Katalog

Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi...Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi... Ekonomi Ekonomi... MC, ticari ambargoya ilişkin görüşünü ABD'ye bildirdi ABD Ue Ithalat, İhracat ve Alınan Krediler (Milyon Dolar) ABD'den VıUar 1964 1965 1966 19b7 1968 1969 1970 1971 1972 1073 1974 Ithalât 155 161 173 123 121 155 206 172 193 185 350 ABD've lhracat 73 82 80 93 73 60 56 Proje kredısı 63 60 60 69 20 5 Projrram kretüsı 70 76 70 «5 40 40 65 Coolev fontı kredisı 17 P L 48U ıthalâtı 33 29 Kredi toplamı 165 165 164 134 60 115 162 80 56 Kredi ve ihracat 238 247 244 227 133 175 218 149 160 14ü 144 17 37 87 55 16 69 104 131 144 40 9 • 25 33 10 9 Cephe, daha çok ABD kredi ve yatırımı istiyor MC Hükumetı'nın ABDye verdığı belgelerm ıkıneısınde, Turkı venın ABD'den yaptığı ıthalatı fınanse edebılmek ıçın başka ulkelere ihracat yaparak dovız kaz&nması gerektıgı belırtılmek tedır Aynı belgede TurkAmenkan dış tıcaretının eskı parlak gunlerıne donebümesı ıçın ABD nın Turkıje ye kalkınma kredısı vermesı ve yabancı sermaye yatı rımlannı arttırması ıstenmektedır. ABD nın Turkıye'yı tercıhlı tıcaret sıstemıne almayarak ujguladıgı ambargo uzerıne MC Hukometınce ABD'ye venlen ıkıncı , beıge 17 temmuz 1975 tanhını ta şımaKtadır. Bu belge bırıncısınden tarklı olarak ayrıntüı ısta tıstüc tablolan ıçermekte ve Turk Amerıkan dış ücareünın Turkıye ıçın dovız sorunlan yarattıgını ortaya koymayı amaçlamaktadır. cak 1971 yıhndan ıtıbaren durum tersme donmuştur. Turkıvenın ABD kavnaklı ıthalat ıçın odedıgı dovızler, aynı ulkeve yapüan ıhracattan elde edılen dovızlerle kredılerının sagladıgı ımkanlan asmıştır Bu yıldan ıtıbaren Tur kıve, ABD'den ıthalatını yapabılmek ıçın başka kaynaklardan dovız bulmak zorunda kalmıştır. MC'nın ikınci belgesı, ıkı ülke arasındakı tıcan ılışkılenn bu vanı uzerınde durarak t«k başına Turkıye'nın alacağı tedbırlerın tıcaretın yenıden gelışmesme vetmeyeceğı goruşunü savunmak tadır. Belge, ıkı ülse arasmda tıcaretın gelıştırılmesı ıçın ABD'nin yapmasını gereklı gordugu ışleri şoyle ozetlemektedır: «ABD Huktirnetl, ıkl ülke ara sındakı tıcaretın gelıştınlmesıne katkıda bulunacak bır polıtıka lzlemelıdır. Boyle bır polıtıka, kalkınma kredılerının genışletılmesım, özel proje kredılen Ile ıhracatın ozendınlmesınl, Turki ye'nın ıhracat ürunlenrie konan gümruk dışı engellenn kaldınlmasını, Turkıye'nın Ihraç urunleri üzerındeki gumruk vergıleri nın azaltümasını ve ABD'nin Turkıye'de yapacağı dırekt yatı rımlann teşvık eoılmesını ıhtıva etmelıdır » MC Hukumetinın, Amenka Bırleşık Devletlennın dığer azgelışmış ulkelere uyguladığı tercıhlı tıcaret reummden Turkıve'yı vok sun bırakması uzerıne hazırlavarak Amerıka Bırleşık Devletlenne verdığı belgelerın ılkınde Turk Amerıkan dıs tıcaretındekı gelışmelerın Turkıve'nın Ortakpazarla kurmuş olduğu ilışkılere bağlanamıvacağı ılerı surulmektedır. Bu belgede dış kredılerın tıearet yaratma etkısı üzennde durularak Turkıve'nın dış tıcaretınde ABD'nin etkısının azalması, Amenkan kredısının son vıllarda (ulen durmasıyla açıklanmaktadır MC'nın belgesınde buna rağmen Turkıye'mn ABD'den vapılan ıthalatın önemlı bır bolümune gumruk bağışıklıgı tanıdığı hatulatılarak tercıhli tıcaret sistemınden Turkıve'nm vararlandmlmaması «kaçınılmaz bir bıçımde bır mutfefık ve dostun cezalandmlmasıdır» denümektedır ABD'nin 89 azgelışmış ulkeden Ithal ettıgı mallara gumruk bağışıklığı tamrken Turkıve'yı bu ülkelerın dışında tutarak uvguladığı ambargo ıle ı]gı!i olarak MC Hukumetinın hazırladığı belgelenn ılkı 5 mayıs 1975 tarıhıni taşımaktadır Bu belge, 17 temmuz 1975 tanhlı belgeve gore, Amenka 'dan tercıhlı tıcaret sıstemıne alınması ıçın bır «rıca» nıtelığım taşımaktadır îngilızce olarak kaleme alınan belgede once Turk • Amenkan tıcaretındeki gelışmelere yer venlmektedır Buna gore, 1963 vılında Türkıye'nin toplam ıthalatının yıizde 31 'i ABD'den gelırken bu oran 1974 yıJında yuzde 9'a dusmuştur Aynı şekılde Türkıve, 1963 yıhnda toplam ıhracatının yuzde 13 5'ıru ABD'ye yaparken bu oran da 1974 yılında yuzde 9.4'e inmıştır «Türk Hükümetinin görüşüne göre, ABD'nin tercihli ticaret sisteminin kapsamına Türkiye'nin alınmaması adaletsiz, ayırıcı tedbir» Türkiye'den çok daha gelişmiş birçok azgelişmiş ülkeye ABD'nin tercihli ticaret rejimi uygulaması, MC» nin tepkilerine yolaçtı "ABD, ticari ambargoyla dostunu cezalandırıyor,, Belgede karşılaştırmanın yapıldı gı 1963 yıh Turkıye'nın Ortakpazar'la ılışkl kurduÇu ilk yıldır. 1974 ıse tam bılgi alınan son yıl olmaktadır. Ancak ılk belge, tkıncı belgede olduğu gıbı, ıkı ülke arasmdakj dış ücaretın gelışimınde Ortakpazar'ın olumsuz bır etkive sahrp olmadıtmı gostermevl amaçlamaktadır. Burada gerek Ortakpazar'ın ku ruluşunun ve gerekse Turkıye'nın Ortakpazaria ktırduğu bağın ABD tarafmdan tasvıp edılmış olduğtına ozellıkle dıkkat çekılmektedır Altıncı savfada bu konuda şoyle denılmektedır: «Turklye"nın AET Ue ortaklığı, GATT içmde tartışılır ve incelenırken, ABD de dahıl bürün taraflar (bu ortakhgın dunya tıcaretının Uberalızasyonu yonun de bır adım oldugunu gbrerek) anlaşmanın GATT anlaşmasmın 24 maddesme uygun oldugunu kabul ettıler » MC'nın belgesınde Turkıye'nin Ortakpazaria ilışkısinin 1972 n mls olmasını göstermektedir. lına kadar Ortakpazar'dan t«k ta 1970 vılından itıbaren Amerirafb olarak alman bdünlerden kan kredısı hızla durunca tıcaoluşruğu ve bunun karşıhgında retm gerekcesı de ortadan kalkhıçbır odun venlmedığl ılen mı? olmaktadır Bu goniş, ABD' suriilmekte, fakat bu yıla kadar şekılde Türk • Amerıkan ticaretınln eskı ye venlen belgede şu onemini yıtırdıŞt anlatılmaktadır, ıfade edılmektedır «Bılındıgl gıbı Bırleşık DevNedenler letlerden Turkıve'nın vaptığı ıthalâtın büvuk bır bdlumü. AID Hazırlanan belgede Turkıye' yardımı ile eprçeklestınlmıstır nın ithal edılen bırçok mala gum AID'nın pkonomık vardım prog ruk bagışıklıgı tanıdıfcı ve bunramının durriunılmasıvle bırlıkların O2ellıkle ABD den İthal edıte TUrkıve'nıp Bırlesık Devlet len mallar lçin çok buyuk oranIprden rannjı ıfhalstın azalma lara vukseldıeı uzerınde de durul gostermesı ronınhı olmıışttır Bu maktadır Butun bunlara rağmen eerceğın vanında Turkıve've saâ Amenka ıle olan tıcaretin esk1 lanan artık mallann azalması ve onemini vıtırmesı, Tıirkıve'nın dı ABD'nin oroie ve program kreşında nedenlerle açıklanmakta dılerinm hızla vavaslaması tıcadır Bunlardan bınsi Turkıye've ret üzennde olumsuz e'H vapyapılan Amenkan proje kredısı mıştar » ıle ekonomık vardımlannm dur Çok uluslu şirket muş olmasıdır tkınc nerlen olaraK da çok uBelge bu goruşe dayanak ola luslu sırketlenn uveulamalan (1 rak u?urca bir sure Turkıve'nın zennde dunılm»kt?riır Bu konu Amenka dan vaptıfcı ithalâtm Amerıkan kredısı ile fınanse edıl da şovle denmpktedır «Çok uluslu şlrketlerin Türldve'dekl eylemlennm artmasıvia bırlıkte bunlann Turk ABD öcareti tizerındekı etkllen de duyulmaya baslanmıştır Bırçok ABD fırması çok uluslu şirket olarak calıştıgı idn onlann kâr transferleri temettıl havalelen, rovaltıler ikılı tıcaret rakamlarmda gorunmemektedır » Bütün bu açıklamalardan sonra bırıncı belsp su cümlelerle son bulmaktadır«Turk Hukumetinın görüşüne e<">re ABD nın tercıhii tıcaret sıs temının kaDsanrna Turkıve'nın almmaması adaletsiz bır ayıncı tedbir olmakla kalmavacak ve ABD'nin sımdıve kadar benimsedıgı llke ve oolıtıkalann reddedılmesi olaraktır Turkıve'den çok daha eelişmiş bîrcok azgelışmış Ulkenm ABD'nin eenelleştırilmiş tercıhler sistemınden vararlanmasına kar<ılık Turkive'nın mtıracaatının reddedilmesl kaçımlmaz bınmde bır muttefık ve dostun cezalandınlmasıdır.» YORUM YALÇIN KÜÇÜK Ödemeler dengesi 17 temmuz tarıhınl taşıyan ve yıne ıngüızce olarak kaleme alınan MC Huknmetı'nın ABD'ye verdığı belgenın uçuncu sayfasın da TurkAmerıkan dış tıcarennı, bugtlnkil yapısı jçınde, devam et tırmenın Türkıye'ye ödemeler den gesi sorunlan yarattığı belırtılmektedır. Ödemeler dengesi sorunu Turkıye'nın ABD kaynakh ıthalatını devam ettırebılmek ıçın başka ulkelere yaptığı ıhra cattan elde ettıfı dovızlerl kullanmak mecbunyetınde kalmasından ilerı gelmektedır. Hazırlanan belgede, bu konuyla ılgüı olarak, şöyle denmektedır: «1964 yılında Turkrye, ABD den yaptğı ıtaalatın yuzde 63'ünu ABD pıyasasına yaptığı ıhracatla karşılarken 1974 yılında ancak ABD kaynaklı ıthalatının yuzde 41'ını ıhracatıyla karşüayabılmek DÜNYADA YER BUNDAN on yıl kadar once gerçekleştınlemeyen bır Kıbrıs çıkarması dolavısıjla zamanın Başbakanı îsmet Paşa, dunyaya kızdı. Yonetıcı kadrolann dunyavı Amerıka Bırleşık Devletlerı ıle sınulı saydığı bır zamanda Turkıye'nın \em bır dunvada yennı bulacağını söyledi. Johnson özel uçaklanndan blrtnl gbndererek îsmet Pasa'yı Amenka'ya çağırdı Çok ryı kabul gördügünü soyledı Vıllar sonrası hıç bır şeyın degışmedığı ortaya çıktı SON yıllann önde polıtıkacılarından hıç birısı yola, dunyada Turklyeye yeru bır yer bulmak amacıvla çıkmadı Boyle bır bılınçh çaba ve ıstek yok. Ama bugun TurKiye dunyada >enl bır yer arıyor. Daha dogrusu Turkıye, dunyada >enl bır yer aramaya itıhjor. Turtaye"nln yeni yen arayışı Amerıka'dan uzaklaşma ıle başlıyor Burada, donuşti olmayan bır eyılırn var. EYltıÎMIN hızı, avn bir sorun Şu anda onemli olan nedenleri. Nedenlerın başında Turkıye'dekl ılencı akımlarm etkınlıgının artması var. Etkınlık sadece yonetim yerlerine geçmekle belırlenmıyor. Etkınlık sadece, yönetım yerlenııe ılerıye donuk kadrolann gelmesıyle ılgıli defıl. Kutlelenn ağırhklannın hıssedılmesı, bunlann etkısının hesaba katılmasıjla da ılgılı Demırel'ın eskı yonetımı sırasmda da Incırlık üssunun Arap tsraıl savaşı ıçın bır atlama yeri olarak kullanılamamasıruı bır nedenı bu ANCAK yonetıme geleme\en kutlelenn etkinlıgt her halde sırurlı olmak zorunda Bu yuzden dunvada \er aramanın başka nedenlennı bulmak gerekli Bu nedenlerın bın de dunyanın kendısımn yer arama uğraşı ıçınde olması. Sosyalıst ve kapıtalıst sıstemlerden oluşan dunyada kapıtalist sistem yenı sa\nınma çızgısınl ve stratejıstoi kuruyor. Bunun yarattıgı çalkantıh gunleri yaşıyor. Bu çalkantılı yerleşım, Turkıye nın yerınl bulmasında hem kolavlık yara tıyor. Hem de guçluk. KOLAYLIĞI gormek çok kolay Kapıralıst dunyanın hden Amenka 'nın Türkıye'ye karşı izledığı polıtıkaaa ıpuçlarım bulmak mumkun. Bır kez Amerıka Turkıve'ye sılâh ambargosu uvguluyor. Ikıncı kez dığer ulkelere tanıdığı tıcari kolaylıklardan Turkıye'yl yoksun bırakarak tıcaret ambargosu uyguluyor. Üçuncü olarak en azından dort yıldır, bır zamanlann ünlü Amerıkan ekonomık vardımını durdurmuş durumda. Bunlann Amenka açısınaan haklı veya haksız gerekçelen olabılır. Burjlar ayn. Fakat Amerıka'dakı egemen çevre ARARKEN ler, bu tür bır polıtıkanın tepkısiz kalmavacağını bilecek kadar deneyım sahıbı Demırel baskanlıgmdakı MC hukumetinın bu tepkı len en az duzevde tutmak ıçm elmden gelenı yaoacağından emmler. Ancak olaylann MC hukumstı ve partılennl aşan bır yam olduğu ortada Ortada olan bır de MC hukumetınin geçıcı olduğu. KOLAYLIK burada Guçliık ıse bunun arkasında Kapıtalıst dünyanın geçırdığı çalkantı ıçınde ortaya çıkan yenı bagların gorulememesınde Bunlardan bmsının, hıç olmaasa bellı kesımlerde gorulmeve başlandığı anlaşılıyor Turkıye'nın Amerıka'dan boşanmasından doğan bo^luğu Batı Avrupa ıle doldurmanın hıç bır şe>ı degıştırmeyeceğı goruşu yenı yenı yaygınlık kazanıyor Hıçbır şeyı degıştırmemesı kaba super enıperyalızrr) tezlennde olduğu gıbı Amenka'nın Avrupa'ya egemen olmasıııdan ilerl gelmıyor Avrupa ıle Amerıka arasındakı tıcaret ve sermaye bağlan nedenı ıle ıkı kıta nın kaderlennın ve yonlennın a\nı olınasından doğujoı Turk^ye'ye karşı surdurulen jakın günlenn Avrupa polıtıkası, bunu gozler onune serdı. YALNIZ gozler önünde o kadar açık olmajan bağlar oluştu Bunlar Batı ekonomısı ıle petrol uretıcısı, bır beşlı arasmda Bat: ekonomısı ıle tran Suudı Arab'stan, Kuveyt, Katar ve Abu Dabı arasında Petrol ureten ulkelerm petrol ambargosundan sonra bu beslı ıle Batı ekonomısı arasındakı bağlar zavıflamadı Güçlendı Amerlkan ıktısatçılarının >enı bır anlam verdıklen ıçdayamrlık Tınterdependencel arttı Ozellıkle petrol uretıcısı bu beşlımn ızleveceğı polıtıkajı, basta Amerıka olmak uzere Batı Avrupa ıle ozdeşleşürme ıhtıyacı arttı ARTIŞIN nedenl petrol üretıcısı bu beşlımn elde ettıği petrol dolarlannın onemli bır bolumunu Batı Avrupa ve Amenka da bu yuk işletmelerın hısse senetlennı satın almada kullanmalan. Bu satın ahşlann orneklen sık sık gunluk basma yansıdı Bunlan tekrarlamak gereklı değıl Ama hısse senedı satın alışların ekonomık ve sıyasal etkılen uzermde durmak gerek Amenkan dış polıtıkasına yon verme amacıvla yayımlanan bır kıtapta şunlar yazılı «Bırleşık Amenka'dakı bu tur yatınmlar yatınmcmm, ABD ekonomısınl sağ lıklı tutmasmı gerektırır. Ömeğın, eğer Suudi Arabıstan, Amenka Bırleşık Devletleri petrol rafınensi ve dağıtım ışlen veya otomotıv endüstnsıne buyuk olçude vatırun yaparsa, Bırleşık Amenka'va veni bır petrol ambargosu uygulamadan önee kendı malî zarannı duşünmek zorunda kalır.» T h e CTS And VVord Development Aeenria For Vtıon PETROL zengım ou oeşlı basta Batı Almanva ıle \merwa Bılesık Devletlenne olmak uzere Batı ekonomılerme onemli olçude yatınm yaptı Yatınm vapmak hısse «pnedi almak anlamına Boy lece şımdiye kadar tek yanlı olan davanırhk bundan sonra lici yanlı olacak Ba'i'nın bu geri reıımlerı yaşaTnak ıçin gösterdıgl ç» baiara bu beslmın Baf Pkonomısını saîhklı tutma endısesi eklene ] cek Eklendı bıle Eklendı«ı, \ÎC hukumetinın trania baslattı&ı llishl len, Kuveyt Katar ve A^u Dabı ıle devam ettırmesmden. su anda da yenı bır Suudı Arabı«tan sefennın hazırlığmın vamlmasından bellı Bu ılışkılerden Batı'nın sadece hoşnııtluk duvacaSı açık PETROL dolarlan bovlesıne yenı bır bağlar zınciri yarattı Batı içın bır yandan daralan alan dığer vanda guçlenıjor Ancak bu yenı bağlann ozellıkle Amenka ıçın «olumsuz» etkıleri vok değıl «Olumsuz» etkıleri en çok ABD Savunma Bakanı dıle getııiyor Petrol uretıcısı ülkelenn ABD'de işletme satın almasını: Ameri ka'nın «bağımsızlığma» bır darbe olarak gonıvor. Tekellere ortak olmamn Amerıka'mn dış polı'ıkasmı da etkıleyeceğıni ilerl sürü vor Bu yuzden hısse senedi satan İşletmelerın her bınnın «teker teker» ıncelenmesi ve Amenkan polıtıkası bakımından önemsiz Olanlarının hısse senetlennm satılmasına ızın venlmesinl İstiyor. Yenl ılışkılenn ortaya çıkmasmda en "tkıli durumda olan Kıssmger de bu endışelere katılıvor Hısse senedi satarken «korunmamız ger»ken tehlıkelenn belırlenmest gerekır» dıvo'. cılvelerle dolu Turkıve'de vabancı sermave yatmmlarının bagırrsızlıkla bağdaşmavacağı uzunca zaman so»flendı Tur kıye'nın yonetıci çevreleri buna aldırış etmedı Şımdl Amerikan Dışışlerl ve Savunma Bakanlan da aynı goruşu savunuyor Kendi açılannd<tn Onlar zaten hep kendı açılanndan goruş savundular Turkıye'dekl yöneticıler de on'ann açısından Petrol dolarlannın seruvenl bunu bır kez daha ortaya çıkardı Ortaya çıkardıkları bundan ıbaret değıl Dahası var. Tıcaret ve sermaye bağlarmın, askerl bağlardan daha once geldığı Askerî baftlann yonunun, tıcaret ve sermaye bağlanvla belırlendığl. Ve tsmet Paşa'nın tıcaret ve sermave bağlarırun ıçınde olduğu ıçm Türtayoye yenı bır yer bulamadığuıı. DPT'nın yetkileri Maliye Bakanlığına devrediliyor 3aşbakan Stıleyman Demırel imzasını taşıyan ve DUtun bakan lıklara gondenlen bır genelga ıle 1976 Maiı Yılı Butçesının hazırlıklarma başlanmıştır. Genelge'de «tasarruflu bır butçe ujgu lamasına ve dısıplınlı bır gıder polıtıkasuıa ımkan verecek» ode nek tekuflerınm hazrrlanması ıs tenmekte ve «1976 Yılı Butçesının Uçuncu Beş Yülık Kalkınma Planının genel çerçevesl ıçın de gelıştınlen yıllık programa uygun bır kompozısyonda hazır lanmasına özel bır dıkkat ve ıtı na gösterılmesi gerekmektedır» demlmektedır. Ote yandan, Başbakanlığın genelgesınde 1976 yılı butçesının, yıllık programa uygun bir bıçım de hazırlanması gereKtığı belırti lırken 1976 yılı programının ha zırlıklannın henuz başlamadıfı oğrenılmıştır. Genel olarak hazıran ayının Ikıncı yansında başlatüan yenı program hazırlıklanna, ağustos' un ılk haftası ıçınde bıle başlan mamıştır. Başbakanlığın genelge sınde aynca, «planın dorduncu dılırrurje ll'Şkm odenegın makro duzeyde revıze edüıp edılemeyeceğı ve 1976 yılı kamu tasarruı v© yatuını iTnkâm nududu Malı ye Bakanlığı tarafmdan tespıt edılecektır» gorüşüne yer venlmektedlr. Bu goruş, Devlet Plan lama yetkılennın Malıve Bakanlı ğı'na devri anlamına gelmektedır. Turkıye'de panlama yasası olarak bılınen 91 savılı yasanın 15' ıncı maddesınde şu huküm yer almıştın «Yıllık programlar, but çeler üe ış programlanndan evvel rjazırlanır. Butçelerle ış prog ramlarının hazırlanmasında, Plan lama Teşkılâtı'nm yıllık programlan ıle kabul edılmlş olan esaslara ujrulur.» Halen yururlukte olan bu yasanın emnne rağmen MC Hukü metı, 1976 yılı programının hazıı lanmasıru gecıktırıp butçenin ha zırlanmasma oncelık vennekte ve butçe ıle kalkınma planının degıştınlmesi imkânmı yaratrnak tadır Buna ek olarak da, Başbakanlık Musteşan Ekrem Ceyhun tarafından parafe edılen ve Suley man Demırel tmzasım taşıyan 25/7/1975 tanh ve 82 29/3998 sayılı genelgede, «1975 Malı Yılı Butçesmın uygulanmasında ve 1976 Malı Yılı Batçesının bazırlan masında gozonunde bulundurula cas temel ılseler hukumet prog ramı ıle Deurlenrrıs öulunmaktadır» denılmektedır Boylece MC Hukumetı 'nın programı kalkınma planınm yenne konmakta dır. «AMERİKA KALKINMA KREDILERİNi GEMŞLETMEIİ, TÜRKIYE'YE DİREKT YATIRIMLAHtNI TEŞVıK ETMELdDıR» tedır Bu yuzden ikı ulke arasın dakı tıcaret dengesi Turkıye bakı nıından artan olçude bozulmaktadır Başka bır deyışle, Turkıye Amerıka Bırleşık Devletlennden yaptığı ıthalatı gerçekleştınnek ıçın ABDye yoaelen ıhracatırun dışındakı kaynaklara dayanmak zorundadır. Turkıye'je yapüan AID yardımı yururlukten kalktı ğı ıçın Turkıye'nın başka ulkeler clea sagladıgı dovız gelırlerı, artan olçude, ABD kaynaklı ıthalat programını fmanse etmek ıçın kullamlmaktadır » TURKIYE GÜMRÜK VERGİSİ ALINMAYAN BIR ÜLKE OLDU MC Hukıimetınce hazırlanarak Amerıka Bırleşık Dev letlenne venlen belgelerın üknîde Turkıye'de uvgulanmakta o.an teş vık sıstemı sajesmde gumrus vergılerının «korujnıcu nıtelık ve rollermı kaybettıklen > açıklan maktadır Ikıncı belgede ıse, Tur kıye'nın ıthalât yaptığı bellı başlı ulkeler ıtıbarıyle top'am ı f ha lat ıçınde gumıuksüz ıtns'atlaıın oram verılmektedı1" Buna go^e Hollanda ve Amerıka Bırleşık Devletlennden vcıpılan ıthalatın yarısuıın ç'imniK vergısı odem»Naen Tuıkıye'je gırdıklerı ortaya çıkmaktadır. Tabloda, Turkıje'nm tıcaret yaptıgı bellı başlı ü!n.elerden ithal edılen mallar ıçınde gumruk vergLSi odernerenlenn TL cınsınden değon ıle b ınan top lam ıthalat ıçınaekı oranı goste rılmektedır Bina gore l\ırkıve' nın Hollarcia dan japtıgı ırhal»tın yuzae o7'sı guiîruk oaere den ü'kpve gırnıentedır Gumruksuzluk oanı ıt.baıi>!e ıkına sıravı Am"i ka Bırleş k Devletlen ışgJ etmeKtedır ABD içın gum^u .^ z'uk oranı yuzde 49 u bulmak'sclu Tabloda jer alan ülkpl°' arasında bu orarm en du^UK oldngu ulke Bırleşık Krai l'ktır Çeşıtlı ulkPlera°n Turkıve nın yaptıgı toplam Khalat ıçnds gurı ruksuz ithal orar.ınm değ^şmesı, Ujkeler arasında bılınçh olarak uvgulanan bır aMnmdnn ılen gelmemektedır. Farıdılık. çeşıtü ulkelerden vapılan ıthalat'n bıleşırrunden doğmaktadır. TÜDU TEMMUZ AYINDA 119 MİLYON DOLAR IŞÇI DÖVIZI GELDİ Temmuz ayının ılk 25 gununde işçı dovızı olarak 119 milyon doxar gelnııştır. Geçen yılın temmuz ayındakı 209 mılvon dolara gore bu yılkı ışçı transferı oldukça dusuK bır duzejde kalmıştır. Ancak bu yılm temmuz ayı rakamı oncekı aylardan daha yuksek olmuştur Temmuz ayındakı işçı dovız gi nşı ıle venı gelen Dovıze Çe\n lebılır Mevduat hesabı dovızlen bır hafta ıçmde brut dovız rezervlerının 40 milyon çevresmde artmasına yolaçmıştır Merkez Bankasının son haftalık durumu nu yansıtan 25 temmuz tanhı ıtı banjle Dovıze Çevrılebılır Mevduat hesabı kanalıyla gelen dovızler 585 milyon doları bulmus tur. Bır hafta ıçınde bu kanaldan gelen ek dovız mıktan 32 mılvon dolardır. Dovız rezenlorının erımesıne jol açan ıthalat ve ıhracattakı egılımlerın temmuz ajında da devam ettıği ogrenılmıştır Serbest dovız bolgesıne bu yılın temmuz ayında 51 mılvon dolarhk ihracat yapılmıştır Geçen vılın ajTiı ayında ıhracat 78 mılvon dolar olmuştu tthalât ıse geçen yılın 215 mılvon dolarlık duzeyınden bu yılın temmuz avında 1 mılyon dolarlık artışla 216 milyon dolara çıkmıştır. Merkez Bankasının son haftalık durumunda tabloda gonilen kalemlerde. bnemli bir değışıklık olmamıştır Ancak MC Hukumetuım kamu kesımml, Merkez Bankasi kavnaklanndan fın&rjflm&nı ıçm yenl bır yontsoı Gümrüksüz ithalâtm toplam ithalata Oranı tLKE ABD Batı Aımanv a Belçııca Luxsemburg MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURUMU (MÎLYON TL REZERVLER MİLYON DOLAR) 283.1971 \ktit (MC HuK Alan r uovız 18 549 Kamu Kredıleri 29>92 8 733 Ozel Sektor Kredılen 15 441 Tarım Kredılen Dığer Aktrfler 12 005 TOPLAM 85 347 PASİF 32 055 Emısyoo 27 Dovız 3 794 Mevduat Mev Munzam Karşılığı 22 142 28 929 Dı*er Pasıfler 1332,0 BRUT REZERV NET REZERV + 70,0 18.7.1975 (Geçen 15 39 6 15 19 96 HaFta) 839 293 321 778 031 261 (1973 yılı, TL ve yüzde) 1 249 590 95« 1 611.397 034 331 490 797 671 180 430 366 135 124 701 182 811 49,1 Toplam Ithalat \ erfısız tthalat Vergısız ithal Oranı 2 545 112 422 ÖJ.19T5 (Son Hafta) 16 526 39 549 6269 16100 19 208 97 552 36 724 807 5 988 22 919 31114 11U3 1 446.5 5 824 646 394 1 556 580 221 1 878 396 158 1 400 891 49*5 2 416 127 457 3 137 474 864 841 406 685 292 500 342 27,6 28,6 26,1 56,9 Fransa Iuılya Hollanda Bıı!e"=ık Krallık Japonya Kanada Kredi dokılmu Iiuncı belge, son on yıl ıçınde Turkıve nın, çeşıth adlar altında, ABD den sagladıgı kredılerın doivumunu vermeKteciır. Buna goıe, 1970 vılından ıtıoaren hızla azalmaya başlajan Amerıkan kre dılerı, 1974 yılında £ulen durmuş tur Turkıve, 1971 yüından son ra ABD den pıogram kredısı al»namışnr. MC'nın bu belgesınde, Amerı kan kredılenrun azaıma yılmın açıjclıga çıkarılmasının janında ıkı ulke arasındakı tıcaretm fı nansmanıyla ılgılı başsa bılgıler de bulunmaktacür Bu bılgılere gore, 1970 vılı ıkı ulke arasında kı tıı.an ılışkılerde bır aonum yılı olmaktadır 1970>ılıda aahıl olmaıc uzere ou tarırıe kadar Tur kıyenm ABDye japlıgı ihracat ıle ABD den sagladıgı kredılenn toplamı Amerıkan kaynaklı ıtha lat ıçın odenen dovızlerı aşmak taaır Bovlece bu kaynaklardan elde eaılen dovızlerle, başka ul kelerden yapılan ıthalatı fınanse etmek mumkun olmuştur. An 273 539 995 740 268 244 439 78 472 596 17,2 31,9 263 36 382 715 6 1124 22 457 30 683 HI613 437,2 v»"ae teşvık adı altında surduru len sistem aara çok sermave mal lanna bag şıkl'K tarumaktaa.r Ithal bJe^ımı ıçuıüe sermaye maı larının agırlıgı jüksek olan ulke lerde gumruksuzluk oram d<t yuksek olmaKtadır. Genve kalar ve gumruk ode ven ıthalat jzenndekı gumruk oranı da, ÇOK zaman, gumruk ya sasmriakı oranın altınaa bır du reyde kalmaktaaır Çunkıi Tur kıje'üe en V3ygn gumrus bağı şı'châı ya guTiruk oranını sıfıra î'aırmck va da yude bır duze ynde Hıtmak şp«.!ınrie olmakta a ı r G''rn T;'K oranınm vuzde bıre ındrı'niP' haİTde de yapılan ıt^IIK' f^iv'ilu o'srsk gosterılHazl neve mıljarlarca lıra vergl kaybma malolmasuıın vanuıda, ekonomık etKilerı, MC Hukumetı'nın hazırlayarak ABD ve verdığı belgede açıkça belırtılmektedır Belge, bu konuda şovle demektedır «Yatınm araçlan ve nam maddeler, Turkıve ıthalatının temel ozelhğı halıne gelmıştır Bu tur kalemler üzerındeki gumruk vergısı Turkıve ekonomısının ıhtıjaçları ve hızlı sanavıleşme gereğı gozonunde tutularak ozel bır kanunla va yuzde bıre mdırılmış, va da butünuvle ortadan kalıdnlmıştır. Sadece bu gerçek gumruk ve'gılerıyle gumruk dışı tıcaret engellerının Turkıve ekonomısınde koruvucu nıtelık ve rollermı kaybettigıni göstermektedir.» denedığı saptanmaktadır. Kamu kredılen ıçınde Hazıne'ye açı lan avanslar bır mıktar azaltüır ken Deviet Yatınm Bankası ka Son kamu de 15 tadır hafrakj rakamlara gore kredılen bır ay içınde yuz 6 oranında artmış olmakMC Hukumetının kurul DPT'ye guvensizlik Suıejman Demırel'ın genelgesının bundan sonrakl bolümunde, çeşıtü nedenlerle henuz MC Hukumetı'mn kıyımına konu olmayan Devlet Planlama Teşkılâtı'na Cephe Hukumetinın güvensızlığını ortaya koyan görüş ve yöntemlere yer venlmektedir. Demırel, yatınm oroıelerinin ı'îilı vatınmıı kurulus ıle DPT arssında nrızakere edılmes) sırasmda Malıve Bakanlıfı ndan bır kışının «miışpiıt» olarak bu lurnusını ıstemektedlr Demırel'ın sfnpisesmde aynca, butçeden kamu ginşımlenne Va pılacak kavnak aktarmalan ile ozel kesıme teşvık odenekleıi kn nusunrta tutumlu olunması ısten mektedır. İşçi dovızi geçen yılın temmuz ayında 209 milyon dolardı. dovize çevrilebılir mevduat hesabı yoluyla gelen dovız mıktan ise 585 6 milyon dolara ulaştı. naluld kullanılan kredılerde o nemlı artışlar saglanmaktadır Devlet Yatırım Bankası ıçın varatılan ımksnlarda son ıkı haf ta içmde 1 m'lvar 400 mılvon lı ra çevresınde bır geüşme olmuş tur. duğu tarıhten İtıbaren artış ora nı ise vüzde 35 e çıkmaktadır Buna Karsılık ozel kesıme açılan Krediler son bır avda yuzde 16 \e \IC Hukumetinın kurj'duğıı tarıhten ıtıharpn de jiizde 29 azal mış olmaktadır.