Katalog

DÖRT Sorunla ilgili tüm ülkelerin çıkarları Kıbrıs'm tarafsızlık ve bağımsızhğında yatmaktadır • Eylül 1974'ün sonian... Kıbns sonınu BM Genel Kurulu'nda görüşüluyor. Çin temsilcir si Dışışleri Bakaru Turan Guneş'le a3 aküstü sohbet ediyor: «Aman, bir Türk Yunan savaşı çıkmasın... Aman NATO'ya bir zarar gelm?sin!...> NATO'nun başına bir hâl gelirse. riuşman kardeş Doğu'da serbestleyecekti. Çinin de kaygısı buydu... CALLAGHAN lldnci Onevre Konfrrar.^ır.ı Yunsnistsn Dı.«islerl Bs'*am Mavro* çıkmaza dogru »urüklerken, askeri danışmanlarlnca uyar.ian Ingiiiz Dısisleri Bakanı Caüaghan, Günes'e. «Biliyorum. bu kor.feranı sonuçsuı kalır kalmaz haıekâta Daçlayacakunız» divordu... GRl'BTAKOV D:Şİ;lerl Bfkar.: Günes, Sovyetler'ir» Ankara Bürükelçi Grubyakov'a «Ada'daki asıl ve gerçek (rü vencenız. Ada Türk:erid"ir. Biz or.lara davar.arak ENOStS'e hayır diyoruz. Türkler bıttiği gün siz de gittîr:lz demektir..» !P74 fyiul'jıran »onlan .. K:hr;j »orunu Bırieşm;s MİÜetler Gen«l Kur'J.und» görüjülüypr. Çin temsılcisl. Dısijleri Bakanı Turan Güneş Ile ayaküjtu iconuşurKen, «Aman. diyordu. Aman bir Turk • Yunan sava^ı çıkmasın. Arrnn KATO'ya bir zarar gelmesin...> NATO'nun ba'ina bir hâ! e#leceic rlur?a, düşman karcıej dojuria serbertleyecekti. Çin'ın de kayguı buydıı... Çin r.crede, Kıbrm nerede, degi! rr.ı? .. Gelje.el'.m ulusiararası ıli'kiler oylesine karmaşık, çıkarlar öylesir.e arap saçına dönmüs ki. ülkelerı birbirinden «yıran uzaklıklar, anlaşmazlıkiardan kaçır.mağa yetmiyor. Samson tfarbe'l Ecevit hiiküme'Lİne Kibr;s sorununu kökünden çÖ7tne olanas:n: saglamıstır. Darbeden iki sün sorra Basbakan Rülent Eeevit. carann ania^m^ian hük\ımleri:ıı bırlık'e ııygulanıayı nnermek üzere trgi'.tere'ye ııçarken. a*keri haz'.ılıkların ba?.ama«î K"in rie gerek?n riirektiTİeri vprm'.ş'i. Ama askeri harekâMn olana<ls':. a!:r.a~ak şor.uçlar. çok örcerien gerçekçi bir hjçimde deÜSerlendiriJmişti... Stratejik ön»rr.ir.i biüyordu Hükümet Kıbns'ın. Makarios'u AdVdan kaçırtan dRrbe, Rumların bir iç sorıınu fibi gösterilriigir.den. Sovyetlerin eli kolu bajlar.rmştı. Ne Yu nsni.«tan I> kapı.şmak ne Amer:ka ile • h;r!asmak> için bır görurvür neden yoktu. Sovyetler'in tek şansı bir Türk çıkarmatındaydı. Şu koşulla ki, böyle bir çıkarma Kıbns Devletınin bagımsızi;gını ortadan kaldırma sonucu doğurır.asın. Ar.cak bunu tsrtısaeak zaman da yoktu Türkiye Ada'ya çıkmad:;il takdirde. K:brn yüzde vüz yıtirilıyorrlu. Övleyse Türkiye Aia'ya çıkm.'lıvd:. Türkiyenm sonra na?ıl d:ıv:anacağırn, çıkarn^^fîai: sonra Asiında Ecevit Hükurr.eti, ciğrafi temole dayalı federasyon tezini. sorunla ılsili tüm ıl Mavros. Ca'.'.ajhan ve Güneş, Firir.ot Cnev re Konferansı keler çıkarlarının, Kıbns'ın ba o eskı gunler... £ıms:z'.ığlnda yattığı perçeği üzerine kıırmuştu. rFederasyogv.Prcn'.z. A'i» T.irkif: İ .\r. tar.'la blr d» Ak r i":ıİ7Me kar«ı n.ın, Makarioî'un i 'dia ettısı Bız o::lara dsyanaıak ENOSIS karşıya gelecekii... gibi n.ilünrr.e, ya da Ada'r.ın rlrnaz diycru?. AJ.a Turkien DI*. bağımsızlığma n.üdabale anlamı 1974 mart ayı başisnr.da Sov•:5ı £Ün, S'.z de güf.niz demeknH selnıpdisi an'atılıynrdu tüm yet Büyuk''.çiS! Grubyaıtov'la tir.» ıiıinyaya. Klbrıs'ın hagım«ızlıaı, porü^en Dı«ışieri Fakam Turan (Jrııhyakov s.>'.lcner.>rı iyl ••ra 1I3İIİ ulkelpr cıbi TürkiveG'iTiPS. Ti;rkıye rin "\ıtumun;ı :ı:ıı ri" çıkannayriı. »rıla.tı .. oın 'i.ı b>>vlr>ce anla 'ıkıan snnra ;i~H£i v.ıkarı şıınları söy ledi: ABD ve g<.:: ı:<» .. Sarr?'in >i3r Krırı'"<ın i.'ir parça kopar« .. Si/ M:nkar:ns'ı.ı tuTnyı>rsube^inae p^tniaci n;sun \'e\'a < > > n.ak'a ne Pkononik, ne rie der.ıız. A n ı Mskarıos KN'OSIS'cınıaln. ABD r.;r. ışine celmeyenıngrüfik bakımdan ka.'anacnüı ıl:r. K'irauü'.st partiırıe çuvprucpk tck sey şuydıı: Darbe «ı> oir şey yoktu Tuıkive'nin. K^s vorsarı?. onun rfa ENOSlS'e r u n d a Yunanl^tan'ı de?teklevekocaman bır yurtta. 4 milyon. H karsı çıkabüeeeğir.i <siTijv:r. eok olur?a. acaba Türkiye «veni ;;.sıydik. Stratejik bakımtfar; rta Eninde sonur.da o da bir Rum bir dünya'da kendi>ine yer arar b:r kazancımız oimazdt. Anadnlu partisıdır. enternasyonalci aesi^m;?... Basbakan Bülent Ecevit, yarımada'i zaten DoSu Akdedir. Eger enterrıafyonalci o!krız sürcsır.ce Kissinger iîe yapniz'e egemendi. Tam tersinp, saydı, Ada Türklcrı kat!edılıtıâı ssyısız 'elefon konusma?ınno'.ünmenin Türkiye yönunden ken susar rr.ıydı?.. Dnlayısıyla ria, Amerikalıların. en büyük ^akmcaları vardı. K^p'de bursizin Ada'daki asıl ve gerçek kaycısının bu olriucunu tekrar • ır.un dibir.de duran Yunanis. 20 Temmuzdan Federe Devlete... Turhan İLGAZ s:rsaa Nerede mn kararlaştırılrtı. Bu g*rüş meıp.rde. coğrafi tp.nerd^yon te mp.jne dayalı Pir devıelin m « kei orEar.İHrinın nnsıl "IUVTÜ ru:!ii,]r:a en <es;n kanıttı nr.ıttefıxırr.:r.n ( !) naygısı... Eı r v ı ı Ç'k ıvı r,«rOİ3r.:'ı kı, A B D rurkıve've. rürkı.er ı : ı •••!>!i:sı K a n a j ö i i ; n v » r e c c k îıı rı * ? t ı i \ erıfie. N e ıla:ia ' , u k . r. e n ts r. a ^ / .. K H I Ü K I T ı ı ı Ç l s i n ' r i H = : A K D n . i ı b«"ı. 2 ? ' " ; 0 k • \ ;;•. m * ; ! . t , ı < a t i 4 KARMAŞIK DIŞ POLİTİKA SORUNLARI HÂL A ÇÖZÜM BEKLİYOR.r: 197i yılın» srfrerken TurWy»'nin onunde dış poIİUi» »ianmda hçpsi de blrbirinden 6nemll ve herbiri bir ötekin» bağlı üç bu^ak sorun vardı. Buniar K:brıs gnnjnu, kı'ı • ahanhgı, daha dofiru bir devişle Eee anlaşmazhgı ve Amerikan yarrfımiTiırk durumu 11» Turk: Amenkan lMskilerlnla gelec°kte alacağı biçimdL 2975 jnhnın i'.k günlerind*, M temmuz'da bsjlayaa Klbn» hsreketinin başanlı «onuçlannı ra|men, Yeşli Ada'da b a n ı ıagîanamamı;, Ega •onınurvda onemli gelişmeler olmamış, Am»rikan yardımı ile birllkte TiırkAmerikan Uiçkilerinin gtleceji ürerinde kara bulutlar yojunlaşmava ba'lamıştı. ABD; K:bn» «orununa; NATO'njn bütür.lüfü ve bö'gedeki kendi çıkarları açısından bakmaktaydı. Ada'da tezgShlad.JJı 15 temmuz darbesl ıuya düîır.'is. Ortîdogu'dakl p'.anınin önemll bir ta?ı Ecevit tarafından devrümistl. Türk askerl harekitrnı 5nl»m»k içln başlanpıçta büyük çab* gösteren ABD bu girisiml ön'»yemeyiııce, hiç tfeği'.se Tür. klye'>l kavbptmemek için; daha yog'in blr baskı kampany»•lna girişmekten çekinmişti. Aricak: NATO'nun askerî kanadmdan çekildiiirj aç.klayan Yunanistan da uzun süra arka«ıı b:rakı'.amazdı. Türkiye ürerinde yeni baskı yönremleri uyjulsrna rarnanı gelmiştl. Y.ınan îobby's'.nin de etlrlsiyl» Kcrvgre'de Türkiye'ye sskeri yar d:rr;n kesilmesi yol'jnda bellren »gilİTr.İT guç'.enmij ve geçen yı !:n sonbaharında bu yolda bir karar alınmı?tı. Bajkan Pcrd, kanunu veto etmişti. Genelllkle başkanîann vetosu Korıgre'nin yola ge'.mesi İçin yeterli olurdu Arnerikan si^teminde. Ancak bu keı ortada ?zel bir dirum vardı. Cumhuriyet;! Barksr., Kongre'rfe azınhktaydı. Üstelik Watergate skandalıcdan snrra Kongre yrtkilerini ve har°k"! aiar.ır.ı kıskanç bir titizlıkle koruyordu. Isre tam bu ortamda, Türk Dşişleri Eakanı Bruksel'de XATO Bakanlar Kon«ey'i topiar.tıs.ra katılmaya hazırlar.ırken, ABD Dışiş'.eri Bakanhğı Sozcüsü Paul Hare, iiikesinin Türkiye'ye yapt:£ı a?ki»ri yardımın 10 ara'.ık geces: kesildiğir.i b:îdird:. Oysa daha ön^<» Kongre'.în birleşik oturumunda yard:m:n kesilmeji karar.run uygulanması 1^ fubat'a erteler.mişti. Ancak Kongre bu k»z yardımın keM':tnesi karar.nı hemen uygJÎuyordu. Amerikan yardımı kesiliyor ABD askeri yardımının kesilmesine resmi tepki, daha çok sözde kaldı • Dışlşleri Bakanlığı, 28 şubaf a dek Amerikan aakert yardımının başlamaması halinde. ABD üslerinln içinin <tamam> olacağıru yayıyordu^. BII| o'.»n Türklerl ierbe»t bırakacagını açıkladı. Bu aradt, Rumlar ria Ada'dı durumu gerginleştırerek, Turkıye'ys Amerikan askeri yardırnır.ın kesilmesini garantiye almak lstiyorlardı. Nitekim 1 şubat günü Rum tarafı ateşkesi ihiâ! etti. Çatışma »ırasmda bir Türk erl çehit oldu. 5 subat çar$amba günü beklcnen old'j ve Amerikan yardımı keıildl. Kissinger ve Ford Kong re üyelerine, Kıbns'ta durumun tfüzelmesi yolunda «kayda değer» bir değişiklik olmadığını löyîeyecekler ve yasama or;anı Türkiye'ye yard:mı durduracıktı. MAKAR1OS, Yx:nanlstan Başbakanı Karamanlis lleuçailan da ne oluyor?... gözden geçirecegi votunda açıklarr.alar yaptı. Ancak bunlarm hiçbiri gerçekleşmedi. Temel anlaşmayı uygulan.a göruşmelerinin Ankara taraf'.ndan durdurulması ise ABD çıkarlarına özde ters gelmiyornu. Çünkü görüşmelerın durriurulması a=!erin varlığına zarar vermiyordu. Ar.laşılan Ansara. ZS jubat'ı bekliyordu. O gür.e kadar yardımın yeniden bağlanması olaS'.lığının var olduğu düşür.ülüyordu. Dış'.şlcri o zamana kadar yardım yeniden bağlanmazsa harekete geçileceğini ve üslerin işinin tamam olacağım yayıyordu. Tabii C8 şubat gelecek yardım başlamayacak, ama ü^lere bir sey de olmayscaktı. Yalnız 21 şubat gunu Türkiye askeri yardımla ilsül irtibat subaylarını geri çekmiştî. 25 şubat gür.ü ise Türkiye Ege'de yapilacak olan NATO kış manevralar.na katılmayscağını bildirdı. ABD'nin askeri yardımını kesmesi üzerine Ankara çok lâf Kıbns'ta Uîlenmlj olan Amerikan U2 casııa löyledi az !ş yaptl. Waşhir.gtr>n ve orgutun cte^i üyelerl ise, Türkıye'ye a.'keri yarcîımin NATOnun oteki ülkeieri tarafır.dan yapılma'=l yolunu tutacaklarını açıkladılar. Bu ararfa Kıbrıs'tı yeni ve önerr.ii geiışmeler oimuş bir dönemeç daha donülmüştü. 13 şubat günü Rauf Denktaş Kıbns Federe Turk Devietini iiân etti. Kıbns Federe Türk Devleti'r.ln ilânı sırasır.da, gerek Adadaki Türk yonetimi gerek Ankara, bu girişimı coğraf: temeis dayalı federasyoa çozümüne gıdişi kolaylastırıcı bir etken olarak gördüklerini, Yunan Hum tarafınin uzlasmaz tutumu üzerine çaresiz kaldıkıanndan bu yola başvurduklarını açıkladıİar. Yur.anistan ve Makarıoı Kıbrıs Federe Türk Devleti'nm ilâriirtın Ada'nın taksimi yolur.d* atılmîş yeni bir adım olduğunu Üeri sürdüler ve bu yoldakı propagandalarını artırdılar. lltc anlarda, uluslararası alanda olduk;a yarıdaş topladılar. Ar.kara'daki iktiriar boşluğu ve Türkiye' nin «Milliyetçi Ccphe»nin inatçı tuturnuyla bir kaoça doğru süruklenmekte o'.ması Yunanıstan m İşir.l kolaylaştlrıyordu. Birle=mis Milletler Ger.el Sekreteri Kurt Waldheim işte bu ortamda İP şubat'ta Türkiye'yi sor.ra da Yunanistan'ı ziyaret etti. Erte?i günü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplanıyordu. Yunar.istan Güvenlik Konseyi'nd'en Türkiye'yi açıkça kmayan ve Ada'daki Türk kuvvetlerinin çekilrr.esi için kesin tarih saptayan bir karar çıkarmak istiyordu. Ancak, Konsey 20 subat'tan 4 mart'a kadar yaptıgı 6 toplarktıda somut bir sonuca varamıyaea.rtı. Toplantüar başîadıktan kı«« bir süre sor,ra da, Atina'nın istediği karan çıkartamayacaeı, iiyrlprden çoğunluğunun Türkiye'vi g u ç durumda bırakacak somııt yaptınmlara razı olmayak:ar: anlaşılacaktı. C3 ?ı:bst gunü ı?e, M^kari''ı;n mt^k1?.: düşecpn ve Bajpi?kopns un Ada'da Amprıkan U2 rs''js ııçaklarınm üstlenmes i cr.Bv!:d:iı ortava cıkacaktı. lid jün ınnra tsa Makarios'u denizaltı.ara karşı Amerikan »avas uçaklarının da Ada'da üslenmesine müsaad'e ettiği de ortaya çıkacaktı. Yıliar yılı üçüncü dünyayı ve bloksuzlan, <antiemperyalist» polıtika izlediğini söyleyerek, yanıltmı? olan ve bu yolla sosyalist bloka yaklaşmaya çaiışan Makarios'un maske?t düşmüştd. r.:u h:ç rfııK.ır. mu;. orıiu t kı super suı; br.\leıe «ölu ıınıit»' da • Hkîlanınca. rırıncı rıarıs tıare. kaflr.'.n b.ısli'ma err.v.rıl vern.ek İçin. ka.a kala a.skcıi oaarı ve Türk • Y'inan çatı»ınas:ııa İlıskıi ri/ikcları yiıkİPr.nıPk ıcaifiı. Bıısün f?ciere devietin kurııluşu::u Irm;ık Hük'jm«"'inin. haçansı gıbı gosrerlp. Ecevit Hükümetiııüi nererlevse hiı;bır şey yapnıad'eını ıricüa erte:ıier. oaha o sıra;arda anuk sabuk kor.uşmaja ba;:adllar. HükurnPt, Birlesmiş Milletlerin ateşkes kararına nclen u>muştu. Eievit n?den Turk Orl.uunun hızır.ı keliyr.rdu?... üvsj, nırinrı barış harekâtını »te*kc^ k s r a r ı i a r a i i ı p n suriuremezdi Türkiye, y..n!:s ol'irdu bu. O sun ıçin, Ada'ya çık:s gerckçe?ın] aşar ve yafanan konıotiKtürde, hıç bır devletın kesmkes destekçisı ımi$ gibi EörünmemeK zorunda olan süperlerin ba?kı?ıyl a kar«ıla«ırdı. Sovyericrı. iki NATO üyesi araımdaki bir sorunca taraf yapmaktansa., T u r k i ' e ' y e «artık dur» derdi AFD. Kahramanhlc soylevlenrin yokederteyeceâl bir çerçekttr bu. Ve Ecevit bunu bildıçı Kİn. yeterli bir aSKer;, EUCÜ Arisya çıkar.p bır kriprubaşı tuituktan sonra a"cşke>e uyd J. rıiaocı Oa «autariHia<ti ^' Dt'iKtaş lie K.erlfes. 14 ocs^ ;H ^va«l snrunlan nnrkusmafii başlan.nk 'i/ere anU 1 laı. Ancak orta.lj r^orT olunısu Ojit; v a r t ı : ] J ar:s rıayckâtı Sir; .••,d« Rum mp/ıılırr.inden kst,1va.< tngilız üs.erlne fi^ınaı Tuıklcr tulsak dııı um jnda; r.ı l:ır. Makanosun boz;';nc'.:!ue'J Klcrldes'in ikili sorüşmr.er< eet'.rriıği yetKi be!gc>ini arlsr «ızlastınvordu. Yunanıtan. K:b rıs sorunun E;e a n ; l mt«tl. Ve Y u n a n propaşanda^ ABD KonsresınriPki kıılijlord pkılı ..lnıaüd < o v u I nv J s t u ABD Kongrcsi devrcde Atiııa'nın hatab taktiği Konlerans mrtsasır.da ısteiijimiz sonucu alırsak sorun kalmayacaktı ortada. Ecer bir sonuç almmazsa. o birlıkler na=ıi=a yı:ıe yuruyüşe gcçecekti. Avuç ıçı kadar bır bölgede, onca a^keri gücün, duşmanla sarılı oIsrak eli kolu baciı, yokedllmegı bcKİeyemeyeceğİni yairız Türkiyedekl muhalefet ınlayamıyordu. Bir d? Yunanistan, Karam^nlis'in gelifiyle, uygarhğının bejigı olcuâunu iddıa ett'.ğı Batıda kazanıverdiğı saygmlıkla şımarmış. Avrup a Konseyine yeniden alınma hazırlıklarıyla kıvançlı, bu gerçeğl görmezden gelmekte dircndi Ikinci Cenevre'de. Yakla^an seçimlerde Karaman lis'e karşı mucadeleye hazırlanan Mavros'un, sertlesmeyi yararlı sanısı, konferansı çıkmaza doğru gotürürken, yanıncfaki askeri damşmanları taraündsn uyanlan Callaghan, Türk Dıjişleri Bakanma, «Biliyorum, bu konferans sonuçsui kalır kalmaz harekâta baslayacaksınız» dıyor du. Turan Güneş sankl hiç anlamıyordu söyleneni: «Bu nenim işim değil», cevabmı veriyordu. «Benim işim konferar.sta başarı kazanmaktır. Ve ssyın meslekdaşım, inanın, buradan baçarısızlîğa uğramış blr diplomat olarak dönmek benlm için. çok kötu olacak...» ABD rie. Kur.;!f İle vuıutrr. araındaki zıtlüşnıa srvnunöa S clerilse bıle, ar^fia çeçecek su rrrfe Kıbrıs snr'.ımı etkitenen lecekti. Kon.;re. S şunat'a K; oar bır zaman tanıvarak Tuı kıye'ye yao:lan askeri vard nıın kejllmesir.e karar verd Yardımın kesllme karanrtı uvjulanmaması, Türkiye'ni «iyl nıyet lestlerl» tle kosultan mıştı. Ama iyi niver i"^f: f ek rar\ olamazdı el'oette. TurK.ıye'de I: gıliz uslerindeki Tıırklerın ru saklıktan sal:nma?ınj istedl. Yı nanistan ve Rumlar buna kar: Cok direndüer. Türkive de istı *iiıde diretti. Ankars'riaki înz hz Büyükelçısının. oır süre soı ra ülkesının boyun e£:ş:m Dı: işlprı Bakanı Esenbel'e bıldır; ken soyledıgi gıbı. T:irkiyp «dı r.a inatçı» çıkîı. NP var kı, Es°: be'.'in kariver snılasınn ekıei"" b'i diplomatiV: Itirsfın arkasır.rl' p?ki Basbakan Biil'nt Ecevit'i: ABD Büyükelçisinden. Amerikı nin İnsiltsr'>'ve baskı vapma: yolundfki tstcgi yatıyordu, olaı r'. asıılıiı üp Banş Harekâtına olanak vercn denge )fPr°n Türklertn »erbest bır«talma^ını istsdi. Tabıî ayr.ı toplsntı ıırasmda Turk Dı?iş!erl Bakanı Melih E«»nbel Türkive ile ABD arasındski ikill ilişkilerin yenıdeo ple alınabileceğini bi'.Jiriyordu. Bu ilijkiler şu ana kadar yenid'r. el» alınml? da değildlr. Hava yumnşuyor mu? ABD Cumhurbaşkanı Gerald Fnrd i's Dışişlerl Bakanl Henry Ki'singer Ortadoğu poiitikalarını ters düsen KongTe karannın değişmesi, hiç değılse ertelecmeîi için çaba harcıyorlardı. Ar.cak Kongre'nin Başkan'ın lsted:ğl doğrultuya girmesl d» çok. ko'ıay olmuyordu. Sonunda Kongre Türklye'ya yapılan Amt riksn askerî yardımımn 5 şubat'a kadar uzatllmasına karar vr.rfîi. O ar.da takvimler 16 aralık tarihinl gösteriyordu. Kıbıs gerpnliğinde yumuşarra olarak nitelendirilebilecek bir olay da bir gün önce nıeydar.a geliyor. Klerides tekrar Runı Mfclis Başkanlığı görevine dönüyordu. Ege sorunu ve Sadi Irmak'ın aceleciliği Bu'.ün bu gelıçmeler arasır.da »ubat başmda Yur.anistan Ege kıta tahanhğı anlaşmazlığının Lahey Adalet Divanına götürülmesini önerdi. Türk Başbakanı Sadi Innak biraz acele bir davranışia bu görnşü kabul edebileceğini açıkîad;. Oysa Dışi'jlerinin resmî görÜ5Ü değildi bu. Asllnda Yur.ar.istan zaman ka lanmak için bu yola başvurmuştu. Üstelik doğrudan doğruya tahkim yoluna başvurulması olana|ı da yoktu. Bunun üzerine Sadi Irmak'ın açıklamasımn resmi hükümet jörüşü oirr.acfığı belirtildi. 14 şubat günü is« CHP Millet vekili Hasar» Esat Islk politik sirunlann hukuk örgütleri önünde rözülemsveceğini açıklıyordu. Gerçekten yerir.de bir eleştirîydı Hasan Işık'm söıleri. Çünkü Türkiye ile Yunanistan arasmda Ege'de tek sorun kıta sahanhğı değildl. Ege Ada!annın Lozan anlaşmasına aykırı olarak havaalanlarıyîa donatıiması, Ege denizi karasulan sınırlan kıta sahanlığı ve Egede uçus kontrolu Jibi sorunlar iki ülke arasında «nlaşmazlık konusuydu. Nitekim, kısa bir sü re sonra Dışişlerl, Yunan taktiğirsl lyi değerlendirdl. Türk Yunan görüşmelerintn sırf Lahey'e gltmek İçin bir for:ralite olarak kabul edüeme:.p.ceğl görüsü gittikçe giiç kazandı Ankara'd^. Iste 1975'in İlk aylannda Türk dl? po!itikasın:n or.em'ıi konularındakl felismeler bunlar o'.muştur. Ankara Kıbns koTîiıs'irvda Er"vit ddnernirin kararîı politika.«m: Jürdürürken, Ege kıta «ahaniıgı ve Türk Amerikan iliskileri sorununda pasif bir Çok laf az iş Yard'.rnln kesilmesinm Türkiye'deki tepkileri büyük oldu. Haber Ankara'ya ulaşır ulaşmaz, Türk Amerikan İkili llişküerinin yeniden gözden gecirileceği »öylendi. Amerikan askerf yardımın.n kesilmesi üzerine Ankara gere< NATO lçindeki yükümlülüklerini, gerek ikili illşküeri yeniden Makarios"un politikası Ecevit Hükümetinin coğrafl Feaerasyon tezı rastgele bir öneri değildir. Makarios'un Kıbns'ta ızlediği poiitika, bir yandan Türkler'e karşı ufaktan ufağa bir jer.osid uygulamak, bir yandan da or.lan siyasal ve eko nomik açıdan ikinci sınıt yurtdaşlar haline getirmektl. Türkler, bir devjet lçindeki, tayılan önemsentneı azmhklar haline dönüştürüldüfünde, Makarios'un bağıms.z Kıbnı Cumhuriyeti, anavatanla birlejiver» cekti. O nedenle Makarios'un ortalık biraz yatıştıkta Ada'ya dönma hazırlıklarına başlamasma hemen tepki gösterdi Türkiye. Ama dozunda bir tepki. Makarios'u, meşru Cumhurbaşkanı gibi görüyormuş ianıamı vermeyen, yainıı banj çabalannı kanstırmağa gelen bir bozguncuya gösterilen tepki... Papazın Cenevre'd"e, Mavros lla yaptlğı göriişmeden sonra Ada'ya dönüş karannı açıklaması üzerlne, Denktas, 8 eylülda verdiğl demeçte, cFaderal Devlettn Türk kanadmm oluştuğnnu» dünyaya haber verivordu. Makarios'un Kıbr.sta çirişeceğl kanştırıcıhga karşı bir uyarıydı bu... 19 aralık günü, Brüksel'de Türk ve Yuran Dı?!«!erl Bskanları Kissinşer'in aracıhğı ile bu luftnklanr.da, toplumlararası gö rüşmeierin hiçbir ön koşula bağlı olmakı^:n baslamasi, Ma İngilt«re'ye baskı tste 1975'in ilk güniermrie Törkiyp.'nin önemli dı? sonın'.anyla iigili durum buydu. 2 ocak sabahı, yjzmm bajınd» da belirttiğimiz gibi, Ecevit Kıb r:* a hareket ediyordu. CHP Ger.el Başkanı Ankar»dan ayrılmadan biraz önce, ajars N'ATO çevrelerinin ilginç bir açıklarna^ını yayjyorlardı. N'ATO askeri çevreleri 1974 tpmmuzund'aki Türk askerî harkâtı sırasmda Sovyetler BirJİJi ile mUttefiklerinin çok ıınırlı bir tepki gö^terdikîerini blld:rycrlard:. Ecevit'in Kıbr.s'»a bulunduğu »ıalarda. îngiliı üslerindekl Turk göçmenl?rin bırakılma«ı için Ankara Lcr.dra'ya yoğun ' b:r bas'<ı yapıyordu. üenktaş ' ise. 7 ocak gıinü yaptıgı açıklamada îngiliz uslerindeki Türk1 T bırskıimadsn ikill görüsmeierin başlayamayacagını açık'.ıycırdi). Turk Toplumu Başkarvı iki gün once de îngiltere'nin K.nru'taü buyükelçisir.l işlerlnin ço<clu|ur,u ileri gürerek kahul etmemişti. 14 ccak g i r ü îngütere. Kıh KtSStNGER Ortad^su içln tezgâhlanan 15 temmıiz lyununun onemli bir UMJU Ecevit tci devirdl' 5 şubat yaklaşîıkça ıkiü gr ru^melprl «avsstırnya ba«lac Rumlar. Denktaş ve Klerıde1 17 ocak't» Lefkoşp Havaalan nin, Magosa lımamnın açılm< sını ele alacaklardı. MakarlO! 26 ocak'ta, bır açıkhav* topia: tısında konuşurken. ıkıli g< ruşmelerde htç bir eeliiine o madıgmı söylüyor. böylece hi bir gelışmeye (ırsat vermeyı cekleririi duyuruyord'j... Türklye ise «iyi nıyet jest>r nl», gözü kapalı ödün.er halın getirmeden göstermekteydî. O cak sonlannda, önce paraşutç birlikler, sonra bir kişi.ık b.r t gay Ada'dan çekıîdı. 1 şubat't İse Magosa limanı tra.'iâe açılı yor, daha öncekı 8 bin Rum mı: tecmın arrfından 5 bin mültec ye daha Kiracıköy'deki evlerin dönme clanaâı sağ:anıyordı Oysa Lefkoşe Havüalanının ac ması, Rum tarafınin, ortak yc netime bir de Birleşmiş Millet ler temsilcisi sokma isteği yi zünden askıda kalmıştı. ABD Hükümetinin, î.!a<;osa I' manının açılışı da, bazı birlii lerin geri çekilmesini de Türk: ye açı^mdan oiumlu davramş lar olarak değerlenriirmesln rağmen, Kongre tutumunda di rendi ve 5 subat'ta ABD yardı mı ke'ildi Tukiye've... 10 şubat günü, Ada'daki Odl görüşmeler Rauf Denktaş'tı İsteği üzerine bolirslz bir tarih' erteleniyor, lnsancıl sorunlar Inceleyen alt komiteierln çalı; maları da duruyordu. Blr güı «onra. Kıbns'ın yeni statüsü 11' İlgili Rum tarafından önerileı plan açıklandı. Gülünçtü plan Rum planı Türkive'nin ilk tepkisi cldukça jertti. Diîişleri Eakanlıâl adı n» bir aç'.k'.ama yapan Senr.h Aibil. Ankaranın 'A'ashingtondan Türkiye'deki Amerikan. üsleririn görüşulmeslm iıteyebilecegini açıklad:. ABD ve NATO ülkelerlnl korkutan rfa buydu. Araa bu açıklamsdan jonra aTBdEn iki ay geç=cek, Ankara'nın tepkisinin daha çoi lâfta kaldığı görülecektir. 1213 aralık tarihir.de Brük?«lde yapılan NATO Bakarvlar Kon ••yi toplantısında toplumlararası ikili görüsmeierin yeniden baîlaması istenci. A'*r!i toplantı 5ira«:nda Ankara Lcndra'dan Ada'd» însılız üsitrine sığınm"? olar.. ama o Türkiye'nin lâfta sert tepkisi Ada yüzölçümünün yüzde li lik bir bölümünü oluşturacak Girn.e dolaylarındaki bir büyül kar.ton ile, Ada'nm çesitli yer lerine gerpişrniş, tüm yüzöiçü mü oranlan herbirinin yüzdı 1.5*1 geçmeyecek altı kanton dan oluşacak bir Türk federı devletl. Üstelik, tnerkeı organ alablldiğine ağır yetkilerle do> natılmıs... Yunanistan •« Kıbns Ruml» n , ABD yardımının kesilmesiy' le Türkiye'nin teslim olacağıru oylesine inarum? görünüyorîar dı H, Karamanlis Yunan Parla mentosun.d*a yaptıfı konusma da. Rum planmın kabul edümemest halind» «Türklerln Kıb. ns'ın fatihi de5!l tutsagı olacak. lannı» buyuruyordu. 13 »ubat günü Basbakan Sa* Irmak liderlerle uzun blr toolantl yaptı. Erîpsi cün Kıbrı«ta Tilrk Federe D<vleti ilân edl