Katalog

DÖRT CUMHURİYET 2 Kasım 1975 UDDLCANUZ TURHAN SELÇUK ELL£RİM.>VAlWlMl > V\ SAATTE Bİfc ALftKUfrl T^HAf^ VıHpfeıM uttMUftıtft ÎLıİıNfDE ZftMANL/i ^ ^ » AftJlK 5AĞL4M «AfA M M Û L D U . . . KAfALı APAIM Dtv/fti B&$lAl>ı.,. Büyük Usturalar Şakir BALKI 38 Eh, fena degil Zevnel Bey. geçinip gidiyoruz. Daha iyi olmasını ister misin? Aman, kım istemez ta daha iyi olmasını? Isterim, tsterim.» Ama bu işir. ucunda Ankaraya gitmek var. Giderim, Ankara'da ne yapacağım? Ha bak Ankara'da ne yapacaksın, sahi orada ne yapacaksın degil mi? Biliyorsun son zamanlarda bizim işler iyice büyüdü, Beşir Bey, yahu Holding olduk, sen uyuyor musun? Holding ne demek büiyor musun? Büyük iş demek, kârlı ış demek, vat»na millete hizmet etmek demek... Ankara'da bir Amerikalı dostum var, bizim Holding kafalı, paralı adamı! Onunla kafa kafaya verdik bir tezgâh kurduk. Allah da yürii ya kulum dedi. eh biz de yürüyomz işte. Sonra sen onun bunun sözlerine sakm kulak u m a B«şir Bey kardeşim. Biz îşircize bakalım.. Bir Koy On Al Holding bizi kısa zamanda ihya edecek bak gör.. Kânn yansı onun yansı bizim. Kardeş payı değil ml ki? Btz holding olmasaydık banka kredisi mi alırdık. biz şiş yansın ama, kebap yanmasın misali bizimkisi. Boşver seen, aldırma canım... Solcu mületinin sözlerine kulak verme. biz işimize bakalım! H» ne diyordum ben? Ankara işi degil mi? Sen yann dogru Ankara'ya gideceksin, oldu mu? Amerikalı dostumuz olan adamla göruseceksin... Besir Beytn kafasuun içi şeytanlarla dolup taştı: Kim bu Amerikalı Zeynel Bey? Elbeue adı saru varl Zeynei Bey de tükileri topladı birden: Harold P. Carnp, ünlü biT iş adamı. Adres filân istemez mi? İster, istemeı olur mu, al su adresi, al şu kartımı. Sagol Zeynel Bey!.. Sen de sağol. var ol Teleci... HayiTİı yolculuklar. Kapıya dek ugurladı Tefeci Beşir'i. Tefecinin kafası daha da kanşrmştı. Ama az sonra ayıldı, «Can'.m biz bu deyyustan yaka silkmiyor muyduk? Silkiyorduk, eee fımt defcil mi bu, fırsat.. Amerikaiüann sozleri Ankars'ya ?e çiyor <legil mi ki? Ben bu Amerikaiıya bu Zeynel'in yapmı» olduklan namussuzluklan enl konu anlatayım da, o da görsün gününü. Tamam. Tamam, tamam oldu bu iş...» Bu düsüncelerle otobüse bindi Teieci Eeşir. Ankara kazan gibi kaynıyordu. Mebus pazan kurulmujtu. Çok katlı bir binadan içeri girdi. Geniş bir hol. temiz bir kapı, kapının Uzerinde, mavi bir zemin üzerinde şunlar yazıyordu: HAROLD P. CAMP Çeklne çeklne leapıdan içeri girdi Tefeci Beşir. Sulak yerde büyümüş bir adam, san saçh, saçlanm ıslaît taramış... Kendini tanıttı: Tefeci Beşir! Amerikah: Harold P. Camp.. dedî. Zampik Zeynel'in kartını vftrdl. Yüztl güldU. Ooo, güeel, bizim Zeynel Bey selâm var7 Evet, çok selimları v&t mister:. Te?«kkür ederim. Bir emriniz var mı? Benlm ernir var, çok gizli... Bir büytlk araba. içl dolu »1gara.. Siz Ankara alacak, Zeynel Beye gidecek araba... DU dönmüyor iji, Anlaşıldı mı? Anlaşıldı Mister Harold Bey... Çok güzel, çok iyi... Bana müsaade. Sizin müsaade. çok İyi. Selâm Zeynel... Odanın ıçınde. duvarda madeni harflerle yazılmıfl şu yazılar ilisti Tefecinin gözlerine: «Chicago Steel Work Company» Amerikalının elini sıkıp bürosundan aynldı. Ankara'da geceledi. Dolaplann döndügü, takkeler düşüp de keüerin gözüktüğü Ankara'da geceledi. Elleri boş flönüyordu sanki Tefeci Beşir, ona böyle gelivordu. Bu Zampik Zeynel'i Amerikanya körülemek :stiyordu ya, bunu yapamaymca için için üziilüyordu. Bir büyük araba işini görüşmeye gitti. Göruştü. bir «ürü •kâgıtlara ımra attı. Tır kamyonun içi makarna ile dolııydu. Holding makarna işi de yapıyordu! Taksiden indi, hemen otobüs terminaline da\dı. BU«tinl aldı. Az sonra otobüs de kalktı. Geç vakit İl'e geldi. Oto'aüsten indi, evine gidiyordu Tefeci, iri yarı biri bitti yanında. Savcılığa buyrun, dedi iri yarı adam, Beşir Beye. Tefeci Beşir önce bu ışin bir şaka oldugunu sandı, güldü «Yahu. bu iş bir saka filan olmasın, arkadaş?;> dediyse de, iri yarı adam onu götürdü savcıiığa. Tefeci hâlâ farkında degildi. Hep bu olam şaKa samyotdu. Nasıl kı Falakacı Fikri Beyi koltuguna gömülmuş gördü, o zaman işin içinde bir bit yerüği bulunduğunu anladı. Birtien aklına geldi «Eski savcı sürüldüğü vakit kopardığı vehele..» Hem savcı Falaka Fikri Beye bakıyordu. hem de eski savcı &eri£ Bey için soylediklerini anımsıyordu. Az mı bağırıp çağırnuştı «Savcımız ne günâhı vardı kı adamı apar topar sürdüier. Biz onu Aaalet Bakam yapacaktık...» Tefecı Beşir bir kez kapana kısılmıştı, gayn ne etse boştu. Aklına bir anda Zampik Zeynel geldi. Savcı Falakacı Fikri: Bu yaptıkiarımzı size hiç yakıştırmadım,.. dedi. Yüzünü bir sıcaklık kapladı. Savcı Bey, ded:, bir kusur mu ettik ki?.. Kufur da ne demek? Büyük suç ışledinız! Ne kusuru bu. bileîim ya... Ankara'da ne yaptın? Ticaret işi yaptım.. Kimınle?.. DEVAMI VAR) DÜNYA SPORUNÜA SİYAH İKTİDAR SİYAH İKTİDAR NEDÎR? Amerikan toplum yapısınm ondokuzunctı yüzyıl süreAfrika'dan sağlanan ucuz emoğine dayandıgını görmezlikten gelenler, yirminci yüzjnlın ikinci yansında Amerika'daki karadcıiliterin horlanmaları sürerken bunlarm Afrilca'daki ırkda;larımn siirgit yeni ve güçlü devletler kurdukları gerçegim gözden k^çıranlar, ABDnin .siyah. nüfusunu en doğal ınsan hakb.nndan yoksıın bırakanlar, kendi yazgılanna sahip çıkıp o doğrultuda mücadele edeceklerine beyazların dunyasıyla uzlaşma arayanîar, siyahlann yüzde doksr.nı için kunılu düzenin «ghetto^ (varoş1 yoksullufcu anlamır.a geldiğini hıçe sayarak kurulu düzenle uzlasan aklaşmıs kaıalar. ÎU temel dofa yasasınm ergeç ışleyeceğini düşünrnelidirier: Her etkinin eşit ve karşıt bir tepkisi vardır. 19<;o'lann baslanna kadar yalnızca beyazlara özg'u bır tutum olarak selişen ırkçılık ve ırk ayrırru, özellikle 1965'ten sonra. ıkiyönlü (jeçit veren bir yol durumuna geldi. Kısacası, Siyah İktidar> anlayışınm dogması dogaidı, öyle oldu. 1986 yılmda Stokely Carmlchael'ra öne sürülen, ama, Martm I.uther King, Young ye Wiikin« gibi ılımlı siyah önderlerce benimsenmeyen «siyah iktidar. kavramı, beyazlann toplum ve devlet <5üz«nlyle her ttlrlü M7İ«$Tn«dan kaçınılması görüşüne dayanmakta, <sıyah yurîta<;n s:yasa] ergenliğe eriserek hem çevresinin. hem de üikenın ıslerınde siyasal ve pkonomik sesinl yükseltecek bıçimde kendı kaderine e! koyması» ilkesini getirmektedir. Çoftu küçük. türr.ü mil'tan olan siyah iktidar örgTJtleri, Gar.dhicı bir .banşanlayışmı vad.«ımskta. ama, bunun dışında da anlaşabilecekleri pek fazla ortak nokta bulamamakıadırlar Izlenecek eylem strateüsi bakımından .siyah ikndar rtrgüıicrir.i iki »na kümeye ayırabiliriz: Kara Panterler ve Siyah Müslıimanlar. Huey Newton ve Bobby Seale'in 1966 yıhr.da kiiTduklan. kumlusunun düşünsel haztrlıklannıysa ölümünden önce U%5* Malcolm X'in yaptıgı Kara Panterler Partisi. son tshlilde, 'devrimci» bir stratejl izlemekte ve eylem sırasında gerekirse «ilerici. beyazlarla işbirligi yapılmasını savunmakiadîr. Öte yandan, Siyah Müslümanlar. si'ah ayrılıkçıhk« adma beyarlarla her türlü işbirliğini ysdsımakta. türn beya7 cîeSer yavgılarmdan annıldığmın gosrpree^i olarak Afrika adlan almakta. giysileri giymekte. dilleri konuşmaktadırlar. Ancak, bu iki örgütUn siyah nüfus üstündeki et Doç. Dr. Kurthan FiŞEK kinHğinln SıeTlIkle 1968 »onraBnd* 8nemll 81çUd« »»Mıgıni henıpn belirtmek gerekir. Bunun İki nedeni vardır. Bir Kere. siyah kıtleleri denetieme çabtsı, kısa sürede, hiflplerarası silâhlı çatısmalara dönüşmüç ve karşılıklı öldUrrneler iki vanı da en etkilı sbzcüklerinden yoksun bırakmıjtır. Bunun en çarpıcı örneğı, KPP'nin ideologJ Malcolm X'in, SM onderı Elijah Muhammed'in emriyle, kanr.a bir topiulııga konuşurken çifteyle öldürülmesidir. tkincl olarak, siyah iktidar örfçütlen üstündeki polls baskısı 19fiî vıhndan sonra arttırılmış. srüvenlik gtiçlerivle çatışma iirasında ölümden kurtulabilen militanlann çofu turuk'ıar.mi5. yeraltma ınmiş ya da sınırı aşarak siyassl sıgınma hakkı Utemişlerdır. Bugtln basladığımız yazı dlzisi, aslmda, bilinegelen anlamda bir .spor öyküsü» degil. spoT öUnyasının trüyük adlarıyla ilişkili oldujtu ölçüde siyah tktidar mücadelesinin bir anlatımıdır. Bu, aynı zamanda, bmekse bir Muhammetî AU' den Vietnam'da Vıetnam halkının özgtlrlügü. için çarpı»mssını is'eyen. ama. aynı ö^giirlügü kendi topraklanndalrt karaderili \iirrraslarmrtsn esirgedijfi için Muharrrmpd Ali'ye • benim Vietkonelarla bn F.'up veremediğim yok« dedirtetı bir kurulu düzenin de öyküsüdür. BUGÜNÜN ABD'SİNDE "VAROŞLAŞMIŞ,, StYAH YIĞINLARIN^ TOPLUMSAL PİRAMİDİN TABAN1NDAN BAŞKA YER YOK Onaltıncı yüzyıldan baslayarak Amerika anakarasının dogal zengınlikierini talan eder. güçiü Ispanya donanmalan ve Gviney Asya üstünde kurulacak Ingtlu sultasının 1leri kolu olarak bir yüzyıl sonra görev yapmaya başlayan East Indies Şirketi, dünya halklarının, deri rengi bakımından, yalruzca ak ve kara degıJ, san ve kızıl diye de bölUndliklerini gören ilk Avrupalüardı. SömUrgecilerin ekonomik amaçlan basitti; dünyanın doğal zenginliklerini ve ham rnadde kaynaklannı ucuza kapatmak, sonra da bu yeni alanları sömürgeci ulkenın Urünlerini sürebilecegi bir pazar dururouna donüstürmek istiyorlardı. Ancak, sömürgecilerin bu bekleyişlerini sömüriilenler fazln bencil bulabilir, durumun sürgı: silih zoruyla onlara benimsettırilmesi de her zaman olmayabilirdı; kvsacası, akderili olmayan dünya halkl&nrun köleleştirilmesi ve sörnürülmesi için bir da «ideolojik» gerekçe gerekiyordu. «Beyaz ırkm dofuştan üstunlüğil ve akderıiı olrnayan geri ırklara uygarhk götünne göreviü, işte, bu gerekçe arayısının sonunda, hem onaltıncı yüzyıl Avrupe, sömürgeciliğiııin ideolojik uzantı ve İJadesi. hem de büinçll ve sistemli biçimde gelistirilrniş beyazlara öıgu bir tutum olaıak karşı rnıza çıkmaktadır. Irkçılık, ırk ayrımı ve deri ren gi ak olmayanlann sürgit düşuK bir sosyoekonomik düzeyde tutulması çabalan, Birleşik Amerıka'ya, daha Ingiltere'nin sömürgesi olduklan yıllarda, köle gemilerl yoluyla girmlş ve lTJ6bagımsızlık sava^ından sonra da artarak sürmüştü. Bu durum, «özgürlükçü eşitlikçi» Kuzey eyaletleriyle «tutucu • köleci» Güney eyaletleri arasında geçtiği okul kitaplarınca yazılan ABD Iç Savaşı'nın (18611865), aslında, köleligin kaldınlmasını degil, Güneyli köle sahiplerinin ülke ekonomisi üstündeki egemenliklerinin kırılarak tarımcı Güneyin sanayicı Kuzeye bagımlı kılmmasını amaçlamasından gidildiğinde daha İyi anlasılmaktadır. Iç Savaşuı yüzeydekl görünüm ve gerekçesi ne oiursa olsun, köleliğm kalkması, bir milyon kişinin öldüğii bu savaşm yan • ürünüydü; siyahların yeni edinilmiş özgürlüklerini kullar.arak örgütlenmeye çalıştıklan birkaç yıllık Yeniden Kuruluş dönemini dışarıda bırakırsak. bellerini doğnıltmfiya çabalayan karadertlilerin karşısma Beyaj Amerika'nın ardı gelmsyen baskı ve şiddet, yasal çerçevesine oturtulmuş bir köle IRKÇ1 BEl'AZ KU KLUX KLAN ÖRGlTtNÜN BİR PROTESTO GÖSTERİSU StYAH İKTtDAR MÜCADELESİNtN SPOR ALANLARrNDAKt EN ÖNDE ADI MUHAMMED ALt, MANtLADA ORTANEZ ÜXtVERStTESÎNDE FAHRl DOKTORLUK ÜNVAM MIRİLMESI SIRASLNDA.^ G ü n e y eyaletlerinden Amerika'nın doğu, batı ve kuzeyine yayılan ırk ayrımı, dünden günümüze miras kalmıştır. Amerika'da yaşayan raderililerin geriliklerl doğuştan geldiği savl ancak inanmak iste> ler için inandırıcıdır. KARADERİLİ AYRIMI SÜRECEK lik ttirü olan ırk aynınıyla dl> kilmediği günler sayılı oldu. Onaltıncı yüzyıl Avrupa sömürgcciliğiyle başlayan ve ekonomisi köle emeğüıe dayalı Güney eyaletlerinden Amerika'mn Dogu, Ba tı ve Kuzeyine yayılan «ırk ayrımı», ir.ış ve çıkışlarıyla, ama gizli, ama açık olarak, dünden günümüze miras kalmıştır. Ünlü siyah basketbolcu Bih Russell'ın dediği gitoi, «Biz, ak ve kara tierililer, kendi felsefelerimizi ve ırkçı değer yargılanmBi yarattık, şimdi de oniar adına birbirimize karşı savaş veriyoruz.» klinıesinden oluşmaktadır. Bir kere, ABD'nin daha Ingiliz sömur gesi oldugu yülardan başlayan kesintisiz bir süreç içinde, tüm ak ve kara derili insanlara beyazın «üstün ırk», siyahınsa «geri ırk» oldugu telkin edilmiş. toplumun beyazlara sağladığı tüm ge lişme fırsat ve olanaklannda karaderili yurttaşlar siirgit yoksun bırakılmıstır. Bugün, Birt çıkıp da büyük sopasıyla ırk aynmına son verse bile, beyaz toplumun kendilerine zorla benimsettigi dü şük • nitelikli eğitim ve beceriler yüıünden karaderüiler yine aynma uğrayacaklardır. tkinci olarak, toplumun smıf ve tabakalara bolünmüş olması ve belll meslek türleriyle gelir düzeylerinin bellı sınıf ve tsbakalarda kümeleşmesi, ırkçı değer yargılarının ve ayrımcı tutumların abartılmış biçimde karşırnıza çıkmalarına yol açmaktadır. Tekelci Sermaye adlı yapıtlarında Baran ve Sweezy. bu noktaya ilişkin olarak, varoşlara tıkılmış sıyan yıgmlann en altta olduklan bir toplumsal saygınhk ve gelır dizilişi içinde, her gelir ve meslek diliminın, daha üsttekılere karşı duyduğu imrenme ve aşağılıs duygularını daha alttakilere karşı takındığı aşağılayıcı ve horlayıcı tutumla giderdiğini yazıyorlar. Bu durumda, kendi suçlan olmadığl halde toplumsal saygın lık dizilişinir. en alt basamağuv da bulunan ve beyaz iktidar yapısmca orada tutulan siyah yığınlar sömürülen yoksul beyazlar için rteseUl kavnagı» olmakta, yUkselme olanakları da ancak ÇOK özel becen ve y«tişWnlıkl«re sahıp bıreylere tanınmaktadır. Baran ve Svveezy'nin çözümleme lerını sürdürürsek, bugünün BTleşik Amerika'sında, «varoşlasmış» siyah yıgınlar için topluınsal pıramıdin tabanından başka yer olmadıgmı, ne çıkabileceklen bir yerlerinin, ne de yerlennı alabüecek yoksuilukta baskalannın buluncuğunu söyleyebılınz. Irkçılığın ideolojik kökenlerine ilişkin durum değerlendirme sinden iki »onuç çıkmaktadır. Bir kere, Amerikf'da yaşayan karaderililerin görünüşteki geriliklerinin doğuştan (yani ırksal özelliklerden) geldigi savları, ancak buna inanmak isteyenler için inandıncıdır. îkind ı ırkçılığın ve ırkçı önyaı yükselttıgi ideolojik du tüm insanlann eşit olduk kesmın toplumsal gerçek zan.nasıyla yıkılacaktır. Irk ayrunının ekont kökenleri Birinci Dünya Savaşına len yıllarda Amerika'nın nufusunun en büyük böl güney eyaletlerinde kto yoksul, topraksır ya da raklı köyltiler oluştur köylerden kentlere yönel özellikle îkinci DUnya SÎ sonrasında büyük hız i içgöçler sonucunda, buj roşlaşmış siyah yıgınlar, (Devamı S. s Irk aynıtîinın ideolojik kökenleri Irkçılık ve ırk ayrımının «ld*olojik» temelleri, iki ana etken GARTH TiFFANY JONES