Katalog

CUMHURİ'ıTT 21 Itaım 1975 fcnmızi genellıkle yazımızı çeşitlı siyasal açılardan ele alma alışkanlığı. goruyorum kı. yazın. sanat oiçuler.nı r.eredeyse ortadan kaldırdı. Bunun eıı belırgın orneği t:oy romanı tartışmnsıccr: bu *artışmalarda Anadolu koyünün ekonurruk toplumsal durumu oylesı bır yer tutuyor kı konunun başır.ı sor.unu, kımler arasında geçtitmi bilmeyen biri. iktisatçıların, sosyologlann tartıştığını sanır (elbet büimsel düzeyde olmamak uzere). Köy romanı konusunu bir yana bıraksak da. genellikle yazın, s&nat korıulanna yaklasım bır takım kalıplar ıçmde donnp durujor. Geçen hafakj yazımla ba*:ntı kurmak ıç:n hemen omegımı vereyım: Ben yazm a'.anma gırdığımden berı solcu baksş dıvan ?:ınnı yerer, sağcı bskış tutarüı. Hanı Sartre, Moskova'da verdiğı bır konferansta. «Kaflta'ja burjuvalara kaptırdımz» demıstı. Dıvan sıınnin dunımıı tam olarak ona benzenııyor elbette, ö;îesıne çağdaş bır olayla kp.rşı karşıya degılı?, ama sağcılann. dilı anlaşılmayan bu saray "e çevresı şıınr.e bunca baslanmaları yanlıstı, çünkü bizde a«pğılık pek de padısahcılık olaraK ftunınıîaçnamıştır daha çok burjuva l.apıta',ı<:t orgutîenmenın bayrağı olarak çıktı ortaya, bu sınıfın ıse dıvan şiınnden bır bekledıfi olamazdı Üstelık sağrıîar dıvan şiırme onu sevdıklerı ıçin sanlmadılar; dıvan şunni sevmek bugün Batılı oır şıir beğenısını gerektırır, b:zde taze buruıvazi hem boyle bır beğenıden yoksun, hevn de dı\an şiiri dılinde bılısızdi S OLAYLAR VE GÖKÜŞLER KONU KONUSU Melih Cevdet ANDAY anlatmaya çaliftiğım. po'Htk sçılann sanata, yazına ılişkm bir içer.klerı olmadığıru anlatmava yeter. Osmanlı dönemı siyasal, sosyal açıdan yüceltıhnce, demek onun ş:ın de kendılığ:ndpn snk çeb'hm (estetıkı değer kazanıyordu. Yukarda. «Duram bıraz kanşıyor» deyışım ıçte buraya ge leceğimı bildığımdendi. Bız de ışi biraz daha karıştıralım hadi, müzik konusuna da aınverelinr Bugrfin hiç sevmedıklerı, eviennde çalıp dinlemedıkleri alaturka müziğı de, nalkın rr.üzığı sayıp siyasal oır değerlen d rrreye sokanlar var Bovle aır tutumda hiç bir muzik anlayışımn yerı olama2. Bır zamanlar dunya yazını içın de boyle biı değerlendırmeje gırişılmıştı bızde, öyle kı dünya yazarlarından, ozanlarından «Şunu alacağız, bunu almavacağız» ölçüsune değin vardırılmışü ış. An lıyamıyordum ne vaprnak ıstedıiclerinl, bır ikısı Sle tartışmaya girmeye kaiktım, konuvu öjtretı sel (dokırin) ınançlara surüklediler. Ne ilgisivar dı? Kralcıdir dıyerek «almadıkları» Balzac içın. «Okuyalım mı artık or.u'» dıye soruyurdum. «Almak, alrramak» ne anlama gelıvordu? Shakespeare de kralcıydı, Marq'ın her yn başun okuduğu Shakespeare. Belkı de onun kralcı olmastndandır, vıllar önce düzenlenen tiyatro konulu bir açık oturumda, kendısıni çok üerici sayan bıri, «Bıktık artık Shakespeare'den» deyıvermışti. Sanatın bır ınsanlık bınkımı olduğu unutuluyordu. Antı sosyahst ve Slavoül Dosteyevskının. bu nedenlerden ötürü okur.mamasını nasıl ıs*eyeb:lirdik? Onsuz çağdaş romanı anlama olanagı yoktur. tnsanlar bıraktıkian ile kalırlar, Diı roman, yazarmın sanatçı kışıliğıni gösterir. Üstelık kuramlarında, eylemlerinde yanılmayan, boyuna düreltmelere gitmeyen hiç bir polltikacı gösterilemeı. Kafka'nın niçm burjuva yazarı sasnldığını anlayamamışımdır; onun romanlan olmasa çağımızı göremeyecektık. Cezayır savaşı sırasında bır Cezayırh yazar. Molıere'ı paraşütçü bırlikten daha zararlı gbrdügıinü söyledi dıye, çok geçmeden bızde de göstermişti kendını Moııere yergısi. Toplumsal smıflar üretimde rut'uklan yere gore kapıtalıst, burjuva. küçük burjuva emekçı d:ye adlandırılır; ama yazarlan, sanatçılan bu bolümlemeye sokmak kolay mıdır? Bır şltri küçük burjuva ya da emekç! şiırı saymak için onun nesıne bakacağız.' Pu ölçü açık seçik bilinse, sanatçılar yerlerini belki daha bılinçıe seçerlerdı. Ama o zaman da sanat. tanımı dışardan saptanan bır ugraş durumuna gırerdi. Ansto, Tragedyayı tanımlarken, o gıin yazılan tragedyaları ornek tutuyordu, tersınl vapsaydı, 'ragedyanın yapüan dışmda, gök'en ınme bır örnegı bır «ıdeası» olmak perekecekti. Konumuzu dagıtmadan başlarlığımız noktaya gelelim; divan şlirtni befennıeyı genlık, begenmemeyı ilenlık mı sayacağız? O zaman ılencilık. bır sanatçılar lıstesını berumseyıp benimsememek konusuna dönuşmez mi? En önemlısi de, kim vapacak bu listeyı? Son yıllarda duşunceler övlesıne allak bullak oldu kı, solcu görüşte olanların bir bölümu Osmanlıcıhğı tuttugu ıçin divan şııri de baştacı edıhnce. yukRndaki soru ıçinden çıkılamaz bir duruma gelıverdi. Pekı, bır Osmanlı hayranı olarak tanıulan Yahya Kemal'ın yerıni nasıl saptayacaktık? Bizım genclifcimizde solcu olmanın göstergelen, divan şiinne. Yahva Kemal'e, Ahmet Haşim'e karşı çıkmaktı. Sağcı olnnak da Naznn Hikmet'ı yermeyi gerektırırdl. Ekonomi bilin medlğl, fllkenin toplumsal yapısı bilinemedigi. i«1 sınılı da gelişmlç buJunmadıgı içın, siyasal tummlar fcendı ölçulerlnl şnr begenilennde bu!maya kalkıyorlardı. Hangl ozanı sevlyorsun? îşte böylece sağcı ya da solcu olunurdu. Dognısu sadece bununla bıtmezdi, gerçi kitap çok azdı, ama solcular bir ikı kitap okurlardı. sağcılar hiç okumazlardı. onlara söylevlerde geçen sözcükler yeterdi. Belkl ozanlann ışln ıçıne bunca kanstınlması o zamanki kitap yoklugu yüzündendi. Yahya Kemal, Osmanlı dönemindekı olaylardan, kişilerden tatlı tatlı söz ediyordu demek kl, gericiydl; Nâzım Hikmeti de sağcılaı tıpka böyle, işçiîerden, makinelerden söz ettı»i için kötil ki$ı göriiyorlardı. Oysa bu ita görüşte de şiire vönelik bir van yoktu. Makinelerle de Osmanlı göriinüleriyle de hem lyi, hem kötü şiir yazüabilirdi. tşin daha basit yam. kiml okur yazar sağcılann, Nâzım Hikmet'i glzlı gizli sevmeleridir. Sanıvorum kl, Nâzım Hikmet'i Yahya Kemal'den çok seven sagcılar oldugu zibı. Yahya Kemal'i Nâzım Hikmet'ten daha çok seven solcular da vardır. Sakhyorlar kendilerinı G«rçekte asıl saklanan, ortada görünmeyen ise sanat ele$tirisiydi. Sağcılann Nâzım Rlkmet'e. solculann Yahr» Kemal'e açık gbnüne, kalıpları bir yana bırakarak bakmalan gereklr. Siirden alınan tat bu dünyanın en yüce tatlarmdan biridir. güzel sanatlar efitimi insanı insan eden bir etki taşır. Bu sövlediklerim basit bilgiler, biliyorum, nevlersıniz ki, budur bizim düzenmiz. Bu yilzden de vaıarlanmız, sanatçılanmız dar sorunlar içinden çıkrp kendl varatıcı eüçlerinln, fantazyalarının atılsanlıifına rahatça kaptıramıvorlar kendilerini: çevrenin toplumun çizdiği sınırdan kopamıyorlaT Kendi deneylerime dayanarak sövlüyorum. bu bakımdan kendiml en özgür bulduğum alan şiirdir benim. her Istedigımi yapıyorum sanmayın orada. daha özgürceyim demfk istiyorum, çünkü kimse şiir okumuyor, (terçekten ilırHenmivor siirle. Bu vazımda Yahva Kemal'e pîlecegimi söylemıstım. gerefince duramadım o konu Uzerinde. Söz bızi aldı sürükledi. Onu rin« başka güne bırakavım. NOT: Geçen haftaki yazıma ilisldn düzelrme: Cevdet Kudret'ın, sözünü ettiğim vansı Varlık'ta defil. Türk Dılt derglsmde çıkmıstır. Necatı'nin dlzesl sövle olacaktı: Ki tıusn sende garıb oldu aşk bende garlb V E F AT 14 kasım 1975 günO yurt dışında eüm bir trafik kazası sonucu genç yaşında aramızdan aynlarak bızlerı acı ıçınde bırakan bıncik kardesimlt Engin ÖZEN'in c*nazesi 21 kasım cuma günü Şışli camiinde kılınacak öjfle namazını muteakıp Ferıköy mezarhğmda tonrağa venlecektır. SÜMER ve rtZEN AlLELEBİ (Cenajans: 999) 9189 Dıvan şıın karşısmda olumsnz bir davranış bemmseyen solcu anlayısa geimce, bjrada durum bıraz kanşıyor; koylunun, halkm dıvan şıırını anla maması onun yenlmesı ıçın gerçı ılk tidk.ı sıyasa! nedencı. ama o şiır artık vaşamıyordu kı, onu kımse canlandırmak ıstemıyordu kı. ıstese de vappmazd: kı bır savHsım gereklı olsun. Halk şıirı dedığımiz, dıvan şıırı yanında çoç dana açık Turkçe ıle soylenmış olan şıirın bezeklen, sözcuk oyunları, dahası felsefesel temelı ae otekıyle ozdeştı, aydın bır solcu, demek şıırden, yazından anlayan bir düşur.ur, bunları bılııdı elbet ve halk şıirinm deyışlennden hoşlanuığı gibı, kımi dıvan koşalarını (beyulenni) ve dızeıennı (mısr?lannı> de sevebılırdı. Boyle olmaması, bence, dıvan şıirı ile halk şıırımızın, ustünkoru bır s:yasal açıdan değerler.dirılmesı yuzundencur: Haik şıırı bızım. dıvan şnrı sızm. Ama sonra ne oldu, solda bir Osmanlıcılıfc tutumu beiirince, bu kez koltuklannm altında dıvanlarla dolaşan gençten solcular gördUK. Eskıden guzel olmayan bu sıır, bırden nasıl giizelleşıvermıştı? Sadece bu soru bııe, yuk&rdan beri Adana İktisadi ve Ticarı llimler Akademisi Başkanlığından Akademimızde münhal bulunan bır adet kadrosuna Işletme dısıplinınden sınavla asistanlüt Asistan Ahnacaktır Adaylarda, tktisadi ve Ticarl tlimler Akademllerl tdsre v» ögretım Organlannm seçılmesi hakkındaJd talimat. namedeki sartlar aranır istekJJİerin, sınava glrmek istedikleri yabancı dilinl belirten dılekçelerinl bir fotofraHa birlıkte 12 Aralık 1975 Cuma günü saat 17.00'ye kadar Akademi Baskanlıgma vermeleri duyurulur. (Basın: 26532) 918S HAİNLİK BELGELERt... OKTAY AKBAL Evet Hayır BASKAN YAYINLARI A. $. IDEAL KITAPLIK SERİSİNİN 53. KITABI GUNUN KITAPLARI TT cAvrnpa gezisinden jmac Misakı Milli'nln gercekle^mesini sağlamak olmakla birlıkte Fransızların ahmakça kucaklarına duşmekten kaçınmalıyız. Birçok kereler belirttiğim gibi Asya'dan başka koruyucj ve melce bulamayız. Tanrı gostermesin Rusların canını sıkar»ak bu çokmemıze neden olabılir.» «Ulusal dileğımizin Izmir'ın bo^altılmasıyle yerlne getirileceğint Poincare'ye anlatmalı. Ruslarla yapılan antlasmaların metinlerini anlatmalı ve mümkunse yanlış bilgi vermeli. Fransızları llkbaharda yapılması kararlaşlırılan savaşta kullanılacak muhimmatı gondermeyc inandırmalı... Paris'te başarı kazandıktan sonra Londra'ya hareket etmeli, aksi durumda, Ingilizlere yaltaklanmaklan kaçınmılı...» c... Demlr madenlerln) işletme Imtiyazı için Ruslar'ın Sovyet Rusya Dışışleri Komıserı Çiçerın aracılığıyle onerdikleri yıllık beşbuçuk tnilyon altın rubleye karşılık bu ımtiyaz Fransızlara verlllrı» onların ne kadar ek imtiyaz bedeli odeyeceklerinı gizlice ojrenmeli...» "• * tlstanbul'daki resml hükümel daireleri ve devlet adamlarıyl» lli(ki kurmaktan kaçınmalı, ama belgelerle ilgili olarak Izzet Pajayla göruşmeli... Mustafa Kemal Paşa Roma'ya gitmeden önc» Paris'e hareket etmenizi doğru bulur...» tUçakla yapılan araşlırma sonunda Yunanlıların Esklşehir u v i } kesiminde harekete geçtikleri anlaşıldı. Elde cttiğimız bllgiya gore ilkbahar harekâtıyle ilgili planlar birkaç gune kadar Izmir'de hazırlanacak ve Ingiliz Kurmay Subaylarının hazır bulunacakları gizli bir atkcri konseyde gbrüjülecek. Avrupa ya yapacağınız g«zinin esasları yarın gece Mustafa Kemal Paşa yla taptanacağından bu konuyla ilgili »oruşturmanın sonucu Istanbul'dakl siyasal çevrelerin görüsleri ve oradaki Rumların ne dereceye kadar harekele geçip faaliyet gösterebileceklerl konularında Ekselansınızca gizlice »orujturma yapılmajını dilemek cesaretinde bulunuyoruz.» Yukarıdaki parçalar biriakım gizli belgelerden alınmıştır. llkinl tsmet Paşa yazmıs, otekiler TBMM, hükumetinin Londra, Paris ve Roma'ya birlakım gorusmeler yapmak uzere gonderdiği heyeie verılcn yoncrgeler, sonuncusu da Istanbul hukümetinde Dışişlerl Bakanı oian Izzet Pasa'ya yazılmış... 1922nin basındayız. Yusuf Kemal bey başkanlığında bir heyel bart} goruşnıelerı için yurt dışına gonderilmiştir. Ankara heyeti Istanbul'da da birkaç gun kalmıs, Ista.bul Ankara ikili görünümunün kalkması için Istanbul hukumeti adına da konuşmak yetkisini istemiştjr Padişah Vahdettin'den... TBMM, hükumetinin Dısisleri Bakanı Yusuf Kemal, Istanbul da Sadrazam Tevfik ve Dışişleri Bakanı Ahmet Izzet Paşa'yla gbruşmuştur, onlar Yusuf Kemal'l Vahdetlin'in huzuruna çıkartmıslardır. Padişah kabul etse, Yusuf Kemal lum Turk ulusu adına konuşabilecektir yabancılarla... Oysa Padişah, TBMM yonetimıni tanımadığını bıldirir, <Sız basarısızlıklarınızı görmck için gozluğe muhtaçstnız» diye hakaret bile eder. Istanbul'u temsil yetkisini Yusuf Kemal e verdirmez, Ahmet Izzet Pasa baskaniıgında ayrı bir kurul göndertir Avrupa'ya... Paclişahın Anadolu da başlayan, gelişen, zaferin eşiğine gelmis Kurtulus eylemıne karşı duşmanlığı bu kadarla bitmez. Casusları aracılığıyle Yusuf Kemal bey heyetır.in Istanbul'da kaldığı giinlerde bakanın ozel katibi Kemal beyin elindeki valizi açtırtır, içindeki belgelerı, mektupların fotoğraflarını ceKtirtlr. Ankara hükumetinin Yusuf Kemal heyeiine yazdığı yönergelerın, mektupların kopyeıerinı 6 mart 1922 gunu Ingiltere Yuksek Komiserliği baştercümanına göndertir... Bütun bunları Istanbul'dakl Ingiliz baştemsilcisi Horace Rumbold'un Ingiltere Oışisleri Bakanı Lord Curzon'a 7 mart 1922'de gonderdiği mektuptan anlıyoruz. Bütun bu belgeler Londra'da değerlendirilmiş, karşı tedbırler alınmış, Anadolu'da binbir güçlükle, yoksullukla yurütulen bagımsızlık savaşımız Padişah Vahdettin'in diismanlıgı yuzunden zor bir duruma ılilmek istenmiştir. Londra'da yayınlanan «Toplıiiiun Sesis dergısinın son sayısında Dr. Salâhi Sonyel'in yazısından aldım bu bılgileri... Bir kez daha Vahdettin'in «haintliği belgelerle saptanmış oluyor. Bırtakım sağcılarımız ne derler buna? «Buyük vatan dostu» Vahdettin, Ataturk'ü Anadolu'ya gondererek Kurtulus Savasının oncusu Vahdettin savlarının ne denli çırkin birer yalan olduğu bir kez daha ortaya çıkıyor... Belgeleri çaldır, duşmana teslim et, sonra da ıvatan dostu» ol. Boyle sozlere gülmek gerekir!.. Gece Gelen Adamlar OOETTE D»ğıtım: SORENSEN BAIEJ Dünya Halk ve Demokrasi Şiirleri BIRIHCİ KİTAP 15 URA IKINCI BASKI, tO LIRA IKIHCI KİTAP 20 ÜIA Bugünün Diliyle Tevfik Fikreı Mutlu Qlmak AZ KAIOI, 10 LİRA 8 URA SESA YAYINLARI] KARANUKLAR Vietnam Şıiri Portekiz Sömürgeleri Şiiri (ANGOU, MOZAMBİK ŞİİRİ) 10 LIRA BITERKEN HaJkın Ekmeği (BIECHrİM ŞİİRLERİ) İKINCİ BASKI, ( 2 , 5 URA P. K. 5 8 MYAZIT, ISTANB'Jl YEDİTEPE YAYINIARI ORHAN KEMAL Arka Sokak Ikinci Baskı 10 URA Genel Dağıfım: M DA Çıktı REDHDUSE kuslarımız balıklarımız COLLERİMIZ ORMANLARIMIZ DAGLARIMIZ semenderve kurbağalarımız 1920'lerden savaş yıllanna ve toplama kamplanna dek SS ve Gestapo tarihi, ınsanlığı basli) altında tutmak içın geliştirilen en korkunç politık fıkırlerin ızlenimıni taşır. L'stün ırk'm bir avuç çılgın üyesı ve iskence edılip ortadan kaldınlmış zavallı kurbanlan buradadır. Geçmıs tamamen yok oldu mu? Yoksa tohumJan hâlâ pusuda beklıyor mu? Isteme adresi : Yeni Bü>Tik Dağıtım. Aşirefendi cad. No: 7, Sırkeci Istanbul. Tel 11 10 2« Bir «ihtilâlcl TUrkçU»nün mUcadelelerl Glzll yemin «Hükümet Uarbesı» TutuKlanma Zindanda bir buçuk yıl Işkenceler Amerıka'da 2S yıı Sılırdan mılyonerlığe Amenkan tş hayatı Nıçın nırda uönüşT Ktşkrtmabrı ÖGRENCİ OMARI.DARBELER ve i S d Q 0 CAUSMALARBDA PfîMKASYDM MUHBJRLER.POÜS JANUfl RTHOMAS Ttrfı •^»»b vıd r v B ou c AYZENŞTATN CAVİT ORHAN TÜTENGİL TEMELDEKi ÇATLAK 238 s.. 15 Lıra (ÇAODAJ YAYINLARI) BiR SiNEMACININ DÜŞÜNCELERi Fototraflj 20 TL. TOL YAYINLARI P.K. 1003 Sirkecl İST. qoçmen kuslor memeli hayvanlar TABUTLUKTAN GURBETE Yazan: R. Oğuz TÜRKKAN Resımn, belgell, 5U(i sayta 3 U Ura P J İ 1 M İSIANBUL 3 7 Dogal BilUUr Serl»lnln »'ncl kltabı çıktı. Renkli of«et Ceknlgiyle basılnı» bu kitaplarda, Ru«lar, Balıklar ve Sürüngenlerln llginç yasantıları anlatılnaktadır. Herkealn kiitüphanesinde bulun»a»ı »ereken bu kltapları büttin kttapçılarda ıraymız, LENİN GENÇLİK vegünümüz DÜNYASt r ATATURK'Ü ANLAMÂK VE TAMAMLAMAK 230 s., 15 Lıra (VARLIK YAYINEVİ) REDHOUSE YAYINEVİ RK.142 ISTANBUL KIRSAL TÜRKiYE'NiN YAPISI VE SORUNLARI 255 s., 20 lira (GERÇEK YAYINEVİ) Prof. Dr. Besim OSTÜNa EKONOMININ ÎEMEILERI Üçüncü baskı ÇIKTI Proi. Or. Besim ÜSTÖNEl MAKKO EKOKOMI üçüncü baskı Ç 1Kî1 D06AN YAYINEVİ CEBtCI ANKARA = = | = E Prof. Or. Ismail ttlRK MAIIYE POIITIKASI (Amaçlar Araçlar ve çağda} burçs teorilerı) Üçüncü baskı beklenen eser PSİKOPATOLOJI'DE Yazan: Ooç. Or Neda APMAMEP Gen«lOaBinm KERV4>J KİTAPCIUK A Ş SOSYAL BiüMLERDE ARAŞTSRMA VE METOD 3. baskı XV + 137 s., 10 lira (I. U. IKTiSAI FAKUlTESi YAYINI) İ Ç1K I 1 Dlnl BELİRTİLER İSTANBUL »DEVRİM SÜRECİNDE GENÇLİĞİN ROLÜ VE GÖREVİ ÜZERİNE •PROLETARYA ENTERXASYON\LİZMİ İLKELERİ. GENÇLİĞİN BA.RIŞ,DEMOKR\Sİ ULUSAL BAĞIRISIZLIK VE TOPLUMSAL İLERLEME YOLüNDAKİ MÜCADELESİ •ÜRGÜTLEME İLKELERİ VE GENÇ KOMÜNİSTLER BİRLİĞİ'NİN KTKİNLİKLERI.. ğ İ DO6AN YAYINIAKI (E8ECI ANKARA KONUKYAYINLARİ RK,749İst.