Katalog

CUMHUKİYET 2 0 Jubil I97S ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Taîip APAYDIN 7 4 ' He valla AM patheaııı kırajı çalmaı amdan atlan tımar ettiler. Sulayıp yemledilir Koşum•rlen gözden jeçirdüer Ne tarafa gldeeeklenni merak ırdı Şu tarafa gıdersek savasa, bu tarafa gıdersek dıruenmekuŞf.unu2 olmasın Durun bakalım, yarın bellı olur eyı merak ıçmde geçırdıler Molla Mahmut uyudu uyanundu «Birıncısınden kurtulduk emme ıkıcısinde oe olur ı Olüp olmemek bıraz sans ı$ı \urulursam Kâzım gıbı ın vurulayım da hemen oleyım Senden budur dılegım llah1 Hıç çeittirme bana Bır anda bıtır i|ımı Emme va urtulusunu gormek ıstıyorum Gordukten sonra oleyutı. ıyı Yardınıını esirgeme koca AHah » eli de uyamktı Karanlığa bakıp duruyordu «Çoluk çondi ne eder kimbıhr* Yıyecrtclen var mı volt mu' Üst nasıl? Düsman zulüm edıvor mu' Hıç haber aıamıyo'ma tükürdugüm Senin kocan bızımkıleri Inonvlnde kırıp ustlerme yürürler m ı ' Olmadık i*ler yaparlar mı' ö c nlardan alırlar mı7» dondü Peıcerenın hafıf aydınlıgma" baktı Kendi eviceresını duşundu Oradaymış gıbı duydu kendismı Kan ocuklanmn nefes ahp verislerini aradı Yoktu onların !dı bunlar Belki binm kan da ujamktır şundi Pencekıp benı düşüntlyordur Hej AHah, bir an ıçın oraeU olu şimdı Ögrensem, nasıllar, ne edijorlar?» Jff dıse nefesinı bosalttı iacelı'' ie, buyur. Jyumadın mı 9 r ok Boyle duşunup durmak kotü be En iyısi gene *av«ıer"ık Bizı goturmezler gıyrı. ^e bıhyon? . îana oyle gelıyor Yenf birlikler retirıyorlar bckaana'' ız azaldık canım Once takvıye eder, aajımızı artırırsık bırlıkle savaşa girılmez «lı bıraz rahatlamıştı Dogrulup dırsegıni başınm al yadı 3'zlm oralarda ne oluyor acaba"1 Orada da savas \ar 5in' Dünyayı Güldüren Adam: ŞÂRLO SİNEMAYA BÎRLİKTE GETtRDIĞIM BIJTLN OYUNCULUK YETENEGIMI VE DENEYLERIMI FRED KARNO TOPLULUĞUNDA ALDIGIM DERSLERE BORÇLUYUM Ziya METiN CHARliE (HAPUN JARLO DiYE BIRI Charlıe nın dıremşı karşısında yapımevı onunla ıkmcı fılmı çevirmek zorunda kaldı Sennet, «Keystone Polısieri» ve «Yıkanan Guzeller» topluluklarınm gvildu rulerde çok tutulauklarını go runce çocuklardan kunjla jenı bır topluluk kurmuş adını Kejstone Çocukları (Keystone Boys) koymuştu Bu çocuklara yer verebıleceği bır konu arar ken de aklma Los Angeles'in Ve nıce adlı sayfiye kasabasındakı oto yarışlanndan yararlRnmak gelmıştı Venıce de Çocuk Oto Yanşlan (Kıd Auto Races M Venıce, 1914) fılmını çabucak tasarlayıp gerçekle^tırıverdı Bu yan belgesel fılmde Charlıe nın bellı başlı bir rolu yoktu «Fırsat buldukça kameramn göruş açısına gır seyırcıvı güldür» demişlerdı Charlie bırkaç vıl on ce Londra da fotograf çektırme hastası şı$man bır adam gör muştu Sokakta bır dızl genel fotograf çeküırken ıtdamın bırı durmadan aygıtın karşısına geçıyor kendını göstermeye çabalıyordu Tabıı sonunda fotografçının sabrı tukenmış. herıfe ıj ı bır tokat atmıştı Charlıe bu olayı b'raz sevımlıleştırerek fılm de yınelemeyı duşundu Hep or.e geçmek ısto\ecek ama kalabalık onu ıtıp kakacaktı O da kamera\n ne pahasına olusa olsun frormek ıçın çeşitlı hılel're basvuracak fılmmın oekılmesıne çalısaraktı 1917'de Edna Purvıance Şarlo goruntusu konusunda sunları soyluyordu: «Vucuduma dar gelen ceketım kıbiri ve soyluluğu belırtıyordu. Bıyık bos bir gururun simgesiydi, sımsıkı ıliklenmış düğmeler, bastonum, davranışlarjm, ktbariığı gostenş hevesini alaya alıyordu.. \ence altına almışlardı Avrıca Sennet, yonetıme de Lehrman ıle ortaklaşa Katılmıstı VeniceMe Çocuk Oto Yanşlan filmiyle Şarlo tipinin temeli atıldı Londra da gdrmUstti Jiguranhk yıllannda ^bir gün komlk nast» lanınca tıyatro yonetmenı or.un yerine Chaılıevi gorevlerdırmiatı In yapılı bır adam olan baa komığın kostumlennı gıyıp <ahneje çıkınca halkın attıgı kahkahaları hıç unutmamıştı TiLüfnln KARABAİANI adlı ilk uniü guldurusunde Marie Dressler II» 'ok, zannetmem DUtman bu tarafa doğru ılerledı Af tahya hep duşman elinde ehır'ı soracaktı Mahmut üzülmesın dlye sormadı !en şunu anlamadım yavu. düşman bozuldu madem raktık" Surup koialasaydık ya kurtarsaydık her tarair kimbılır' Komutanlarm bır bıldığı var Belkı burada emme başka yerlerde ustün Her yere duşman doldu Iımm ış zor desene or elbet kolay olur rau' Irame bu ış çok ijı oldu arHer >erde duyuldu şımdı Askerın cesaretı arttı Bunıra gayrı daha ıyı dovuşuruz Hem de çok sılah cepane ı Onları da kullanırız yı oldu he Demek Yonanı yenebılecegız, bunu anladık ıdı de uyanmıştı. kOnuşmayın da uyuyun b», eledi Bojle yatak buldunuz uyumazsuuz7 Je edelım arkıdeş, gıtnduz uyu gece uyu, n« olacak 5onuJ> 'ann ne tarafa gıdıyoruz onu aoyleyln' lellı degıl Hele yarın olsun bakalım. Sence savasa gidiyoruz \eden dersenız biram alay deBaktılar ıyı savaşıyoruz, en zor yerlere yollarlar gavrı ok canım Yalnus bız kuanmadık ki, aaıl pıyadeler jıdı Dogruyu soylemelı leh Bır olmasak pıyadeler ne yaptbilırdı' Gdrmedin kanadı nasıl zorladık' Oradan oraya uçtuk Jyle emme yainız bııım zorumuzla olmadı Teğmen duymadın mı' Pıyadeler ovaya hakım bır tepeyı tutoradan bır adım gerı çekılmemısler Saldıran duşmaısını kırmışlar uslanlar 1 Çok iyı dayandılar canım askolsıın >ız de ustümüre düşem yaptık aptık elbet Yann ne olacak bâkalım' Inaallah so»tırıriî ^tırecegiz, aklım kestı gayn elı kollarını uıatıp gtrındı D«rln bir n«fe« alıp bv. )v oy ov Neydı o yunltr b»' Unutulaeak flbi dela ınanamıyorum burada oldufumuıa îuradayız emme eksıldik, dedı Mahmut. ı bır sesı vardı 'aa kara yaalı Kanra Ne olurdu o dt kurul»aydı" »ustular Bv soz bulup soylıyemıyorlardı Mahmut un yandı Kendı kendıne ağlamafa bajladı atanı kurtaralım diye ta buralara geldık d« . Bı«ayrılmadı da An kahp« telek ah' :a;allı Kazım kardeş anlıkta sessızce agladılar ^şır ın varası agır mı acaba1 >ek değıl O kurtulur Olan Kâzım a oldu îe guzel türkü soylerdı'' yıler önce olur derler En mmızı âldı kahpe felek iee dunya' zamana kadar ujujamadüar Karanhk kov odasında dertleştıler. (DEAOtl VE GERCEK JARIO Ama Charhe, ölümsuz «3arlo» tıpını hem gıvim hem de daira nış \e karakter \apısı açısından dorduncu fJmı SAĞANAK \LTINDA da 'Between Shovvers, 1914) ortavi çıkarabıldı Bır sokak çapk'rı (Charhe) ıle dolandırıcı <Ford Sterhrg) \ag mur su;aıyla dolu bır çu^unı geçmek ısteyen gtızel bir kızın kalbını kazanmak ıçin çabalarlar Sonunda polls arava gırıp dolandırıcıjı cezalandınr Burada ilk üç fılrmndekı tıpi m oluşturan süldürü unsurların dan kıskançnk, kibirlılik, clmn MELON ŞAPKA. KAMIŞ BASTOH Bj uş çok begenıldı Daha ce kım sırasında ?Ulmemek çın kerdılermı zor tut nordu arka daşlan Çam yarması Ford Ster lıng ın Kocaman aja<kab'ları ıle pantolonunu Bılh Gılbert ın da racık ceketını, Mmta Durfee nın babasından kalma eskı melon şapkayı ^apımevinın giysi depo»unda bulmuştu Ayağından çık masm dıye ters givdı ayakkabı ları Bır kamış baston uvdurup badem bıyığını da takınca geleceğm Şarlo tıpinin gorüntü^el temelı atılıverdi Pilm pıvasaya çıktıfında bu ve nı güldurucu seyırcımn hemen dıkkatınl çekmıştl Kimlığı Ustü ne bılfl edınmek ısteyen mektup lar gelmeye başladı yapımevıne Halkm buvük ilgısı Mack Sen net'i »aşl.ına döndurmüş'u Ken dı gıl'düru anlaiı<;ının tam ter*ı olan bu soğak tngılız pan'omım c'sınde ne vardı acaba? Epeyce duraksamadan sonra tecimse! hesaplar agır bastı ve Charlıe ye bagımsızlık tanımaya kırar ver dı Ona daha oreml; roller bu lacak dıledıgi g.bı oynamasına olanak tanıyacaktı. Üçlincu fılminın çekımi kısa süred* yapıldı MABEL ZOR DU RUMDA (Mabel's Strange Predı cament 1914) Bir otelin holün dçn telefon etmek isteyen züğtırt bırının (Charlıe) oyküsuydlı bu Adam. kopeğı ıle bırlıkte gelen kadından 'MabeU telefon parasını ıstemegı düşunur Ama kb pekle başı beliva girer. Hırlaşırlar Kopek onu yerlerde sürükler Sonunda kurtulu$u kaç makta bulur Burada bır öncekı fılmde kul lanılan Şarlo gıysılerı \oktu Yo netıcıler Charlie nın tıpmın rutulmasında kılıgmın onemı oldufunun henuz farkma varmamışlardı Yainız Mabel Normand gıbı halkın çok sevdiği bir güldü rü vıidızmı Charlıe nın eşlıgıne \ererek filmın iş yapmasını gü lık \B kalleşlığın izlerı kaybolmuş bılinen kişihk yerleşmeğe başlamıştır Iyı yüreklı alçakgonulju toplum duzenımn baskı«.ı altında ezılen, hoşgorulü bır Şar lo El kol hareketlerı ve 501111^ sü de değışmıstır Çocuklufunun Londra «ından komşuları olan o tamanlar sık sık taklıdmı yaptı | ı bu yuzden bır keresınde anne sinden dayak bıle yedıgi psvtak ^.urujuşlu bır adamı anın sarıış tır Ondan esmlenir Gıjım kıı şam Konusunda yenı kaynaklar düşünmuştur Biraz Fransız gül dürücüsu Max Lınderden etkı lenmışti \elek, melon japka ve bastan Londra sokaklannda d o laşan centılmenlerin kılığıydı Vıi cudu bol gelen givsılerın güldü rücü etklsını de yıllarca önce SıMGELER «Vücuduma dar gelen ceketim kıbırı \e so\luluğu belınıjordu Bıjık boş bır gururun sımgesıv dı Sımsıkı iliklenmış düğmeleı bastonum da* ranışlarım kıbar lıgı \e gösterış hevesım alaja alıyordu» dıyor kendisı Yönetmen Henry Lehrman ıle yaptıgı son fılm oldu bu Bunu ızleyen haftalarda Mack Sennpr in yonetimınde jedı film çevire cek, sonra dJt kendı kendisını yonetmeğe başlayacaktır «Ş»rlo»yu ilk sevenler, heyecan la karsılayanlar ve topluma yajanlar çocuk seyırcılerdi Paytak vürüyüşünü hemen sokaklarda uy gulamaya koyuldular Fllmm gos terildıjı salonları çocuklar dol duruyordu O yıllarda vapımevlerınde iş bolümü heiuz tam olarak ger çeklesmedıgmden, para vatırımı da smırlı oldügundan oyımcular teknık ıslere de yardım ederıerdı Charlie gıbı akıllı ve mera s.il bırı bu toplu çaııjmalardan çok jararıanıvor film vapım'm bır butun olarak ogrenıyordu Ilende sınemamn her dalında en ıyısını vapacaktı. Charlıe, 1914 vılnda Ke\s*onft adına otuzbes adet kısa fılm çe\ırd' Bunlarm çojunluju ılçvüzer metrelık (on dakikalık) fılmlerdi Yainız bırkaç tanesı a'tı vüz bırısı de 1800 metrelıktı On ıkincı fılmi Şarlo Garsonda (Caught ın a Cabaret 1914) yöne:menliğı ba^an Normand ıle ortaklasa ondan sonrakilerin c,o gunun senaryoculugunu ve \onetımını kendisı vapmıstı Bununla birlikte o dönemın cn onemlı filmı Mack Sennet ın \onetıminde ovnadıgı Tıllıe nın Karabasam'dır (Tıllıe s Punctured Romance, 1914) 1800 netre\!e doneminın en uzun fılm erınden bırl olan Tillie ıçın vapımevinH butun olanaklan seferber cdılmış Charlıe ve pantomim (rücunu genış bıçımde sergılemek o'anağı \erılmıştı Başrolle'ı çok guçlu bir kadm sanatçıvla (Mane Dressler) oaylasıyarlardı Şarlo'yu ilk sevenler, heyecanla karsılayanlar ve topluma yayanlar çocuk seyırciler oldu. Paytak yürüyüşünü sokaklarda uygulamaya koyuldular. Filmin gösterildiği salonları çocuklar dolduruyordu. Şıkagoda çevirlr: ŞARLO"Ntn YENI GÖREVI »Hıs New Jot 1915) Bu fılmde, marangoz çı raklığmdan stnema yıldifJıgın yukselen bırmı anlatırken, yıl dız avcılarımn ahmaklıklanr gozler dnüne sermlş yaşadıgı sı nema çe\resını epe\ce tefe kov muştu O gunlerde San Ffancs co'da bir sanayicinın \aninda »el re f er olarak çalışan Edna Pur viance (doğumu 1894) adınd guzel bir kızla tam$mıştır. Ed na yı oyuncu lapmayı aklına ko var ve ıkmcı Essenav fılmi ŞAR LO DUĞUNDE'de oynatır. Bı sure sonra aşka da dönüsece olan bu işbırlıgı yedı ytl. Ednt'v la dostlukları i^e havat boyu *ü recektır Charlie 1915191* vıllaı arasında Essenav için ondor fılmde o\nadı Hepsınin vftnet menlıSmi de vaptı Bunlann 1 1 klnı Sıkago'da onu Izleyen be tanesını San Francisco'da, «eki zıra de Hollvwood'da çevırd Fılmlennın sureleri de çoga! mıştı Yarıdan fazlası yirrnıse dakikalıktı Senaryolarmda yava •vavaş toplumsal çelişkilere de ğınıvor çe\re taşlamalarına ^e \ermeye ozen gosterıvordu 191 vılının yaz aylannda CharHe'ni bazı filmlerı ilk kez Fransa'v gondenldi Fransız dagıtımcı b yenı komıge Charlot (Şarlo) a dını vererek sonradsn bu'ü dun%anın berımsejeceğl adıı %aftİ7 babası oldu Ru fılmlflnı en linlulerı arasında SARLC ROK^ÖR «ThP Champıon) SAI LO SERSERt (The Tramp> MA' MAZEL ŞARLO 'A Roman' v unlu ooeanm »l»Mnı çıkârtaı CARMEN savıltbilir. YENI BAJARIUR 1914 vılı bıterken rakip bır f'rma ESSENAY Charlıe'mn peşıne dusmüştur Sennet baş komığmı elden kaçırmamak ıçin haftalıgırı vedı ^üz elli dola'a çı karır O sıralarda Hollv« ood a Eelıp yerleşmış bulunan Cı.arue nın uve> asabevı S\dnev arava gırip pazarlıgı katıhr Sonurta 1250 dolar hattalık urerınoeı Es "=en^v ıle soz'esme vaparUr C M Anderson adlı eskı bır koiboyjn yonetımındekı ortak 1£ın Stltagn'da bir japımevı vardır Charlıe ilk Essenay fılmını Essenav \etkılileri Charlie ntl bıtmekte olan sfizlesme«ını uzat mak içm haftalıgını 1250 dOlardaı 5000 dolara cıksttıra)lannı snvle: ler Ama jene Svdnev arava çı rer hempn kabııl e'meııesini kencJısınm \ew York a gidır» nl vasajı bır voklayacağmı sHvl*t Edna'ya kımsevı Charlle'nln ıa nna ^aklastırmamaMtıı tpnbıl edfr Fdna bekcılık jftrpvını bs şararax japımcıları uzaklaştınr Y A R I N • ÎLK S4LDIRILA11 ITH GACtu ,G EI2EGENfM Ü7FC.İM DiŞi BOND DiMLE.BUDALA, KlZl OuM «SoytJZ'A MÛSIL DOME BIUCI2 A/EiCA <SuBTW eDEBlLlBJ// / f DEMBIE LFP SA2.I SESLEE OZE3. BAZI SUÇLER1 soyuj