Katalog

»ÖRT CUMHUR1YETT 3 Kasun 1S7« KEK MİÎıN ?... BîZ İfoltf CAHil LÜZUMLU OLANIM , siı i.. BîLEN Kft(A jMfAN ZAAFTAN AEDULCANBAZ TAÖİAf YOK. yALMH îüyük Jsturalar Şakir BALKI Am*rflcalı ile. Harold P. Camp... Holdin? için bir Tır yonu nıakarna aldım. Makarna ha? İyi biliyor musun ki ma'ssrns oldugunuT Nasıl bilmem ki, elbette biliyonım, Savcı Bey! Savcı gUldü. Tefeciıun yaka paça edildiğini hemen öğreıini Zampik ZeyÇok key.flencü. Adliye binasımn yolunu tuttu. Sorgusu devatn edıyordu. Savcı: Bir Tır kamyonu dolusu makarna na3il oiur da Am«n sıgarası oluverir, sen bıınları bana anl»tma. Beşir Bey?.. Başladı Kem küm etmeye.. 5avcılık odasının yanmda. Tıcaret Mansçvnesı hikimînın ı bulunuyordu. Zampik Zeynel orada oturuyordu. Aklına i Zampik Zeynel'in «Ben senın başına S;r çorap orevım iküz kafan yerine gelsin» sözleri. Kıs kıs da güiüyordu. Vazı makınası Dasladı tıkırtamaya: K... Bir kamyon kaçak Amerikan sigarası... Türk Ceta K»jn 56/4 maddesıne göre fiil sabit olduğundan... Adı geçen...» Tefecinin gözlerı büyüdü, aklı kanştı: Zeynel Bey ile bir telefon görüşmesi yapmam mümkün Savcı Abidin Fikri Beyefendi?.. Santraldakı hanım, telefonu Ticaret Mankemesi h&kirninın iina bağladı. Zeynel Bey... Şey, Beyefendi... Beni tutukladılar... Mala işı.. Alooo.. Zeynel Bey!.. Savcılığa kadar gelir mismz?. Tefecı Beşir.. Başıma bir belâ geldi, Zeynel Bey.. Duoldum, sizi befcliyorum, hemen teşrif edın. rica ediyo Bu telefon görüşmesinden az sonra Zampik Zeynel savcılı;eldi. Merdivenlerde tanıdık tanımadığa bol bol selârn verDnun bunun ellerini sıktı. Sorgu odasına girdi.. Tefeci Beı suratı bir karış dikilıyordu. Zampik Ze>nel'in içeri girli sörunc*, Tefeci az da degişti. Yüzündeki o asüdık gitti. ıpik. savcı Falakacı A. Fikri Beye: Aman Beyefendi, dedi, hayır ola c«nım... Birim Tefectinli kusur mu etti ki? AUah AUah... Falakacı: Çok üzgünüm Zeynel Bey, diye sozlerinl sürdUrdü. N« k ki büyük bir kusur etti. Kusur da degil, kanunları nizamçiğnedi. Bu yapılan iş suçların en büyügü, on seneden baç. Bir kaçakçılık ki eşinı misaiinı memlekeumizde bulmak nümkün ola?. Bir kamyon Amerikan sıgaratu Ue yakalandJ. jrü attık ıçeri... Dıişünceli düsüncelt sordu Zampik Zeynel: Bu işin üzerine bir sünger çekmek mümkün değil ml ac»sayuı Savcı Bey? Tefeci gibı sayılan s«vilen ve parumızın ileri hatlannda yıllarca çalişmış bir arkadasımı kurtarmanıizden en ıyi dileklerimle rica ediyorum. Bağışlamak büyükı şamndandır.. Gelin siz şu «bir kamyon sigarayı» bir paket ra diye tutanağa geçirin. Genel Başkanımızın kulagına giderju haber, hiçbirimize iyi gbzlerle bakmaz, malum ya seçünde var... Gel etme eyleme Fikri Beyefendi, siz gün görmüş rrvsmız, bağışlayın bu bizim suçumuzu! Ben de suçluyum bu Falakacı Fikri Bey başladı «Estağfurullah...» çekrneye. Zampik Zeynel, dönüp dönüp Tefeciye bakıyordu. Onun da u ter ıçinde kalmıştı. Savcı ziie bastı, ince yüzlü bir hanım kız girdi. Makinenin ına oturdu. Falakacı Fikri Bey de başladı: .... Yapılmış olan ihbar çok sıkı bir araştırmaya tabi tutu, ve binaenaleyh, soruşturma netıcesinde anlaşılmıştır kı bir iyon kaçak Amerikan sigarası bir ıftira ile isnattan b&ska şey olmadığı sabıt olduğundan ve bilcümle, ele geçen sigara paket olup, mezkur şahsın takibatı kanuniyesine lüzum hıolmadığından, bununla beraber ve binaenaleyh...» Bu ış böjie tatlıhğa bağlanınca, Zampik seslendi: Savcı Bey, dedi. hani çay kahve?. Falakacı Fikri Bey masasımn sol tarafındaki zdl düğmesine tı güleç bir yüzle. Bir süre dereden tepeden söz ettiler. Müsaade isteyip savcıan aynldılar. Tefeci Beşır, Zampik Zeynel'in elini kaptı: An Zeynel Bey. dedi, yaı.ıp kül olayazdım ha... Hemen sen ıma geicLn. sana telefon etum. Bu lyiliğıni hıçbir zaman unutyacağım: Xe oldu, ne b.Ltı vallahi bümıyorum hâlâ.. Hay Alinsamn başına neler gei:yormuş bu dünyada? Sağol Zeynel ı. bir emrın varsa hemen de o!ur mu ki?. Aynldılar. Teiecı'nın dudaklarından şu sözler döküldü: Ben gayn teslim biyragını çektım, mebus Hicrani'nin k«i de böyle teslım olmuştu! Bundan sonra ne etssm. ne söyem boş'n, kaçmcı kez sakalı kaptırm:ştım bu Zampik Zeynel'e? yıriısı... * • DÜNYA SPORUNDA SİYAH IKTİDAK SİYASET, IRK SAVAŞI VE SPOR Daha birtcaç yıl öncesine kadar yalnızca slyasal propaganda aracı olarak görev yapan cıspor», bugün, Afrıka milliyetçiliginin de hızla gelişmesi sonucu, «üstün ırk» kuramlannm yeniden sergilenip smandığı bir deneme alanı durumuna geimiştir. Şu farkla ki, spor, bilegeldiğimi? baska mücadele yöntemlennin yerini tutarak. «insan haklan» gibi »lanlardakı ırklararası sıcak savaşı (bir kere olsun) uygsr ve barışçı kalıplara dökmektedir. Ünlü yazar Budd Schulbelg bu konuda şöyle diyor: «Bir boks maçı. her zaman, toplumsal sürtüsme ve ırk çatışmasınm uçıışan fırnak, bıçak va iğneleri içın elverışli bir mıknatıs olmıışrur. Nedense, öteden beri, şövalyelerimizin çıkarak yenmıze. adımıza savaş vermelenni ıstemişizdir. Ne k?.dar okumuş olursa olsun, soydaşının bir Irlandalıyı yendigini gören Yahudi garip bir zevk duymaktan, heyecanla ürpermekten kendini alamaz. Onlardan birinin bizlerden birini devirdiâi nı gören Amerikalı zenci. yeni bir dünyanın dofdu*unu sanki İHklerinde duyar». Schulber!? belki sorunu abaruyor, fazla basitleştiriyor, ama. unutulmaması gereken. basitleştirilenin de. abartılanın da, gerçegin ta kendisı oldugudur. Irklararası sürtüşmenin ve ırkçı ötıyargUann günümü» kosuUannda var olduğu, dah» btr süre de var olaea5ı açıktır. Durum böyleyken, abartılmış ya da basirleştirümiş bir bakış açısı, aksi ta.kdirde gozden kaçabilecek bazı temel gerçekleri büyiiteç altma aîarak oiunca çıplaklıgıyla sergilemektedir. Bu gnzlemden sonra. şimdi de. ırkçı sürtüşme ve önyargıların spor dünyasma yansımasının bazı küçük örneklerini göreurn. Sozlerın sahıplerı ayraç içmc verilmektedır «Benim gibi o da beyazdır; elbettr beyaz adamır. kazanmasını ısterim» ı Burns Johnson maçı önceslnde Jack London). «Bu maç gerçegin ta kendisidir; Hilal, bir boks nngınde, ilk kez Haç'ın karşısına çıkıyor; bu maç çağaaş bir Haçlı Seferi, bir Cihad'dır» (ilk Ali Liston maçı öncesmde Malcolm X). • Siz. beyaz yazarlar, siyah bir boksörün parasız kalmasından amma da zevk alıyorsunuz; habire, zavalü Joe Louis'in ıflâs etmiş olmasından dem vvnuyorsunuz. Ne olacak yani? Penn Central Demiryolu Şirketı. Katolik Kılisesı ve BollsRoyce da iflas etmedi mi?» ı basın toplantısında Muhammed Ali). «Ali kara bir kelebek gibi uçtu, beyaz Ame Doç. Dr. Kurthan FiŞEK rlka'nın canevinl an tfbi soktu; AH ringlere dönünce, Slyan Amerıka yennden oynadı» (Newsday gazetesinden Bob Imbriano). «Ali mahkemeyi kazanırsa. biitün siyah müslümanlar askerlık yemınlerinl etmeyi reddedecekler... O zaman biz nereden asker bulacağız?> (ABD Adalet Bakanlığından bir yetkili). Bu gibi örnekleri fazlasıyle çogaltabiliriz. Ancak, son sözü. ABD'dekı siyah milîtanlann önderi Rahıp Jesse Jackson'a bırakmayı uygun bulduk. Jackson spordaki ırk ayrınıı konusunda söyle dıyor: «Amacımız spor sanayiindekl dikey ırk aynmının hemen sona erdirılmesidir. Sporda buEün yaygınlıkla görülen «yatay katılma» karaderili insanların spor alanlannda bir yukan. bir aşagı koşturup durmalarıdır. Dikey katılmaysa sporculuktan yöneticiliğe, çalıştırıcılıga, spor yazarlığına çıkıldıgında başlar; renkkörü değüsiniz, lıuralarının bir ak zambaklar ülkesi oldugunu görürsilnüz Yüzyıl önce parnuk balyalannı tarladan depolara sırtımızda taçır .., pamuk toplamada «milli» olurduk \üzyıl sonra. basketbol topunu çembere taşıyor, yine «milli» oluyoruz .. Ama, her ikisinde de, bütün paraları yukandaki küçücuk beyaz adamlar topluyor.» Irkçılık. ırk ayrımı ve ırkçı defer yargılan konusunda yüksek sesle düsünmüş ya da «üstün ırk» kuramiarını ırkçı olmayan bir biçimde tartışmışsanız, ibelli zamanlarda aklınıza mutlaka ilginç sorular ya da gülünç örnekler takılmıştır. Kendi deneyimlerimden örnekler vereyim. «Insanlık» kavramınca kapsanan milyalarca kişiden bır bölümünün, sırf derilerinin rengi ak, kara, kızıl ya da sarı diye. ötekiierinden «üstün» oldugunu sbyleyebüir miyiz? Bazı antropologlar gibi ırk üstünlüğune gösterge olarak insanın maymundan uzaklaşma derecesıni ve ölçü olarak da her santimetrekare deriye düşen ortalama kıl sayısını alıp siyahın beyazdan ve sarının da siyahtan daha üstün oldugunu söyiesek, bundan, saçsızlann gür saçlılardan ve pullu balıkların tüylü memelilerden daha üstün bır gelişkinlik düzeyiru yansıttıkları sonucu çıkmaz mı? Öte yandan, belli mesleklerin kapılarını başka ırklara kapalı tutan «beyaz» bir toplumda, örnekse siyah jet pilotlarmın bulunmayışına bakarak, karaderili insanları, yetenekleri jet pilotluguna elvermeyen bir «geri ırk» mı. yoksa jet pilotu eğitimi görüp de kapıcılık yapmanuı anlamsızlığını kav ramıs bir «gerçekçi ırk» olarak mı değerlendirirsiniz? Bu örnekler belki gülünç. ama, böyle düsünenlerin oldugu da bir gerçek.. Spor dünyasmdaki duruma da bir göı atalım. Bir kere, günumüzde, şampiyon üreten spor teknolojisı öylesıne gelişmış ve karmasıklaşmıştır ki, kollarını sıvayan herkesin babadan • kalma yöntemlerle doruğa çıkabildigi dönem aşılmış, üstün sporcuların dogmayıp yaratıldıklan yeni bir döneme girümıştir. Ikin ci olarak, amatörlüğün doğuştan yeteneklere ya da belli bedensel özelliklere gereğinden çok prim veren altın çağı gerilerde kalmış, herhangi bir meslek gibı «şampıyonluk» da tamgün çalışmayı gerektirir duruma gelmiştir. Sporun günümüz koşullanndakı bu temel gerçekleri gbrmezlikten gelindiğinde, elbette, belli dallarda belli kişı ya da toplulukların gösterdislen başanyı, onların üstün ve yoğun çaİışma tekniklerine degil. •üstün ırk» olmaktan gelen nıteüklenne bağlayabilirsiniz. Hangi yönünden bakarsanız bakın. spor dün jasının somut gerçekleri, siyah ya da beyaz, belli bır ırkın belli bir spor dalmda .doğuştan Ustün» oldugu savlanna arka çıkmıyor. Hines. VVilliams ve Carlos'a bakarak karadcriHlerin doğuştan hızkoşucusu oldukları nı boksa verdim. İlk kez şampiyonluğa bu kadar yakınken tumuvayı boykot etmemi isteyenlerin çıldırmış ol • 1936 Berlin Olimpiyatlannda saf ırkm büyük umudu Luz Long Karaderili Jesse Owens'e geçilince Adolf Hitîer öfkeyle stadı terk etmiş, Joe Luis'in birinci raundda Max Schmeling'i nakavt ettiğini öğrenen Göering. saıbahlara kadar çocuklar gibi *'" ağlamiştı... Spor yıllar bo/u beyazların propagandasını yaptı rnalarına karşılık öteden beri «lüks» olarak bilinen tenis ve yuzme dallarında ünlü siyah adların yokluğunu karaderılılerin bu dallardaki ırksal yetmezliklerine bağlamak. bu renkten insanlaron uzun yıllar kort ve havuzlara sokuunadığı ya da tenis raketi alacak paralannın olmadıgı gerçeğine sırt çevrildiği, üstelik son Wimbledon şampiyonu Arthur Ashe'in beyaz samldığı anlammı taşır. «Üstün ırk> savlannı sporda geçerli göstermeye çalışanlann bayüdık lan bir örnek de, sporun örjrüt lü ve yaygın olmadıgı siyah Afrika'dan orta ve uzun mesafe ko şularını tekellerine alan Keino, Jipcho, Abebe ve Walde gibi adların çıkmış olmasıdır. Bu or neği getirmekte direnenler, hem Viren, Ryun, \Vottle ve VValker gibi beyaz sporculann varlıklan nı yadsımakta, hem de sart dağ ve bayırlarda keçı kovalamakla ömür tüketen Afrikalı çobanlarm doğal bir raslantıyla orta ve uzun mesafe koşuculan içın en iyi kasgeliştirme yöntemi olan dik ve engebeli bayır> çahşmasmı küçükten beri uyguia dıklannı görmezlikten gelmektedir Bu örnekleri uzatmamızın nedeni, aslmda. «üstün ırk» sav larının geçersizliklerini sergilemekten çok. tüm toplumsal olgular gibi sporun da içinde bulunduğu toplumsal koşullardan soyutlaııamayacağını, ırk aynmının var olduğu yerlerde ırkçı önj"argıların tüm geçersizük lerine ksrşın spora da yansıdık lannı göstermektedir. Bu yonüyle spor. hem başka alanlarda var olan ırk çatışmasınm daha dar bir alandaki uzantısı. hem de ırk üstünlügunün sozde göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tıilar boyn Amerikalılar rierilcri bryaz olnıavanlara «aşa;ı ırk» Rözüyle baktnıjlardır. Şiradi, siyah ırkm temsücilerinln spordaki başarılan tarn karşıt yönde propagandayı körüklemektcdir. Irk çatışması ve spor «Beyaz» baskı ve sömürü ciüzenini algılayan tüm karadenlilerin yanında binlerce tuzu kuru beyazın Muhammed Aü'yi daha baştan desteklemiş olmaları, değişik ırktan kişileri karsı karşıya getiren tüm spor karşüaşmalarmda aynı «dostça» havanın hüküm süreceğini göstermez. O kadar göstermez ki, spor tarihi, bu türden karşılaşmalann küçükçapta ırk savaşlarına dönüstüğünün sayısız örnekieriyle doludur. Örnekse. yüzyıl önce, eski köle Tom Mo!ineaux dünya boks şampiyonu İngiliz Oribb'i kalkamazcasına yere yıktığmda. yüzler^e taşkın beyaz ringe saldırmış, bir bölümü Crıbb'i ayıltıp ayağa kaldınnaya çalışırken, bir baçka bölümü de Molineaux' yu yere yıkıp el ve parmaklarını kırmışlardı. Yüz yıl sonra, 1936 Berlin Olîmpıyatlannda saf ırkın büyük umudu Luz Long karaderili Jesse O\vens'e geçilince Adolf Hitler öfkeyle stadı terketmiş, Joe Louis'in birinci raundda Max Schmeling'i nakavt ettiğini öğrenen Herman Göering'in sabahlara kadar çocuk gibi ağladığı Nürenberk duruşmalarında açıklanmıştı. Çeyrek yüzyıl sonra, ABD Ulusal Marşı çahnırken, iki karaderili Amerika'lı Olimpiyat Stadır.m ortasmda başlarını öne eğiyor ve siyaheldivenli yumruklanyla ıtsiyah iktidar» selâmını veriyor, onları dört y:l arayla izleyen iki Zampık Zeynel seslendi: Beşır Bey:.. Buyur Bü\ük Patron! B?nı ıyı dinle.. . Hayha;1 ;,aıron:. Şimdi dogru ılçeye şıd?ceksin. bizim Pelvan NiyasTyi jö:eksin, oldu mu? Benden o dangalsja selâm söjie, ona de ki. aıla uzun edıyorsun. Zeynel Beyı fazla kızdırma..> O anlar bu dıklçrımı. PELVAN NİYAZİ St KOYLVERDÜ Tefecı Beşir iiçeden elleri boş dönünce, Zampik'in kafası atBagırıp çağırdı. Alıp başmı ilçeye gitti. Ama o ilçeye ayak ar atnıaz yine dodikodular başladı. Siyasetçi Ali Osman: Zamp;k ilçeye ?eldi. dikkatli olun. benden söylemek,size! Dumar, rlumandı odanın içi. Hışım gibi odaya dalan Dolak l^^t: (DEVAM1 VAR) siyah sporcu da ABD Ulusa! Marşı sırasında çene çahp sakız çiğnedikleri için Amerikan atletizm takımından çıkarılıyorlardı. Derisinin renginden çok kurulu düzene başkaldırıp Vietnam savaşına karşı çıkışından dolayı destek bulan Muhammed Ali örneğinden giderek, spordaki ırkçı tutumun ille de katı ve tutarlı olması gerekmediğini, bu tutumun farklı değişkenlerin etki alamna girdiğini söyleyebiliriz. Ancak, genelleme vapılırsa, spor daki ırkçı tutumun iki ana baslıkta toplandığı görülür. Bir kere, çogu kişilerin, başka renkten insanların toplumdaki yer ve haklarınm ne olması gerektiği konusunda önyargılan vardır; yıllann getirdiği köle • efendi ilişkisinin düşünce yapısmdan bir türlü kurtulamayan Beyaz Amerikalı içın bu durum özellikie söz konusudur. Örnekse. FBI eski başkanı J. Edgar Hoover. bir boksserer olarak kendisıni eğlendiren Clay'i alkışlar. ama, Vietnam savaşına karşı çıkan Ali'nm telefonlanm dinletir. Sokaktakı Beyaz Amerikahnın «ünlü siyahlar» konusundaki genel begenisi. Ali'den çok Frazier gibılerine yatkındır. İkinci olarak, ırkayrımcı gelenegi olan ülkelercie. değişık renkte kişiler «dosîça» spor alanlarına çıktıklannda. ama gizli, ama açık, sürgit var olan gerginliğin tıkalı gözenekleri birdenbire açıhr. Budd Schulberg olgunun bu yönünü şöyle anlatıyor: «Spor, zamanlı bir bosalma. sağlıklı bir emniyet subabı, savaşm yerini alan uygar bir yedektir. Savaşma is teklerimizi gemliyemiyor... blzi tehdit ettiklerini sandığımız güçlere ille de bir darbe indirmek istiyorsak, o zaman, bırakalım. alev makinesi yerine yumruklar, makineli tüfek yerine iyi eğitümiş döfüşçüler bu işi yapsınlar. Bırakalım, masumlar, şamptyonlarının öne atılışını, saldıran düşmanla dua eden köy lü:,ü ayırdedemeyen teğmenlerin de bulunabilecekleri siperlerden degil. televizyonlarından izlesinler.» Savaşm yerini alan bu r.iteliğiyle, spor, yıllar b o ^ . «üstün ırk» diye beyazların propagandasmı yaptı; ama, bugün, karaderilinin atayurdu Afrika'da siyasal etkinliği yüksek yeni devlet'er doguyor. «siyah milliyerçiük» güçleniyor. Bu kosullar altında, beyazın yülardır siyaha karşı kullandıgı «üstün ırk» silâhınm bu kere beyaza çevrilmesinden, etkinin eşit ve karsıt bir tepki yaratmasından daha doğa! ne olabilirdi? Öyle de oldu. Siyahların en çok horlandığı ülke olan Birleşik Amerika. bugün, örqütlü siyahlığın tepkisi olan «Dünya sponında siyah iktidar» kavgasınm merkezidir. derili olmak yetmiyor, bir ds siyahlığın kavgasına katkıda bulunmak gerekiyor. Örnekse. öykü müz, Eldridge Cleaver'in «beyaz adamm kuklası» dediği sınıfa giren bir Joe Louis'i ya da «Ünvanı Hristiyanlık ve Amerika adını Ali'den geri alacağım» diye ortaya çıkan bir Floyd Patterson'u ya da Ali'nin gaspedilmis ünvanını mezada çıkaran turnuvanm boykot edılmesi cağrısına «Ben ömrümün on yılını boksa rerdim. İlk kez şampiyonluğa ou kadar yakmken tumuvayı boykot etmemi isteyenlerin çıldırmış olmaları gerekir» diye karşılık veren bir Thad Spencer'i hıç ılsrilendirmiyor. Öykllmüzün kahramanlan. «ilk siyah şampiyon» oldugu icin beyaz toplum ve devlet düzeninm hışmına ugrayan Jack Johnson, Afrika'ya «Atayurdum» dsdi^i için akbasının boy hedefi olan Biil Russell. «Vietkonglarla bir alıp veremedigim vok» djyersk şahinleri ayaklandıran ve ünvanı çalınan Muhammed Ali. sivaheldivenli sıkılmıs nımru«lanvla Meksika Oümpiyatlannın onur kürsüsünü ırkcı düşmanlıkların odak noktası durumuna eetıren Tommie Smith ve John Carlos gibıleri... Yani anlatacağınıiî. «sizin olanı korumak için eerekirse yine ölecefiz» diyen Kölelikten Iiurtulus kitabmın vazarı BooKçr T. Washington'a «kurtuldu da ne oldu'.'» diyerek ırklarr.nn vazpısına el koran karaderililerin öv küsü... . Bu bir spor övkiisü değildir Öykümüz. ünlü siyah sporcuların yaşamlarını ya da spordaki başanlannı dejil. karaderili Amerikslının kendinibulma savasını ve burun uzantısı olarak «Dünva sponında siyah iktidar» olayını konu almaktadır. Bu öyV.üde yer alabilmek için kara T A R I N : JACK JOHNSON ÎARTH OE &U ÖBNtEOl OÜtlŞE CE aoEDUN 3U M Y V N AAJ TiFFANY JONES