Katalog

CUMHURim 26 Arılık 1975 ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Talip 21 Gel buraya oğlıım' Husnü tegmenı çagır bana Kerpıç dunaaıl ınsaat ne zaman bıtecek'1 Basüstune komutanım »ı yapılan bınaya dogru yurüdü Tek katlı, urun bır yaDuvarlar epey yükselmıştı Genç bır tegmen arkasından k geldı Buyurun komutanım, dıyerek selam verdı. Kerpıç ışı' Devam edıyor komutanım Her gtın ıkı bın kerpıç kesiBjna yeteeek Kadar kuru kerpıcımız var Ikıncı bına ıçın yoruı Aksamdan çamur kardmyorum. Yarından aonra duvarlan bıtecek. Çatr Agaçlar gelmedi komutanım Gelir.ce derhal baslanz. Nasıl başlarsın, çıvı yok. gmen boynunu büktu Çivisız yapabılır mısıniz'1 Mumkün degil komutanım. Hiç degılse ylrmiotuı kllo Yok Kurumuş memleket' Aratıyorum, bulup getırecek•At TAKİHTE, KÖYDE, KENTTE TÜRK KADINI M. Rauf ÎNAN APAYDIN însallah. öğrenıyorlar komutanım Elleri epey alıstı. Bıtince hemen sıvaya beslayın. BMüstüne Asıl ahır bınası korkutuyor benl Nasıl altuıdan kalkacamem1 Kavak ağacıyle çıvi bulabilsek gensi kolay komutanım. gundü» katar, yapanz Ikı gun daha bekleyelim Kaymakçızade'den hayır çıkKonyaya adam gondereyım Bana hatırlat. Pekı *atın çevresini dolastı, duvarlara baktı Bu pencerelere jlmak da zor, bakaiım ne yapacagız"1 Eskişehır'den buluruz komutanıın '»» Ne olacak bellı degıl Eskışetur ı bize bırakaoklar mı? once baslasa da, ne olacaksa ofca Jmen arkasından savgılı bır tutumla yürüyordu Enseıktı Nasıl durum acaba* Bır haber yok mu" Yok «Haarıanın, bırliklerı savaşa hazır duruma getirin» ııır venyorlar boyuna Hepsı bu Yunan gerıden yenı bırgetırıyor Taarruza hazırlanıyor Adamların gozü ta AnkaElımızı çabuk tutmazsak ıs kotuye varabılir Şu sılâhlarla eler bır gelseydı Alav gozuyle bakrjorlar bıze Ama bır yetecek kadar bile süah yok Gelır komutanım, kendınızı uzmeyın Hazırlıyorlar. rıy« donüp bağırdı Haarlıyorlar ama ne aman' Şımdı bır çatışma olsa da deseler, ben ney ıle yürürtım' Daha hıç silah atmamış var askerlerımın ıçınde Ben bunlarla nasıl savasırım'' urlnden hızlı hızlı yüruyordu Çadırların ortasından geçirler yan yana oturmuş vemeıc yıvorlardı Yanık bulgur ı doldurmustu ortalıgı Goren kalkıp hazırol duruyordu Oturun oğlum oturun yeyin yemegınızı Buralara dokmejnlz tutun çadırların bnunü1 Sırların ıçı topraktı Boz battanıveleri şerlere sermışlertaralar, sılahlar, fışeklıkler çadır dırekleune asümıştı çok çıgnendıgi ıçın toprak beton gıbı sertleşmıştı mutan atlan da dolaştı Açık havada ikı sıra halınde ka bağlanmışlardı Hepsıne torba takılmıştı Başlarında no r vardı Oralar taze at gubresı kokujordu Sen yemek yedın mı Husnü? Hayır komutanım Gıt yemegını ye Sız gelmıyor musunuı' Havır Iştahım yok snu tegmen selam verıp aynldı ıbaşı Kadn bey, bıraz daha vorgun bıraz daha sıkıntılı, enlen çıktı Nobetçı selam duıdu onunde Le\azım subavını çagır ogljm Basustune Komutaıum asına gınp çızmelen çıkardı Içı daralıvordu Yaka dügmeozdJ Ne sıkınulı gunlerdı bu günler. Kara bır bulut çokustlenr* Nasıl çıkacaklardı ıçınden' kacagız çıkmaya. Çıkmak zorundayız Başka çaremir yok. a ıstedıgım duruma bır getırebılsem . Bu jokluklar ıçınde etınlır'' Getinlır getirecegız' . men komutanmın yüzünü düşündü «Getireceğız dıye baı Yoktsn var edeceğu' Buna mecbunıı» zlerı yuvalanndan fırlayacaktı sanki Alabunıs saçları kırpı •ıı gıbı dık dık dıkılnustı. ahraman subaylar' Kuvayı MUliye subavlan Olmuş sanıadolu haİKinı dınltıp ayaga kaldıracak guç sızlersınız Başbır umut yok Sız bu mılletın kanısınu Mületın kalbı durzere Kımıldayın. yürüyun, kosun1 Bu go\deu a\aga kal\\z'* ada dolaşmaja başladı Yumruklan sıkılı\ordu kendılıEsmer yuzune kan doluyordu. pı vuruldu, BuMirun komutanım' Tumen çıktı mı? Komutan yokmuş Aksehıre gitmis. Not sazdırdım albaecekler rnıından sohıdu \cele ^e onemlı> desevdın Dedım komutan.m Sajgı ıle arz olunur» dıje bagladım Pekı Saoah erkenden Afyona gıt N'al \e mşaat çnısı ışını ıır Yuz tane kavak ağacı gereklı Sor ara nerde bulursan ıremeyız derlerse, bu koyden kagnı koşturur getırtım. Basustune <DK\AMI VAR) «Bevoglu 4 oca* 1718 Bı ılm ulkede ev lenmeden çocug ı olmak bır kadın ıçın ne denlı utanılacak bır durumsa burada da evlı bır kadının anne olma masınm oylesme utanılacak ol dugunu sııe soylersem, bu sozumden bır şey anlayamazsınız Bir kadın çocuk vapmaktan kesılır kesılmez genç bile gorunse, bunu yaşlılığına venyorlar Bundan başka, kendısme güzel dıye baktırmak ıçın çok çocuk yapmak zorunludur Bu nedenle Turkiye'de tanıdıgım kadınlar dan hepsınin abartmıvorum, ı2 13 çocugu var Yaşhlar 25 30 çocukla ogunç auyuvorlar Çocuk ne denlı çok olursa o olcüde saygı kazamyorlar Gebe kalınca kendılerine soylenen «în şallâh ıkız olur » dıleğını iıc sitc ışıtırler Bu ıstedıklerınce rok çocuklu b.r aıleyı nasıl geçındırdıklerıni kendılerine sorduğum zaman «Bunlardan kımılerı olur gıder» dıvorlar Bu da olu yor Pek üzülmuyorlar gıbi ;o rüntıyor «Allah verdı Allah aldı» dıvorlar ŞefKatlerım OK çocuk vaparak kanıktırıvor'T (tatmın dıvorlar) Fransız elçı nın eşı ıle ben de bu gelenege uymaya zorunluyuz «Bu ülkenın kadınlarında^jp çok hoşuma gıden bir ı!unıînaa, jıızde kadmlarm çocuk •j^gTj duktan sonra uğradıkları vık.n tıdan onların korunmuş kalmalarıdır Çocuk dogurduktan 15 yün ıçmde her turlu *op!an*ılarda bulunuvor suslüklerıni takınıyor, venı gıysılerını gıvıp goretlcre (zıyaretlere) gıdıyorlar Yalnız, bu bakımdan ıklımm bır ozel lıgı olması gerektığinı ve beni etkilemesıni dıliyorum » Yılını ctza «Turklenn vasalarmda bır kaç madde var kı, pek beyemvorum Bunlar pek usluca (akıiuca) oldjgu gıbı, bizim onemlı yasa mızdakl bır kaç onemli maddeve benzer buyuk bır dıkkatle uvgulanıyor Ingıltere'de vaban cılar çok kez sürçumlerıvle 'ka bahatlanjle) yalanları atlatmalanvle ogünurler Burada ıs» yalan bır şey olduğuna kamş getırılınce, yalancınn alnma kız gın demır basıvorlar 3u ya^a bızde de uvgulansa ne çok eu ze! alınlann bozuldugunu goru rüz Ne gökçen efendıler (rcn tilmenleri kaslarına dek ıneces takma saç yaptırmak zorunda kalırlar » "Bu yasa bizde uygulansa ne çok güzel alınlann bozuldugunu görürüz. Ne gökçen efendiler takma saç yaptırmak zorunda kalırlar istediklerince çok çocuklu bir aileyi nasıl geçindirdiklerini kendilerine sorduğum zaman «Bunlardan kimileri ölür, gider» diyorlar. Bu da oluyor. Pek uzülmuyorlar gibi görünüyor. «Allah verdi, Allah afdı» diyorlar. ma«Eger bütün Ttlrlc gltaellert kendısı gıbı ıse erkekleri rahat bırakmak ıç»n tek çıkar ,0i hepsını de gozlerden saklamalı;» dedım ve şunları ekledım:«Bayan, slzmki olçüsunde gokça bir <ilz Londra'da Parıs'te ne gUrultUler koparır1» Fatma Hanım gökçen (zar'f) bır olçum ıle karşüadı «Bu sozünüze ınanamam; eğer yurı'unuzda güzellık. dedıgtniz r Ji. oylesme begeni ve ilgi görmü» olsaydı. sızın oradan çıkmanıza, hıç olanak bırakılmamaü ıdı .» Cariyeler Yalancının alnına demir basıyorlarj, FOTOĞRAF: ARA GÜLER yakutla bağlanmiîtı Saçlan hep yor, önden bUyük bır özlem île zumrüt ve elmas ıgnelerle süs soz edıyordu Sultanı (5) lenmıştı Bılezıulerı elmas'ı Par Vıtırdık"en sonra tam bır jıl maklanndakı juzjk gordugum sokağa çıkmadım Zaman biT olvnjzuıcıer'n en buvuğu ıJı Bun çuje dek acımı ızaUtı ama rsflara deger biÇmevı kuvumcular ta geçnez /.ı b r kaç gun Sul bılırler taa Ingıltere de<ı tr.ş tanım iç.n goz yası dokmeyeyım» ların degerıne gore, Sultanın uze dlyordu rındefaler en az yuzbın îngılız Bu sozler vapmacık olamazdı, Lırası degermde Şuna inanıyo üzüntusu yuzunden bellıydı. Ne rum kı, Avrupa'da bunların ' a var kı, nezaket ıçın sen gorunnsı degennde suslugU \ 'ınan meye çalışıyordu » Burada bır kralıçe yoktur. împaratorıçe Hanımın süslenme, kosunna mızın süslüklen çok gokçen \e (tuvalet) eşvasını ve olagan guzel ise ue, Sultanınkılenn ya tu degerdekı kürklermı anlatınında gerçekte pek zavallı ka yor ) hr «Hafıze Sultandan izin ıstedıSultan beni akşam yemegıne alıkoydu Ülkenın geleneğı uzre ğ m zaman, Sadrazamın hanımıbırer birer 50 sahan et geldı Bu nın evınde oldugu gıbi, elıme nu pek sıkıntılı buldum. Sofra gul suyu serptıler pek çok guzel takımının ustunlugü, güzelhgı bır ışleme çevre verdıler Sultanın süsune uygundu BıçakCarıvelermın sayısı 30 a ÇIKIlar hep altından, saplan elmas yordu Içlerınden on tanesi olatı Dıkkatımı en çok çeken, sof ğan üstü güzeldı En büyugu 7 ra ortusu ve peşklrlerdı Bunlar yaşını geçmıvordu Bu kuçük ipek ve sırmadan çıçek ışlemelı kızların hepsı de çok guzel ve bır tur bezdendı, bu tılkede 'a pek gokçen gıyınmişledı Anlapılan en guzel çevrelerden ia .a dım kı, Sultanı avutanlar bunlargokçen ışlenmışlerdi. Onlan ıç dı Ne var kı, kendısme pek pahatenlıkle çok acıyarak kullandım. lıva mal oluvorlardı Bu yaşta bır Yemeklerde verilen şerbet de kız 100 tngılız Lırasından aşagı kapaklan ve tabaklan kabartma satılmaz Dalgalı saçları hep çıaltından çını taslarla getırdıler. çek ve çelenklerle suslU başlık gıjımlen s ı r m a 1ı Yemekten sonra, altın lege^ 'er laı ve yemekte kullanılan peşkırle kuınaştan Sultana dız çokerek rın tıpkısı havlularia su getırıl kahve venyorlar Elıni yiıtamak di Elımi yıkadıktan sonra bun iç;n su getırı>orlar Yaşlı carılara sıldım, ne var ki bunu da yelerın en onemlı ödevlerınden kıyamadan yaptım, daha *^nra bırı de bu kuçuk kızları yetışda altın tabaklı çıni fıncanlarla tırmek, onlara nakış oğretmek; hanımlarının oz çocukları ımış kahve getırıldı. g'bı onlara hızmet etmek » Sultan bana oldukça, şen "bründü, hep büyuk bır ıncelıkle Kişilik, tıdık. guzellik, miak gbrüştu Saray konusunda kendısinden kımın bılgıler elde etmeK « Bır harem daıresıne ^ırdim. ıçın bu elverışlı durumdan a Burası kışlık daıre, dogramaları rarlandım 'Burada aldıgı bıl tıpkı Türkıye'den Ingıltere've gılerı açıklıyor ) getirilen çekmeceler gıbisedef, «Hafıze Sultan, Sultan Musta çeşıtli renkte fıl dışı ve zevtın fa'nın adını andıkça gozlerı dolu agacından kakmalı Dmarlar çl a>3ğa kalktığımda başıyle selâmladı Kendısının çok guzel bır kadın oldugu uzuntusunden erken soldugu gorüluyordu. G'jsısı ojlesıne değerlı ıdı kı, sıze bunu betımlemeden (tasvır) edemıvecegım Arkasında (dolama) denen bır gomlek \ardı Bu gomlegın kaf tandan ajrımı kollarımn dsha nzun ve yukarı doğru sıvanmış olmasıdır Rengı kırmızı, yaka sndan eteğme dek, boylu boyu ra ve kollarının çevresı çok çok nce ve gokçen,buradakı 1 a oınlann giyeceklerındekı dugmeler oîçusundeırı elmasıarla suslü Bunlar bırer nohut bu•>uklüğünde dıyebılırım. Bu Hafiıe Sultan, gorkem ve riugmelerın üzerıne tıpkı bır İçten bağlılık prensın yıldonümu torenlerınde gıyılen gıysılere konan altın sus«Dort gun once vem bır go rette (ziyarette> bulunma': i :n ler bıçımınde ırı elmas süslukler Gdmlek, daha kuBeyoğlu ıle Istanbul arasmdakı sarkıyordu denaden geçtım Bu goretımde çuk saplan irı elmaslarla suslu ıkı ıgne ıle kemere tu'turuldunjanın en merana değer şeyle rını öğrendım Rahmetlı Sultan mjştu tç gomlegı baklava bıçıMustafa'nın sevgılı eşı Hafıze mınde ıkı büyuk elmas dugme ıle duğmelenmıştı Kemen rok Sultanı goete gı'tım Hafız« Sultan 15 yıldan berı genış ve baştan başa elmaslarla kendı saravında oturujor K.rrse suslmdü Boynunda üç dızı var nın goretmı kabul etmek ıste dı kı dızlerıne dek ınıyordu Bın mezmış Hın<;tıyanlarda hele 21 ırı mcılerden yapılmıştı, ucunda vaşmdakı dul kadınlarda pek bir nındı yumurtası bUyüklügunde bır zıımrüt gorüluyordu. rastlanmayan bır dıreşme ıle su reklı bır vas ıçmde Oysa kı, Ha Oteriısı soyu yeşıl, her bın 5 6 altın kalırüıgında zümrutlerden fıze Sultan daha 36 smda. Ya nmda korunması ıçn, hıç bır vapılmıştı; hepsı de bırbırine yapıştırılmış ve çok güzel duzenharem ağası vok lenmışti Üçüncusü yusyuvarlak Kendısını gormeve g'ttığımde urak zümrütlerdendi Küpelerın benı buyuk bır odaja ddılar Odanın boyunca, çevresı açık parlaklıgı obür süslenn h.piini soıgede bırakıyordu Her bıri armavı jerı gumussu kadıfe krp lı ak mermer utunlarla susla mu' bıçımınde ve bırer fmd'bj>u<lugurde ıkı elmastı. Başlıbır mmder \ardı Yastıklar gının çevresınde çok parlak 4 yıne o kumaştan Sultan gelın d.zı ıncı vardı ki, bundan daha ceve dek oturmamı rıca ettıler Ben karşısına çıkar çıkmaz a>a ıjısı ve guzelı görülemez. (Her ga kalkmak zorunluğunda olma bırınde dort dızı yapılabilecek mak ıçın bovle kabul etr cvı ıncı vardı l Bu d.zılerın her bırı, duşunmüş olacak O gelınce, çeı'resı 20 elmasla süslü ırl bır nl kaplı, tavanlar yaldızlı, yede en guzel halılar serılı Işte Edırne'de tanıstıgım sevgılı dostum guzel ı'atma Hanın m daıresı bovle Dun kendısını gorete (zıyarete) gıttını, gozume eskısınden daha guzel goründu. Odasınm kapısına dek geldı, beni karşıladı Çok ince bır olçam ıle elıni uzattı Kendısını me'eklerce guzelleştıren bır ıfülümsemeyle «Hırıstıyan kadınlar ıcm içten bağlılık (vefa) azdır, derler Bana Edırne'de pek çok ıçtenlık gdstermıştınız Ama >en sızı hıç goremeyecegim nıyordum Şımdı anlıyorum kı, hosunaza gıtmek mutluluguna ermışım Sızın ıçın kadınlarımıza reler soyîedığımı ışıtsenız, sıze dost olmak sanına layık oldu*u(S) Bu Sultan II. Mustafa dır ma manırsınız» dedi. (16M 1701) 4 devletle bırBenı mınderın koşesme oturtden başansız savaşlar vatu öflenden sonrayı hep onunla pıldıçı hir zamanda, 31 vagoruşmekle geçırdım Hafıze ılsında Pıdışah olmuştur. tan otekı Turk kadmları gıbi îlk zamanlarında ivi çaba doguştan gonul alıcı (nazık), ve vieıtlıh eosteıip ordusuama davranışlan bır az ısti eiıın başında lava^malara rek, bıhnçlı, evrenden uzak vaVatUmıs in vığltlık ve çaşadığı davranışlarından bellı olubalar go«îtermıs başarı kavor Fatma'da ıse bır uyl" uk 7anmış ne var Id, sonragonJl alıcılığı var, duruşu bile dan gevşedifri ıçln. derlet gonle saygı ve sevecenlık (şefdaha bu\uk haşarısızlıkkat) aşıh)or. Şimdı artık Türklarla Avrupa'da buıık çevı anladığım .çın onun du^utnpraklar vitırmıs 1899'rtanuşü uzerınde bır kanı edın'biki Karlofça Antlasması ile lıvorum Duşünüşü de guz»llığı artık tumden erıleme olçüsunde yuKsek Patma Hanım basuımı?tır. Şejhulıslam kendi ülkesının eeleneklerım een yiiksek dm vetkisl ğenmekle bırlık*e, başka ulkeolan kotö bır adamın »n. lerınkını de ogrenmeye SK ılgı runden çıkan bır avaklaıv duyuyor Pu konuda tek vanlımada tabttan ındırılmis, 4 lıgı yetersız dusüncelılere bırakıav sonra da olmüştiır. >or Onu hıç görememış ve enımle bırlikte bulunmasa bu Y A RI N : mutluluga ve onura eremeveceıc EVlÂÎLIK olan Ru*n kadını Fatma Hanımm guze lıgıne davranı^larındaDlZELTME kı ıncel'ğe. soyluluğa öylesıne Oııcekı ounkd tayimızâa geçen bavıldı kı, şaşkınlığından .lıç ağ tlarco Polo acı lan Batuta o'acak zını açamadı Fatma Haru tır. Dmeltır ozur dılerız «Beyof Iu 16 mart 1718 .. Çarlyeler ıçın, elbette benden ozel bir göruş beKİersmız Ne var KI, Hmstıyanlar'n vaptıklan p oı, sıze bunların durumlarını kcrlcunç olarak betımleyemeyeceğım ^tasvır edemeveceğım). 'ruric değılım Ama, kara yazılı canvelere burada gosterılen ınsanlıgl da ovmekten kendımı clarta*. Burada canyeler doğulmez Jtsaklıklan bence her ülltedekınden daha sıkıntılı degıl. Kendilerıne para verılmezse de, gıvımlerıne yapılan harcama, bizım hıametçılerımıze verdıgımız parayı çok 4eçer Olasıdır kı, bana burada erkeklerın, toıdınları kdtu düşunlerle satın adıslannı sovleyerek karşı duracaksını^. Ama Iırıstıvanlığm buyuk kentlerınde bu durum bundan da v a da mı az genel, ve daha mı az açiıcça bır bıÇimde satın alınıyorlar' «Burada takıları, susluklerl (mucevherlerı) kadmlardan guzeıhk alırlar, yoksa onlar kadınlara guzellik veremezler » « Turk kocaya varmış ıca ruhlu, guzel bır îspanvaiı kadınla dost oldum Çok yu*sek duşunlu ve ertemlı bır kadın Başından geçenler oek aşılacak şevler Oylesme kı, sıze ulaştırmastan kendımı alamnomm Elımd"*n geldıgınce dosdoğru anlatacagim » (Burada onun asıl tutsak olduçunu, Türk arr.ıralının onu nasıl ozgur bırakmak istedığı halde onun Türkıve'de kalıp amıral ıle evlenmeyı ve* tuttuğunu (tercıh enığını) anlatıyor) « Tum TurKİere ozgü olan yuksefc gonulluluge, vtıce ruMuluga vuruldugundan ben onu bağışlanmayı haketmış gordum » RTH DiSi BOND