Katalog

FÜR1 CUMHURIYÎT 15 EKIM 1976 ABDÜLCANBAZ TURHAN SELÇUK «III?.» Atf A, Atttf Stalingrad "Son Y a aa n :^ HEİNZ SCHRÖTER Ücret ve Türkiye'de Ücretler SEKTORLERE GÖRE VERiMliUK VE ÜCRET ARTIUARI (TABLO 1) 1963 yıhndald Ucret ve verlmli Uk düzeylerini 100 kabul edersek 1972 yılında Türkıye imalat sa nayı tozel kesım) alt kollarında Tablo l'de verilen sonçlarla kar şılasmz Rakamlara blraz dıkkat li bakınca, ılk göze çarpan olgu sektörler arasında verimlılık ar tısları açısından büyük farklılık lar olduğu halde ücret artışları açısından farklılıkların çok daha sınırlı oldugudur. Verimlılık ar tışları sektörler arasmda 104'den 587'ye kadar degisirken, ucret ar tısları 113 ile 188 arasında degis mektedir. 1983 72 ddneminde sekiz sektör tasıt yapım sanayi, lçkj sanayı, kagıt sanayı, kımya sanayi, kau çuk sanayl, ağaç ve mantar tlrun lerl sanayı, madeni pşya yapım sanayt, dokuma sanuyı verımlı lilkerini ıkı mıslınden fazla art tırmıştır Buna karsıhk ucretlerın ikl mislinden fazla artıs gbster digı sadece ikl sektör kimya sa nayi ve madeni esya ;apım sana yi vardır. Verımlilik ve Ucret artışları a rasuıda gözlemlenebilecek ıkınrı olgıı, düsük verimlılik artısı gö;. teren sektörlerde ücretlerin ypr yer verimlılık artışlarım geçmr sl, yuksek verlmhklık artısı gos teren sektörlerde ise ücretlerin yükselmekle blrlikte 6nemli bl çüde verlimlılık artışlarının geıi sinde kalmalarıdır Verimlılık ar tışları buyüdtlkçe isçiler bu ar tıjlaıdan daha a7 bır oranda ya rarlanıtuüctadırlar. ,x *».« R e k t 6 r Kauçuk Sanayı Madeni Eşya Yapım Sanayl Kimya Sanayı Ağaç ve Mantar Ürünlen San, Dokuma Sanayi îçki Sanayi Kâğıt Sanayi Taşıt Mabemeleri Sansvi Muhtelıf Sanayı Metalden Ba^ka Mad San. Kundura Sanayı Gıda Sanayı Metal Ana Sanayl Elektrik Sanayl Matbaacıhk Mobilya Sanayt Kürk ve Deri Sanayl Makina Yapım Sanayi U) 1963 yıü ttyatlanyla.. 1M31M VrrimllUk IX) 1912 587 470 29S 229 222 215 AYLA DORSAT HAKKI SAtT Kurşuna Kadar,, Ç e v i r e n :' N. DÎZDAROĞLU SEKTORLERE GORE GÖRECE VERİMLİUK (TABLO 2, SrUtrtr İMS (19A3 Gıda Sanayl tçki Snnayı Dokuma Sanayl Kundura Sanayl Agaı; ve Mantar Ür Sa Mobilya Sanayl Kftğıt Sanayi Matbaacıhk Kürk ve Deri Sanayi Kauçuk Sanayı Kimja Sanayi Mptalden Baska Madenler Sanayi Metal Ana Sanayi Madeni Esya Yapım Makina Yapım Sanayl Elektrik Sanayt Taşıt Malzemeleri Muhtellf Sanayi 0 59 143 Ücret (x) 1972 188 264 1972 fi>atlsn) 0!M) 144 İMÎ (rart rtyatlaria) 0J3 1.» 0.61 0.41 0.M 0.B3 103 1.28 0 51 1.05 3.40 0.78 1.04 11 222 110 148 181 137 13f 121 13f 0 5R 044 Ordu Komutanlıftı, Kalaç'ın tepesindeki eski blr Ruı sanatoryumunda, Albay Mıkosch'un ybnetımlnde (677'nci Ittıhkâm •I*y komutanı) bir ordu istıhkam okulu kurmustu Buradaki kurslarda her sınıftan subay, assubay ve erlere mevn yapımı, tanklann tahnbı gıbi konularda der&ler verıldıkten başka ev dnvaslan için de vurucu birlıkler yetiştmlıyoıdu. Bu okulun hizmetlerme de ordu istıhkâm taburu bakıyordu 305 inci pıyade tumenine katılan Bınbaşı Lınden buıada, Volga'nın batı yakaeındakl Rus kdprU başlarına yapılacak btlyük taarruzda ıstihkAm komutanı olarak göı evlendirildıgıni oğrendl İlk is olarak top fabrikası, sonra da top (abrıkası guneyındekl tTenıs raketi» (x)? bolgesındeki kopıu başlan PIP geçırilecektl Bu gbrevm yerlne getırilmesl içln 50 , 162, 294 , lle 336'ncı lstihkim taburları burada toplanmış, 389'uncu istihkânı taburu ıse birleçik görevler içln ayrılmıştı 50 , 162 , 294. lle 336'ncı ıstihkftm taburları ac«le olarak uçaklarla Stallngrad'a gönderildıler. ÇUnkıl bu blrlikler doğu savaşlannda deney sahibı olmuşlar. özellık le de bu gıbl görevler İçin son derecp yetkmleşmı?lerdı. Taarruzun ağırlık noktası 305'lncı pıyade tümeninde bulunacaktı. Bu tümenın her piyade alayına blrer istlhkam taburu ve rılecektı. Bugüne kadar hiçblr savaşta bdyleslne dar bır bolgsde yapılacak bırleşik hareket ıçın bu kadar çok istıhkâm taburu kullanıhnamıştı. Taarruz butün sılâhların koruması altında 9 kasını gunu bır yıldırım çaıpması gıbı baslıyacaktı Top fabrikası dolaylan büyük bır yıkıntı alanı halindeydi. Bazı yapım evlennın çelık iskeletlerıyle saç kaplamaları oldufcu gıbı duruyordu, evlerın bodrumlariyle hangarların kemerlerl duşman taraimdan onarılarak birer sığmak ya da dayanak noktası durumuna getlrılmışti Bolgedekı aıazi, yerde yatan binlerce demır parçası, top namluları, yıkuıtılar ve bomba hunilerıy1« gsçılmez duruma geldıginden tanklano harekatına eJverlsU oeğıldı. Her metrelık aıazı parçası içm inatla ve amansızca fava^mak gerekiyor, her yerde ölüm pusuda beklıyordu Çevremn her yanı tehllkellydi Her yıkmtının arkasmda çomelmış bır keskın nişancının bulunması beklenebılecegı gibi, pıs sııların akıtıldığı kanalızasyon tesısleri de onemlı bır tehlıkeydiler. Volga'ya akan bu su yollarını, Snvyet komutanlıgı, yedekle rln gondprılmesınde kullanıyoıdu Alman tumenlerının gerısınde Rusların sık sık ve anıden gorünmelerı şaskmlık yaratıyordu Sonralaıı bunun farkına varılmış, ızgara kapakları bulunan butun kanalların ağızları demir putrellprle barıkatlanmıstı 9 kasım gecesı taburlar hazırlık mevzilerine gırmış, anoak 336'ncı ıstınkâm taburu ıçm bu hazıılık ınevziıne gırmek Içı çok ean kaybına mal olmııslu Bunlardan bır tabur mayınlanmış blr fabrıka gırısınde toplanmış, mayuıların pitlamasıyle savaş baş lamadan oneede onsskız kışl olmuştü Tam emıedılen saatte ateş kasırgası başlamı:? ve bu ateş hazırlıgında vururu birlıkler Uen sürülnıuş, ate^ın gerılpre kaydırıldığı anlarda da karşıdan bırçok dııenmeyı knarak emredılen taarru? hedeflerlne dogru ilerlemeve bu^Uınışlardı Fakat aıkadan ikıncı dalga olaıak gelen pıjadeler, aradakl arazıyı temızleyecek guçte dpgıldı Durum aynen şoyle idi 294'uncü istıhkâm taburu Volga'ya ulaşarak akaryakıt tesisleri yıkıntılanru ele geçırmış, 50'ncı istıhkâm taburu da ikl fabrıkft vapısı ıle birkaı, evı I^RBI ptmışse de Eczane lle Kızıl Ev önünde takılıp kalmıştı Ozel güçte yapılmış olan bu dayanak noktalarını alınak olanaksızdı 336'noı İstıhkâm taburu da halka ait birkaç büyUlc evl lşgal ederek taarruz uçlarıyla enlemes>ıne olarak Volga'ya giden sose uzerınden tumen sınınna kadar yarıp inmistl. Ancak burada da pıyadeler, yan taraıluıdakl aayanak noktalariyle yaptıkları savaşlar nerteniyle daha fazla Uerl gıdemeyerek çakılıp kalmiflar, taburun vurucu uçlan girdlklerl bır kısım yerlen düsmana bırakmışlardı. Bu kısa açıklama kulafta basit gelmekle birUkte asker olanlar bunun arkasmda nelenn saklı oldugunu çok ıyı bilırler. Mpvzılerle obür yerlerdekl koşullar, çoğunlukla blr evde bulunan Almanlarla Rusların kendı durumlanm savunmaları şeklinde oluşuyordu 162 ncı ıle :(89'uncu istıhkâm tabıırlarınm taarrum rincelerl ıyi gelışmış, fakat sonraları Beyaz Ev denılen yerın onünde durmuştu Uğruna kan doktllen evler bır moloz yığmından ıbaret olsa da, onlar için yıne savaşılıyoıdu. Kayıplar mevcudun yüzde yırmısını bulduğu halde, Adolf Hıtler'ln sozü dısında, yenı bır vurucu birhk takttğı uygulanamıyordu. Top fabnkası kpsımınde alev makınelerıyle tanklar kullamlmıyor, hucum toplan da vuruuı bırlıklerın taarru/unu izleyemediklerinden ancak bazı hallerde harekata katıhjor, çoğunlukla geriden ates korııması yapabllıyordu. îlk taarru? gunlerındeki deneyler, lstlhkâmcılarm buradaki aftır gorevlennı ancak guçlu pıyade blrllklerlnin bulunması halınde başarabilecegını, bu bırlıklerin de fazla kan dokmUş alaylardan seçümemesı gerektiğıni orlaya koymujtu. II) kasımda bzel harekut komutanı ll'ınıı Kolordu Komut*nı Korgeneral V Seydlız'ln karşısına çıktı Burası 305'ınci pıyade tümenının süratle llerı sürülmüs savaş yönetım yerıydı «Bu arazıde çabuk başarı elde edilmek ısteniyorsa, 305'inci piyade alavının takvıyesi İçln mutlaka takviyell bir pıyade alayının buraja gonderilmesi yorunluluğu vardır. Volga'daki tümenlerın savaştan yıprandıklarını, ayrıca kendi kesımlerıne baglı kaldıklannı bılıyorum. Anoak tıpkı lstihkam taburlannm Stalıngrad'a uçaklarla gönderılmelerl gıbi, buraya da bır piyade alaymın gonderilmesi gerekmektedır» dedl. Buna kaışıilık Crpneral de «Elımızde serbest piyade yoktur. Keşif sonuçlarına göre de Ruslar sag ve iolumuzdakl komsu ordular bblgesıne büyük ölçüde motonze blrlıkler getirmektedir. Bızlm orada hazır tuttuğumuz ax »ayıdakı rırhh tümenlerl Romenlerle îtalygn ve Mararlann gerısınde bırakmak zorundayız» karşılıgını verdı » (DFVAMI VAR) ( X ) Bu holgenin ffiırunuş hlrimi tıpkj blr teni* rakrtine benifdlfeinden ona hu adı vermlslerdlr. J« 140 140 115 111 104 147 214 2M 192 179 178 Ofil 0S5 103 1 81 064 0 0 0 0 0 1 66 40 76 39 95 15 131" 12"! 151 101 12.1 91 114 0 35 2 01 0 73 114 0 78 174 138 0 1R 131 284 151 0M 084 1»7 083 1.35 0.74 0 97 131 0.71 l.« 1A1 0.85 0.79 133 rumlanna bakılırsa (sabit flyatlarla hesaplanan) gerç«k verimlilik durumları bozulan bütUn sek torlerın ortalamaya (1 e) az da olsa daha yakın olduklarını görüruz. Yanı bu sektörler flyatlarını sınai ürünlerde görülen or talama flyat artışının üstune çıkararak verimlilik açısından dlger sektörler karşısında lçlne dUs tukleri gerilemeyi karsılamaya çalıamıslardır. Ancak bu fiyat artışları sektörler arasında fiyat ve verimlilık aracılığıyla kurulan dengeyı biç bır sektdrde sektörün lehıne çevırmeyi (yani sektörlin görece verimlilik oranıru l'in Ustune çıkarmayı) sağlayamamıstır. 1963 yılında verimllliklerl ortalamanın altında olan sektörlerden sadece kauçuk ve madeni es ya yapım »ektorleri gerçek verlm lillklerini 1972'de ortalamanın us tüne çıkarmayı başarabllmlştlr Yukarıda da sözU edlldigı gibi bu sektorler ele alınan donemde tek nolojık açıdan köklU bir deglslkllk geçlrmislerdır Gdrece verlm llllk ( s f ) kauçuk sektöründ» 0 35'den 1 31'e ve madeni esya ya pım sektöründe 0 78'den 1 87'e çıkmıştır. Kolayca gorülebileceği gıbi bu »ektörlerde fiyat artııları onemll ölçüde ortalamanın gerl sınde kalmıstır. GENEL YAPI AYNI 1963 yümda verimllUklerl ort». lamanın ustünde olan sektörlerden kagıt metal ana sanayi, makina yapım, elektrik sanavi kollannın görece venmlllikleri 1972 de l'ın altuıa dlismUç, matbaa ve taj,n ve taşıt malzemeleri sana yl kollannın İse bozulmUstur. Elektrık sanayi dışında tUm bu sektörler de kendı açılarından bu olumsuz gelışmeyl hızlı flyat «rtıslanvla durdurmaya çalısmıs lardır Görece verimlilik düzeylnl vükseltmeyi basaran İkl sektttrde ıse (içkl ve kımva sana'ileri) fiyat artıslan ortalamanın altında olmustur. Sonuç olarak altı sektör (metal ana sanayl, kauçuk, k&gıt ma dpni eşya yapımı, makina yapım, elektrik) dışında 1963'de Türklye imalat sanavi özel kesımde sektörler arasında varolan verimlilik yapısı 1972'de de kendlsini ko rumustur. Ancak özel kesimin kendl içindekl görece verimlilik açısından 1972 yılında genel bir kötUleşme ortaya çıkmıs, 12 sek törün gbrpcn vprımliliği dUsmUs tür Bu sektörler (özel keslmde Uretilen) toplam toplumsal arbk dejenn bölüşümünde kendl açıla rından ortaya çıkan bu olumsuz gelismpvi fıyat artışları yoluyla onlemeye çalışmışlardır. TEKNOIOJİDE MODERNIE^ME Bu bulgular yorumlanırkpn unutulmaması gereken önenılı bır nokta vardır. Türkıye'de ba zı sektörlerde üretim tekniklerı hemen hemen bütünüyle değis mekte, bu sektörler teknolo)ik anlamda veniden kurulmaktadır lar örneftin en vuksek verimlllik artışını gösteren kauçuk sek töru 1963'e göre 1970'lerde koklu bır modernleşme göstermekte dır Aynı şey kimya ve madeni eşya yapım sanayıleıı ıçın dp so/ komısu edılebıllr Bu nedenle 1'170'lpre gore çok geıı olan bıı sınai ve lktısadi \,ıpı ıçınde RUÇ lü bır sendıkal mücadelenın vok lugunda belırlenmış oları Ucret lcrın bu koşulların değısmeye ba^lamasıyla blrlikte çok daha hızlı bir artış lçlne girmesi beklenebılırdi. 1963 yılında yıllık ortalama Ucret 5579 TL idi 1972 yılında bu mıkUr (1963 fiyatları ile) 8062 TL'sına çıkmıştır Yani ortalama gerçek Ücretler on yıllık bir donemde %44 artmıstır Aynı donemde sabit flyatlarla yerimliligln °ol04 2 oranında arttıgı dikkate alınıraa, ışçi sımiının uretımden aldıgı paym hızla azaldıgı kolayca görülebilir. Yatırım malları Ureten bütun spktorlerde Ucret düzeylerı ylıksektir. Buna karşılık tüketim mal ları Ureten sektörlerde Ücretler ortalama Ucretlerın oldukça altın dadır. Ara malları ureten sektör lerın dördünde matbaacılık, kimva sanayı, metal ana sanayı, kauçuk sanayl ücretler yüksek, besinde ıse agaç ve mantar Urunlerı sanayi, mobilya ve mef ruşat sanayi, kagıt sanayi, kürk ve deri sanayl, metalden başka madenler sanayi düsUktUr. Bu sektorde en yuksek Ücretler mat baacılık ve ktmya aanayl glbi niteliklı eniekgücü kullanan kesım lerde ödenmektedlr, 1972 yılında en dUşük Ucret gıda sanayinde, en vüksek Ucret ise madeni eşya yapım sanayunde ödenmektedlr. Yapılan hpsaplamalar verimlllik düzeyleri arasmdakt farkhlığın verimlilık artışları arasında dakt farklılıktan daha yüksek ol dugunu gbstermektedir. Ayrıca ele alınan donemde verimlılık duzeylerı arasındaki farklılık gi derek artmıştır Bvı olgu, imalât sanayilni (özel kesım) oluıturan sektörlerde sağlanan verımlilik düzeylerinln gittikçn farklıla«itıgı nı verlmlillk koşullarının blr TürMvede bretlm malları Ureten spktorlerde ııcret dtizeri yükaektlr. (Fotoftraf Ara OÜLER) Verimlilik artısı işçi ücretlerine düşük oranda yansıyor blrinden farklı blr nttelik aldığını gostermektedır. TtlRKıYE ıMALAT SANAYııNDE 1963'DEKI VERiMlıLıK YAPIS1 1972'DE DE AYNI DÜZEY1 GENEL OLARAK KORUDU; ALTI SEKTORDE İIERLEME GÖRÜLÜTeKEN, 12 SEKIORÜN GÖRECE VERIMLillöl DCJTO 1963 1972 DONEMıNDE TÜRKıYE ıMALAT SANAYll OZEL KESıMıNDE ÜCRETLER ARASINDA BAZI FARKLILAJMALAR BULUNMAKU BıRlıKTE GENEL OLARAK ÜCRETLER ORTALAMA ÜCRET DOZEYI ÇEVRESıNDc BıR KÜMELENME GÖSTERDI Y A R IN: BIRIM, ÜRÜNDE ÖCRETIH PAY1 DişTabibi ORHANTÜZÜN Saat: 13J0 Samatya Cad tio 400 Telefont n 76 a GENEl KURULA ALP ÖR Yapı Kooperatlflnln 1976 Yılı OlağanUstU Genel Kurul Toplantısı 3 11 1976 tarlhinde, saat: 13 30 Büyük Parmakkapı Telgraf Sokak No. 9 Taksim adreslnde asağıdaki gundeml Jörüş mek üzere yapUacaktır. Duyrulur. GÜNDEM: 1 Açılıs, yoklama, bnskarüık divanı seçımi, 2 Kooperatlf konutlan maliyetl hakkında görüame ve karar ittlhazı 3 Koopeıatıf MUdürU hakkında karar ıtt'.hazı. 4 Kooperatlf Uyelerlnln ödemeleri hakkında görUsme ve karar ittihazı, 8 Kooperatlf ortaklan hakkın da karar ittihazı, 8 Dılekler ve kapanış (Cumhunyet 11666) ORTALAMA ÜCRET Sonuç olarak denılebılır kl ı%"i 72 doneminde TUrkıye ıma lat sanayı ozel kesımınde Urret ler arasında bazı farklılaçmalgr bulunmakla bırlikte genel olarak ücretler ortalama ücret duzpyl çevıesınde bir kümelenme gos tprmpktedirler Hızh verimlılık artışlaıı gosteren sektörlerde bu arlış urretlere yansısa bile bu yansıma daha düşuk bır oranda olmakta ve isçilerın Uretımdeıı aldıkları payın düsmesine yol açmaktadır Buna karçıhk sek torler arasında onemll verimlllık farklıbklan bulunmakU ve kapitallzmın dengeslz gelism» te meli üzerinde Türkıye sanayımın rinemlı ıç çelıskılere gebe olabileceğlm düşundürtmektedir. Şim dı bu sorunu daha derll toplu ınreleyebılmek için sektörlerin birbırlerlne gore verimlilık dunımlarını zaman içinde araştıra lım VERIMliLtGiN YİVAJ ARTTIGI SEKTÖRLER Jı Bir •ektörün görere verlmliliMktorün aatladıgı verlmlillk dUzeyinin tüm lmalftt sanayinde gerçeklesen ortalama verimlUİK dUzeyine göre durumunu gösterir Ornegın bir sektorde lşçı başına Uretılen katma deger 120 bin TL. tüm ımalât sanayin de işçl basına Uretilen katma de ger 100 bin TL İse bu sektörUn görece verimliliği 120 bin / 100 bin 1 2 dir. Yâni soz konusu sektör ortalama verlmlilığın 1 2 katı kadar Uzerlndeki bır verimll lık düzeyındedır. Tablo 2'de 1963 ve 1B72 yılları İçin sektörlerin görece verimlilıkleri venlmıştir. 1972 yılı içln görece verimlillkler hem 1972 yılının (cari) fiyatlanyla hem de 1963 yılının (sabit) fiyatlanyla heaaplanmıstır. Tablo 2 bizi oldukça ilginç gos letnlerle karsı karsıya jetirir. 1963 yıhnın fiyatlanyla hesaplanan görece verimliliklerini incelerıek 1963 yılında ortalama verimllliğln altında kalan verimlilik düzeylerınde çalışan sektörlerden lkisi (kauçuk ve madeni eşya yapım sektörleri) hariç hep sinın 1972 yılında da ortalama verimlilık duzeyınin altında kaldıklannı ve genellikle görece dunımlarının daha da bomılduğunu gorilrüz 1972 yılının cııri fiyatlanyla hesaplanan görec» verimlilik du TiFFANY GARTH BStB. ONU TU»MA2SANIZ U6PIN1 XI ZlMOlANA ATTiatSlM <