Katalog

DURT, CUMHURİYET T " 4 Şubat 1973 ABOULCA TURHAIU SELÇUK DİİZENÎN NuZ.LAR.lNA AŞK DA GEZER 49 >~ çıkar* e • » Ev ağzına kadar dolu Yalnıı annem babam olsa aldırmam ama, enıştem var, yeğenlenm var. Çocuk degıisın ya" Olsun. Ben de kormık sayıhrım Onlarm örvilnde boyle otel gıbı e « gınp çıkmak Yakısıksız olur Avucundaıcı e)ı sıtai" Anlayışh ol ne olursnn. Hadı hoşunuza gıdeTse gelın burada ya da bahçede oturahm bıraz Benı de uyku tutmadı bu saate kaaar Anla . Belkıs Gelebılseydın. detiı uysallııda Ln ust basamaga orurdu Elmden çekıp yanına oturttu, dız d'ze el eie kaldı Ergun'la Kısa bır süre Ergunun yuzunde dulaştırd.kran sonra gozlerını kapari'. Derın bır soluk aldj: Ne kokuvor? Yasemınler Ya^emınier sarrrıstı bahçervîn dem r parmakhklarım Ergun, bıraz dogru.du, uçbeş vasemın kopanp bııaktı Belku. m avucuna. Felkı* derın derın kok'adı avueundakı \a3cmınlerı Ne suzel' Arkadaşıarına da koıfla'n hjrpr bırer krKaria«!an bjrava kadar sessız ızleıruşlerdı onlann bu ıkıii =ahne«ını lh^an Içkın jok nıu"1 cîedı Eıguna. Var Getırsene . Ersın, bır tepı ıçmde bardaklar, bir ŞISP rakı, bır şıse su, bjz bır tabak uzura. be\az pejnır, oıraz ckmekle geldl. Yorelerındekı brş arsalar, en azmdan yuzer \ılhk vamlarn mırıltısı, e\ın se«sızllğı, butun burlara ek!er.»n agustJ* gece^ının tadı. guru tu etmemeve gecejı dınlemeve ıtivordu oiları. Tepsıvı orta basamağa v erleştımller Barrîaklar doidurulup dağıtıldı. C«* ba>amak'a Lrgun u B"lkıs jrne dızdıze sokumıuşlardl. Sahıden ev detflğın kadar kalabaiık mıî 1ıanmıvor mu=un'> Tul'af Hıç insan yokmuş gıoı jelıyur parıa Kadehn: \udumladı: Senırle kalmak ıstiycrum. than guldu Hadı kal. Gplın edelım ?eri . O ıcadar ıçımden geldı kı burada kalmak . Ercun kolunu omjzur»a dolad onja: KalabılsPD İM olurdu tabl: . Ka: deven kabrdım. Baırı: orr.U7iıra dayadı, bos el'nın parmak uçlarını Ergun jn gofsunde dola^tırma; a başlodı' Ne ho««un bu beyaz (anılevle.. Bırak da ben senı ovevim. O\ ene, ne beklıvor^un. Saçlarmdan optu BelkısV Ö\le ba« dondurucusun ki tkı gun ıçinde ovı? kapılâım kı sana.. Ben de Bs;ını omuzunda jiıvaladı Ergun un sonra doğrulttu Hadı gel, bovle gel, bu kıhğınla. Bır ye DEGİŞEN DÜNYA vc TÜRKİYE Doğan AVCIOĞLU Yazan: Necati CUMAU rr gid.p yakmdan dsns etmek ısujo/um »2nınle Kaısı koyması gıtükçe güçleji} ordu: Bır başka akşam ederız... Xe zaman° Yarın gece Yalan soyluyorsun! Nıve so>le>eyım? Evet nıye'1 Duşunuyorum ben de onu anlavamıyorum Nıve" Ben çok bir 5ey ıstemı^ yoram kı senden Bu bır ay, beni ara. yalnız bırakma veter Tesekkur ederim çiçeklerıne . Pek ıstedığım kadar guzel çıçekler de Aksine Çnk güzeldi. çok sevdım. Hem guzel olmasalpr da severdun. Benı hatırlamış olman ycter . tnan butun gun seni düsündum. Duşünmuşsundür belki ama, nasıl? Nasıl olabüıı'' Anlamadım mı sanıyorsun? Biraz sustuktan sonra ekledı. Sen kaçıyorsun benden Sevmedın benı Çocuk olma . Bo.le. arkadrslarının onunde asklarından so/ edıyorlardı açık açık. Belkıs'la olunca >adırganmıjordu bu durum. Nevsc varın aksam geleceksin dyle mı? Tabıi Yarın ovunum >ok benım Değıştıriyortıî oyunu Yarın geceden başlayarak beş gece boşum Erken gel. Yedı buçuk ı\i mı 0 Yorgun duşmuş gıbı başını Ergun un gogmne bıraktı. Yavaşça <Oluı» dıye mırıldandı.. MARKSİSTLERE GÖRE, BUNALIM KAPİTALİZMİN EMPERYALIST AŞAMAYA GİRMESİNDEN DOĞUYOR Kapitalist ülkeler arasında çıkar çatiîimalarının artması, sınıf mücadelesinin şiddetlenmesi bunalımın keskinleşme nedenlerinin başında geliyor 975 Kapitalizmin güç yılı olacak nırı keskınleşmesınm behrf.lerıdır. Bu geael çerçe\e ,çmde, Msrk sıst ıktısatçılar kapıtalıst eko • romılerde 1948 1967 donemınde IABD ıçın 1940 • \9S1\ rnua/7am mıktar.arua sabır »eraıa\e vatınnıı v.tpıldığır.ı. aşın serma^e bınkımı dogdugunu ve AV Tan serrravfnın onemlıce b r k:s mının venml: Ku!'.anılmadıgır.ı, or'a .nıa kar oranmın dusme pçı ır>. s<w"e"ci s, n:. \atıırr!ar A a^a cıığını. atıl kapasıte ve :s«'7 ıc dotdusumı ı en surmeıi lec rle:. aşııı hirıkımı» \e «nrtalam.ı kâr or.ınlarıııın dusıısu» \abalaruı.ı dajanan bu g >ruşler, annmarks ^r* ^ Kpyrî^s ırî e konorrıTî^DurK^ nn hakkındakı savlarına ÇOK \ükın düşmektedır Unlu vapıtında «yatınra mu$e\\iklerinin za\ıflığı» naan vakınan ve bunu pkonomık sorunun her zaman ıç n aıah'aıı» ssyan. «serma\en n n'arunal vermımn sıfı:a du ^^bıpceğm belı:*en Keyw= Mîrks'ın ' asırı b nk'm» ve «seı r.,aver.ın \er'.rnının azalısn >asalarsnı ben'msıyor sayıl.ıbı! r Nrekım Kevres. 1929 • 1932 Buv.ık Bıiıialnrn'nı 1120 1129 do nem nae sermayfnın aşın bıııkınvne ve ycnı «srm.t>e ya'ııı r 1 7i:n venml .ıgınm dusuşunc bag ar lşte Marksist ;ktısatç lar, Keynes".n kapıtahzmın en onemîı so runu sayd.ğı bu olgunun l°60'jar"" Kinc: varısnda gerçekleşlığı r.ı sovlemektedırler nolojı çerçevesınae sermayenın verulenmesı 7 ıla lu yılhlc kıâsık donemsel dalgalanmaları u ratır Butun teknolojımn lanıa men yenılenmesı ıse gerek!) =cr majenın tamamen toplanma^ı ıçın 2o 25 j,l surelı javaş bu\rJ me dOTemlerın: or:a;,a çıkar:r Bunu \enı teknüloj.r.ın çok bâ vuk olçude sana\ıe u\gjlannıası>la. jıne !')25 vıl vırel] bır ni7İı buvume donemı ızler. Mandel e goıe Kapıtalizm On duKuzuncu Yuzvılın ortalanndan ocn teknolojiK devrımlerle De lulenen uç hızlı ve uç javaş öu vame doı.emı geçırmış ır IR47 1873 hızlı bu\ume dbnemj olmuştur Bu nonem buhar makınesı jerıne oufıar tnotorunun yogun bıç.mde sanayıe uy^uıanı şıyle tanımlannıaktadır. lS7j 1893 ıse, ja\a> ouyunıe donemıdır Bu tarınlerde yenı bır teıcnolojık deirım yoklur. Mevcut teknolojının ıyıleştınlınesı \e genellesdrılmesıyle vetmılır. Ikıncı hızlı bın jme doı em: 1893 • 1913 yılları aamda elektrık motoru ve ınfılaklı motcı^n sanajıde buyuk çap a kullanı ışıvla ortaya çıkaı Onu \tnı b r teknoloıik aevrımm sanayıde gi rıilmedığı 1913 194U v&vaş buyume donemı ızler Elektronık \e nukleeı enerjı bıçımındeK: yenı teknolojık devnm. 1940 ta ABD'de ve l<>48'de Avrupa da u7un surelı bır hızlı buvume donemını başlatır Fakat kapralızm 197f!'lere yakla^ırken yenıden uzun sureh ya\aş buyume donemıne gırer Yenı bır teknolounın sanayıe uygulanmasıyle belirlenen 0u uzun surelı ekonomık dalgalanmalar, mevcut sermayenın yenılenmesınden doğan kısa surelı dalgalanmalara engel değıldır Nıtekım ABD ekonomısı 1949, 1954, 1958 vb yıllannda ekonomık gerıleme donemlerı tanımıştır. Ne var kı, uzun «ürelı hız'n ve vavaş büyüme donemlerıne gore, kısa süreh dalgalanmalar, daha sert. ya da ılımlı olmaktadır. 1921 Buvuk Bunalımı, vavaş buvume donenvne ras'ıamıs. uzun suımus ve sen seçmıştır. Uzun surelı hızlı buvume d> nemlerlnöe ı*e. Kı«a »urel] ekoromık genl«lemeler üaha uzun \e hızlı. gerılemeleı daha kı=a ve ılımlı o'makiacr Halen kapıtalızm u/un sure i >avas buvume donemmı 1.8'amak'adır. Gerıleme ve riaralmanm sert ve uzun, fçenışlemenm ıse zayıf ve kısa olması beklenmellaır. lası bulunpn Kesım erde herr de kesmnlı tıret.m darlıgin, ras'lanan alaalards geıg n ıkle' ortava çıkacaktır r. Sabah otelın salonunda kaışılaçtıkİRrı ?araan, Saım. o gunku gazetevı uzattı Ozer'e: Al, oku da sevın • Ne var0 Kotu bn sev mı' Enfes bır fotogıaf. Belkı kc«er çerçeveletırsm' . ,w*, . Daha gazeteyi ehne aluken fotoğrafı gordu Özer. Gorulmevecek gıbı değıldı çunku. llk sayfanın sağ ust koşesınde dort kolon ustune basılmıştı. Özeı, juzme havuzundan çıkan Jaleje. mfidıvenın basmda elını uzatmış. ıkısı de \er yansın sıntıvorlardı Elınde, gazete, suratı asılarak, Sa.m ın karşısınddkı koltuğa saldı kendını. Hangı csteğlu eşek çekmiş bunu? Fotoğrafçı\a nejt so\ujuısun'> Yok. ıstersen teşekkür edeyım. Hakkı \ « mı bunu yapmaya o havvanın0 Ozel >aşayışırrid ne dı\e burnunu îokaı'' E\b olduğumu bılmıjor rau sankı'1 Yaptığı eşeklık değı! de ne' Sen kendın bılm yor musun evlı olduğunu" L'kalal.k etme sen de Şımdı. Ckalalık falan ett»ğim >ok Dun havtızda gozun dunyayı gormüyordu. Madem karın duysun istemıyorsun sen de ona gore yap yapacağını .. Öz«r. gazeteyi can sıkıntısıyle önündekı ma sa>a bırakmışken merakını yenemedığı ıçm yenıden aldı, fotografın altında yazılanları okudu: (Ut\AMI VAR) Economıst 'n 1974 sonlannda vard:ğı ekonomık ger:'.c ;ıe \e daralma teşhısını, Marks.st ı& tısatçılar, 1967 • 19fi8 M.larır.dan ıtıbaren vapmışlard.r Gerek Truçkıst e% nıl, ık a"çı E: nest Mande^, gerekşe Fransız "Ko'rnunı?! ftrtistnm fînrıe gelen ıktısatçıiarmdan Paui Boccara, kapıtahzmın uzun sureıı bır enflrtsyon ıçinde ekonomm durgun luk ve gerleme donem.ie g rdığını yazmışlardır Üm\'ar bu gorüşlerı doğ'j!a r b ç ınde gc l'şmıştır. Marks vc Kc>nes'in birleştiği nokta Mp'ksıstlpr kap tal'znm em pçrjftlıst aşsmavj gırnvîivle ge nel bunal'mının başladıgını ılen sjrerier So? konusu eci'len kapıtahzmın bır topluın^al sstetn u.arak erionomiıt, pol..'k. ıdeolojık alanlarda ıç gucunun zayjflaması, çelışkı.erm buvurr.e S'dır Sosyalızmın bır dunya sıstemı hahne gelış somurgecihgın çokusj. kaj,;talıst ülkeler arasında çıkar ça'ışmalarını n artmrsı ve bu ülkeîerde sın:f mucadelesınm ş ddetlentıesı, kspıtalızmın genel bunalımı Lennep e gore «ısgucunun h: rekethlıgını artırmak,>, vanı 's s.z kdian ışç.ler meslekî eğıtın oen geçırerek venı alaniora Ka' curmak \e «malıveı ar'ısıar'.n vavaşlatmak». var.ı ucrel yuk selışierını frenlemeK eeresiıa'i 1S75 ortalarmdB ekonomık ta Karlar bırden ve hırla • uk«e .1ğı halde. lşçı ucretlerıtıln <• r ?lıjet!n yenıdPn aen'sıe\ebiiec* tı<ı u/^nta cu ^ure ctaha va ğuıı uerı surereıc aunaiım «o nusurna en •vııı^er talımını va v aş olur, vatırımlaı ariar D^n OECD oısutunun denei Seı 1*411 (1948) • 19b8 h zh DUMÎreter. dahı 197i \e 1976 vı.ıa m» aonemı bbvle gelısır FJrmda suçlukıer:n ftu'vuk olaCj krft ou hıziı ouvüme donemı gmı soyiemekted:r u/jtı «uede ikı bakmdan kar orarının dü^uşune vol açar: «Hdva e kapılmavalim Onii Sermavenm oreamk Knrr,muzde<ı 1^ ıla 18 a\ ozellık ı p'7i«\ inu buvuk sant «anav, nazık bıı aonem Bunu gog"ts taıım \e ula<tırmafia makıne. leyebılmek ıç\n ulseienmız ı bma hammadde hrircarndlan artan bırhk ve oerabeılıgıiv n.n ışu ucretlerıne üraı.ı \u< gerek var » ehr l$sızlığın azdlmaM nedenıvle ucıetleı vuk^elır ve soınuru oranının laıtı cfeier oraiı) deBunalımın varrl artışı durur. I«ç! somuru^undeKi artıs.n kurtuluş duıma'i ve sermayenın orgdiık kompo/ı^vonunun bıi\ıınie"il. Ka reçetesi Pltah't ekonomılerde şu so'iuç ları dnğurur: sayılan Hızlı buyümenin ^arukiey cı jeımlerı olan elektronık, emekçinin otr.mobil > b gıbi alanlarda aşı. ıı uretıi) kapa^ıte^ı doğar yaşam Kâr ve otofinansrnan oranları duşer. Iıkıdıte bunalımı me>dana düzeyinin çıkar Hukümetlerin hemen ve kı^a düşürülmesi suıede emekçileıi «kemeılerı sıkına<va zorlaraayışı. kâr oranları planları nı \ükseltmeyi olanaksız kılar. (MandeTe gbre. kapitalizmin çım d.ki bunalımının en bu>uk ozellı şiddetli gı onun ı=ci sınıfmın olaean u=tu sa\a$çılığıyla ajnı zamana ıastla çalkantıların masıdır 1930 bunalımı «alt ekono m'k planda çok daha ağır oldujju habercisi lıalde, bu raslantt. sımdikı bunalı mı çok daha seıt yapmaktadır), İstatistikler. Marks'ı doğruluyor Sermayenın verımlılığının duşuşıi. çeşitli ıstatıstiklere dajanmaktadır. Fransa'da Devle* Istat:st:k Enstitüsu'nün vaptığı hesaplara gore, bu ulkede semıaje n^n \erimlıliğı 1%4'ten rıbaıcn aza'.mıştır 1^69'dun sonra düşuş ıı.zlanmıştır ABD'de Yale Cnı\ersıtesı ve Brookıngs Enstnusunde Prof. Nordiıaus tarafından yurütulen bır araştırmaya gore. «gerçek» sermayemn venm lılık oranı (•) 1965 yılında vuzde 1 5 ıken 1973 yılında jüzde ö.4'e U dışmuştur Busmess Weei. 1974' re bu oranı yuzde 5 olarak hesap lamaktadır Fınancıaî Tımes'm «sanayı karın.n yıîlık eğılımı» se nlenne gore, Ingiltere'de bıitun sanayı s:rkelerın:n net varlıklarına gore kar oranı 19521960 donenı.nde ortalama yuzde 9.3 ıken 1%11965 donemınde juzde 7.8 e \e 19651968 dönemmde ıse yuzde b.9'a mmıştır Mandel'ın hesaplarına gore, Bat' Almanya'ya net sermayenın vuzdesı olaraK net kârlar bütün sanayı ıçın 1951 de yuzde 20,9 ıken 1935'te yüzde 15,5, 1960'ta .\uzde 18,4 ve 1965'te yuzde 14,9 olmuştur. Kâr oranlarımn duşuşuyle rr.rlıkte. ABD de prodüktıf yatınmlar azalmıştır 1966'dan bien prodüktıf yatınra yuzde 5,5 ıla 7 oranları arasmda dalgalanmaktadır 15 yıldanberı yenı buyuk teknolojık jenılikJer olmadığıncian prodüktıvıte artışları zayıt kalmanta ve gerılemektedır Kısaca ABD ekonomısı, uzun suredır durgunluk ıçındedır Durunı, enfias\onla gızlenmektedır. Sana \ı gırişımlerı, enflasvon ve spekulasyona dayalı stok değerlendırrnelenyle karlarınm azalışmı kapatmaktadırlar Ucretler ıse, gerçekte 1964'tenberı artmadığ. halde, enflasyon sayesınde artmış görünrrlektedır. Kıtle satın alma gücunün anmavışı, iç pazarı daraltmaktadır. Marksıst ıktısatçılar bu gelış melere dayanarak ve kapıtal.zmın kısa ve uzun «ureıı hızlı ve \avaş büyume donemlerine d « natı çekerek bunalımı açıklamak :adırlar. Enflasyon içinde durgunluğun açıklanması Kapitalizmin işleyişimn yarattığı bu durum, uzun ytllaı enflasyonla giderilmek istenir. Ürelicı ve tüketici kredilerı, devlet destekleri yüz miljarlarca dolar artırılır. Ne var ki. çok büyıik olçude enflasyon dahi, uretim kapasıtesındeki hızlı genişleme ıle kiüe alım gucünün yavaş artışı arasmdaki çeli'kiyi uzun sürede gıdere mez oluı Enflasyon sonunda bır çıkmaza ulaşır: Uluslararası para sistemi çö ker. Girişimlerin malî yukü artar. Malî yükün artışı. pahalı ve uzun sureli yatırımların ertelen mesıne yol açar. Enflasyon motor ıken fren olur. Cıddi ekonomik gerilemeleri önlemek için enflasyon dozunu gıttikçe artırmak gerekir Dörrna la enflasyon tehlikesı doğar. Boy lece enflasyonîa köruklenen buyiıme, stagflation'a <durgun!uk: içinde enflasjon^ ve slumpflatıon'a fgerileme içinde enflasyon) donüşur. olarak görülüyor DiŞi BOND e. SO SEMIN ıçeef . MıP N'e var kl. kapitalist ulkeîer l çi sınıfları, birlik ve beraberl sozleriyle bunalımın bedeluu o < meye hiç de niyetli gdzükmüyo lar. Zıra bunalımdan kuHuluş r çetesi, ücretlerin dondurulma. emekçilerin yaşam düzeyinin nemli ölçüde düşürülmesi ve bı yük çapta işsizlik anlamına ge! >or. Gonül rızasıyla emekçil buna boyun eğmeyeceklenne g' re, onümüzdekı yıllarda kapıtalı uikelerde sınıf mucadelesının < ğunlaşması beklenmelıdir Massachusetti lnstitute of Te< nology'den Douglas Hıbbsın 19 1969 donemi ıçm 1 kapitalı U ulkede yaptığı araştırma. yüks< işsizlik olunca sendıkal mücade mn zayıfladığı sonucuna varıyo sa da, bu tarihten sonrakı gelun ler. Prof. Hibbs m gdruşlerıni d < rulamıvor. Zıra 1969 1972 dön mınde grevler nedenıvle vitırıJf iş glinü sayısmda 19S3 1967': gore bır kat artış var. Fransa ' Italya'da sıyasal amaçh genel grı ler yapıhyor tngıltere 1926 gen gTev gunlerınden bert en »ıddei ısçı mücadelesı dönemini vaşıyo 1974 te ABD grevlerı. ülke iç bır rekor teşkı] ediyor. tşçı ts' ren ilisküerinde ataerkü ihşkiler hâlâ yaşadığı Japonya'da dahı ten çıkartmalar başlayınca, is mücadelesı siddet kazanıyor. Kl' ca, gelısmıç kapitalist ülkeler, ı nümüzdeki donemde şıddetli toı lumsal çalkantılaıa sahne olacaj benziyor. Kapitaüzm, bunalımı atlatal lır mı? Atlatsa bile. fasızme si rüklenmeden mevcut politik s temı çerçevesınde bunu başaral lir mı' Yoksa Avrupa'da sosy, lıst rejimler ya da sosjalizme î nelmiş rejimler kurulabüir mı (*) Vergi çıktıktan sonra sâbı dolarla hesaplanmıs, faizle eklenrniş. stokJarın <enide sona konacak deeerlendiril mesinden doğan kârlar diı; mii$tiir. TiFFANY JONES Sl'l? O£ I/VI7A BANICA Ü GARTH 3EDE.NUM SEMIN ^TMACA GI& SOZUJ " ^ X . En büyük buluşlar, yüksek kâr oranı ve genişleyen pazar yoksa kapitalizmi ilgilendirmez, çekmecelerde kilitli kalır Kapıtalızmm hızlı büyüme nemlerını teknolojık devrım belırler, fakat tekrolojık devrım kendlllg :nden hızlı büvumevj sağlamaz i.n bü\uk buluşlar, eğer yuksek kâr orarı ve genişle%en pazar yok«a kapi'alumı İlgilendirmez. Puluslar. çskmecelerde killtll kalır Elektronık ve nukleer enem bıçımln dekı uçüncu teknolojık devnmın yoğun biçımde sanavıe uvgulanması tçın işçı sınıfının >enılgısı. Hıtler v e faşlzrr.ın g=lı=l ve iKincı Dunja Ssva$ı g3ıckır. Bu olavlar kâ' orarı ile Marksist çozümiin Kapitalist uygulaması Kapitalist gelişmede. bir yandan otomobi], elektronik gibı IΫ sımlerde üretim fazlası ve âtU kapasite varken Bte vandan ener :ı gıbı talebe ayak uvduramavan kesımlerde dar boğazlar meydana çıkması doğaldır. Zaten kapita ızrnde ekonom.k daralma ve gerilemenın ışlevı, sermayenın âtıl kapasıte bulunan alanlardan talebe ayak uydurarnayan alanlsra aktanlması. bır işsli ordusu yaratılarak ucretlenn düsürülmesı ve kâr oraıını ytikseltme olanağınm yaratılmasıdır. Nıtekım 16 arahk 1974 tarıhll Espress dergismde bunalımia ılgih göruşlennı açık 'ayan OECD Genel Sekreterı Emıle Van Lennep. çdzürnun ıç ve diş talep vapısındakı degısmeler karsıla\acak bıçımde sermavenın «jelecek vaarieden alanlara» kdydınlmasında vattığını ılerı sürmektedır. Genel Sekreter sbyle deram etmektedır: «Bu konuda gerçekleştirilmesi gereken donüşümler. çok gen'ş olsb lecektır Geç.j, donemı, ka çınılmaz guçluklerle doludur. Hem genış olçude kııllsınılma BU VOUCULU 9O Kapıtalizm. Lenın'ın «ıkt ad.m .lerı, bır adam, hatta r bazen ıkı adım gerı» dıve beh *ığı ın.ş'ı 1,1ciVii rjır bu\un,ı; aosteıır Bı dalcaldnmr.va spı> =nm vciıi Geleoek Gelişmiş Kapitalist ulkelerde Sosyalizmin