle ceylin gıbı kosuyorlardı Tabancaları ellerındeydı Bıraz sonra gorunmez oldular Molla Mahmut, Hacelı. Hamdı van yana oturmuslar ıkı tarafa bakıp duruyorlardı. Kurşun seslerı kulaklarının dıbındeymış gıbı pathyordu Bura sıkışmı? herhalde. Oyle Gırsek hemen Tüfeklerin tozunu aldılar Eksık mermileri Umamladılar Mahmut un alnındakı damar yukardan aşağı şışmıştı, mosmor gorünüyordu Erler hep heyecanlıydılar Kımısı parmaklarını şaklatıyordu, kımısi bıyığını kemınyordu Yenı erlerden bırisl koşmaya nazırlanan tay gıbı yerınde duramıyordu Bır başlasak, bır başlasak dıye soyleniyordu O sırada pek yakına bir top mermısi duştu Btiyük bır gürültu oldu Hepsı vere yıkıldı Atlar Urktü Kımısı boşandı, yokuş yukarı kaçmaga başladı Ilk »askınlıktan sonra Mahmut fırlsdı, Tutun ulen tutun' Geh geh geh.. Bınsı kendı atıydı Gel yavrum gel, korkma. Elmı uzatarak onüne geçti, boynuna sanldı Havvan kulaklan dıkmış, hırk hjrk hırk sesler çıkanjordu Gözlen ıri irı açılmıştı Ne yaptın ulen, gel bakim Tekrar dereye ındırdı Boynunu okşayıp yatıştırdı. Sıkıca bağladı Uçuncu boluk bu tarafa' Benı koğustur! Yajılarak tepeye tırmandılar. Eğıhn, gorunmeyın Herkes kendıne uygun bır siper bulup yerleştı Karşıdan vızır vızır kurşunlar yağıyordu Hacelı bır sure başını kaldıramadı Lsulca kureğını çıkarıp onüne toprak yığdı Molla Mah mut hemen tufeğını uratmış, ateşe başlanuştı Her sefennde hıı dıje ses çıkarıp tetıge basıvordu Duşman hemen ılerıdekı düzluktevdı Kostebek yuvası gıbı taze toprak yığınlarırun arkasında arada bır mığferlen ışıyordu O zaman ateş edıyorlardı Sesler bırden çogaldı Hava barut dumanıyle doldu Ulen gâvur oglu gavurlar' Ulen analarım belledıklerım Al sana al al' Durmadan ateş edıyorlardı Mekanızmalar dolup dolup boşahjordu Mahmut'un tufeğı tutukluk yaptı, ateş etmeyıverdi. Haj senın1 Namluja dokundu tufe<: kızmıştı Başını lndınp bnaz dınlendı Çenesının altından toprak aldı, namlunun ustune kojdu. Soğutmaja çalıştı Arkadan bır ses dujdu, Merraısı bıten, mermı At buraya hemşerım uç bag at. O kadar jok, ıkışer bag al Bınsı topuğuna değdı Lsulca elını uzatıp aldı. Cıvv j EVRENSEL SOYGUN Dünya yöneticilerinin doğuşu, yeni bir altın çağ mı sunacak, yoksa yeni bir emperyalist egemenlik biçimi mi? Evrensel sirket, yöneticilerinin öne surduğü gibi, dunya zenginliklerinin uretim ve dağılımında insanoğlunun en büyük umudu mudur? Yoksa dev boyutlu uluslararası bir sınıf savasının ve sonunda ekolojık bir intiharın reçetesi mıdir? Yöneticilere göre, «Evrensel şirket, varlığının tek nedenı mumkun olduğu kadar ucuza mal yapıp, mümkun olduğu kadar pahalıya satarak, kâr sağlamak olan tıcarî bir yapıdır. Malın iyiliğe, ya da kötülüğe yaraması önemli değildir. Önemü olan, gittikçe artan miktarlardâ tüketilmesidir...» • Yazanlar R. Barnet, R. Müller Türkçesi Osman Deniztekin Evrensel iştah bir de evrensel düşmanlar topluluğu yaratmıştır. Evrensel bir Iştaha sahip her gırışımın karşısuıda evrensel bır düşmanlar topluluğunıın bırikme sı kaçımlmazdır Temelde üç belırgın gruba ayrılmaktadır bunlar Bırıncısı ıktısadı çıkarları, e\rensel şırketın doguşuyla olum suz jonde etkılenenlerdır Amerıka Bırleşık Devletlerınde bu grubun en cıddı zarar gören üyssı orgutlu ışçılerdır UAW {Bırleşık Otomobıl lşçılerı) ve AFLCIO (Amenkan Işçı Federasyonu Sınaı Orgutler Kongresı) ıçm «Dir jenı dunja senfonısının prologu» «kaçak ışyen»nin yenı bır b'çımınden başka bır şey degıldır Ilk uluslararası şırketlerden Sınger Dıklş Makınaları son yıllarda New Jersey dekı ana fabri ka personelını 10 000 ışçlden 2 000 e ındırmıştır General Instr^mants New England'dakı ışgu cunü bu vakınlarda 3 000 eksıltır ken Formoza'dakını 5 000 kadar arttırmıştır Bu surecın duracağına daır bır belırtı yoktur Evrensel şırketler üretimın uluslararası şekıl almasının ettasmın ıstıhdam jerlennde net bır artış olarak gorulduğunü zıra yenı sanajının jarattıgı ışlerın, eskı sanayıdekı ış kajbından çok olduğunu ıddıa etmektedırler Ancak sendıka araştırmalarına da, sana \ıcı araştırmalarına da bakılsa, tartışılmaz gerçek fabrikaların taşınmasından ötürü bmlerce Amerıkalı ışçmin ışlennı kaybettıklerıdır Başka verlerdekı baska ış.çılerm bu arada ış bulmaları ışsızlerı a\Titmaya yetmemektedır Onemli olan iiretılrn malın ijilıge, kotulufe yaraması dejfil tukeUmln artmasıdır^ Hoşnutsuzlar koalısyonu Huzursuzluk yeterı kadar şıddetlı olduğundan orgutlu ışçıler dış vatırımlan engellejıcı açıktan acı^a cezalar getıren jasalar cıkarılmdsı en başta Hartke . Buıke tasansının vasalasması ıçm kampan\ a başlamışlardır Orgutlu ışçıler duma şırketıne saaece sefalet denılebilecek sart larda ucuz ışçı çalıştırdığı ıçın aegıl (HongKong'un erkek ışçıler \ien \uzdefaO'ıbır dolar yev mı\e\le haftaaa yedı gun çalışır) ajnı zamanda hareket yetenegı ışçılerı geleneksel pazarlık sılah larından yoVsun bıraktığı ıçın karşı çıkmaktadırlar fŞırketler şımdı uretım tesıslenni kasten ıkıle\erek ışçılerle mesele çıktıgı zaman bırınden dıgerıne geçmek olanağım bulmaktadırlar ) Amenka'nın ayakkabı ve tekstıl gıbı bazı eskı yurtıçı endüstrılen sınır gozetmeyen dünyaya karşı savaşmaya devam etmektedırler çunku kendılerını vıkıcı bır dış rekabetten koruyacak olan o sınırlardır Buyuyen yeni korunmacılar takımınm sloganı, devrımcı otrencılerle IBM yonetıcılerını bırleştırebılecek olanın tem tersıdir «Yukselsın Sınır Duvarları» Yoksul ülkelerı \a evrensel devler tarafından yutulmak ya da ezıcı rekabet karşısında kalmak tehlıkesınde olan ulusal sanayılerı de korunmacı koahs\onunun bır parçasını oluşturmaktadırlar En önemli sorun evrensel şirket yöneticilerinin sonsuz iktidar hırsıdır fmda evrensel şırketlenn hukümptlerı etkı altına alacak, ulusal •konomıleıı saptıracak ve dünya dovız akışlarını altust edecek durumda bulunması buyüven bır endışej le karşılanmaktadır Şirket yonetıcılerı sermaje kayilırmak, teknolojı gehştırme^ (ya da kösteklemek), kamu eğilım ve zevklerinı bıçımlendırmek \onun de oyle bır gıice sahıptır ki en guçlu hükumetler bıle onlan denetlemek yetenegınden endışe duymaktadırlar Evrensel şırke tın sevınçle mı karşılanması uzak mı tutulması, >oksa hukukı bır cendereye mı sokulması gerektığı, hemen hemen tum gelısen ulkelerde ve gittikçe daha sanayılesmış ülkelerde de onemlı bır polıtık sorun olarak belır mektedır Biırekrıtlırın durumu tkinci grubun muhtemel ü\elen arasında, «mantıksız mıllıyetçıllğe» yönelen şirket saldırısınm kendı guçlerıne açık bır meydan okuma oldugunu gormeye başlajan en buyuk gelışmış ulkelerın yetkılı ve burokratları bulunmaktadır Sorunun muzların devletleştınlmesınden ıbaret olduğu Guetamalada «mantıksız rmllıyetçilıge» karşı olmak başka şejdır hedefın ABD yetk lılen olması başka şeydır Amerıkan Hukumetı evrensel şırketın gücünun kendı gucune mevdan okumasına henuz diıtkatmı çevırmemıştır 'orneğın artıtrost vergılendırme çevre kırlenmes nı kontrol ve enerıı alanlarında' Ama daha şımdıden hukumet burokratlannın dev şır ketlerın *"peden bakmasına «ınırlendıgme da'r behrtıler gorulmektedır Dunvanın her tarafında evrensel şirketler hakkında açılan hukümet soruşturmalan, ABD Senato Dış thşkıler ve Fınansman komıtelerınce olsun, Avrupa Ekonomlk Topluluğu, Bır leşmış Mılletler, Kanada ve îsveç hukümetleri tarafından olsun polıtıkacıların evrensel şırketlerın Ustünluğü altında, sın'r gozetllmeyen bır dünyada yonetme guçlennı kavbetmekten korktuklarını gostermektedır. Latın Amenka'da faalıyet gosteren 200 Amenkan uyruklu şırketın teşkıl ettığı bır dayanijma derneğı olan Amenkalar Konseyı, 1972 yıllık toplantısını büjılk şirket düşmanlıgı ve şirket lerın kendılerinı nasıl daha ıyi «ıfade» etmeleri gerektığı konusuna tah sıs etmıştır Benzen bır endlşe 1972 yılmda Bevaz Saray'da yapılan «1990 Yı ında Sanayı Dunyası» konferansına da egemen olmuştur. Dıvıd Rockef°:.er'ın, Detroıt Iktısatçılar Kulubunde son anketlerden bırıne gore her beş oğrencıden uçunun «blijuk şirket lerın atf let ıdaresınm dızgınlerını Kongre ve hukıunetuı elınden aldıgına» ınandıklaruıı belırtme sı bankacılarda şok etkısı japmıştır Rockefeller'm anketi M'chıgon Ozel Ünnersıtesının bır arastırmasıyla da doğrulanmak tadır Amerıkalıla'in < 69 u «Hukumetm yalnızca kendl ışıne ba kan bırkaç çıkar cevresmce vu r ı'uldugunu» sarmak.tadırlar Opınıon Reiear"h Corporatıon «halkın ° ?1 umın şırketlenn çev re n.ırlenmesıne kai'i çok az şey \aptığı ancak '• 10 am.n havlı çaba gosterdığı ^anısırda olduğunu» bıldırmekterİT karşı tutuTi'an dzel bır endıse sebebı olmaktamr Bırkaç kere tekrarladığı bır so\levmde, «Eger benden bugunÂu gençlerın gozunde tıpık bır »ırketın nasıl KorunduŞünu tanf etrrıemı ıste selerdı şunlan sovlemem gerekırdı» dıve başlajan Jacques Maı sonrouge, şoyle devam edıyor «Şirket varlıgırun tek nedeni mılmkun olduğu kadar ucuza mal vapıp, mumkun olduğu kadar pahalıya satarak kar sağlamak olan tıcarı bır japıdır Malın ıyılıge ya da kotuıı^e jaraması onemlı degıldır, onemli olan gittikçe artan mıktarlarda tuket^lmesıdır Şırketın her yaptığı şevın son amacı kar y&ratmak oldugu ıçin, ışçılenne hıçbır kısısel doyum olanağı sunmaz, topluma degerlı bır katkıda bulunduklan duygusunu veımez, eylemlenne gerçek bır anlam kazandırmaz Bır şırket ıçın çalışmak juksek mas?ıır ve çeşıtlı yan faydalar aracıh^ıs la uzayıp gıden zıncırın boş bT halkası olarak onca hırdavatı tuketenlerın daıresını tamaiı'amak demektır Ve tum daıreler gıbı, butun o vapı hıçbır anlam taşımaz Business Week dergısının tanımıyle «Amenka nın Şırkete Karşıt Eğılımının Artması» dunva vonetıcılermın en arzuladıklan şeyı tehlıkeye sokmaktadır Ev rensel şırketm, dunyanın ka>naklarını gelişterecek ve dagıtacak en etkın ve akılcı guç oldu funun kamu tarafından kabul edılmesı, kısacası sıyasal meşru luk. manlan arasındaki çatışma, vüz yılın sonlarına doğnı ınsan toplumunun bıçımını, zamanımızın butUn dığer sıyasal draralarından daha çok etkıleyecege benzemektedır Yasaması ve buyılmesı akılcı kavnaşmış bır dunya ekonomısı >aratma vaadını tutması ıçın, evrensel şırketın sıyasal yaşamın en temel soru ları uzermde yenı bir evrensel düşünce bırlığı meydana getırmesı gereklidır Yırmıncı yuzyıl ınsanmm gereksınımlennı karşılavacak sosyal ve ekonomık ge7 lışme nasıl olmalıdır Adaletli bır sosyal duzen nedır' 4 nulyar nufusun yıyecek, su ve hava ıçm çabaladıkları bır dünyada «ozgürlük», «adalet», ya da <ıhtıyaç» nedır? Boyle bır dünyada • venmlılık» ya da «büyume» ve7 ya «akılcılık» ne demektır Ve sonunda sıyasal liderlık ve toplumsal vönetıcılıge yukselmek ısteyen her venı seçkınler sınıfı nm karşısma çıkan soruyu 1970' lerde aldığı bıçımle vanıtlamak zorundadırlar Kendı kendını seçmış bırtakım ılaç vapımcısı, bıskuvi ımalatçısı elektronık be\ın dızayncısı ne hakla >enı dun van'n mımarları olmaktadır' Sıyasal meşruluklarını kabul ettırmek ıçın gozlerı yukseklerde olan dunva vonetıcılerı evrensel karlann azamıleştırılmesıy'e ın sanlıgın olum kahm çabasımn bır arada vurüvebıleeeğını gos termek zorundadırlar tırdıklan araştırmalarda Ameri ka ve Avrupa dakı onde gelen şırket > onetıcılerınden bazılanylft vapılan kışısel konuşmalarda btv lırtılen ıddıalarını nceledık Onlara karşı vonetılen ıddıalara da dıkkatle baktık Son zamânlarda unıversıte sınıflarındk moda olan bu konu^la ıie,A\ bır suru akademık çozumlemeden yararlandık Şırketlenn ınalı sıyasal ve dıplomatık faalıjetlenni Inceledığımız gıbı ortak pelecejtımıa hakkındakı bazı planlannı da etud ettlk. Evrensel şırketlenn etkısı hakkında çıkardığımız sonuçlar, soyledıklennden çok vaptıkları üzenne temellendırılmıştır Bu kıtapta vurürluktekı faalıyetlennın ve gelecektekı planlannın blzım ve çocuklarımızın gunluk yasaması açısından ne demek olduğunu değerlendırmeve çalıştık yalnız Amenkâ ıçm değil, gerı kalan dunya ıçın de Dunya yöneticilerinin doğuju, yenı bır altın çağ mı sunacak, joksa jenı bır emperyalist egemenlik bıçımı mı' EvTensel şırket, dünya jonetıcılerının üert surdugu gıbl, dunyanın zengınlıK lerının uretım ve dagılımında insanoğlunun en buyuk umudu mu dur 9 Yoksa onlan eleştırenlen» ılerı surdugu gıbı, sözde akılcı, kaynaşmış dunva ekonomısı 6> kusu yenı bır otorlter polıtıka aşamasmın dev boyutlu bır uluilararası sınıf savasının ve sonunda ekolojık bır mtıharın reçettv sı mıdır'' Tam başınm ustunden geçtı. Vay anasını Donup tekıar atmava başladı Sağından solundan mermıler yagıvordu Makınelı tufekler, arada bır guum dıje gurleyen toplar Ogleye kadar surdu Ne dusman ılerleyebıldı, ne bızımkıler başlarını kaldıraoıldı Fırsat buldukça sıperlerı derınleştırrjorlar onlerıne top r ak jıgıyorlardı Mahmut uzun uzun bakınıjor, fırsat çıkmca tetıge basıvordu Yata jata karnının altı acımıştı Ikıde bır elıvIe uguşturuvordu Yan donup torbadan ıkı ciılım peksımet çıkardı, kemırmeğe başladı Matarayı egıp su ıçtı Ilerılerden motur seslerı gelıvordu Nevın nesıjdı bu' \unanlüar jenı asker rnı getırıyorlardr Gelm bakalım gelın, dedı. Geleceğınız varsa goreceğınız de var Durzuler sızı Kım gelıyor Mamıf Hacelı soruyordu Dort bes adım sağındaydı Duymuvon mu gurultuvu7 Yenı asker getınyorlar. Yaa, nımm "iuzu tanınmayacak haldejdı. Toprağa bulanrmstı. Mahmut kendıkendıne guldu Kostebege donmuşsun be. Ya sen' Sen de jılana donmuşsun Kara yüana. l\ı Ikı^mın de ak dıslerı parladı Eıraz sonra ateş jenıden mzlandı Al, ver al, ver durmadan tetık çekıjorlardı Yaralananlar, vurulanlar çoğaldı Kımısını ajaklarından asılıö gerne çektıler Batılarına yanaşılamadı. Bazılarına janaşılamadı Çoruralu Alı, Ayaşlı Selım şeıiit oldular Kayserılı Hamzanın yarası ağırdJ Koprucük kemıfı parçalanrpıştı ^rkadaşlan gerıye taşıdılar, sıhhıyelere teslun ettıler. Savaş butun gun surdu Çankırılı Murtaza usanmıştı. Başını kaldırmadan sağa sola baktı 7 Ne olacak böyle ağa diye sordu Hep burada mı kalacağız' Yok Bıraz sonra bostana gıdıp karpuz yıyecegız. T T vkum geldı >a\u Uvkun geldı\se uyu javrum Murtaza ce^ap \ermedı «Savaş zormus be, dıye duşundü. Vakıt geçmıyor » Gurese oaktı bulutların arkasmda Iyıce egılmıstt Nerdeyse batacaktı Dızlerı karnı yata yata uyuşmuştu Tufeğını gerı çekıp çenesını kabzava dajadı Gozlerıni yumdu C\w dne bır mermı geçtı ustunden Once ru>a gbruyorum zannettı Başını kaldırıp geıne baktı Ey ulen kafanı, vurulacaksm! (DEA4MI \AR) Biçimlendirmı gucıi Ancak ozellıkle azgelışmiç memlesetlerae eırensel şırketler üzerıne makaleler ıfsaatlar \e heyecanlı konuşmalar selı ıkmcı bır dusman grubunu yansıtmak tadır bunlar ıkısadl çıkarlar ka dar sıva^al du\gularla da hareket etmektedırler ITT'nın Şılı'de Allende hukumetmı devırmek ıçm gırıştığı çabaların açıga çı karılması evrensel şırketlenn fazla guce sahıo olduklan gıbı bu sucu knfne de kullandıkla rıra daır \dvsin korkııları doö rulamıştır Dunî^nın her tara Cevap ardyan serular Uç vılı aşkın bır suredır bu sorulan kendı kendımıze vanıtlamava çalıştık Dunvs yöneticilerinin yazılarında, kendı yan Gençlerm yaraltığı endi}« Dunj a gençlenn n e\ rensel ?ır Onemli çalıjma Çok uluslu şırketlerle duş^ Y A R I N: COGRAFYAN A$AN SAHAYi... GARTH TORAS VE B£Ml yAPMAVl yOESUM DiŞi BOND J236 CE2ALAV1D1EAAAONİCE GEIDIĞIN GE5EC3ENE GOTU