Katalog

ABDULCANBAZ TURHAN SELCUK •üyük Jsturalar Şakir BALKI 36 h hlç sormayın, kom8ndo da olup çıktık. Bundan sonra bi» nzlf. havada tepkili uçak yakalasak boştu. Çig yedı bu yine bizi. ali Beyin huzurunda süt dökmüş kediler gibi dinelmenln bir ii mı olacaktı, musaade isteyip aynlıyorduk, Vali dik dik yüzıze baktı: Sizden, dedl, hiç bir zaman umut etmezdim... Kente girerz mı size el salladım? Ama hiç yüzüme bile bakmadınız! ı birinin eüni sıkıyordunuz .Vali Bey.. Vali Paşa...» diye. ı;en ıe kötülük, ne oyun ettim de bana böyle kaba davrandınız?.. ir araba dayak yemiş gibi olduk bu sözler karşısmda. Nas.il sa oldu. bizim Hödükoglu: «Oldu bir yanlışlık Vali Bey, bizl ılar!. Bir kusur ettik biz, kusurumuzu bağışla..» diyebildi. >p gibi lâf eden Sali susuyordu, gülle gibi söz eden Tefeci de ensesini kaşıyordu. Dunnuş Bey ellerini uğuşturuyordu.. cendisini Vali sanan Kılkuynık Hamza işi pişkinüğe vurmus »val bakmıyordu. Molla Mustafa pat diye: Sayın Vali Paşa, dedi, ettik biz bir davarlık, bağışlaırak ı. kusur bizden... aü bu sözler üzerine upuzun bir • Estağfurullah...» çekti. ayrı Vali ne çekerse çeksin, biz kötü not almıştık. Oyunu tmiştik. Kaybetük kaybetmesine ama, gtin dogmadan neler demişler dedelerimiz. ilâyet binasından sersem tavuklar gibi çıktık. Nereye gittii bilmiyorduk. Gidiyorduk işte.. Hiç birimizde kafa kalmaBiî böyle dalgın argın giderken, önümüzü Dr. FermBni'nirt îla çalışan o Pakize kadm var a, o çıktı «Benden duymus in haa, dedi. bu gece davranın. Zampik Zeynel Amanda ZiU ,1e oynaşacak, davranm haa..akize'nin bu iyi haberi bizi çok sevindirdi. Bu haber aı sa bizi derleyip toparladı. «Eh gayrı, dedik, bu namusAmanda Zilkiye ile bir yatakta sarmaş dolaş yakalayalım eni Vali Bey de ayağının tozuyla onun ne mendebur adam runu öğrenıniş olsun..» afi Bey hepimize birer cıgara tutuverdl. ardında da: Büyük bir fırsat duştü elimize, dedi, bu fırsatı değerrelim, yoksa hapı yuttugumuz gündilr. [ödiikoğlu'nun asılmış olan yüzü güldü: Benden size söylemek. bu gibi aynasız lşler ayık kafayapılmaz. Demek istedim ki, hani şöyle bıraz aslan sütil n... •ırtık Osman bir hoş oldu: Yaşasın, demek kafalan yapacağız ha, oldu gitti.. Haydl lısı, aslan sütü olduktan kellı... lamza: Yahu içmek dedikse, hani zil zurna aman bana vurm» İi değil bizimkisi, az buçuk kafalan düzeltecegiz!. lödükoğlu Zübür'ün sabrı tükendi sanki. öyleysc yürüyün bre, ne düşünürsünüz, ip ince yerinden •ıazmı ki?.. îız aklımızı mı yitirdlk, düşüneemlzi mi bitirdik, çıktık eye içkili yer aramak içın. Hem yiirüyorduk, hem de bu or Fermani'nin ll'e nasıl yerleştiğini hesap ediyorduk. Bu pik var ya, onun nanna 5tandı bu Fermanl. Amanda Zilkiloktora ne yaptı onu ilçeden ahp il'e getirdi. Evini baril'e taşıdı Fermani. Ulah ne verdiyse biz yedik içtik. Kafalarımız saat gibi ol:u vallahi! Eee, kafalanmız böyle olunca durmak ay:p deni? O cadde biîim, bu sokak sizin başladık mahalieleri armaya. Bir ara Hödükoğlu seslendi: İşte şu büyük yapı var ya, orası... ffava da iyice kararmıştı. 3iz kimseye çaktırmadan yapıya girdik. Oraya buraya, dalüdiğımiz kadar dağıldık. Amanda Zilkiye'in kapısına dalık. Biz böyle tetikte beklerken ara sıra da merdiven ışığı p sönüyordu... Bu ışığın yamp sönmesi bizi uyuz ediyordu. >e kapıya kulağımızı dayadık. Bir kadm sesi ilâç mı sertrdi ne, bu kadar sertleşeceğini hiç tahmin etmıyordum •usu...» Allah Allatı, ne oluyordu?.. Deli olanı bir şey degil .. Titremeye başladık, tıtremekten nerede ise pantalonuun uçkuru çözüleyazdı. Erkek konuştu. «Yeni i'âçlar bozuk 1, dedi, şimdi ben yeni usulle yapacağım, ama biraz saçla:1a ör.ce oynayacağım...» Kim demiş sabrın sonu selâmettir? Hay kör şeytan?. Hop! diven ış.ğı yandı. Birden hücumu kestik.. Kapının üst köıde gözümüze bir yazı ilişti. «Kuaför...» Hah dedii. gâvurioktor demek olacak bu yazı herhalde.. Işık nedense sönli. Bu sırada üst kattan yaşh bir adam indi, alayh alayh yülüze baktı da: Ne o. dedi, demek kanlarınızı bekliyorsunuz!. Bu adam bize r.e demek istedi. Biz havayı bozmamak lçln: Muayene olmaya geldik.. diye yarım ağızla konuştuk. Yaşh adam merdivenlerden inıyordu: Allah akıl fikir versin, dedi. Kapıya yükleniyorduk ki, aşağıdan bu sefer birl çıktı. Blşans pınan kurumuş canım, yukan kata çıkan cılıa tıdam, ! baktı baktı: Traş olmaya mı geldiniz, dedi, çok iyi çok iyi.. Sanki kafalarımızı alev yalamıştı. Bu adama haddıni bilnek için hazırlanıyorduk ki, kapı üzerimize açılmaz mı? be canım, yahu ilin tum avratları burada sanki, dalgıç başg;bi camdan başhklar vardı başlarında. Hiç ses etmeden adan fıyd.k! Biz yanlışlıkla buraya girmişik meğer. Adamm :ah akıl fikir versin!» sözleri boş defilmiş demek. Hepten allama bizimkine denirdi.. Bize bir efkâr bir efkâr bastı ki, ıırcian ö'.üp gideceğiz. Biz buradan doğru başka bir içkili yegittik. Kacim berberi dedik, Zampik dedik, yeni Vali dedik k... Bu sefer kafalarımız tam oldu ha... (DEVAMI VAK) GÜVENLİK ARAYANLAR... Türldye, »orunlan artan ve deglsen bir Ulke. Bu iki nitelik de önemli. Artan sorunlar daha köklü çözümler beklerken, sorunların degişmesi çözüm yöntemlerini tartıçmamn zorunluluğunu ortaya koyuyor. Olguları anahatlarıyla ortaya koyarsak durumu anlamak kolay laşıyor. önemli bir olfu nüius artısı ve beraberlnde getirdiftl sorunlar. Türldye nüfusu hızlı bir bıçimde artıyor. Yıihk nüfus artış hızı °« 2,5 3,0 arasında. Üstelik artan nüfus genç. Nüfustaki bu gençleşme, çalışan nüfus grupîarınm ekonomik yükümlülüğünü de arttırıyor. Diger yandan, yaslı nüfus gruplarında da artma var. Bu oranlara bakarsak: Inceleme Fotoğraf Dr. Erdal ATABEK Ara GÜLER > Küçük işyerleri sigortasız işçilerin de çalıştıklan yerler. Buralarda yalnız sosyal güvenlik eksikliği değil, sendikalaşma eksikliği de var. Örgütsüz, güvencesiz binlerce kişi. Bu yapısal bozukluk sürdükçe, sosyal güvenlik bakımından durumun değişmesi de çok güç, hatta olanaksız.. NCFl'Sl'V ANA TAŞ G R U P I . ORANSAL BÖLtNÜMt: Tas t; rubu 0 14 15 64 65 VRI „ ARAStNDA OLARAK 1.155 3<*.4 57.2 1960 41.3 55.2 19«5 42.0 54.1 3.9 1970 41.1 54.5 4.4 3.4 3.5 üç değişik doğurganlüc durumuna göre <yüksek, orta, alçak) ülkemiz nülusu 1995 yılında şu smırlara ulaşacaktır: Yükaek doğurganlıkU 76.353.000 Orta dogurganlıkta 69.189.000 Alçak dogurganlıkta 62.789.000 Hızlı nüfus artışının yarattığı Borunlar ise, işgücü kullanırru (istihdam), gelir dagılımının bozulması, yatırım olanaklarının sınırlanması ve sosyal bunalımlann doğup büyümesi olarak özetlenebilir. İşgücü kullanımı (istihdam) olanaklan nüfus artısının gerisinde kalırsak işsizlik artacak demektir. Bizde olan budur. Devlet îstatistik JŞnstitüsü yayjnı olan «Türkiye'd»' Topftjmsal ve Ekonomik GelişHienirt:;Elli Yılı»nda. Türkiye'de işsizlik so rununu çözebilmek için 12 milyon kişiye yirmi yıl içerisinde is bulma zorunluluğu oldugu belirtilmiştir. Bu iş nerede bulunacaktır? 1962 1972 yüları arasmdaki on yılda işgücü kullanımına bakıldığı zaman tarım kesiminde 550 bin dolayındaki azalmaya karşın, sanayl kesiminde 525 bin ve hizmetler kesiminde 1 milyon 410 bin artma görülmektedir, Aslında hizmet kesiminin şişkinliği de pizli işsizliği belirtmektedir. Tanm kesiminin işgücü kullanımı azalmakta dır. Sanayi kesiminin işgücü kul lanımı yeterli biçimde artmamak tadır. Hizmetler kpsimi ise şişkindir. Bu çıkmazdan kurtulmak için, hem hızlı bir sanayileşmeye, hem de emek yoğun teknolojilere gereksinme var. Sanayi kesiminde de, tanm kesiminde de görülen gelişme ka pitalistleşme. Bugünkü sanayi ve ticaret birimleri küçük işletmeleri ortadan kaldırarak büyüyor. Kapitalist gelişmenin dogil lonucu bu. Küçük sermaye li, teknolojisi geri, verimi düşüfc, ve maliyeti yüksek işletmecilik, yerini daha ileri teknolojileri kul lanan, sermayesi büyük, verimi çogaltan, maliyeti ucuzla^an büyük işletmelere bırakacak. Bu gelişme pek hızlı degil. On ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini büyük, ondan aî işçi çalıştıran işyerlerini küçük işyeri olarak tanımlayarak ülkemizdeki işyeri sayüanna ve gellşmesine Devlet Îstatistik Enstitüsünün rakamlarıyla bakalım: ljyerlerl BUyuk .. . 3.012 157.759 1978 4.415 170.571 Sosyal güvenlik bir kaçma kovalama yöntemi değildir ÇIKUROVA ÜA PAMIK TOP1.AYAN IKGATLAR.. Her fkl isyerl tipinde de artma görüyoruz. Ancak, büyük işyerlerinde işgücü kullanımı elbette. daha fazla. Kamu sektörü işletmeleri daha büyuk ölçekli. Kamu sektörünün 237 büyük işyerine karşın özel sektörde 2775 büyük işyeri var. Ancak. kamu sektörünün bu 237 işyerinde 140.457 işçi çalışıyor, buna karşılık özel sektörün 277') işyerinde çalışan işçi sayısı 184.984. Kamu sektörünün katma değerinın 3 milyar 498 milyon. özel sektörün katma deaerinin 3 milyar 133 milyon olduğuna da deginelim. Bu durumun sosyal güvenlik bakımmdan büyük önemi var. Kamu sektöründe kaçak işçi sorjnu olmadığmı belirtmiştik. Özel sektörün büyük ve düzenli işletmelerinde de sorun j'a yok, ya da çok azdı. Ama, özel sektörün küçük işletmelerinde, geçici işlerde sigortasız işçi sorunu yaygm. îmalât sanayiinin lşletme bakımından durumuna daha aynntılı bakınca sorun ortaya çıkıveriyor: TARIM ALANINDA ÇAUŞAN MtLYONLARCA Bugün. eksiklik ve aksakltklanyla birlikte sanayi ve hizmetler kesimi sosyal güvenliğe kavuşmuş durumdadır. Ancak, tanm kesiminde sosyal güvenlik büyüit bir yoksunluk durumunda. Kuşkusuz, bu kesimdeki yapı bozuk lugu da konunun çözümünU güçleştiriyor. lek hastalıklarında gerekli ynrdımlar için sigortalıda bir b«Kleme süresi aranmaz. Ancak, sıgortalı eş ve çocuklanna sağhk j'ardımı yapılmas: İçin sigortannın. hastalıgın anlaşıldıgı tarıhten önceki bir yıl içinde en »z 120 gün hastalık sigortası primi bdemiş oltnası koşulu vardır. Bu teknik Bynntılara şu nedenle değiniyoruz: Tanm ve orman işçila rinin Sosyal Sigortalar Kunımu kapsamına alınmasının, üzernde bizim de durduğumuz «Topluluk Sigortası» gibi yolları bulunsa da, bu kapsam genişlemesinden ancak kamu kesiminde devamh olarak çalışan tarım ve orman is çileri yararlanabilirler. Geçici işçiler ise Sosyal Sigortalar Kurumunun en kolay koşulunu bile yenne getirme olanagına iahip değiller. Bunun da çaresi bulunur elbette. Tanm ve orman işçilerinin özelliklerine göre Yasalara hükümler konulur. ödenmesi zorunlu prim günlerinin en azı almır. Tanm ve orman işçilerinin, ellerinde olmayan nedenlerle bugünü dolduramadıkları saptananlarır eksik günleri Devlet tar&fmdan Kunıma ödenir. Böylece. devlet ka\Tiaklan katılarak ki dünyada bu üçlü sistemin örnekleri vardır tanm ve orman kesiminin devamlı ve geçici işçilerinin sosyal güvenll KİŞÎNtN EN UFAK BİR GÜVENLtGt YOK... Ji saglanabilir. Bu yöntem, yaklaşık olarak bir milyon kişinin sosyal güvenliğini sağlar. Tarımda kendi hesabına çahsanların durumu daha da kansık oldugu halde. değişik bir yöntemle, bu konu da çözürnlenebilir. Daha kanşık olması, bu kesimde tarnamen kendi hesabına çahşan bir çogunlugu bulmanın güçlüğündendir. Bu kesimin kendi hesabma çalışır görünenlerinin önemli bir kısmı ayni zamanda geçici ve mevsimlik işçilik yaptığından bu köylüişçilerin hukuksal durumlan gerçekten kanşıktır. Bunun çörumlendiğini de düşünelirn. Gerçekten, çözümlenebüir de. Ar.cak, tarım kesiminde kendi hesabına çalışanların da prime kaynak olacak geürlerinin devamlılığı, belirliliği ve saptanması son derece güç koşuüar altındadır. Burada <la, duruma uygun bir basamak sistemı kabul edMebilir. En alt basamakta dahl pnm öde yemiyecek durumda olanlann primleri devletçe Ödenir. Böylece, sosyal sigorta ve sosyal yardım sistemleri birlikte kulanılarak milyonlarca kişi sosyal güvenlik kapsamı içine alınabilir. Bir sosyal politika uzmanı, sosyal yatırımların hie de ekonomik yatmmlardan daha az olmadığmı söyleyerek bu istekleri belirtir. Âncak, ayni sosyal politika uzmanı, devlet katkısının önceliklerı oldugunu ve bu katkınm çalışabüecek durumda olan ve çalışanlardan önce, sosyal güvenlikten voksun yaşlılara, kimsesiz çocukîara. çahşamıyacak durumda bulunan sakatlara öncelikle yönelmesi pcrektiğinl, bunun sosyal bir zorunluluk oldugunu. ancak bu sorunlar çözümlendikten sonra, çalışanlann sosyal güvenligine devlet kat kısının doğru olacağını söylerse, sadece haklı oiur. Evet, yapısı ve düzeni Dozuk bir işgücü kullanımını sürdüreres. bu bozuklukl?rı devlet bü'çesmden karşılıyarak surdüruiek verıne, yapı ve düzen bozukluklarını gidermek ve herkesı kendi yükünü ta şır duruma getirme.< daha akücı bir çözüm. Devlet katkısı, sosyal güvenlik alamnda gerçekten de, yıllardanberi tarUşılmakta olan bir konu. Çofu kez de. sosyal güvenlik fıak kını alanların daha kolay koşullar kazanması içın öne sürülen bir istek. Ama, ancak bütün ülke sosyal güvenliğe kavuştuktan son ra bu tür isreklerın karşılanması düşünülmelidir elbette. Eğer, ülkemizde otdugu gibi, Devletin bir ör.celikler sıraiaması yapma sı zorunluysa, bu önceliklerde Devletçe korunmamn ilk sırasını çalışacak durumda olmayan (Devaım 9. Sayfada) Sanayi Gnıbn 1. Gıda maddelerl 1M3 885 B. K. 14.588 711 B. K. 10.197 34 B. K. 54.236 94 B. K. 12.710 40 B. 4.621 K. 223 B. K. 29.416 166 B. K. 766 1910 1.164 16.940 926 7.855 112 51.941 152 16.H88 106 6.046 160 26.124 261 612 öıeUlği Artma Artma Artma Azalma Artma Azalma Artma Artma Artma Artma Azalma Azalma Artma Azalma 2. Dokuma sanayii 3. Kundura, giyecek. hazır dokuma 4. Ağaç ve mantar mamullerl 5. Mobilya ve mefrusat 6. Madeni eşya imall 7. Ktmya »anayil Seçilmis yedi Îmalât sanayil dalmda büyük ve küçük ölçekİi işyerlerine kayış egilimi 1963 1970 arasında fazla bir değişme göstermiyor. Dokuma sanayii, kundura, giyecek eşya ve hazır dokuma sanayii, mobilya '/e mef ruşat sanayii, kimya sanayii küçük iîyerlerinde azalma ve büyük işyerlerinde artma gösterıyor. ama, pelişme yavaş. Düşünmeliyiz ki. kundura, giyecek eşya ve hazır dokuma dalmda 34 büyuk lşyeri ve 54.236 küçük işyeri sayılan yedi yü içinde 152 büyük ve 51.941 küçük işyeri bi Buna karşın çözüm İçin baa almaşıklar (alternatif) düşünülebilir. Önce. tanm ve onnan ışçilerini ele alalım. Orman ve tan m işçilerinin kamu kesiminrie çalışanlan Sosyal Sigortalar Ku rumu kapsamına alınabilir. Bınun için de bu işçilerin Sosyal Sigortalar Kanunu'ndaki koşulla rı yerine getirebilir durumda olmalan gerekli. Bunlar da, ya$ lılık sigortası için kadm içın 50 ve erkek için 55 yaşını doldurmak. ya da 25 yıldan beri sigorçiminde degişmiş. tşte, Çetin Al talı olmak kaydıyla en az 5.M tan'm han odalarında, izbelerde, gün malüllük, yaşhlık ve ölüm kovuklarda çalışanlar dedikleri sigortası primi ödemek zorunluböyle küçük işyerleri. Buralar lugudur. 25 yılda 5000 gün prıın sigortasız işçilerin de çalıştıkla ödemek için, yılda ortalama 200 rı yerler. Buralarda yalnız sos gün prim ödemek gerekir. Ya da, yal güvenlik eksikliği değil, sen 50 yaşını dolduran kadmlara ve dikalaşma eksikliği de var. Ör 55 yaşını dolduran erkeklere, sıSütsüz, güvencesiz binlerce kişi, gortalılık süresi en az 15 yıl olBu yapısal bozukluk sürdükçe, sosjal güvenlik bakımmdan du mak ve her yıl için en az 120 gün malüllük. yaşlılık ve ölütn rumun değişmesi de çok jrüç, hatta olanaksız. Unutmayalım ki, sigortaları primi ödemek kaydıysosyal güvenlik bir kaçma • ko la yaşlılık sigortasından yararvalama yöntemi degil, düzenli lanma olanağı gene vardır. Hastalık analık ve is kazaları mes bir sistemin parçasıdır. ARTH JH8 TiFFANY JONES