Katalog

c • Ekonorai Ekonomi ,.e Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Enerji eski Bakanı Erhan Işıl sorularımızı yanıtladı Ekonomi Ekonomi 7n CEPHE HUKUMETi DÖNEMiNDL ÖZELLiKLE ELEKTRiK SANTRAL LARI GELEN NEDENi, SiZLiGi. YAPIMINDA MEYDANA GECiKMELERiN TEMEL FiNANSMAN YETER YAPIMI DEVAM EDEN SANTRALLARDA MC DONEMINDE ORTAYA ÜNİTE TKRMtK SANTRALLER III Seyitomer Soma B Tunçbılek B I Tunçbilek B II Yatağan I Afşın Elbistan II Afşm Elbistan III Afsin Elbistan IV Afşın Elbistan Çayırhan (Beypazarı) I Kangal II Çatalağzı HtOROLtK SANTRALLER V Keban VI Keban Oymapmar , Doğankent B Hasan Uğurlu Aslantaş Karakaya ;IKAN GECİKMELER GECtKME 12 ay 12 ay 15 ay 10 ay 10 ay 10 ay 8 ay 8 ay 7 ay 7 ay fi ay 1 ay 4ay 2 yü 5 4 1 1 1 2 1 ay ay yıl yıl yıl yıl yıl T İŞLETMEYE AÇILIŞ TARtHÎ 30 6 1976'da •Jfl.2.1975'te Aralık 1977 1976 Aralık 1979 U78 F'VİÜl Uıkiye'de son günlerde yogunlaşan c ıerıi bu ııalımım Eneıjı ve Tabii Kaynaklm eski Ba kanı Erhan Işıl la gorüstuk l^ıl'la yapılan E'iıüsme şrtvle SORL TtRKIYENİN LNKKIİ 1'OLİTtKASI tZERlNDEKÎ OÖRÜSLERtNİZ N U I'RDİR? nI Türkiye'de 20 milyonluk bir kitle elektrik eneriisinden yararlanamıyor Ocak Ocak Eylül Aralık Ocalc Temmuz Şubaf Ağustos Mart Aıalik Aralık 197 > 1977 197» 1978 1979 1979 1980 1980 1179 1978 1978 1978 r Ooak Kasım Temtnu; Ekım Eylül Mart Eylül Mart tvlül Nisan 1977 1977 1979 1971 1979 1980 1980 1981 197'1 1980 1980 nao Temmuz Ekım 1979 197<? 1978 1978 Aralık Şubat 1977 1979 1980 1979 1979 1979 1979 1978 1981 1981 D evlet Istatlstlk EnstitüsU'nün (DİE) verllerıne gore TUrkıyo'de yaşayan nufusun yarısı elektrik enerjisinden yararlanamamaktadır DIE'nin 1975 yılına ilişkın rakkamlaıına göre rıirkiye nüfıısu 40 miljon 198 bln kışidır Bu nüfusun elektnk enerjisinden yararlanan bolümü ise 20 mılyon 59 bın kışıdır 197ü yılı sayımı sonuçlarına göre Türkiye'de mevcut 35 bın 997 köyden, sadcce 7 bin 530 köyde elektrik vardır. Beledıyesı olacak kadar büylık yerleşme merkezlerinın ise 167'sinde elektrik enerjısi sağlanamamaktadır. 31 mart 1975 günü kurulan MC HUkümetinin programında •temel hidroelektrik ve termik santralların yapılması hızlandırılacaktır. vaadinde bulunulmuştur. Bu vaade rağmen MC Hükümeti doneminde bUtün termik ve hidro elektrik santralların yapımında büyük gecıkmeler ortaya çıkmıştır. NUfusnn yarıs>ının elektrik yü7ü gormedıgı Türkiye'de iş başına gelen MC HUkümetl, elektrik santrallarmın yapımını hızlandıracağı yerde büsbutün yavaşlatmış VP projelerde bllytlk gecikmelere neden olmuştur. Füsun ÖZBİLGEN îrlrmeleri geciktikçe enerji açığı ithal malı petrol ile enerji üreten gaz türblinleri tarafından kapatılmaktadır Enerji ve Tabıi Kaynaklar BakanlıKintn hesaplamalarına göre 1975 yılı içlnde Türkiye'nin elektrik enerjısi üretıminin yuzde 34,4'U bu yoldan sağlanmıştır. 1975 yılmda Türkiye'de 15 572 Gwh plektrlk enerjısi Uretilmış, bu mlktarm yüzde 9,2'si ta^ komüründen, yüzde 17,2'si lınyit kömüründen vuzde 34,4'ü akaryakıttan, yüzde 1,4 U dığer ya kıtlardan yüzde 37,8'ı ise hıdrolık olarak sağlan mıştır llgililer su ve linyit gıbi doğal kaynak ları zengin olan ülkemizde enerji lıretıminin üçtp bırinden fa7İasmın akaryakıttan sağlanmasımn dışa bağımlılıgın ve çarpık geli^menın belırgıiı bir orneğı oldugunu iıade etmektedırler. 1970 Ylll SAYIM SONUÇLARINA GORE TURKıYE'DE MEVCUT 35.997 KOYDEN SADECE 7.530'UNDA ELEKTRİK VAR "Enerji açığı artan bir hızla büyüyor; gelecek oldukça karanlık, meslnde kullanılacak kömürlerin tümü özel kesimin elindedır Bunların kamulaştırılması gerekmekte, bugünkü ikti dar bu konuda kılını bile kıpırdatmamaktadır. Belki de, hıçbır zaman kıpırdat mayacak, bu santralların lşletilmesi için ozel keMme yenı olanaklar saglanma yo lunda çabalarına yeni cabalar ekleyecektır Eklese ne olıır, eklemese ne olur ÇUnkU bu işler artık bıllnmeyen değil dır ki Öte yanda, halka Dünya Bankasıyla vapılmış anlaşma uğruna, onların baskı sına davanamayarak yü/de vırmi daha pahalı elektrik venlmesı, kömür fiyatla •rına yapılması onerilen zamla, kömürun karaborsava düşmesi, elektrıgi bulabllen lerın sık sık kesintılerle bundan ne olçü de yararlandıgı «Doğuya gidivoruz, Do gtıyıı kalkındırıyoru7» dıye çabalamalar, bundan kimlcrın yararlanacagının hep ama hep saklanması Halkın tepkısı el bet olağandır Bellegi zavıftır denildlyse, kımın kendisıne karşı oldugunu son on yılda anımsamavacak ölçüde dejfildir. Bu bağrıs çağrışa karşı bırakın 1977, 78'i, 1079'a yıne büyük bir enerjı açığı ile glrecektir Türklye Üç milyar kilovat/ saatle yeni bir rekora gıtmektedır Tllr kive enerli açığında Olay elbet salt bu alanda kalmamakta, ekonomide doviz kaybına vol açılmakta, üretlm kaybına vol açılmaktadır Uluslararası anlaşma lar, enerfl ithali bu kavıplan önleyememekte. tersine bu anlaşmalarla enerji alanındaki dışa bagımlılık Türkive'de ekonomlyi tUmüvle dışarıya bağlayıcı sonuçlar yaratmaktadır Fneriı alanındaki pn püçhi tpkeller p«"troM<>n elektriğe de filn herhangi bir ihalpnın kokusunu al mak amnnvla birbirlerıvle vammaktadır Bu olağandır da onların ışini kolay laştırmak aynı ölçüde olaftan değildlr Rafinerılerdpn atılan isçileıle, enerli urptılrn knnıinsi ıra komsndo doldunıl masıyla halka butünlpşmekte halk mumışıgında tezek yakmaya mahkum edil mektedir. • I!>IL Bugune degııı Tuıkncde bır pneriı polıtikası saptanamamıştır Bu durumun tpk ıs tisnası. ayrıntıları fazlaca n.lenmcmış olmakla be raber Ecevıt HUkümetinin pıogramıdır. Varolma yan bır enerji polıtikası ü/pıınde goıuç. belırtıle «HB Yalnızca varılan sonuçlar ve gelecpkte kar şılaşacağımız durumlar incelcnebılıı Enerıı poli tıkası sorununu bu konuda kamu gorevı yaptığım zamanlar TBMM'ye ve yayın araçları ıle kamu oyuna sundum Eneıjı polıtıkasının bilimsel bır bıçımde saptanması ve bs^ta Pptıol Kanunu ol mak üzerp bırçok vasaların degismesi zorunlugu vardır SORC ENEHJİ POI.İTÎKASI OLMADIf.INA GftRE, BUOÜNK DEfitN VARILAN SONUÇLARI NASIL DF.ĞERI,F.NDtRtYORSUNl'Z? • IŞIL Ener)i alanındaki sonuçların çok ko tu olduğu düşUncesındevım Bunları genel ve ayrıntıh gözlemler alarak ikiye ayuabıliriz îlk gcnel gözlem, cnprji konusunda riunya ülkelennp gore çok geri kalmıs olmamızdır Dünya ortala ması adam başına vılda 2 100 kg ta^komürü eş değerli enerlidir TUrkıye ortalaması ise yalnızca P90 kgdır Demek kı, vurdumu? dünya ortalama sının yarısından bılp az ener)i kullanıvor tklnci gozlem oldukça ıbinildur 197H vıhnda Tüıkıve nın 50 8 milyon ton taşkomürüne eşlt ener r Ji gereksınıml \ardn Kaısılunın bolum 2fi ı milyon ton eşdegerlı pnenıdır ve geıeklı enerli nın yamı kadardır Bu neclpnlerlp ıılusça vaıdı ftımız sonuçları çok kotü olarak nitelivorum SORU ENERIİ GERECI YARI YARIYA KAR ŞILANDlGlNA GÖRF, BUNDAN KtMLER, NE ZARAR GÖRÜYOR'' • IŞIL Bir bütün olarak ıılusça zarar gdrtı yoruz. Tarım, sanavl ve hizmetler kesımınde da ha az üretim yapılıyor Örneğın te?eğın ısınmak içın kullanılması tarımda vıllık 8 mılvar lira ka dar bir Uretım azalması yaratıyor Ö7et olarak, kalkınmamız engelleniyor Salt bir hesaplama ve revim. 1976 ener)i açığımız 24 milyon ton taşko muru eşdeğeri verine, sozgelışi 12 mılyon ton oısaydı. gayri safi mıllı hasılamız en a? 100 milyar lıra daha fazla olacaktı Zararlar yalnız parasal değıl Yetersiz ısınma nedenl ıle bebPkler ve ve tışkinler daha fa?la öluyor ve hastalıklı hale geliyorlar Zarar bir türlu degıl, bın turlü SORU AYRINTIL1 GÖZLEMLER DEYtlMtNl KULLANDINIZ. BUNU BtRAZ DAHA AÇAR MISINIZ? • LSIL Odun tP7pk vb bugün bıle toplam eneru uretimimuın vü/de 30'unu oluşturuvor 15 mılvon ton te?Pk vakılıyor ve toplam enerjidekl payı yüzde 14 kadar 1972 yılına kadar Türkıye'vi yonetenlerin bi7i Eetırdıklerl yer burası Odun aynı durumda, vu7de 14 OrmHnlarımız 7 ınüyon ton vakıt odunıı verebılir, kesim ise 15 milyon tondur Bövle giderse, Türkıye'nın çblleşmesi kaCinılma7 bır sontıçtur tktnci gözlem, petrole baftımlılıktır Enerıi Eereksınımlnın vansını petrole baglayacak kadnr vanlış işler yapılabilmiştir vurdumuzda Petrol vakarak elektrik ürettlmektedır. Evlerimizde TV sevrederken veya yemek yaparken bıle döviz harcamaktayız Petrolün ytizde 75' Ini ithal edivoru/ 1976 vılmda yaklaşık bir mil•> ar dolar. 1982 vılında vaklnşık 2 3 milyar dolar petrol bedelı ödeveceSiz Uluslararası Istatıstik değerlere göre, adam başına gayrl safi millı hasıla, çelık, kâğıt, çi mento vb ölçeklerle Türklye, dünvanın 50 111 60 devleti olarak bellrmektedir Buna karsılık, adam başına kllovatsaat elektrik tükettmi sıralamasında TUrkıye 90 sıraya düşer Açıkça görüleceği gibi, plektrik enerjlslnde çok aşırı bir «ert kalma vardır DUnya Rankası sulardan hidroelektrik enern saftlanması alanında Türkıye'vl pn zengin ülkelerden tairi olarak nitelemektedir. Bu enerjl knvnağmm yalnız yüzde fi'sından elektrik ürettvoruz, vüzde 94'U olduğu (tibt duruvor Linyit rezervinin 2/3'U rizel kesimdedir. Uretımin 1/3'UnU verir Rezervin 1/311 devlet elındedir, Uretimin 2/ru devletçe sağlanır Üretim vetersizhğinden özel kömür ikl kat fiyatla satılır YUzbinlerce ınsanımız avazda haftalar ve aylarca kömür sırası bekler. Bu acıklı durum her yıl tekrarlanır Diğer vönden Ankara da, tea birsizlik sonuctı kirlenen havasından ötürü dllnyada bır vüzkarası olarak tanınır Yunanistan 1H83 yılında Ege Denlzi'nln batı kesimleri İçin petrol arama ruhsatı verroeya başlar. Türkiye'den ses çıkmaz. Yunan ruhsatları gıderek TUrk Kıt'a sahanhgına girer TUrkiye'den yin* ses vok Böylece. Yunan petrol ruh«atlan 1970 yılında Ege kıvılarımıza feitişlr 1974 vlmda Kcevlt HUkümeti, Ege Dpnirindeki hakla rımızı koruyacagım lspatlayıncaya kadar bu iş yürür eider Olavın cerisi kamuoyunca bıllniyor. 1975 yılmda petrol sanayllnl vabancılarla pnvlaşan Ulke kalmamıştır dünyada. Yalnız Türkiye rafinerileri arasındft yabancı sermaye var» dır Tutumumu7, çağın bu denli gerisindedlr. Son yıllann enerji bunahmı tle blrlikte, birçok devlet enerji israfım önleme ve güneş enerjisi yel enerjisi. geotermal enerjl gibl konuları gelıştirme programlan yapmışlardır. HUkümet bu alanlarla ilgilt aeğildir. îlgi, Uluslararası Enerii Programma ve Ajansma gösterilmektedir. Ulusal enerli planlamamızı, polltikalanmızı vo vatırımlanmızı onaylamak vetkisine sahlp olan Uluslararası Enerli A)ansı bu dev vetkllerinden ötürü TUrkive'vl vönlendirecfk ve anlaşma hükümleri uyarınca doğal kaynaklanmızı yabancı serrnayeye açmak yükUmlUlüğünü eetırebilecektir. Ajansın diğer bağlayıcı hükumleri çoktur. Onlar bir vana. yalnız bu nedenlerle bile A)ans Uvellgtnden çekilmemız zorunludur. SORU RÖYLE. PEKÎ YARIN... SANTRALLARDAKİ GECİKMELER Devlet Planlama Teşkilfitı lkl ayhk devreler halınde onemli kaınu yatırımlarındakı gelışmplerle ılglli raporlar yaymlamaktadır. Bu raporlarda Devlet bu îşleri tarafından yapımı sürd'lrülen hidroelektrık santrallar ıle TUrkıye Komür îşletmeleri Genel MUdürlUğü tarafından vurütulen termik santrallann gelişmesıne ıhş.on bılgı venlmektedir DPT'nın yayınladığı raporlardan 29 şubat 1975 itibariyle, ve 30 hazlran 1976 tnrıhı itibariyle projelerin durumlarını VPren bilgüer karşılaştınldığında santrallardaki gecikmeler açıkça gtfrülmektedir. MC HUkümetinin işbaşında oldııgu bu 16 aylık dönemde termik iantrallardan Tunçbilek'ın bırınci Unitestnde 15 aylık, ikinci Unıtesinde 10 aylık gecikme ortaya çıkmıştır. Seyıtömer santralınm üçüncü ünitesl 12 ay gecikmıştir. Cata!ağzı santralı 2 yıllık bir geelkmeye ugramıştır. Soma B santralı 12 ay gecikmiştır. Hıdroelektrık santrallardan ise Doğankpnt B 1 yıl gecikmiş, Hasan Uğurlu bir vıl gecikmlş, Aslantaş 2 yıl gecikmiş, Oymapmar ve Karakaya projelerl ise temrtn programlarına göre birer yu gecikmlşlerdir Yabancı sermaye yasası çerçevesinde yapılan yurtdışı transferler giderek artıyor • OZELLİKLE DAYANIKLI TÜ KETtM MALLAR1NDA YOÛUNLAŞAN YABANCI SERMAYELt KURULUŞLAR1N YÜZDE 701 BEŞ ÜLKEYE AlT • TÜRKİYE'DE TOPLAM YABANCI SERMAYE 2 MİLYAR LtRAYl AŞ1YOR, 1975 VILINDA YURT DIŞ1 TRANSFERLER tSE 548 MtLYON LİRA OLDU. T GECİKME NEDENLERİ MC hukümeti doneminde elektrik santrallannın vapımında ortava çıkan bu önemlı gecık melerın tpmel nodeninin finansman sorunu olduğu bıldirılmektedır. llgılılerden ahnan bıİRivo göre, kamu kuruluşlan tarafuıdan çeşıtlı şırkpt lere ıhale edilprek yaptııılan bu santrallar ıçln gerekli avanslar zamanında verilememekte ve ithalât için gerekli akreditıfler zamanında açılamarnalvtadır MC, bazt santrallar içın krerîi bu lamamakta bazıları için ise açılmış kredlleri kullanamamaktadır. Yatırımların gecikmesinde bir diğer etken tse teknık ve idari personel sorunu olarak gosterllmektedir. özelllkle transferlerin gecikmesının, tesls lerin ışletmeve glrmesinde süreklı gecikmeler yarattığı, ayrıca imalâtçı fırmalarla hukukl sorunlar doğurduğu ve doviz olarak önemli mas raflar odenmesine yol açtıgı bıldirılmektedır. Gecikmelenn ise taşaron tırmalarla olan llışkileri bozduğu, hassas bazı malzemelerln saklanmasında sorunlar yarattıgı ve uğranılan zaıarın glderek büyUmesme yol açtığını belırtılmektedır. Elektrik: santrallarının yapımınm gecikmesinden doğan en önemli zarar olarak ise gaz türbinlerine olan gereksinimın azaltılamaması olduğu bildirilmektedır. Linyit kdmllrü ile çalıçacak olan termik santrallar ve su güctl ıle çalı sacak olan hldroelektrik santralların devreye Uluç GÜRKAN T VERİLfN TEJVHC BEIGEIERI (Milyar TL) Sablt ı'oplam Yatırım V'atırım 27,8 44,7 40,1 45,5 49,1 Yıllar 1972 1973 1974 1975 Adet 311 512 435 630 577 24,6 40,2 35,2 40,3 41,2 ürkiye'deki yabancı serma yeh kuruluşların yurt dışına yantıklan kâr ve otekı ayrı calıklara dayalı transferlenni son üç yılda artırdıkları saptan mıştır 197S yılında 548 mılvon lıraya ulaşan transfeıler, mevcut 2 milyar 177 milvorı liralık ya bancı sermave toplamının ddrtt« birıni aşmıştır. Bu arada, 6224 Sayılı Yabancı hpnnayp Yasası çerçevesinde başlangıçtan bu yana yapılan dovız transferleri 2 milyar lırayn varmıştır TUrkiye'deki yabant ı sermayenın tutarı önemli bir değışme gös termeksızın 2 milyar lıra karşılığında seyretmıştır Buna karşılık 196O'lı yıllarda transfer edebılcceğı kazançları Türkıyp'de tutmayı yeğleyen ya bancı sermayenın. özelllkle son üç yıl içınde, transferlere hız ver dıği izlenmektedir Transfeılenn mevcut yabancı sermaye oranı 1973'de yüzde 8,9 ıken, bu oran 1974'de yüzde 17,3'e 1975'de ise yüzde 25,2'ye ulaşmıştır. Transferlerin 1976 vılında daha da hızlandığı gözlenmektedir. ödemeler dengesi hesaplan Uzerin de yupılan değerlendırmeler, yı lın ilk yansmda yalnız kftr trans ferlerinin ozel yabancı sermaya gırişinden vüzde 22 oranında daha fazla oldugunu vurgulamakta du Urklye'de zaman geriye işlemiyor ar tık Tüm 7orlamalara, tüm çabalara karşın, modası geçmiş filmlen yırtıp atıyor halk bir yana fzlemeye bıle değer bulmuyor. Bundan on yıl öncssinın «Ba raılar Kralı»nı havaalanlarından toren verlerıne değın alkışlayanların bugünku tepkısı bu açıdan anlamlıdır. Halk don mak mı istıyor, gozleri karanlığa çok mu «ılışmış, voksa sıyasal bılınçten kaynaklanan bir tepki midir hafta başmda Dı varbakır'daki gösterller. Halkın bellegl çok guçlü degildır GP IIPI ve yaygın bir kanıdır bu Çok yaşar, ı.abuk unutur Ama neyı unutaıagını, ne vı, nerede anımsamak gerektiğini çok iyi bilmektedır Bugun de. on vıl once atı lan baraj temellerinı anımsıyor, o dö nemdekl anlamsız bir vığın rakamın yan \ana ve altalta gelışmı Bılmem hangi \ılda, ne miktarda elektrik Uretileceginı ve bundan ulkenın nasıl yararlanacağını anlatan ya7iları anımsıyor. nutukları ın ceden ınceden eliyor ve onun gerçeği bir türlü degışmek bılmıyor. Baraı \apıldık ça o mum yakmayı surdürüyor Temel atıldıkça tezekle ısınmaktan başka yul KÖrmıiyor Oy^a mılyarlar, mılyarlar ken di ceblnden gıdiyor önce, ne olçüde temel atılırsa atılsın, bunlar seçlm aldatmacası niteligini a? mamaktadır «Bir ^'ılda 50 baraj temeli atıyorur» dıye ovünen ortaklar, ipın ucu nu lyice kaçırmışlardır. Bırakın onlarla aynı düşüncevı paylaşmayan kişıİBrı, ken dileri bile yaptıklarına inanmamakta ve birbırlerinı suçlamaktadırlar önemli pro lelerin durumlarını göstercn devlet arşı vi karşılıklı suçlamaların kanıtlarıyla do ludur. Tpmelı atılan proıelerde va yabnn rı parmajjı vardır, vabancı parmağı yok sa, pro)e içtn ayrılmış para voktıır Ya da para olsa, bu kez gecikmeler birbirl nl İ7İpmekte ve enerıı açıgı her geçen gtln giderek artmaktadır. Finansman, kredınin nereden sağlan dıgı. gecikmelerin ne boyutlara vardıgı bir önemli sorunsa, bir başkası su gü cünden yararlanmadan devreye girecek santralların hangi kömürle çalıştırılacagı sorunudııı Ba/ı barallar, santrallar var dır kı, yapımı bıtso bıle neyle ışleyeceftı bellı degildır Orneğın, bir Soma ya da bır Yatağan iantralları bıtse bıle, bunla YORUM Mum ışığında tezek yakmak Yalçm DOĞAN n işletmek İçin kullanılacak kömür daha saglanmamıştır. Soma santralının işletıl mesınde kullanılacak kömürlerin yan sından fazlası ozel kesımın elınde bulun maktadır Üçte birine yakın bolümtl dev letın elindedır Yatağan santralı ışletil MERKEZ BANKASI HAFTAUK DURUMU (MtLYON T L REZERVLER MÎLYON DOLARı Son AKTtF Onrrkl Hafta\a Hafla 8.10.1976 Park ( " , ) İS 379 55 AlUn ve döviz mevcudu 69 964 0,2 Kamu kesimı kredılerl 12 817 5,0 özel kesım kredlleri 2,0 17 9(14 Tarım kesimı kredlleri 49 240 1,2 Dığer aktıtler (DÇM karş ) 1A.V304 0,5 Toplam PASİF 53 9 « ! 0,5 Emisyon 1,0 800 Dovız Borçları (Knv.) 8 616 3,2 Merkez Bankası mevduatı 32 48B 0,4 Mevduat nıunzam karşılıkları 69 40(5 0,5 Dığer pasıfler (DÇM karş ) 929 6 5fi Brut rerervler 2 580,3 0,5 Net reıervlrr TL'RKıYE, Blr Yıl 16 64 r ) 38 322 6 221) 14 394 •(7 21? 112 799 Onccsl En Yttksp|< 17 671 70 129 13 589 17 904 49 240 1K6110 1976 En ULUSLARARASI PARA DUşilk 12 800 39 5MÎ 5 295 13 076 39 971 119.363 FONU'NA (IMF) DAHıl 128 ÜIKE ARASINDA ÖDEMELER DENGESı AÇIĞI «TEHLıKELı DıYE NıTELENENLER ARASINDA YER ALIYOR 43 897 370 5 765 2fi 188 3R579 1 103,4 736,5 54 282 3 622 10 469 32 486 69 898 1.154,9 2 580,3 39 455 4^2 6 352 28 646 40 289 695,7 1 070,1 KıM NEREYE YATIRIM YAPIYOR! 1976 (SeklZ Aylık) Yatırım kapasitesi düşük olan çok sayıda projeye teşvik belgesi veriliyor • GEÇEN Y l l 6 3 0 TESViK BELGESt VEREN CEPHE HÜKÜMETİ, BU YILIN SEKıZ AYINDA 577 ADET BELGE DAGITTI ephe lktidannın yatırım kapasitesi duşUk atolye tipl çok sayıda projeyi teşvik belgeslne bağladığı gözlenmektedir. 1974 yılmda toplam yatırım tutarı 40,1 milyar lira olan 435 projenin teşvik tedbirlerinden yararlanması öngorülmüşken, Cephe Iktidarının teşvik bclgesı verdiği proje sayısı 630'a fırlamıştır. Bu yıl da, sekiz ay lçtnde verilen teşvik belgeleri 577'yl bulmuştur. Cephe iktidarıncn teşvik tedblrlcrlnden yararlandırılan projeleıin sayısı rlıkkat çekicl bir biçimde artarken, bu proielerin vatınrn tutarları küçülmuştür 1974 yılında teşvik balgesl verilen her proje İçin ortalamd 92 mılyon llrahk yatırım yapılırken, bu rakam 1175 yılında 11 milyon lira, bu yıl da 85 milyorı lıra olmuştur. Teşvik tedbirlerinden yararlandırılan proıelerln, yatırım tutarının proie sayısına bblünmesl euretıyle bulunan ortalama yatırım tutarlanndaki düşüş yanında, proielerln verli hammnddeleri dpğerlenriirmekten çok hammidde bakımmdan dışa baRımlı ara malları UrPtlminde. yoğunlaştıgı izlenmektedlr. C 1975 yılı sonu itibarıvle Türkiye'de 6224 snyılı Yasa kapsamın da mpvcut vabancı sermaye 2 ların kapatılması içın sanajıleş den tanın ürünleri stoklarının ürkıye, Uluslararası Para Fo milyar 177 mılyon Turk Lırası dış satışlarının yapılabilmesi, Tür nu'na (IMF) dahıl l'S ülke mış ülkelerden yardım ülar.akla k.ırşıliRidır Yabancı sermaypye, nnı Rpnisletmelerı ıstpnmıstır kıyp'nın ıhıacatında onemli bir arasında, ödemeler dengesi oıtaklı?ı bulunan 109 kuruluşda açığı «tehlıkelı» buvüklukte olan Bu istegı somut bır çozüme ka sıçrama sağlamıştır. Ancak, lşçı S mılvar 417 mılvon liralık top lar arasında yer almaktadır Pa vuşturmaktan kaçınan sanayılps tiovizı Kirışindeki a^alma ödeme lam sermaypnin yürde 40,2'sıne ra Fonu ve Dünva Bunkası'nm ınış kapıtalıst ülkeler. krızdekı ler dengesi açıgımızın daralma sahıptır. Ingılız Stprlınl ve Italyan Lırrtı sını engcllemivtır Eylül sonu Fılıpınler'in başkentı Manıla'da Yabancı sermavede Ulkelerin yapılan toplantısmdn vapılan a ne destek (,'ctırmekle vetınmiş ıtıbariyle elde edılen bılgılere gri pavlnrında, Bırleşık Amerıka, rp, Turkıye'nın odemcler dengp çıklamaya ghıe, 1974 yılında 710 lerdir Federal Almanya, îtalya, Isviçre mılyon dolarlık açıkla «tehltkp Odempler deıiEesi açıgı vereıı sl açığı 1,4 milyar doları bulmuş ve Fransa'nın başı çektığı belırdeki» ülkelerden on ikıncısı 1 olan ulkelerin durumlarında bu vıl tur Gpçpn vıhn e? ddnemindo JpıimPktPdır. Toplam yabancı ser Türkiye, 1975'dp 1 mılyar Bh) mıl ^oylenen ıyile'jmp, bvı ülkeleıın tle açık aynı düzevde bulunmakmnvemn vüzde 61,'J'ünü elınde tu yon dolar açık vererek altıncı ıhracatında kavdedilen artıştan taydı tan bu bpş Ulkeden, Bırlaslk A sıraya çıkmıştır kaynaklanmaktariır Yılın ılk ay Koşullardaki lvlleşmeve ragmerıka \e Italya'nın payları arManila toplantmnda, bu açık larında önceki yıllardan devre men ridemeler dengesi açıgını atıs çostprmektedır Yabancı sermay? Türkıye'de, imalat sanayiında genellikle tüketım malları ve özellikle dava HYAT ARTIHARI nıklı tükptım malları Uretimine lağbet etmektedır Toplam vaban (Yüzde Artm) Onlkl Aylık DnkıiT Ajlık cı seımaye içınde en büyük pay, Evlül ' Ivı 1975 197h vuzde 23,4 ıle ta^ıt .ıraçlarına aıt l')7fi 1975 1975 1976 tır Bunıın Kirasıvla elektrlkli ev 1 b 12,8 8,8 4 l 19,6 0,5 Toptan Eşya Flvatlan ve büro aletlerı (yüzde 14,3), 0 7 2 7 6,0 11,0 10,3 1K,1 Gıda Maddeleıı ıl.)ç ve dptcrjanlar (vüzde 13,8), 2,5 1.7,8 Sanavı HammaddPİPri 0,1 22,4 o,ı ı.o tasıt araçları lastlkleri (yüzde 11,7 17,b 12,2 17,2 1,4 Ankara Geçınme Endeksı 1.1 10 2), turızm (vu/dp !)R) İle gıda 1,3 10 5 13 4 17 7 193 1,8 îstanbul Geçınme Endeksl (yüzdp b,8) i7İpmektPdir Ycrli hammaddelprı dpğerlen dnmpkt"n çok, vurt ıçınde mevcut bir talebın pıyasasının tutul ması amacnıa uvgun bu vatırımlar. ıthnl çereksır.ımıni arttırmak tariır Bır tpk tasıt nraçlan UreAnkarn geçlnme ondekM yÜ7de 11 7, tstanbul getimmde kullanılan parçalar hanı lcaret Bakanhğı'nm bulgularına gf>rp fn.ıtnnme pndeksl ısp yüzde 13 4 oranıudd ylıksplmis petıol ve Ustık olarak toplam lar genel düzeyındekı artışlar mzlı bır bıbulunmaktadır GPÇCII vılnı cş drinemlnde, toptan ıthalatın vüzde 37'sıne cşit ol çlmde sürmektedır Toptan pşya iıyatlaıı eylulrip pşva fivatlan \Ü7de 4 2, Ankat.ı spçlnmB "nrlfksı maktadır yüzde 1 6 oranında artarken Ankara Rpçmme suzde 12 2 tstanbul geçlnme endeksl de yüzde HANGi DONEMDE endeksı yüzde 11. tstanbul Reçınme endeksi d" 10 5 artmıştı vüzde 1 X yılksplmıştır Geçpn vılm PŞ ayınd.ı bu 6224 savılı Ynsartan yırarlanan oranlar. topfan eijya fiyatlarında juzde 0 r>, AnGörUldüRÜ sıbl "ınkara gcçınme endeksi dıyabancı «rermaypll kuruluşların kara geçinme endeksındo yuzde 1 4, Îstanbul ge şında fiyatiar aeçen vıldan daha hi7lı olarak artvurt dışınrinkı ,ni"rkpzlerının kım çınme endeksınde İse yürde 13 olarak saptanmaktadır Bu arada toptan csva ftyatlarının arlıkleıme ılıskın bır tarama, eski ınıştı tışında oncpki yıllard.uı farklı olarak sanayı tıamden Türkıv°'ve ıhıarntta bıılu maddplprlnln katkısı Etda. maddplerirıı a»mıs bu~ Eylül avındakl fiyat artışları sonunda vılb.ınBP kuru'ushnn ıthalat ikamesi lunmaktadır ' fc şmdan bu yana toptan eşya flyatları yüzde 12 S, (Dcvamı 9. savfada) Alman Markı'mn değerinin yükseltilmesi ödemeler dengesini olumsuz yönde etkileyecek zaltamayan Türktye, «tehlıkedekı» ülkeler lısteslnde üst sıralara tırmanmaya aday bulunmaktadır ö t e yandan. Alman Markının revaluasyonu (değer kazanımı) cklemeler dengemlzın daha da bozulmasına vol açacaktır. Markın revalüasvonu Türk Lirasnın bu para karşısında degerının dUşurülmest gereğıni yaratmış tır Bu Federal Almanya'dan yaptığımi7 ıthalfttın pahalılaşmasına, bu Jlkeye olan ıhracatımi7in ise ucu?lamasına neden olacaktır. tthalüt ve lhracst fivatlarında böylesine blr gelişme ekonomi ki taplarında ihtalâtın azalmasma, lhracatın ise artmasına Retekçe sayılmaktadır Ancak. halen dıs tıcaretlmizde tek başına dörtte birlik bır sahip olan Federal Almanya'dan vaptığımız ithalâtı sınırlamak. ya da başka bir ulkeve kaydırmak olanağımız vok gibidir Aynca, Almanya'ya mevcut ların dışında ihraç edebilecek malımız da hulunmamaktadır Nihayet. 1 • > milvar doları a?mış olan ve bir bölümU Mark Ü7e ıındfiı borçlanılmış bulunan DÇM dövız kredilerinin vükü bu kredilere tanınan kur earantisi çerçevesinde. Tiırk Lirniının deCfirinın Mark'a karsı düsürüldüCü oranda artacaktır Mark'm rpvalünsvonunun tek olumlu etkisi tşci dövızleri (İ7P rlnde cörulecektır Ancak Mark olarak jrelpcpk isçi dnvirlenne daha çok TUrk Lirası hdenecek olmast nivnsava çıkaniaoak pa ra mikfannı ister 1steme7 arttırncaktır tscilerin tasarruflarını Merkez Bankasmda dövir olarak tutma 8irı,ıminln bnsanlı hu olumau<jJuKiı ı^r ölçüd" «43îlecektir T • IŞIL Geleceği tahmin etmek zor degil. Türkıye'nın enerjl açığı büyümeye devam ede cek 1978 yılında da enerjl gereğinin ancak yansı karşıianacak ve oran gıderek düşecek. örneğin, 1982 yılında enerli gerekslniminln ancak yüzdo 42'sl karşılanabilecek Bu da bir önemli koşula bağlı Pianlanan vatırımlar öngfirtllen zamanlarda blterse, enerfi açığı sbyledlğim oranlarda olur Bitmezse açık büvUr ve kalkınmamız biraz daha kısıtlanır. Korkarım ki. gerçekleşme de böyle olur. ömeğin. kömürlü plektrik santralları, finansman ve eleman sorunlarından ötürü g«cıkecek Aynca. elektrlkler bolcn kesllecek Gidiş bunu gosteriyor. Gelecek oldukça karanllktır ZEYTİNYAĞI İHRACATI BAŞLADI 7.MİR, (CumhurhPt E«;p Riirosu) tkl yıldân berı sadoce 1300 ton ^eytınyağı ıhracatı yapılabılmişKen, zeytinyağmda yüzde 10 lfi vergi iadcsı verilmesl kararından ve taban ihraç fıvatlarının dU'jürüimesınden sonra geçtiğimiî harta tçerilnde uluslararası blr Fransız tlrmasına a bın ton drtkme ve ıslenmlş zeytinyağı satıa bağlantısı vapıldıg! açıklanmıştır önümüzdekı Eünlerrle bu ihracat bağlantılannın dahn CIB Hr'abıleceftinl belirfen yetkililer, • Zeytlnyagı taban fıyatj 18 lıra olarak hükumet tarafından saptanmjtsına ragmpn halen pıvasada 16 25 16 M) lıru arasında işlem görmektedir. ihracat bugünkü dünya pıyasalarına grtre ancak bu fıvatlarln eerçckleşttrilebılır • şeklınde konuşmaktadırls' Fiyat artışları hızlanıyor T Î '«ı