Katalog

CUMHURİYET 17 EKIM 1976 B E } Korgeneral Gökaydın'ın Lockheed olayına ilişkin açıklamaları Hav» KaTvetleıi LoJUMk M M Raskmn cmettH Konreneral Ercttment fiokaydın, Lockheed riışvet yohuztnjhı olayına Uişldn haber ve yazılarunızda admın ırecmefil nedenlyle bir acıklams cttndenniştfr. General GSkaydın'ın, kamuoruna «Lockhned nısvet oUn» olarak raniıvan konuva lllşkin, kendi görüşlerlnl yansıtan razınnı asagida sunuyoruz. OuetenlıAn 12, 13, 14 ve 15 Eylül 1976 günlerl çıkan sayılannda Aykut Sajanak ve Uğur Mumcu imzalan ıle LOCKHEED rtlşvet ola yına llişkin bazı belge kopyaları ve bunlarla ılgıli yorumlar blr ya H dizial hallnda kamu oyuna yayınlandı Bu • < an dızisinın asll mak Mdının Lockheed nlşvet lddialan ile ilgtli ıncelemelerln yetkıli makamlarea yeteri kadar çabukluk ila somıçlandırılması vbnünde blr baskı saglanması oldugu tahmm edilebilır Ancak, yayınlanan belgelerln yorumlanmMinda yapılan bazı yanlışlıklar. bu belgeler de adı geçen kişiler, bilhassa benl, kamu oyunda hıç blr 7aman düzeltilemeyecek bazı ön yargı ve yanlış Izlenımler ile şüpheli du ruma duşürebllir. Aşagıda Bundugum açıklamalar sızın, plinlzdo nlmadan bazı konularda yaptıgınız yanlış vorumlann ger<,ek yiizlerlru kamu oyuna dujurabilecegi gibi Amerikan Htlkümetımn konu ile ilglll belgelerl hükümetlere venıken nerten yargı organlanna venlmeden « w e l yayınlanmasmı yasak ettiginin de anlaşılmasına vesile teşkil edecektlr. Bu açıklama yayınlarınızdakl şahsımla Ugılt konulara ve kesın bil dlgim, iabata hazır oldugum konulara inhısar edecektır Gerek olayın ortaya çıktıgı gtlnden ltıbaren çeşıtli basın organlannda yayınlanan belgeler ve gerekse sizın son yayınlanan belgplerın hakiki mahiyetlerinın anlaşılabilmesi içın ba7i genel gerçeklerin billnmesi zorunludur Bu bakımdan konuya bu gpnel gprçpklerden girllmesinde faydalar vardır. BI2E BEDAVA EN MÜKEMMEL UÇAKLAR BiLE TEKLiF EDiLMiŞ 0LABiLiR. ANCAK ŞU NOKTAYI AÇIKLAMAKTA FAYDA VARDIR. UÇAK STRATEJiK BıR SiLAHTIR, HUKUMETLERiN MUSAADESi İLE SATILABiLiR VE ALINABiUR. UÇAK ALAN BİR HAVA KUVVETi O UÇAKLARI UÇURABiLMEK iÇiN YAPIMCI ŞiRKETiN TEKNİK BiLGi VE DESTEGiNE OLDUKÇA BAGlMLIDIR. BU MAKSATLA ŞİRKETLE DEVAMLI BiR iLiŞKiYi YURUTME ZORUNLULUGUNDADIR. TÜRKİYE'DE BİR UÇAK ALIMINDA TiP SEÇİMİNDEN NiHAî KARARA KADAR YETKi VE SORUMLULUKLAR, DENGELi BiR ŞEKiLDE DAGITILMIŞTIR. HiÇ BİR MAKAM VEYA KiŞi TEK BAŞINA KARAR VERMEYE YETKiLi DEGiLDiR. GENEL GERÇEKLER Lockheed rüşvet olayı olarak adlandınlan olaylann açıga çıkmasından bu yana dlger ülkelerdekl gelışmelere bakılarak bizd* de TUrklye ile İlglll yayınlanmış belge, yorum ve beyanlara dayanüarak açık veya. kapah pek çok şey yazılmakta ve söylenmektedlr BUtün bu yazılan ve iöylenenlerin ortak yanı, tek taraflı olmalart yanl sadece mnhdut sayıdaki şlrketlere alt belgelere, Şırket yöneticilerinin lfade ve beyanlanna ve bu belge ve beyanlara dayanıla rak konunun orellıklerini lyl bilmedikleri anlaşılan klmselerce yapılmış yorumlar olmalandır. Bunun yanmda, bahis konusu ış lemlenn sadece kendılerıne aıt mahdut kısımlarını bılenlerin tek başı na alındığında doğru gibı gözliken beyanlarınm aynen veva degiştirilerek naklodllmesinden, \ ^ a çeşıtlı şahıs veya zümrelerın kın, kıskançlık, ard niyetler gibl insanl hastalıklar sonucu ortaya attıkları lddia ve lthamlardm konuyu sag duyu ile lnceleme olanagını iyic» zorlaştırmıştır. Bu bakımdan ple geçen ve yayınlanan belgelerin kıymetlendlrllmeslnde hatırlanması gereken llk huaus konu İle İlglll belgelerin tek tıraflı olmadıgı, bır çoğunun Hava Kuvvetlerlnln yaeıları Ue ılış kill olduklandır. Bu konuda Uç ayrı cıns belge mevcuttur. Blrinct Vategori belgeler TUrk Mllli Savunmt Bakanhgının, Genel Kurmay Başkanlıgımn, Hava Kuvvetleri Komutanlıgınm ve birliklerinin kendl lçlerüıde ve aralannda yaptıkları yazışmalan kapsar. tkinci lutegorl belgeler uçak lmalatçısı Aerltalia Flrmaaı, Lockheed Fir lmal etmeyecegidir Uçaklann lmali mukavele Imralanıp llk taksit odpndikten sonra başlar ve ortalama 18 ay sonra ilk teslimat bas lar Ayda ortalama 4 6 uçak verılir ve alınan adede gore tesUnıa Un tamamlanması ıızar Ne zaman uçaıi alınacagı bütün dünyRda Hükümetlerce onaylan mıj uzun vadelı (10 15 yıllık) planlarda tesbit edilir Bu planlarda gosterılen görev cinsıne gore yenilrme tarihindpn en 87 4 5 yıl onoe tıp sp<.ım çalışmalanna başlanır Bu konu ile ug raşan gdrevlı subaylar esasen bu inceleınelerı devamlı japaılar Ça lışmalar bırbumden bağımsız fakat ilışltılı ajıı Unıteler içinde çe sitlı ybnlerde yapılır Bu çalışmaların hepsı yazılı, agık toplantılar ve bııfıngler hnlınde vapılır Aşagldan yukarı dogru olgunİAşıp gp liştirılerek komutana kadar gelır. Komutana Komutanlara yapılan takdımler konu ıle ılgıli bütün subay \e senenıllerın huzurunda (en az " İ O kişi) yapılır Bur?da son.ı ve cevaplarla mlizakereler yılrUtülür. Komutan herkesin lek tek fıkrinl sorabıllr Ve ancak bundan sonra hangı tıp uçağm en uygun olarak kabul edıleceğı meydana çıkar DUnyada herkesın mutabık kalacagı mukemmfl bir uçak henüz lmal edllememlstır. Amerıka'da bu konular bazan yıllarca Kongre'de gonlsUldukten sonıa ylne ekserıjetle karara bsglanabılmektedir. Bu bakımdan uçak tipı seçimlnde, her zaman degışik (ikirler olur Ancak ekseriyetın kabul ettıgi, en kuvvetll ve en çok geçerli gerekçelere dayanan tlp seçllir Burada yapılan «eçım nıhaı karar değildır Bu noktada TUrkıye nın diger lilkelerden çok ftrklı bir usulü vardır. Lockheed skandalının çıktıgı gUnden beri, diger ülkelerdeki gelşımelere bakarak bizde de aynı )rtnde vorumlar vapılma« bizde uygulanan farklı karar ilsteminin bllinmemesı ve açıklanmamasından ılerı gelmektedır Hava Kuvvetlpn nde bu jekılde açık olarak tesbıt edılen ADAY uçak tiplmn tesbıH ile Hava Kuvvetlerı'nın yetkısi son» erer Halbuki bır uçagın ahnabllmesi i ç u teknlk leçim yanında, uçagın yapımcısı Ulke ile polltik ilışkılcr, uçegın naaıl finanse edilecegi gibt önemll baıı ka rar unıurları daha vardır. Bu kararlar İse Genelkurmay Ba?kan lıkları, Mılli Savunma Bakanlıklan ve HUkUmetlerin <etkısine giren konulardır Hava Kuvvetlerl seçtigi ADAY uçak tiplnl, hangl pltna göre, hangı gerekçeler ile seçtigını, paratınm tam veya eksik ne kadar bulundugunu blr yazı ile Genelkurmay Baskanlıklarına yaza rak uçagın alınmasını TEKLİF ederler Bu yazıda baaka aday uçaklar var ise bunlarla mukayese ve tercih gerekçelerl de btldirlllr. Genelkurmay karargahlan bu tekliflerı planlara, politik ve askeri ihtiyaçlara uygunluğu, mevcutsa parası nın mall planlardaki yeterliligini inceledıkten sonra görüsUnü GP nelkurmay Baskanlarına arzeder. Genelkurmay Baskanları bu tek lıfleri karargahıın görüsleri Ue benimser kabul eder Ue, avnı »f kilde gerekçeleri ile birlikte ve para lhtlyacının karsılanma imkan lan ile birlikte Mllli Savunma Bakanhklarına TEKLİF ederler Ba kanhklar bemer incelemeler sonucu tekllfl uygun görürse bunu bir yanı ile blldirir ve latıeı devlet veya strketle müzakerelere btslanmasına yetki verirler Satın tlma yetkilerl kanunl»r« göre İTA AMÎRLİGÎ yetkllerl lgin de kesin belırlenmıştir Bu glbl bıiytık alımlar Mılli Savunma Ba kanlıgında kurulan komısyonca yünUulur Bu komisyon teknik, mali ve hukuki konulan inceleyen i alt konııtoden olusur Ayrıca uçak alımlarında Dısislerl ve Mali^e Bakanlıklan temsllcileri Ue Genelkurmay Başkanlıgı temsilcl<;ı dp bulunurlar. Satın alma 1601 sayılı kanunun esaslan içinde yürütulur Bu kanun bllinen 2*90 s»yılı ihale kanununa göre çok farklıdır Kullanıcılanna genıj e)n% tıkivet (esneklik) saglar ve hatta 1030 sayılı Muhasebei umumlls kanunu dışmda bırakılmıştır Bu kanunun uvgulanmasına yon ve ren özel vönetmelige göre, karara ılı$kin konularda satın alma ko mısyonu karar ıçın nıhaı vetkılı degıldır Mu/nkeıeler sonucıınu Mılli Savunma Bnkanı'na bıldırerek son kararı hükümete bırakır Zıra uçak alımları, denızaltı, tank, fü>eler gıbı aslı sılalı sıstemleıı nln milll güvenlik, polıtik. mali çok onemli yönleri vardır Eger »atırt ile her konuda çıkarlarımıza ve sartlara uvgun bir anlasma ya varılmı$ İse satın alma kararı verillr ve mukavele imzalanır Buradan çıkanlması gereken önemli sonuç sudur kl, TUrkiye'de blr uçak alımında tıp seçiminden nihai karara kadar vetki ve %o rumluluklar dengelı blr $ekilde daftıtılmıstır Hiç blr makam veya ki$i tek bajına karar vermeye yetkili degildir Her Islem açık ve bplgelidıı Bir uçak tıplnin seçimi veya alınması için Am«rikR<1a nihai vetki Amerikan Kongresı'ndedir B»zı devletlerde d« hükitmetlerdedir Blzde i^e hükümetler daima Silahlı KuvveMeri'n tpk nik kararlarına, lhtHnslanna ııaygı duymujlar ve konunun politik ve mali yonlerlne karar vermi?lerdlr. talimatlan beltrler BtlrUn veslkalar fbelgeler) »çık ve keslndir, kimın imzaladıgı bellldır, klmlerin yanyı hazırladıgı, görüp inceie jprek tasvlp paraiesınl kovdugu hatta kimtn da f jılo pttıgl bellidır Hepsı çok uxun yıllar dosyalnrda ve\a arşıvlcrde <;a<clı bulunur lar D15 gezl v» toplantılar yapılmadan evvel yntkılı makamlardan y.izılı müs«»de alınır Toplantılınn tutanaklan • > aymlanır Buna mukabil yapımcı sirket ve temsıln ticarl kuıuluslardır, nıu lıabere vasıtalan herkese açık sistemlerdlr Bu bakımdan \azısma laıında ticarl rekabet ve benzer sebepler dolavısıyle ılgıli resrm veya özel şahıslann nlmlermi riogıştırerek kullanabılırler Kendl islerı v« maksstlan yonünde tefsırlerdp ve tahminlerde bulvma bllırler $ırket memurları amlrlerine ıslerınde başarılı gbzUkmek için haja1 1 lllski ve faallyetlerde bulunduklarmı yazabilir veya söyleyebilırler Ticarl sirketlerin tarihinde, rüsvet verenler kadar rüsvet gıbı karanlık bir vasıtayı kullanarak kenclı şirketlerint dolandıran yonetici ve memurların hlkayeleri dt mevruttur Bu dolandıncılık lıra haberi olmadan isimleri kanştırılan goıc\li kı?ıler ısp bu haksız lekeleri maalesef her zaman tpmızleyecek kadar talıhlı olmarlar. YAYINLANAN BELGE VE YORUMLARIN GERÇEK YÜZLERİ Buraya kadar tçıklamava çalıstıgımır genel gerekçelpr dlkka»İ8 okunduğu takdlrde bugune kadar bu konuda sovlenen ve yazılanların hepıinln gerçek olamayacagını sagduyu sahibl herkes ı»nla vabllir Bununla berab«r fconuyu daha açıkliga kavust\ırmak ıçın ga7etenizde devtmlı Jekr«r tdılmekte olan barı belge ve yorumlar dan biıl ilgllendırenlerl burtda tekrar «omut olarak açıklanacaMır 1. «ÇOK GiZLi BELGELER ALTAY ŞIRKETINE ELDEN VERILDU HABERİ Aıkeri blr belgenm h«rh»ngi bir gizlilik derecesi ta»ım»sı İçin bel genin sol alt ve u»t kbşelerinde dtktılo ıle yaıılmı? ve orta alt ve lUt kmmlarında ıs« KIRMIZI lastık damga ilı> bUvük yazı ıle vu rulmuş bır gizlilik derece»i olması gerekir HİZMETE OZEL, N\TO GİZLİ. ÇOK GÎZLİ gıbı Yayınladıgınız belgcde bbyle blr ijarpt bulunmaması bu belgemn hıç bır gızlilık dereresi olmadıgını, açık bır belge olduğunu gostermektedlr Belgerie daktilo yazısı ile 1**1ya'ya resmi vazılt emir ve mUsaade ile gıdecek olan teknik lnceleme heyetinin isim rütbe ve gorevi yazılıdır El yazısı ile de hu kifilerln askert gir\i bllgilerl elde etmede, gizll konularda çalısmada yetkili kılındıkları gızlilık derecesıni gösteren, OtZLİLİK YETKİ Sl. (SECURITY CLEARAN9E) mevcuttur Yabanoı bir ülkenin as kerl ve ^ınal teknololik «ırlarmın bulundugu herhangi blr tesiül veya birlıglni »iyaret için evvela o Ülkenin resml makamlaruıdan mıinuılt uronlr Bu münaada müraraatmda gnteoek klsılcrin inc«l^me makstdı rütbe görev. adlan, lhtisasları ve GİZLİLİK YTTKt DERECELERİ bildirillr Bu belgedeki el yazılan dlkkatle lncelendıgınde Al yazısı Ue tüıkçe ve Ingılirce olarak «ttalyan Hava Kuvvetlerıne Ulaştınlması» vazılmıs olmt?ı belgenın n« olduğunu ve vapılan yorumun ne kadar farklı oldugunu açıklamaktadır Bu belgedeki el yazılanmn tem »ılci ALTAY fırmasınca yazıldıgı muhakkaktır Zira Silihlı Kavvetlerde kimseve el yazılı belge gonderılmez Ancsk bu ytznar musaadenın ALTAY kanalı ile tstendıgi anlamına da gelmez Firm ı bunu kendi yonünden labrikaya bılgt vermek Içın yazmıs olabılir. rtk bize verdiler Sonradan yenl tanklar geldl ve esklleri lade edüdl Bir malzemenin kullanılmış olması onun hurda oldugu anlamın» gelmez Faal olma?ı ttnpmlldir Her malzeme blr defa yenldir, kullanıldıgı andan itibaren kullanılmış olur Devamlı bakun ve onarım Ue tabu ömru suresmce kullanılır Ajnı konuda ık'no Iddıa bırlik raporunda belirtilen miadı geçmış malzemeler ile ilgılidir Yukarıda açıklandıftı gibl ilk uçaklar Italyan Hava Kuvvetlerince ısmarlandıguıdan ekonomık sebepler ile onlar her parçanın yenisint jsmarlamak yerine kullanılması zamanla tahditll bazı malzemeleri stoklanndan kendılori vermışlerdir. Zaman aşımlı malzemeler ikl tUrlildüı Bır kısmı uçuş saati veya takvım süresine gore kullanılsın kullanılmasın süre dolunca deglşt'rllir ve atılır (Tekerlek lastikleri. bazı kauçuk cnntalar gibi) Bir kısım malzemeler ise zaman sureçlerl sonundn, bakım ve kontlola, gerekırse onanma tabı tutularak tekrar ve yıllarca kullanılırlar. Bu hususlar bılindığinden satın alma mukavelesine bu gibi zaman a«ımlı malzemelenn te^lim tarihinde «mürlerinin üçte lklslnln kullanılmava musaıt olması gprpktigl şaıt koş.ulmuştur Bu mukavele malzemelen teslinı alan d»po ve birliklere bildirilmıştir Bırllkler buna dayanarak rapor tutarak lojlstik baskanlıgına Rdiıdermıslerdır Loiıstık Baîkanlığı da bunları mukaveln şartlarına gnre temlnl lçin firmava bildıiTnış VB sonunda muhakkak temın etmlştır. Havacıhgın teknik dzelllklerını ve malrpma kabul usul ve talimatJsnnı bilmeden yapılan bu ıddıa şu vonden do dogru degildir. Bu gibi olajlar her devletle yapılan işlemlordo tabii denecek kadar çok eereyan ettıglnden her mirllMn ve mılletlerarası usullorde yer almıttır Bu gibi olaylarda yapılacak ış.lpmler heıkas tarafmdan bilınır VP gprekıeri yapılır Paramızla aldıgımız Fantomlar lçin oldugu kadar yardımdan aldıgımız malzpmeler arasında sık sık bu glbl yanlış. kullanılmiî, ânaalı ve hatta tam anl ımı I\P hurda malzeme gelmesı olp.gtndır Ancak 'ounlmın riuzpltılmpsı içın talımatlarda ustıller vardır Hata yapan taraf daıma hataaını düzeltir, fakat k ı m v hurda malzemeyı kabul edtp suıeye çekeme? Zlra bu işto gorevlı kışılerın vekünu yıızleıl" sayılır vo bu kişiler en az baş kaları kadar şerefli. ıçnrevine bağlı kışılerdır. Nlteklm ALTAY Şir keti firmaya yazdıgı mektubunda kesın bir clıllo ıhtar etmekte ve bu yüzden GÜVtlN kftybedıl(lıf,ı C'bı pıra transfprının dahl durdurulmasına kadar varan sert ve ciddi tedbırlere basvurulacagım ikaa etmektedlr. Ticarî şlrketlerin tarihinde rüşvet gibi karanlık bir vasıtayı kullanarak kendi şirketini dolandıran yönetici hikayeleri mevcuttur. Bu dolandırıcılıklara haberi olmadan isimleri karıştırılan görevliler bu haksız lekeleri herza,man temizleyecek kadar talîhfi oldmazlâf. 5. UÇAK FIYATLARI VE «BAŞKA FiRMA TEKLiFLERiNiN ÖNLENMESi» İDDİASI : Yazılarınızda ORDINANCE COBPORATION adlı firmftnın tanesl 3 mılyon 2.V) bin dolııra, ^ani daha ucıız fiyatla uçak tekllf ettigi, ancak dıkkate alınmadıgı ima edılmektedir Tamamen tersine, sahte oldugu bılinmekle brrnbfr bu firmaya vazı Ue uçaklann nereds olduklan ve konfıgurasvonu, vanı ıızeıınde no teçhi?at bulundugu aorulmustur Alınan cevapta uç«ıklaıın Il.lyada oldugu bildirilmişuçak teçhi7atı içın bılgi verllmemiştir Dünyada kimin elinde ne tip ve n» durumda uçak oldugu v°k a/ billnir Italya'da başkasımn sitabılecegi yenl F 1U4 S uçagı bulunabilpcegine bu Işte gdıçvlı uzmanları ınandırmak mumkün dcgıldıı Olsa bilp. bu uçakları satabılecek kanunl ve yotkılı re»mı ve özel taşkılitlar varken bu şekilde karaborra oyunlaıı ıle u^ak alınnnıa7 Fiyata gelince, bır uçagın yeni ise 4 ayrı cini tıyatı olur, ÇIPLAK UÇ \K FtYATI (Ba sir Aırcraft) topsuz, bir çok elektronlk malzemcsi bulunmayan sadece bir motoru ile uçabilecek uçak fiyatıdır UÇUŞA HAZ1R UÇAK (Fly awa\) fijatı, istenen teçhizat oın<( vo mıktarına gdre değışen bır fiyattır Yedek malzeme. \er teçhizstını İhtiva etmez. Bunlar gibi . ÎMALAT MALİYETİ FtYATI (Productıon cost), PROGRAM MALIYET FtYATI (Program cost) Ribı gıttıkçe büyüyen baska 11yatlar da vardır Bu bakımdan mtzkur fırmaıun teklıfi cıddl blle olsa hangi cins flyatı teklıf ettiğınl açıklamadıgına göre blr mukayese ınıkanı yoktur LOCKHEED ve ALTAY Ftrma'annın başka d>vlpt ve firmalarının uçak aatışlarına mnni oldui^undan bahsedilemez Yukanda, ga>n cıddı oldugu a^ıkâr bır teklu"e bıle İİRI gösterildigi açıklanmıştır Bu bakımdan Ugılı ve yetkili butiln mnkamlan ve kişileri çok agır bir »ekılde suçlama uçak alımının karar seviyelcrl ve genel usuller başlangıçta açıklaıımıstır Bıze bodavu en mukemmel uçaklar bile t«klif edilmış olabilir. Ancak ş.u ııoktayı tekrar açıklamakta fayda gorüyoruz. uçak stratenk bir sıl^hti' HUkumetlerın musaadesl ıle satılabillr ve hiıkümetlrrin kararı ıle mılli çıkarlara en çok uyanı alınır. Tlcarl mamuller gıbı en ucıız, en iyislnl klm verlrse ondan alırım denemez Bırinci parti F104 S alımı IIP ikıncl fılo alım fiyatlan arasında bir fark olmaaı tobiidir Bu fark ıddıa edıldıgı kadar degildir. Sebeplerı şunlardır 1 İlk alım mukavelesl Ue ikincı alım mukavelesi arasında ti 8 a> fark vardır Uçak fıyatınm ilk alım fiyatı esas olmak Ü7ere fiyat artış formülü Ue hesaplanacaüı ilk mukavelede taraflarL ı kabul edilmiştır Amerika'da uçak fıyatlarının aylık artış or talaması yüzde 5 civanndadır Italya gibı lşçillk, malzeme ve fiyat artıslannın çok daha yüksek oldugu bır Ulkede bu artışın daha çok olmaeı beklenebtlır. 2 Ikinci fılo uçaklarım biz ısmarladığımız içın Uzerlerlne daha modern bazı teçhizat takılması lstenmlştir. Bunlann daha pahalı olmaları tabıidir. ması, îtalyan Milll Savunma Bakanlıgı ve Hava Kuvvetleri ıle TUrk resnıi makamları arasında vapılmıs yazısmaları kapaar Üçüncü kategori belgeler ise yabancı şirketler ve onların TUrluye temsücisınin kendi içlerinde ve aralarında yaptıkları yazışmaları kapsaran belgelerdir. tlk ba?langıcından itibaren bu yazıçmalar belirll blr düzen ve usul içinde, birbfrınl tamamlayan olaylar halınde gehştiginden bu belgelerin hepsi bir arada konulan ve usulleri bilen klşilerce incelenıp kıymetlendırilmedikçe yanlı? yorum ve sonuçlardan kaçınmak çok zordur. Hepimızın arzu ettigl şekilde yetkllı yargı organları ınce leme ve kararlarını açıkladıkları zaman bu gerçek daha iyi anlaşılacaktır. Bu gtin Tiirk resmi makamlannın plınde tiyle belgeler vardır ki bunlardan yalnız bir ıkislnin açıklanması kamu oyunun kafasım kpmıten şüphelerden bır çogunu dprhal açıkhğa kavusturabllır. Bu belgeler ıçınde, blrinci ve ıkinci kategori olarak sınıflandınlan Tıirk resmi makamlannın büttln yayılarınm birınci özelliği. hepsinin açık, kesin Rörevle ilgili, Türk Sılahlı Kuvvetleri Gorev ve Sorumluluklar Talimatına göre yetki verllmlj kıjilerce ve Sılahlı Kuvvetler yazı işleri talimatma göre yazılmı» ve gönderilmlş belgeler olmalandır. Şlrket belgelerinde geçen MEKTUP kelimesi resmi vazılara bu lisanda LETTER (Mektup> denılmeslnden ileri gelmekte olup, yoksa adları geçen ki$ilerce gönderümi» özel mektuplar deglllerdır. Resmi r>raılftrın ikincı ozellığı, sirket yazılarırun aksine, hepsinin bir kımse tarafından değil bir komuta zıncirl lçlnde oluşup blr çok kışinln taavıp vo ıncelemesinden aonra gonderümis olmalarıdır. Silahlı Kuvvetlerde yazılar evvela uzman subaylarca hazırltnır. Sırası ile (teskilata göre) karargâhlarda kısım amirl, sube mudüru, Daire Başkanı General, Ba?kan General ve Kurmay Baskaru ve Komutan tarafından lncelenip, tasvlp parafesi konulduktan sonra gonderileblllr. Hangl konularda, hangi makamın, hongı yazılan Komutan «dına ımzalamaya yetkill oldugu da Gorev ve Sorumluluklar talimatları ile açıkça belirtilmiştlr. üçak, denizaltı, tank gibi önem11 ve karmaşık silahlann alınmasından evvel, alım sırasında ve sonradan ıdame ile İlgili konularda yapımcı »irketlerle yapüma»ı kaçmılmaz olan sözlü toplantı ve görüsmelerde ıİRili subaylarm hepsl bulundugu gibi bu toplantıların özet tutanaklan yapılır ve katılanlara dağıtılır. Bu kısmın sonucu çöyle özetlenebllir: Şirketlerin belgelerinde bahsedilen Hava Kuvvetleri ile İlgili büttln yazılar açık, kesın ve dos yalarda asli kopyalan saklanan resmi yazılardır. Bır kişlnın göriis ve isteklerıni degll alt oldugu Komutanlıgın gorüj ve lateklerini temsll ederler. Buna mukabil şlrketlerin kendi lç yazışmalarında. tıcari çıkarlar yanında yazan kimselprın kpndl amırlerine başanlı gözükmek veya özel çıkarlan vönünde dilzenlenmiş Rörilş ve ls t«kler daıma mevcut olabılir Şııket belgelerinde açıklanan konu lann floftru olarak degerlendirilebilme^i içın o konu 11* llglli resmi belgelerin de birlikte incelenmesi gerekir. YAPIMCI ŞiRKETLER VE TEMSiLCiLERI İLE İLİŞKİLERİ, OZELLİKLERİ Uçaklar askeri ve trknolojık sırlan ihtiva ettiklerinden »eçıme v»terli bilgilerın elde edilmesi son derece güçtür Bu gıbı bılgıler baran vapımcı ?irketler ve hatta kullanıcı devletler tarafından krn diliginden teklıt edılen brilingler veya dokUmnnlarla verılebilır \eya bizlm Urafımızdan istenır Her iki halde de dtlıa n t ı n alma 2. «YENi LOJiSTiK BAŞKANI GÖKAYDIN GiBi ESNEK DEĞiL» HABERi Bu btslık altında vavınlantn lngllızce mektup lncelendiginde »o. runun Hava KuwetWrinın isteklerıne şirketin Ankara'da kendl memuru olmadığından ALTAY sirketi aracı oldugu içın zamamnda cevap verememeıinden kendılerının endı^elendlgi anlasılmaktadır. Yukarıda genel açıklamalarda hatırlanacagı gibi uçak ımal ve satın alma islemlerlnde herhangi basit bir eşya alımı gibi kttı davranmaya imkin yoktur. Kanunlar ve milll çıkarlarımız içinde kalmak strtı ile blzim gdrevimız hlr an önce uçakları ve gereksınmelenni temin ederek yurda getırmektir. Çok küçük ve önemsiz bir konu lçin sert tedbirler almaya ımkan yoktur. çunkü satın alma mukaveleılnde malzemelerın tetlım tarihlerı kesın gun değil, zaman peryotları tle gösterilmiştır Bu sürelerın gecıkmesl ha linde sayanı kabul gerekçeler gdsterılmedığı takdırde cezalar ön görulmüstür Hedefe ulasmak lçin her görevlınm, kanun ve muka velenin kendisine verdigl esnekllgi kullanmak yetkisi içindedir ve görevidir ALTAY'ın yazısındakl esneklik mukayesesınin neye dayandıgını bllmedıgım!» İçın daha fazla bir sey söylemek mllmkün degildir. Bir uçağm alınabilmesi için teknik seçim yanında uçağm yapımcısı ülke ile politik ilişkller uçağm nâsıl finanse edileceği gibi önemli bazı karâr unsurları vardır. Bu kararlar ise Genelkurmay, Milli Savunma ve hükümetin yetkisine giren konulardır. 6. NEDEN LOJİSTİK BAŞKANI GENERAL GÖKAYDIN'IN ADI BELGELERDE ÇOK GEÇMEKTEDİR Yukarıda genel açıklamalarda belirtildıgi Uzere uçaklann alımdan evvel lnceleme saihasında, alım mukavelesi sırasında ve bilhassa alımdan vınra finnalardan snrulicak ögrpnilecek bllgiler yanında malzemelerln teknıkle ilgili bzellıklerl, ihtıyaçların tespit edilmesi, slparişler, pazarlıklar, naldıyat ışlorı, bozuk, eksik, uymayan mal zemeler için düzeltıci işlcmler gibi onenı bakımından degil fakat adet bakımındftn çok fa/la olan detaylı işlemlor vardır Bu gibi malzeme ile teknikle ilgili konular Sılahlı Kuvvetlerde Lojıstlk Başkanlıklarının goravleri Içine c;ırerlpr Gpnelkurmay Başkanlıgınca 1972 yılında yavınlanan bır emırle fırmalarla yapılması zorunlu bu gıbı \arismalarin kontrol altında tutulabilmcsl için btltün yazıların (giden ve gelen) Kuvvetlerin Lojistık Başkanlarınca görtllmesl ve tmzalanması emrîdilmıştlr. Dolayısı Ue bütün belgelerde bu vüzdpn benlm adımın fazls geçme<i tabıidir Ancak yukarıda açıklandıgı gtbi bu beİReler reaml vazılardır ve her birinae de asıl yazıvı hanrlayan uzman subay üe en az 3 amııtnın parafeleri mevcuttur. 3. LOCKHEED ŞiRKETİNDEN G. L. REAVES'IN İNGİLİZCE MEKTUBU : Bay G L REAVES Loekheed şirketinin dtinyaca mpshur ve SNAKE REAVES «Yılan Reavesı» l&kabı ile tanınan tecrübe ve uçus gösterı pılotudur Mektubunda bahsedılen «General Gokajdın'ın mektubu» tarafımdan imzalanarsk gönderilmış resmi bır yazıdır Bu yazıda F104 S uçaklanmn geçmis yıllarda meydana gelen bazı uçuş ka zalarının sebepleri hakkında gorüşlprı sorulmuştur Kendisinın cevabı Hava Kuvvetlerinde ilgili başkanlıklara yayınlanmıştır Bu meKtupta ALTAY şlrketme bir luretini gonderdlglnı, şayet almadı ısem bu suretln bana u.a^tırılmasım ıstemektedır. Gorev ve ısle ilgili bır konudur. UÇAK ALIMININ ÖZELLİKLERJ AyncalıkSM butun ülkeler lçin uçak alımının baş örellıği, uçagın yapımcısı Ue iliskilerin uçak hlzmetten çıkıncaya kadar sürdürmek zorunlulugu olmasıdır Bunun başlıca sebebl, uçagın yapımı en zor, en uzun süren ve en pahah ve idamesi çok KUÇ biı teknolojık ürün olmaaıdır Amerikan Silahlı Kuvvetleri dahil, uçak alan ülkeler satın almadan evvel uçak tlpinln incelenmcsı gelıştirılmesi, değı fikllkler yapılması için şırketle tsmaslara başlarlar Satın alma dan »onra da uçagın kendi personelince dgrenılmesi ve uçurulabil mesi için bu şirketten uzmanlar kiralayarak senelerce kullanırlar Kiralanan u/manlann sayısı alıcı hava kuvvetınin egitım seviyest ve ülkenin genel teknoioiık sevlyeiine gore değlşir Hatırlanncagı gibi Amenkjıı kongresi komşumuz bır devletin aldığı karma^ık u çftklan uçurabllmek için onbmlerco Amerıkali uzman kıralamış olduğunu geçenlerde açıkladı Yapımcı şirketlerde, gelecekte de u çaklarını •çatabilmek İçin uçagını alan Ulkeye mamullerinın ldamesı ıçın btlyllk bir dikkat ve önemle blr cok teknık vardım »aglarlar kl buna MAMULLERtN DESTEKLENMESÎ (PRODÜCT SUPPORT) ripnlllr Bu açıklamadan çıkanlması gereken sonuç şudıır: Uçak a lan bir hava kuvveti. o uçaklaıı ııçurabilmpt ıctn yapımcı girketm teknlk bilgı destegınc oldukça bagimlıdır Bu ninksatla şirketle de vamlı bir ıliskiyi vilrlltme rorunlulugtındBilıt Kger uçaklar askcn vardım programları içinde alınmış ise (kı bu slstem artık »ona frmiştir) bu lliskllerın bllvUk kısmı hizim adımıza »atıcı devletin hava kuvvetlerince \UrUtUlllr*e de i ıne de bu dlrekt lli?ki mfthdut Mçüde mevcut kalır. Uçak satın alınmasında lkınrl bu\uk ö/pllık sıp ııı; pdıllp mukavele unsalanıp parası da zamanında ödenmedıkçe Wç iumseniıt uçak kararı verılmeden evvel yapırncı şirketler ile bilgi temln temasları zorunludur. Yapımcı sirketlerin bir kısmının Türkiye'de kendılerı nl resman temsile yetkili TEMSlLCl'leri vardır. Bu gibi mahalli temsilciler o şırket tarafınaan her türlll yazışma için yetkili aracı olarak kullanılırlar Ancak askeri ve teknolojık sırlan, gızlilık derecesi taşıyan belgeler bu temsilciler kanalı ile gonderilmez, bun lar ya elçilikler kanalı ile veya dırekt olarak resmi makamlar arasında işlem gdrürler. Uçaklann «atın alınma kararı verıllp mukavele ımzalandıktan v« yapımcı sirket kendi ülkesinın tasvıbıni de aldıktan sonra askpıi \e teknolojik sırlan ihtiva eden bütün bılgıler alıcı hava kuvvetine verilir. (Uçaklann uçuş ve bakım kitaplan, yedek parça listelerl Bu safhada uçuş ve yer personelinin egıtımlerlne başlanır Egttlme uçagın imalcisi fabrıkanın tesislerinde veya genellıkle aynı uçafiı kullanan askeri birliklerde başlanır ve yurt ıçınde ımalcıden kıra lanan u^manlarla devam edilır. BütUn bu ışlemler yapılırken uça gın yer teçhı?atı ve yedek parça UsfPleıınden parta seçim lşlermın ytlrütlilmesl, gelen malzemelerın naklıyosı kontrolü, eksik, hn'aü, janlış olanlann iadesı gıbı konularda şirketle yogun blr yazı \t toplantı trafığt ortayj çıkar. Kısaca açıkUnan bu llışkller uçak htemette kaldıgı sürece malzeme, teknik bılgı drgışıklikler (Modı fikasyonlarj gibl çeşıtlı Konularda devam eder Bu yogun illşkılerın veterlı ölçü ve süratle yüıutülebilmeM için RB nellikle imalci firmalar Ankaıa'da ve uçagın bulundugu Üs'de hen di iıtıbat memurlarını bulundurmayı teıcih ederler. Bu memur bu lunmadıgı takdırde illşkiıerln şırketm vetkilı tercmlcısı kanalı ıle yürütUlmesi gertkır Şirketle ortaya çıkan Uışkıler yanında bır de aynı uçagı kullansm kıülanmnsm satıcı ülkenin Hava Kuvve'leri Ue de resmi bir ıh?kı kanalı meydana gelır Eger aynı uçak jkı kuvvette de tnüşterek nullanUıyorsa kaışılıklı harekftt ve luıtstıit ışbirligi, bilgl teatısı kaza ve kınmların sebpplerının bildırilmest gib! çe«ritlı l'onularda lışkiler vürUtUlür. Bu bölümUn ozetlenmosi gerekirse Uçagı «ıntBiı s'ket ve sarıcı tıl kemn mı'lı savunma Unltelerı ıle vogun bir ilişkller dUzpni olm* dan uçagın alınması vc btlnassa idamest mUrnkün degildir Bu tlişkiler re»mı vai'i$malar toplantılar vasıta«;ı ıle yUrütülür Bu \*zı$ınalan. h^ngi konu nrda liangı teşkılat lınıt'"ının vapaı agı SUİhiı Kuvvetler Gorev ve Sorumluiuk TallmttUn ıle yazı liJen 4. «HURDA MALZEMELER KULLANILMIŞ PiLONLAR ALDIK» iDDiASI: Çok agır oldugu kadar da hak<ıır olan bu iddlanın lç yüzilntl an lajabılmek İçın evvelA olayı açıklayalım tlk parti alınan F104 S uçakları bizını tarafımızdan degıl İTALYAN Ha\a Kuvvetleri tara (uıdan kendi lhtıyaçları ıçın siparl» edılmiştir Bu sıparı>te ttal yan Ha\a Kuvıetlen, stoklaruıda bulunan PAMIXDN TANK (Uça«ın kanat ve altında tasınan jedek yakıt depoları) siparış etmemıştir Satın alma mukı\e!esı imzalandıgında u<,akların 6 sı hazır diger lerı de 3 4 ay ıçınde iıazır olacuk durumda ıdı Paylmı tankUnn yenılerının sipan» ve temını ıçın 6 8 ay zaman gpıeklı idı Bu .U ve yaktt tankları nlmadan uçaklann iniva'dsn Tüıkıyeye uçar.Ogelmesı mümkun olmadıjı gtbı burada da bazı haıpkât görevl TI \apılama?dı Bıı durumda ne ^apılacaktı Her an biı narbe gır'l mpsının bpklenıiıgı bır »ırada \ed«k uzun mesafe taııkı ^ok d^f uçsKİarı almaktan \az mı geı,ıltvektı Bu tanklardaji bızde de es» sen mevcuttu Ayrıca bu tanklftr olmadan da bır çok gdrevier ya pılabıjııdı Bun» ragmen Mrketten uçaK.l«rın bu tanklannı temın «tmesı utendı, onlaj Oa lulyan Hava Kuv>etlerınden ödunj aia SONUÇ Bu açıklama Ue hiç klmçeyi savunmaya veya itham etjneye teşebbüs ettıgıni sanmıyorum Maksadım sadece. bu konuda söylenen ve yazılanları duvup okuvanların sngduvularına jardımcı olabllecek bazı teknlk bılgılerı sunmaya çalıştım Gerçak TUrk yarRi orgRnlanmn hassa1; terazıleı lndn ortaya çıkacak \e onun keskın kılıcı Ue sonuçlanacaktır Gerçek her zaman uzun zahmetlerle bulunabllmlştlr YAcr adelet de bazı kimseler glbl arele etseydı, bUytlk bir ılüunal ü« bu acelecller kendilerl zararlı çıkariardı Kanımızca ba^lançıcından bu gune kadar, bu olayda en hüzün verid taraf şııdur TUrkıye de uçak satışları ıçln ruşvet dagıttıgmı beyan eden Lockheed Şnkçtı Genel Md Mr Kotchıar sorsuvu yapan Senatdr Frank Church'Un «Bundan pmın ııu«;ın/'ı> «orusuna verdığı, «Bilmiyorum, ban» memurlarını bövle soylü^or. onlara ınanmaya mecburum» cevabının gbzden ka(,mıs olrnaMtlır Gontll arnı ederdl kl edalet hu?uıunda aksı ispat rdıllnceye kadar do\ lPte 25 30 vıl hiümet ctmiş VP onun pek çok milyonlanmn sarfuıda phr^v almı<s kendi ınomurinrımıza Mr Kotchıanın kendl mamurlaıma gösterdıgi guvenın yarısı olsun gösterllsin. Sa^gılarunl». V