Katalog

Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi SERBEST SAHA DOViZ GEtıR VE Ekonomi GiDERIİRİ Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Milliyetçi Cephe Hükümeti dövize ULUSLARARASI PARA FONU'NUN ISRAR ETTıGı DEVALUASYON çevrilebilir KONUSUNOA CıDDı ADIMLAR AÎMAYAN MıLLıYETÇı CEPHE mevduat HUKUMETıNıN ONUMUZDEKı ONEMLı borçlanması GUNLERDEBEKLENıYOR.KARARLAR ALMASI dışında 360 milyon dış kredi kullandı (Milyon Dolar) ı«ri4 \ü« Dovz Gelırler Ihracat Işcı Iransferlerı Cı^erlerı Dovız Kredıler Konscrsıyum Dıgerıerı Dovız Gıderler 1362 13M 8^6 37 6 7 6 0 10,7 26,3 3971,3 Mıllı CEPHE HÖKÖMETİ DIŞ BORÇLANMANIN ÇOK BUYLK BıR BOIUMUNU ULUSLARARASI PARA FONUNDAN SAGlADl, BıR ıLKE OLARAK PARA FONUNUN BU KADAR BliYUK KREDıYı ANCAK EKONOMıK VE SıYASAL ALANDA CıDDı ODUNIER KARJIUĞIHDA VERDıGı BıLDıRıLıYOR. ( 1 Ocak 13 Arahk) J563 9 1975 Tılı (1 Ocak 5 Aralık) 4431,9 1225 1 1212 8 1994 ö 359 6 4İ 3J5 3 DÖVİZE ÇEVRİLEBİLİR MEVDUAT DÖVİZİ BRÜT DÖVİZ REZERVLERINE YAKLASTI Aralık avının ük haitası içınrie brut dovız rezervlermde H 2 mılvon dolarlıs bır azalrna kavriedılmıştır Dovıze Çevrilebilir Mevduatlar joluvla gelen dovızlerde ıse 17 mılvon dolarlık bır artış olmuştur Foylece Turkıve' mn brut dovız rezervlert ıle kısa vadelı borçlanmalardan olu şan Dovıze Çevrüebıhr Mevduat aovızlen bırı bınne çok vaklaşrrıştır Kısa vadelı ve guvence den voksun DÇM dovızlen Turkıve'nın brut dovız rezervlerınn vuzde 97'smı sağlavan bır duze je ulasmıştır Merkez Bankası'nın son haftalık durumunda, Turıcıve ae >enı ve onemlı ekonomık kararların vaklastığını gosteren ısaretler bulunmaktadı* Bunlardan bırısı ozel ke=ıme açılan Merkez Bankası kredılenndekı artıstır MC Hukumetı kurulduk tan sonra DÇM kanalıvla gelen dış kredılerı kullanan ozel kesım Merkez Banka<=ma reeskont ıçın venı senetler soturmemeve başlamıştır MC Hukumetı'mr kurulmasndan sonra DCM kredılennm varattıfrı genış olanaklar ıçınde ozel ke'imın \lerke7 Bankası ndan borçlanması azal mıştır ^ r a k son haftalar ıçıncıe bu eğılım tersıne donmuştur. Ozel kesım tekrar Merkez Ban kasfndan borçlanmaja bişlamıştır. Son hafta ıçınde de rees 5038,0 3814 b 1 0 1 => MERKEZ BANKASINİN OZEL KESıME AÇTIGI KREDıLER ARTIŞ. GOSTEROı SON HAFIA 1Ç1NDE REESKOKÎ YOLUYLA OZEL KESıMl AÇILAN KREDıLER 1 MıLYAR 300 MıLYONA YUKSELDı. AKTIF MERKEZ BANKASI HAFTAUK DURUMU (Milyon TL., Reıervler Milyon Dolar) 28.3 1975 2S 111975 (M.C Hukumetı) (Geçen Hafta) 16 999 39 601 8 920 14 631 3<J 061 117 212 411 »47 1 W3 6 541 27 buO 41221 1U664 %U1 930 6 512 1975 (Son Hafta) 15 562 38*71 b«3 1Î197 39 263 117 196 421)08 44» 4 b30 28 137 41 473 974 3 .1116fi fi 946,0 Ithalâ'. Çıkışları Devlet Borçları DıŞerlerı Altın Dovız Rezervi 3114 9 75.8 78U,6 1667 7 1121 9 1158,1 Derrurel başkanlığındakı MC Hukumetı 1975 yılında, 947 mılyon dolarlık Dovıze Çevrilebilir Mevduat borçlanması dışında 360 mılyon dolarlık dış kredı kul lanmıştır. Gecen ııldakı 37 mıl von dolarlık dış kredıve sore gerçekleştınlen bu çok buvus dış borçlanmanın çok burtK bır bolumu, Uluslararası Para Fonu'ndan saglanmıştır. Suleyman Demırel başkanlığındakı MC Hukumetmın dovız pelır gıder tablosu Ecevıt Hu kumetının sorumluluftunu yüklendığı 1974 yılı dovız gelır gıder tablosuyla karsılaştırmaH olarak, yukanda corulmektedır Tabloda sadece serbest dovız sahası ıle vapılan alışverısler gozetılmektedır Serbest dovız sahası, ışçı transferlerı, dıs kredıler, DCM dovızlen gıbı kalem lerın tamamjvle ıthalat ve ıhracatın yuzde 9(i'ına vakın bır bolumunu kapsarnaktadır Ikı donemın karşılaştınlma sında, 1975 yılında ıhracat ve ışçı transfennın geçen vılın gerısinde kalmasına e* olarak do vız gelırlen ıçınde «dıge'len» olaras gostenlen kalemın 1975 yılında bır oncekı vıla gore çok bjvuk artış gosterdıgı sap tanmaktadır Bu artış, MC Hu kumetının uvgulaTia' a kovdueu Dovıze Çevnlebılır Mevduat he saplan ıle gelen dovızlerden dog maktadır Bıınun dışmda ıkı donem a n s^nda buyuk farklardan bırısı de dovız kredılerınde ortaya çık maktadır Ecevıt Hukumetmın ıhmal edılebılır olçude d'ş kre QI kullanrrasına karşılık. MC Hukumetının Uluslararası Para Fonundan aldıgı kredıler 35U raılyon dolara vaklaşmıştır Bır ılke olarak Utuslararası Para Fonu bu kadar buyuk kredıvı ancak ekonomık ve sı\asal alan da cıddi odunler karşılıgında vermektedır MC Hukumetı, şımdıve kadar Uluslararası Pa ra Fonu'nun ısrar ettıgı devaluasyon konusunda cıddı adım lar atmamıştır Yakn eunlerde \a bu adımları atnak * a da hu kumetten a\rılmak seçeneklen ka<şısında kalacaklır Tabloda gorulen altın ve do \ız rezervler, Vericez Bankasının nattalık duramundaKi doMZ rezervlerı ouvuklukıenne uv nidmaktadır Farklılık. vukarı dakı tabloda ver alan dovız re zervlen rakamımn ozel banka larda tutulan dovızlerı de ıçer mesınden ılerı gelmektedır Cumhunvel tarıhmde ılk kez ol mak uzere Ecevıt Hukumetı za manında Merkez Bankasının te kehnde olan davız tutma vet kısı, ozel bankalara da verılmış tır üzel bankalann elındekı do \i7ler Merkez Bankasının haftalık durumunda gorulmemektedır OZEL BANKAIAR BıR HAFTA 1Ç1NDE MERKEZ BANKASI NDAKi MEVDUATLARIMI 330 MılYON DOLAR AZALTTILAR BOYLECE OZEL KESıME REESKONT YOLUYLA AC1LAN KREDıLERLE BıRLıKTE MERKEZ BANKASI NDAN OZEL KESıME KULLANILAN KAYNAKLARIH TOPLAMI 2 2 MıLYAR LıRAYA kont yolujla ozel kesıme açılan kredılerde 1 mılvar UM mıljona jakın bır artış olmuştur. Son hafta ıçınde Merkez Bankası ışlemlenndekı onemlı degışıkbkler bundan ıbaret degıldır Merkez Bankası'ndakı banka mevduatları da azalmısti' Bu azalma ıçınde 930 mıljonluk bır lh 549 29 392 8 735 15 Î41 12 Wı5 TOPt AM AKTIFLER 80 347 32 055 Errhsıon Dovız 227 M B Mevduatı 3 794 Mev MjnzaTi Krş 2? 142 26129 D'ger Pasıfler Brut Rezervler 1323 0 4 7ü ,0 \'et Rezervler DGM Hes Dovız Krd 120,4 Altın r Do'iz Kamu Kredılerı Ozel Sektor Kredılerı Tarım Kreaılen Dıger Aktıfler PASIF bolum ozel bankalara aıttır. Ozel oankalar bır nafta ıçınde Merkez bankası ndakı mevduatlarını <)Ti mılvon dolar azaltmışlardır Rovlece ozel kesıme reeskont volujla açılan kredılerle bırlıkte Merkez Pankası'ndan ozel kesımce kullanılan kavnakların toplamı 2 mılvar 230 mıl YORUM "CUMHURİYET TURKIYE DE favst orgutler ve scrmaye parlılerl kavram ve slogan sıkıntısı ıçınde. Bırıbırı srkasından venı sloganlar denıyorlar Bırara •hurrıyeilerı ortadan kaldırma hurnyetı kavratnını kullan* dılar Sonra sson Turk devletı» sloganı ortaya çıktı Kendılerıyle bırlıkte bu sloganları da eskıtlıler Şımdı tCumhunyel duşmanlarıı modası başladı. Şımdı bu modanın ustune yurumenın zamanı CUMHURİYET dusmanlan isnadı, ılerıcılerl, d«vrımcıleri ve sosyalıst lerı ılgılendırmeı. Turkıye de ve dunyada, ılerıcılerın, devrımcılerın ve sosyalıstlerın cumhurıyet dusmanı isnadı karsısında almganlığa kaDilmasına ımkün yok Dun yoktu, bugtın de yok. 1930 yıllarında Ispanya da cumhurıyetı, anarsıstlerden konıu nıstlere kadar uzanan bır ılerıcıler yelpazesı savundu Bunun ıçın kan dokuldu Kanlı ıç savası, cumhurıyet dmmanı faşıst ler kazandı BuQun Ispanya da cumhurıyet dusmapı fasıstler, krallığın «lıbaral» mırasçısını bır k«nara ıterek fasıtme ya*kımnı kral seçtıler. BUGUNUN dunyasında so^yalısi bır çok toplum var Bunlarn hepsınde cumhurıyet yonetımı gecerlı Kuşkusuı burjuva cumhurıyetı degıl. Bazı toplumlar ıçın burjuva cumhurıyetı gerıde kaldı Bu bır gerçek Ama unutulmaması gereken baska geıçekler fo var. Yakın larıhın ılk ve en buyuk cumhurıyet devrımının olusmasında, ılk buyuk burjuva devrımınde, ılerıcıler burjuvalardan daha etkın bır rol oynadı. 17(9 terumuzundan hemen sonra buyuk burjuvazı, kral ve soylularıa anla^ma yollarını ararken Mıllı Meclısın solunda oturan ııolcular», krallıga uzanan koprulerı yıkmaya çalısıyorlardı DUN OLDUGU gıbı bugun de cumhurıyetı kuranlar, cumhurıyetı koruyanlar ve gelıştırenler, yalnızca, ılericıler. Cumhurıyet dusmanlan ısc, başkaları. Bu başkalannın kımler oldugunu anlamak içın ılk buyuk cumhurıyetın ne ıçın kurulduğunu hatırlamak ge reklı Fransız Mıllı Meclısinın, 1789 hazıranında kralın ıradesıne karşı toplanan ılk Mıllı Meclısın ılk yasama kararı, vergı koymak yetkı ve gorevinı yurutme organının elinden almak oldıı Cumhurıyet, 0 zamana kadar kralın elinde toplanan vergı alma yetkısının, yurutme organından alınıp, halkın temsilcılerıne geçmeslnı sağladı. Cumhurıyetcılıkle, cumhuriyeti korumakla yurutme organının keyfı vergı koyma alışkan'ıklarına son vermek arajında çok yakın bır bağ var. TURKIYE DE cumhuriyet duşmanlıgı akımları ararken, bu bağın seruvenine dıkkat etmek gerekıyor. 12 Mart'tan bu yana Turkıyede, yasama organlarının vergi işleri ile hiç uğraşmadığı gorulu Yalçın KÜÇÜK von lıra'a ulasmaktadır. Tabloda goruîmemekle birlık te bu onerrlı ıkı degışmenın dı şmria, 5 aralıkta b'ten haftada ıthalat tçın Merkez Bankası'rır vapmış oldugu transferlenn 125 7 milvon dolara ulaştıgı oğ remlmıştır Bır haftadakı ^ î 7 mılvon dolarlık ıthalat transte rı «ıvria 5 U mılvon dolann us 0 tunde bır ıthalat hacmını poster mektedır Avnı halta ıçırde ıh racat 22 8 ve ışçı transferlerı 2iı 4 mılvon dolaT çevresınde gelışır ken nhalatın 12ı 7 mılvon dola ra ulaşması, ıthalsta buvuk bır hüeum anlamma gelmektedır. özel kesımde ortava çıkan ve Merkez Bankası ışlemlenne van sıvan bu uç ğelısme, bır son ıç dogurmaktadır Özel kesım ya kın bır zamanda gerçekleştırıl» cek bır devalüasjon beklevışı ıçıne s'rmıstır llhalita hücum ozel kredıler İçın Merkez Ban kasına başvurmak ve ozel ban kaların Merkez Bankasmdakı mevduatmı azaltmak hep avnı anlama gelmektedır Çunku devaluasvonla bırlıkte ithalât im kanlan daralırken kredı sınırla malanna gıtmek de zorunlu ol maktadır. Koalısyonun eeleceğı ve om ründen emın olmayan Cephe Hu kumetı'nın yakın bır zamanda devaluasvonu gerçeklestırip gerçekleştırmeveregi bılınmemekte aır Fakat brut dovız rezervlerı ıle DÇM arasındakı ılı>kınin tehlıkelı bir noktaya ulaşüğmdan hıç bır kuşku duvulmamak tadır Bır ulkenın brut dovız re zervlennın tamamına yakın bır bolümunun kısa donemli DÇM dovızleri ıle sağlanması hem ıç ekonomi ve hem de Turkıve"ye borç verenlen İçın çok nsklı bır durum sayılmaktadır. DÜŞMANLARI,, BURADA onemlı bır nokta var Onemli olan bu dovizlerın geri çekılıp çekılmeypcegı degıl Oneml' olan n»s3Dların gcrun^mu Onemll olan Turkıye'nın dovız bılarcosunun bu acıklı gorunumu. Boyle acıkh bır durunıda Batı fınans merkezlerının, buyuk bır katı yureklılıkle, dovızlennı gerı cekecegını beklememek qerek Beklenmeyecegını gosteren ısarefler de ırar Demırel hukumetine, çok kısa bır ıaman ıçınde, Uluslarsrası Para Fonurun açtığı yme lcısa donemlı kredıler 300 mılyon doları asmıs durumda Bu mlktar hem Demırel ıçın hem de Uluslatarası Para Fonu lcın buyuk bır basarı Bu bösarının da anlamı «J Bntının ozel veya orpııtlu fınans merkezlerı, Turkıye yl ıflasın esığme getırmıs durumdalar Batının fınsns merkezlerı icın, Turkıye'nın ıflasın esığine getırı'mesı Turkıye nın ıflas ptmesınden daha yararlı Cunkıı ıfHs eden kısıyı veya kurum j kontrol etmek mıımkun d"gıl. Ama iflasıı esıgındekı kışı veya kurum, borç verenlerce ipotek altına alınmıs demek. ARTIK dunya da, Turkıye de gelntı Gelıstıkçe değıstı Değıstıkç* daha ınce yolıar, daha ınce oyunlar ortaya çıktı. Verg! koymak ıcın yasama organlarına gıaıp zaman kaybetmeye, sinir bozucu tartısmaların ıçıne girneye gerek yok. Ustelık yasama organınjan vergı rıkarıldığı zaman bunun «orumluluğu da hukumetlere yuklenıyor Şımdıye kadar cıkarılan veya cıkarılmayan vergilerden dolayı bır yasama organınm gelıstirıldıgı goruldu rau' Enflasyon ise daha ınce btr yontem. Verqiden farkiiz sonuçlar doğıırııyor. Bır de cumhurıyetçılığe ters dusuyor. Cumhurıyet duşmanlığı oluyor. DIŞ borçlar da oyle. Artık riuyunu umumıye adında kaba kurumlara gerek yok. Ustelık Batı kapıtalızmı ve fınans merkezleri ıçın onemlı olan borcun geri alınması da değıl Borç nasıl olsa gerl almır Altın yumurtlayan Kcılerın Batı Almanya'dan gonderdıklerı dovızler var. Az da olsa alacaklılar arasında pay edilebılır. Batı ıçın gereklı olan, Kıbns'ın duğumlendıği su anda Turkıye'nın borçluluk dııygusunun altında ezılmesı. FAŞIST orgutler ve sermaye partileri, «cumhurıyet dusmanlan» sloganını unutsunlar. Unutmazlarsa iyı olmaz. Fasıst orgutler ve sermaye partileri içın iyı olmaz. llerıcıler, devrımciler ve sosyalıstlerın ıse cumhurıyet duşmanlarmı unutmamaları gerekll. Gozden uzak tulmaları gereklı. Cunku cumhuriyeti korumak ve gelıstirmek, ılerıcılerin, devrımcılerın ve sosyalistlerin tarihsel gorevı. Tarihin mlras bıraktıgı bır gorev. Yerıne fletirilmesi gereklı. Adana sigara fabrikası bu yıl üretime başlayacak ADANA AHı yıldan beri ya pımı surdurulen Adana bıgara Faonkası taalıvete geçtıftı zaman Guney ve Guneydoğuda fıltrelı sigara karaborsasınm onemh oranda onlenecegı bıldırılmekte dır. Ilgıhler, Mersm yolu üzenn de japımı tamamlanmak uzere olan sigara fabnkasının. 1976 vı h başlarında uretıme başlayaca gını soylemıslerdır. 450 mılyon lı ' ralık yatırımla gerçekleştınlen | Tekel Sigara Fabnkasına 33 ma kıne monte edıldığı. bunlardan 22'sının fütrelı sı?ara ıtnal edecegı belırtılmıştır. öğremldıgıne gore, Tekel Sı | gara Fabnkası yılda 10 mılyon | küo tutun ışle^ecek ve 7 mılvon i kılo fıltrelı, 3 mıhon kılo fıltre J sız sıgara ımal edecektır Adana Sigara Fabrıkasının ımal ettığı sıgaralar ozellıkle Guney ve Gurejdoğu ıllerınde satılaçaktır. (aa) yor 1972 yılının onemtız bir ıkı vergi yasasının dısmda Meclısler, Cumhurıyet Meclısltrı, cumhurıyetcılıgın temelınde yatan vergı koyma yetkılennı hıc kullanmadılar Yurutme organları, Cumhurıyet Hukumetlerı, Cumhurıyet Meclıslerıne vergı yasası gonderıp bunların cıddı ızleyıcıler' olmadılar. Cumhurıyet Meclıslcrı de Cumhurıyet Hukumetlerı de boyle bır zahmetten uzak durdu. AMA Turkıye de Isler durmadı Yasama organları vergı yasaları çıkarmadı. Fakat genıs ha!k kutlelerının odedıgı vergıler çok arttı. Enflasyonlar yoluyla arttı Iktısatçılar enflasyonu ızorunlu vergı» olarak tanımlıyorlar Gerçekten çalısan kutleler ıçın yasama organından geçen vergı ıle enflasyon yoluyla alınan vergı arasıpda bır fark yok. Calısanların ucret ve maası uıerıne yuzde 20 oanında yenı bır vergı koymakla, enflasyon hızını yıızde Î0 ye çıkarmak arasında hıç bır fark yok Vergı olarak almanları, l?şvık ve benzerı sıstemler ıle doğrudan doğruya veya baska sıstem lerle rlolaylı olarak, uretım aracları sahıplenne aktarmakla, aynı vşı enflasyon yoluyla yapmak arasında fark yok. SONUÇ olarak arada fark yok Yontemler ıse ayrı Enflasyonlan, yaratmak da onlemek de hukumetlerın elinde Bugun Turkıye'de enflasyonların sorumlusu hukumetler. Dolayısıyla halkın temsılcılerı varsayılan Meclıslerın elinden vergı koyma yetkısını alanlar da hukumetler Dolayısıyla cumhurıyetçı akımlara ters dusenler de hukumetler En çok ters duşen de «cumhurıyet dusmanları» sloganını gunluk hukumet açıklaması halıne getıren cephe hukumeti CEPHE hukumetının cumhurlyetcilığe ters duşen, Turkıye Cumhurıyetını temelınden sarsan «ıcraatu bundan ıbaret değıl Cumhurıyet tarıhı ıle ılgılı okul kıtaplarında da yazılı Turkiye Cumhurıyetı, Turklye'yı *duyunu umumıyeı denılen dertten kurtardı Dıs borçlar, Turkıye'nın sıyaset ve ekonomısmı ipotek altına almıslı Cumhurıyetın kurulması Turklye'yı bu ipotekten kurtardı. Cephe Iktıdarı, Turkıye Cumhurıyetım tekrar ipotek altına soktu. DEMIREL baskanlığındakı cephe hukumetı bu ısı nasıl yaotı' Cevabı, bu sayfada Demırel'ın dovıze çevrilebilir mevduatlar kanalıyla gelen dovızlcı, Turkıye nın brut doviz rezervlerıne ulaştı. Kaynagı, meçhul, bır bolumu yurt dısındakı işçilere aıt. Bır bolumuni'n Mafia veya Papa'ya kadar uzanan kaıanlık ellere bulosmıs otdugu ıddıa edılen bu dovızler olmasa, Tu kıye'nın brut dovız rezervlerı sıfırı bulacak. Eğtr karsnlık ve karışık eller, dovizlerını çekecek olurlarsa, Batı dunyasının karşısında Turkıye Cumhuriyeti «muflis» ducııtnuna dusecek. DERi KONFEKSiYON URETiM VE İHRACATINDA AZALMA OLDU ANKARA Turkıye'nın 19"5 yılmda. den kosele ihracatında bır duşme oldugu açıklanmıştır Tıcaret Bakanlığının yaptıfiı açıklamada, 1975 yılının ılk altı ayında. d e n konfeksıyon urun lerınde bır gerüeme oldugu ve bunun tum derl kosele sanavu urünlen ıhraeatının da azalması na yol açtığı bıldınlmıştır. Buna gore, 1971 1975 yıllarının ılk altı ayını kapsavan deri konfeksıvon ıhracatı soyledır: Ocak hazıran 197l'de 2 mılvon 364 bm dolar. 1972 vüında 5 mılvon 682 bın dolar. 1973'te 12 mılvon 940 buı dolar ve 1974'te 30 mılvon 543 bın dolara ulaşan deri konfeksıvon ıhracatı 1975 yılında bır duşme kavdederek 29 mılvon 946 bıne inmıştır. (aa) Türkiye'de Sanayi, Ticaret ve Ulaştırma Sektörü ile mali kurumların kaçırdığı vergiler giderek artıyor I VERGı KAÇAKÇILIĞI MıKTAR OLARAK BUYUK DEGERURE UIAJTI. 1974 YILI 1Ç1N YAPILAN HESAPLARA GORE, 19 MıLYAR lıRALIK GELıRıN VERGıDEH KAÇIRILDIGI TAHMıN EDıLıYOR HUSEYIN MERT06LU özel kesırnm odedıgı vergüerın Mıllî Gelıre gore gehşımım ıncelemek ıçın, Tarım dışı sektorler'de yapılan hesaplamalara gore, sanayi, mşaat, ticaret \e ulaştiTma sektoru ıle malı kurumların kaçırdığı vergılerm 1962 yümdan bu sana, hem oran ve hem de mutlak değer olarak arttığı anlaşıtmıştır. Bu sektorlerdekı \ergı kaçakçılıgı oranı, ozellıkle 1970 yılm dan sonra daha aa buyumuştur Tarım dışı sektorlerın, şu anda odedıklen vergıler olan, gehr, kurumlar, menkul sermaje ıradı ve saır kazanç vergılerı toplamırun, bu sektorlerın gelırlerıne bolunmesı ıle bulunan Ozel Sektorun vergı yuku, yuzde 5 cıvarında kalmıştır Kamu kesımınde çalışan ışçı ve rnemurların kendı sektor hasılalarına olan oranının, vergı yukunun 19621970 donemınde yuzde 12 oramnda oldugu duşunulurse, sermaje kesımının vergı yukvınun ne kadar duşuk oldufu ortava çıkmaktadır Özel kesımın faahyetlerım kap sıvan sektorlerın vergı yuklerı, I ve II. Beş Yıllık Plan donemlerınde çıkartılan bazı vergı ka nunlanna bağlı olarak artmıştır 1970 yılı sonrasmda \e ozellıkle 12 rrart 1971 \ılı sonrasın da bu sestorlerın vergı vuklerı nın tekrar azaldıgı gorülmekte Jır Bu şekılde, bu donemde tek lar artmaya başlayan vergı ka çar"gılıtı mıktar olarak buyuıt değerlere varmıştır 1974 vııı ıçın >apılan nesaplara gore verYILIAR 1963 SEKTÖRLER VE VERGİLER 25,060 1 Sektor Gelırlen (Sanayi + Inşaat + Tıca ret + Ulaştırma + Malı Kurumlar) 2 Sek'orlerın Odedıgı Vergı'er 1213 (Gelır Karumlar + Men kul Sermaje Iradı + Saır Kazançlar v) 3 Sektorlerın Vergı Yukü 48 (Yuzde) 4 Yuzde 12 Vergı Oranna Gore Odenmesı Gerer.en 3 007 Vergı (x) 1 794 5 Kaçırılan Vergı Mıktarı 59,7 6 Kaçakçılık Oram (Yuzde) (x) 1970 yılından iTıBARiYlE 1964 27,712 TARIM 1965 31251 DIŞI 1%6 37,642 SEKTORLERıN 1967 42,753 VERGİ 1%8 49,638 YUKU 1%9 56,088 (Milyon Tl. ) 1970 63,903 1971 81,480 1972 100,343 1973 132,112 1914 191,309 1,293 1,459 1,755 2,253 2,557 3,059 3,523 4,294 5 100 6,921 9,785 4,8 3 325 2,032 61,1 4,7 3,750 2,292 61,1 4,7 4 517 2 762 61,2 5,3 5 130 2 877 56,1 52 5 957 3 400 57,1 5,5 6,731 3 672 54,6 5,7 9,586 5 9b2 62,2 53 12 221 7 928 64,9 5,1 15,051 9,951 66,1 53 19 827 12 907 65,1 5,1 28 6 % 18,911 65,9 1975 yılındaki ticaret açığı birinci ve ikinci planların toplam açığından fazla • SON UÇ YILDAKı 6 MıLYAR 115 MılYON DOLAR CıVARIHDAKi Dl$ AÇIGIN 1923 1972 DÛNEMıNı KAP5AYAN 5 0 YILLIK TıCARET AÇIĞINDAN FAZLA OLDUGU SAPÎANDI. ıtıbaren Turkıye devamlı olarak tıcaret açığı vermıştır. Turkıve'nın tıcaret açığı bakımından 1 0 mılyon dolarlık du U van aştıgı jıl, 1952 vüıdır. 1962 vılında 2W mılvon dolarlık du\<IT d>ılmıştır 197J vılmda ıse >0ü mılvon dolarlık duvar gerı de bırakılmıştır Bundan sonra *!caret açıgının gelışmesı hızlan mıs ve mılvon verıne mılvar dolarla ılade edılme\e başlanmış tır Tıcaret açıgı 1974 vılında 2 mılvar dolarkk ve 1975 yılmda da A mılyar dolarlık duvan aşmıştır Cumhunvet donemmden bugu ne kadarkı tıcaret açıklannın ge (Devamı 9. sayfada) ıtıbarei j u z d e 13 uzennden hesapianrr.i'jtır. ÎZMiR'DEN MALT İHRACATI BAŞLADl tZMÎR Izmır'dei dış ulke lere 10 mılyon ııralık malt 'hra catı yapıldıgı oıldırılmektedır Izmir Ihracatçı Bırlıkleri Genel Seıireterbğınce yapılan açıklama va gore, bıra tmalâtının ozunu teskıl eden ve dunyanın her je rınde aranmakta olan bu madde başta Iran olmak uzere Israıl ve Lubnan a satümaıttadır. Yetkılıler, sezon başından geç tıgırnız kasım ayı sonuna kadar Iran, Israıl ve Lubnan a yak'a şık olarak İU mıljon lıra tuta rında 3360 ton çımlendırılmış malt ıhraç edıldığını ve ıhraç çalışmalannm surduruleceğmı bıl dırmışlerdır. (a a ) gıden kaçırılan gelırın 19 mılyar lıra cıvarında oldugu tahmın edılmektedır Yapılan bu he saplama'da, bu sektorlerın en az kamu kesırnınde çalışan ışçı ve memurların vergı yuklen oranma gore vergı odemelen gerektığı varsayımından hare ket edılmıştır. Gerçekte, 1962 1970 donemı ıçın yuzde 12 ve 1970 sonrası ıçın yuzde 15 olan bu oranın, ozel kesım faalıyet lerıne u>g\ılanması da ıyımser bır varsavım olmaktadır Çogunlukla ozel kesım faali jet alanları ıçın hesaplanan bu vergı yuku oranının çok duşuk olmasının baslıca neaenı, 1960 oncesı ve planlı donem de vergı kanunlarında onemlı bır degışıklık yapılmaması olmakta dır Aynca Malıye Bakanlığuım elinde yeterlı denetleme elemam olmaması ve olanlarm da ge rektıgı bıçımde kullanüamama sı vergı mukelleflermın verdı*ı oevannamelenn ancak °« 10 cı \arında bır mıktarmın tetkık edüebılmesı sonucunu dogurmaktadır. Bu mıktarda büe j a pılan vergı ıncelemelerıne gore halıhazırdakı vergı kanunlarına gore bıle yuzde 50, yuzde 6u a kadar, mukelleflerın vergı kaçır aıgı saptanmış durumdadır. Tarım dışı sektorlerın vergı >uklen ve kaçakçılık oranları nın 1962 jılmdan bu yana gosterdıgı gelışım ve ozellıkle 1971 vılından oncekı ve sonrakı gelı şım çok dıkkatı çekıcı olmaktadır Bu gelışmede 1971 vıluıın donemeç yılı olnıası Turkıyenın son vıllarda ıçıne auştugu sı>a sal bunalıma, bır başka cephe den ışık tutmaktadır Buyuyen, venı pazar ve kaynak arayan tuKetım ekonomısme, vergılerle yenı kavnak varatmak mumkun olmavınca, vergı kaçakçılıgını arttırarak kajTiak sa°lamak zo runlu bır yol olmuştur Teşvık polıtıkası, bu jolu destekleven ayrı bır mekarızma getırmıstır Ancak tablodan da gorulduğü gıbı teşvık sıstemı ıle sağlanan kavnaklar, vergı kaçakçılığı ıle sağlanan kaynaklara jetışeme mıştır. 1975 yılı vergi gelirleri 1973 plan hedefinin gerisinde kaldı 1975 >ılı vergi gelırlen üe ılgıli olarak yapılan en son tahnıınler, 1975 vüında ulaşılacak vergı tahsılatının 1973 vıbna aıt plan hedenerımn d^ gemmde kalacağmı gostermektedır Vergı »elırlennde h^deften gen kalma en çok vasıtalı verçl turlennde kendısını gostermektedır Vasıtalı vereı turlerı, tcşvık tedbırlerı çerekçesıyle versl gehrlerınden en çok fedakarlık japılan alan olmaktadır. 1975 yılında ulaşılan uygulama duzevının 1974 yıhnı geçmekle bırlıkte, 1973 yılının gerisinde kaldığı saptanmıştır Plan hedeflerlne gore vergı gelırlennın gerçeklesme oranı, 1973 yılında yuzde 88 ıken 1974 vılında vuzde 76'va duşmuş \e 1975 vılında da vuzde 78 çevresındt olacağı kesmlesmıştır. Tum vergi gebrlerı içmde oranı çok kuçuk olan servet vergılen bır tarafa bırakılacak olursa, vasıtalı ve va'ıtasız vergılerın gerçekleşme oranı bırıbınnden avrılmaktadır. Son yıllarda ortaya çıkan bîr eÇılımle, vasıtalı vergılerm plan nedeflerınden daha çok gerı kaldığı gorulmektedır Son uç yılın ortalaması olarak vasıta<=ız ver^ılerde gerçekleşme oraııı yuzde 86 6 ıken vasıtalı vergılerm gerçekleşme oranı yuzde 75 çevresınde kalmaktadır Vasıtasız vergılerdekı gerçekleşme oranının vukseklığı, carî maaş ve ucretlere vap'lan zamlarla dogru'ian dofruva ılgılidır. Toplu =ozlesmelerle sağlanan carl Ucret artıslan veva memur maaş katsavısındakı artırıtnlar, gelır vergısı hasılatını doğrudan doÇruva etkılemektedır. Vasıtah vergıler ıse sumruk, ıstıhsal, istıhlak ve benzerı vereılerden oluşmaktadır Bu tur vergılerde teşvık sıstemı npdennle uvgulanan vergı bagısıklıklan daha fazla Ptkıli olmaKtadır Bu uvgulama açısından E c v ı t ve Demırel hukumetleıi arasında onemlı bır fark olmadığı saptanmaktadır. Mıllıyetçı Cephe Hukumeü'nın yonetımınde geçen 1975 jılında ulaşılan ticaret açıgı, 1964 1972 yııarında uvgulanan ıkı beş vıllık plan donemındekı toplam ticaret açıgım aşmıştır Avrıca 1975 yılı ticaret açıgı Cumhurıvetın ılk >ılı olan 1923 vüındakı tıcaret a çıgının 8b katı olmuştur. Bu ulkenın ıthalatı ıle ıhraca tı arasındaüi vıllık tarkı gosteren ticaret açığmın bugune kadarkı gelışımı tabloda ozet'en mıştır. Özetlemevı kolavlaştır mak ıçın ticaret acıklan on vıllık toplamlar hahnde gosterılmıştır. Turkıye Cumhunyetının kurulduğu 1923 vüından 1975 yın sonuna kadar peçen 5İ yıl ıçınde toplam ticaret açıgı 10 mılvar 66'î mılson dolar olmuştur Bunun 4 mılyar 549 mijyOn dolan, 192^1972 donemını kaosavan 5€ yıllık ticaret açıgını ıçermektedır Gerıye kalan uç vıldakı açık ıse 50 yıllık açıktan fazla olmuştur. Uç vıllık ticaret açıgı 6 mılvar 11T mılvon dolar çevresındedır 1975 yılı ticaret açıgı ıse ellı üc vıllık tıcaret acjısının vuzde 29 unu oluşrurmaktadJr. Toplam olarak tıcaret açıgı yer^ne tıcaret tazlası veren, baska bır devışle. ihracatın ıthalâttan fazla oldugu tek on vıllık donem 1933 1942 yıllan arasınl kapsarnaktadır l'Mfe vılına kadar TurSıye'nın dış tıcareti. bazen açık ve bazen de fazla vermektedır Ancak Turkıve Ctımhunsetınin Batı dunvası ıle ekonomık ve sıvasal baSlarını eelısurmeje başladığı 1947 yılından CUMHURıYET DONEMıNDE TİCARET AÇlGl (Bın Dolar} T l U a ' (On ıün (On >On yıl) nl) yıl) yU» . Ttcarct açığı L527U>,3 + 144835 1 1851J7.7 1348671,8 1923 1°3J 1°43 1953 196i 1923 1973 192J 1Ö7İ 1974 1975 1923 1932 1942 1952 1962 1972 ıün yılı 3007066 0 1972 fhlll yıM 197S (ÜÇ Vll) 1975 (Ellı Uç yıl) yılı yılı jılı yılı .. ... 4S4H9SB7 b!145<M,l H)hhJ4hl,8 ,K9U1,8 2.J45371.3 3100000,0 36081,8