Katalog

ÖLÜMÜNÜN 29. YILDÖNUMUNDE CEMAL NAD1K • CEMAL NADiR ÇiZGiYi VE KONUYU SEViMLi TARAFINDAN YAKALAMASINI BiLEN BiR İNSANLIK SEVGiSiNE SAHıPTi. AMC\BEY VE DtL .. DILÎMIZDE OYLE KELİMELER VAR Kl AMCABEY, NESILLER ARASINDAKt SINIRLARI TEŞKIL EDİYORLAR MESELA BUNLARDAN BtRt .HULÂSA. KELÎMESİDİR ARAP HARFLERINl TAMYAN BIZ YAŞTAKÎLER 3UNU KÜLÂSA» OLARAK SOYLÜYORLAR FMCAT ARAP HARFLERÎNİ TANIMAYAN ÇOCUKLAR1MIZIN DÎLİNDE BU KELIME «HÜLASÂA» KILJĞ1NA GİRÎYOR . DEMEK Kt TORITNL<\RIM1Z BC KELÎMENIN DOC.RUSUNU BILMEK SOYLE DURSUN BELKI İSÎTEMEYECEKLER BILE1 (3 MS4N 1946) A İSTE BUNUN İÇÎN DtLÎMİZE ÖZET. DtYE YE\t BtR KELtME YERLEŞTIRİLDİ YA'. BİR USTANIN ARDINDAN.. aşadığı zamanı sevgı dolu bır bakı?l» lzleven yuzünde Tjır bessümun vumuşaklıgı ıle tüm sosyal ve sıyasal olaylar tizerınde uîuncelerını sojleyen bır karıkatur ustasıydı Cemal Nadır. umhurıyet'ın arşmnde onun yüzlerce esen vaıdır, Amcabeyler, onluk karıkaturler, haftalık panoramalar en az oıuz yıllık bır eçmlşten bize 1940'ların dUnyasını ıleurler. MO'lann en onemll olayı Iklnci Düma Sa\aşı dır Çağın bu Uyuk dramı karşısında durraadan duşünen, gerçeklerı arayan 1 karıkatur san atı ıle buttın sosyal sınıflara en açık. en etkln ır dıl kullanarak seslenmesını bılen bır ustasıdır Cemal Nadır nun savaş karıkaturlennı ontınuze senp de duşunmeğe basladınız 11, bu ust&nın ne olçüde yaşamı sevdığini hak ve ozgurluklen »vundugunu ve sıddete kaba kuvvete karşı nasıl savaş verdığ'nl Bvecenlıkle gorur ve saygı duyarsınız O, üç buvuklenn ejmesınden (Amerıka. Ingıltere, Rusyal su akmasını bekleyen an? melefının elmdekı boş testiyle çeşme başına otunıp eileyışıni çızerken, tum insanlann bzlemlenrü yansıtır Irmakta ofulmak üzere olan kuru kafa ile Avrupayı sımgelerken, ırmağın kenannda durmuş sadce bakan Papa ile manevî değerlerın çaresızlığını Hamlet'ten bır sahne seyredıyormuşçasma duşundürtur Boynuzuna Almanlann, kuvruğuna Amenka ıle Ingıltere'nın vapıştığı okuz dos.t \e duşmanları tarafından caru acıtılan insarüıktır Kara renklı Alman nazı tavuğunun çıkarttığı yumurtalara bakıp (îtalya cephesl Doğu cephesı, Balkan cephesı> hoşnutsuzluğunu belırtmesı, Hıtler yavılmasının çıkmazım sergılemektedir Almanva Ansluz'un merdıvenlerınden îenl Nizam ortusunu çekerek ınerken, çızmelerr, le mazlum ulu«ların bedenlenne hasaraV ılerlemektedır Ve banş zamanı geldifinde, 30 miHon insanın dlusü uzerine knnnlan kazana. savaş galiplerı durmadan ktndı füğümlerini boşaltmakta ve acaip blr as plşirmektedirler. Cemal Nadır'ın savaş karşısındaki, polıtıka karşısındaki tavn, ınsarı ve halk mutluljğuna gereken onemı vermeyen, hırslan k.nleri se\gisızlıklen one çıkaran davranışlann egemen oldufu uluslararası ılışkılerde ınsanoglunun gozlerını açmaktır O çızgl sanatı yoluyla, «E> insanoflu. gdzlerlni aç, kulaklanm aç, (Ar ve Sadun TANJU lsit bo OTunlan rlzll nİTrtleri bilmedlkte öziemlerine kavuşamnacaksın» dıyen bır büvük oyuncuvdu buım basın dunyamızda Amcabev'ı ile gUnlük yaşantımızın kışısel dünvamızm felsefesmt yapar, bütıin sıkıntılarırı ötkelerın hoşgorüsüzlüklerın Uzennden bakarak, vaşamı dayamlır bır guzelliğe enştınrdı Butün kisisel ve toplumsal üıskıler ele alınırdı Amcabey'de ve yarattıgı bu babacan halk füozofunun dilinden her gıln ozlü bır RercejH aktanrdı oku\uculanna Cemal Nadir Otuz kırk vıl öncesının Türkiye'sınde bugünku uyanısın çofc gerısınde yaşayan bir topluma karşı bir çızgı ustasınm uyarıcı, ojtretıcı bır görev vüklenmesı dalma büyuk halk ke*ıminden yana olm&sı v« ozgürlügün büvuk gergefınde sabırla nakıs dokuması, Cemal Nadir'e karşı besledigımız sevgının ve savRinın kavnajfıdır Büttın ustalar. herşevden bnce vasadıkları çağa ve beraber olduklan kuşaklara karşı sorumludurlar Cemal Nadır bu sorumlulugu bılen ve bugunku çızgı saııatınm veteneklı ustalarına örnek olan bır aydındı. Arusı, genç kuşaklarda da sürsun. Toplumla karşılıklı bir yakınlık kurmayı başarmıştı Turhan SELÇUK Cemal Nadir'm karıksturlerini ınceledığırruzde, toplumla arasırv da tarıf edılmeî bir sevgı baği gorurtlz Çızgıyı ve konuyu sevımli rafından jakalamasını bılen insanlık sevgısine sahıp olan natçı, toplumla karşılıklı bır kınlık kurmayı başarmıştır. ta bır sajamızah» tarıfine uygıın dsğildir şüprıesız, ama yaşasaydı bu tari£e uygun çok başarıh ornekleri verecegı de şuphesizdı Zıra durmadan kendısinl yenl leven, her geçen gün çizgılerıne bır seyler katan bır buyuk sanatçı idı. • «Her seyin gülünecek tuhaf tarafı vardır. Fakat olay kalâbâlığı arasında bunları seçebilmek için dürbiın gibi biryardımcı gerekir.» Bu nedenle gunlük gazete ka nkaturcüluğunde zamanının ba şarı sağlayan tek mlzah çızerı Cemal Nadir oldu Gazete kanka turculUğU onunla başladı, onunla devam ettı Zamansız olümünden sonra yaratuğı bu alışkanlık sonucu gazeteler sutunlarını genç mızah çızerlerıne açmak zorunluluğunu duydular. llk eserlerı Cem donemlnln taramalı, çok çizgılı üslubunun etkisı altındaydı Zamanla degişü, sadeleşti, geliştl Kendıne özgti bir dünya, kendıne özgu bır çızgı edındı. Bu 6zellığıyle çağındaki dıger mızah çızerlennı etkisı altına aldı. Fakat onu taklit edenierın hlQ bırısı Cemal Nadir'ın rahat, gu\enlı, hareketlı, anlatım guctl \uksek çızgı uslubuna ulaşamadı Eserleri günuraüzün «Gralık Amacı Türk mizahını Türk nükte ve çizgileri ile ifade etmekti u JJ lıc< Cemal Nadir olanca canlılığı ile yaşıyor Elif NACi tnsanın şu kısacık yasantısı tatlı \e acı anılarla doluyor Hele seneler ust uste yığıldıkça bakıyorsun acı taral ağır basmış. Üstelık her gün yenı bır deger, yeni bir dost kaybedıyoruz Eskılerın yasları tazelenivor ÖlümUnün yıl dönümunde Csmal Nadır'i anarken duşünüvorum Rıza Tevfık, Selma sen de unut yavrum» şıırınde •Vice yüzler gftrdum geçtl beo unuttum bes belli Her çehre bır havalettır bu surekslz ruyada Vnut kuun sen de unut bu olümlu dunyads Her cefayı unutmaktır bizler içın teselli > Dlyor. Unutmakla teselli bulanlar ve unutabılenler içın bu belkı guzeldır ama ınsan yaşimında ıınutulamayacak ojle ağdalı acılar vardır kl adamın lçıne bır defa coktü mu onu oradan sokup atabılene a$k olsun Işte Cemal \adır'ın bıraktığı acı Aradan 29 yıl geçtığı halde her anıldîfında, daha dünmüş qıbi, hâlâ taze bır kavıpmış gıbı ıçırmz burkuluior, nemlenıyor gözlerımız Pekl ama «Üzülmek neden'. dıvorlar Bılim (Her canlı olecek) (Beşer nisyan ile malüldur) demiyor mu' Demesine divor, dnor ama ben bu ıki lâfın ıkısıni de sevmem Bılmıyor muvuz Kl. «Acı bır kayıp» ılânlarını okudugumuz, cenazesi arkasından gıttiğımız gomdugumuzu sandığımız nıce değerlı varlıklann vaşadığmı görmujor muyuz' Unutmak da, sayın Fılozofun anasını kayb*>den kızma verdıği oğutte kalıyor Bugun Turk karıkatür alanında onun yaşamını, onun başan";ını surduren onun bıraktığı mır?sı pavlaşan fakat asla taklit ve inkâr etmeyen kadir btlır bır karıkatürist ordusu var Ve bu kadro gun çeçtıkçe çoÇalıyoT, guçlenıyor Yurdun coğrafva sınırlarını açıvor Kısacası, Cemal Nadır olanca canlılığıyla yaşıvor O hıç olur mu unutulur mu hlç'' Bu cam ıskarpınler gibı cam elbise de moda olur mu clersm kız? Zannederim içlnl dışına \urm»k hlç kimsenin ıçine gelmez. Iki piyıta kaçkını Aaataayt!.. Var mı bize yan bakan... (Çeşitlı dlum ılanlan nüna«=ebe ıi=i ( Y»u Dili Ey yoku o*uml»fden olum begen Jehır otobuju Biıi de Tekele almanııı dılıyoruı. Cemal Nadır, Cumhunyet donemı karıkaturumuzün ılk onemlı ısmıdır O gunlerı yaşayanlar onun tıryakısı olduklaıını sojler dururlar Cemal Nadır gerçekten de jalın çızgısı >alın tıplerı ıle \e karıkature getırdıgı 5enı bojutUrla buyuk ılgı toplamıştır Gazete karıkaturculuğu ulke mızde onunla başlamıştır Yenı harflerın jenı kabul edıldığı >ülarda, gazete yazılannı zar zor sokmeje çalışan nalk onun açık anlatımlı çızgılerıne dort elle sa rılmıştır Cemal Nadır çızgılennın yenilı ğı kadar konulannda çok yerlı oluşuyla da sevilmıştır Sıradan ve sudan konular yerıne Cumhurıyetın getirdığı sosyal konulan ışlemesıjle de saygmhk kazan mıştır Vala Nurettın onun ıçm bır yazısında şoyle dıyor «Cemal Nadır kadın bıçimlertnı Ramız gıbı «arzuju umumıye ujgun» çızemıyordu Bu da onu, çalıştıgı dergı sahıplennın gozun ae az tıcarı gelır sagla^an bır sa natçı kılıyordu Ve sonunda Ce mal Nadır, ümıtsızliğe kapüıp memleketme Bursaja çekıldı, tabelacılık japmaya başaldı Bır sure sonra yenıden basına dondugunde artık o sıyasi karıka^urler yapmaktaydı Bu kezde Ankara dan ürkutucu haberler, teptaler gelmeye başlar. Cemal Nadır bu tepkılere karşı «methu ssna» edıcı kankaturu ıcat edemedı ama, dlyor Va Nu, sosjal kankatur Upını buldu Yanı eleştırılerım polıük kışılere aeğıl, halka yonelttl» Cemai Nadır ın butun ereğı genış okuyucu kıtlesıne seslenebılmek onlara hem bır sosyal s o nınu hera de kankatüru tanıt maktı Sanattakı amacının, «Tur* mizahını Turk nukte ve çızgıle rıyle ıfade etmek» olduğunu söy lujordu Cemal Nadır ıçın kankatur bır kultur sorunu ıdı O sokak sokak gezıp dolaşarak gör duğu butun ayrıntılan toplayan, ayıklavan bır uğraşı sürdurmuş tur Çızgıcüığını çevre ınceleyıcı lıgı ıle bırlıkte goturmuştür Ce mal Nadır ın gıderek çızgı ve ıçe r'k yonunden, kendınden once kı kankatürle hıçbır ılışkısı kal mamıştır Çızgılennde eskıye co re sadeleşme, üsluplaşma goru lur Insanlar ve eş>alar gerçek çıdır Çızgılerıyle, gunünun dıger çızerlermı hızla etkılemış ve bır ekol ortaya çıkmıştır Cemal Nadır, kendı donemıne adını vermış bır sanatçıdır Yaşadığı surece surekli araştı rıcı olan Cemal Nadır'in eşı onun ıçm «bohem değıldı, duzenlıydı felsefı bir tarafı vardı» cüyor Cemal Nadır, mızahın dofu ulusları ıçın bır felsefe olduğu nu soyler Onun bu özelhklen U lus gazetesinde «çızgı ıle sosjolo jı, felsefe ıle edebıyat yapan u luslararası bır kudretn gıbı devımlerle dıle getınlmeye çalışılı yordu! Tan ORAL yacagına inandığım $u sozleri ao>hıyordu «Dünya ve toplum olavlarında zekâyı kamçılayan bır kudret bır uvaneı bulundugunu da unutma mak gerekır Ve boyıe oldugu ıçındır ki bizler «kendınden komık» olaylan k&ğıtlara çınvermekten başka bir şey yapmayız » «Her şeyın gülünecek tuhaf ta rafı varaır Fakat olay kalabah 6ı arasında bunları seçebilmek içın dürbün gibı büylıtüp yakla?tıran bır yardımcı gerekır Karıkaturlerımle size bu yardımı ya pabilırsem ne mutlu Konular.n yaşamla ne derece ılgılerı oldu gunu merak edenler nüktelerın sırtındakı abartılmış elbıselen atıp gerçeğı gorebılırler » ISPANYA'DA YENi BOĞA GLREJı Cemal Nadir'den Nükteler havalarla oeaber Postanenın bırkaç kaptsı da ka pandı Bundan maksat kapı'aTtn eskımemesı olduguna gore, açık kalan tek kapmın da kapatüarak halkın pencereden 31rıp çıkmasının daha uygun olacağı soylenmektedır > I Bır gun Cemal Nadır Guler'e bır doktor sordu Bu ne somurtkanUk dos'm Halbukı semn soyadm €Guler* öyle ama ben lersım I Okudun <Nodır Gu eşek 190 Ura mtmuş r O b\r şey mı btra !er mu Cevlanfcoy de b>r Ben