Katalog

CUMHURÎYET 8 Temmuz 1974 MDULCANBAZ TURHAN SELÇUK VE 5;UUfc> L ıtfıVOtffcJ.. nî YAMj î« Kitfifc rttu "OfîA W i Ml îtf A&PüUANİÎAl'lN AYA^f^ SAMK.İ 47'LİLER FÜRUZAN 13 AnnesJ çekilivermışM. Emlne dengesinl yitlrlp beklemediğı bır hızla somyanın kıyısına çarpmıs, duvarı goğuslemıştı Ağlıyordu Oysa canı acımamıştı Se\ gısızlıgın beklemedıği bır hızla donuvermesı afallatmıştı onu. Soyle yoksa mektuplann Ben bır şey bılmıjorum Ablama yazık. Annesı uzaktaydı vaka ığnesıyle oynuyor, sürunduğu lımon kolonvası bellı belırsız yajılıyordu odaya Kış hastahklarının geçırıldıgi bır oda oluyordu yavaşça orası Sen benden ıyı mı bıleceksin? Bu evde her şeve dıkkat etmek bana kaldı Babanıza gelınce.. Ablan çok güzel bir kız. Varlıkll rahat bır evlıhk yapabılır Bu dağlarda ya da Nemıde Teyzen gıbı tozlu dosyalar arasında çurumez. Bütün çabam onun ıyılıği içindir. Evlenecekse niçin okutuyorsun? Laf işte, tam çocuk aklı Bir yüksek mühendıs ya da uzman doktor karısı bazı şey leri bılmek zorundadır. Nemide Teyzenın okul arkadaşı Sara, Amenka'ya giden doktorla evlerurken tahsılı de onemlıydı Yanı Sara okumamış olsaydı, kocasının yanında sosyal faall yetlere fılan gıremezdı Sen doğmadan bır yıl kadar once baharda Mıssurı gelmlştı. Ben, Sara, Nemıde Tejzen Dolmabahçe'ye doğru yü ruyuş v apmıştık Sen Akaretler dekt evde doğdun Istanbullusun Nemıde Teyzen açıkgoz çıkmadı Sara ondan boyca da kısadır ustelık Nemtdc Teyzenı eskıden gore\dın, oyle guzeldı kı Gozlen ıçın soylenmedık ovgu kaldı mı bılmem Şımdı gittl göçtü açıkçası Asabıjpt çızgılerıyle dolu apak cıldi Çocuk da yapamad elbet Bır kadın ne olursa olsun evlenmelıdır Nemıde'nın yanında Sara gorünusçe b<.yağı da sayılabılirdi. Mlssun'yi gezerken, Istrnbul gunierce gezmıştı o kocaman gemıyı, guverte subayı Ava Gardner'e benzetmıştı teyzenı Guzellık kahcı değıl, değerını zamanında vermelı 969'da Emıne «Sızce kalıcı olan nedir» dıy» sormuştu annesıne Şereflı bır havat demışti a»nesî V» çocukia'a fcırakılacak servet Sonra Emıne'nın elındekı kltaplan gostererek Paravı nasıl kuçümsersin demiştl. Senınkıler de avnı şeyı şovlemıjorlar mı? Her şey ekonomıHır demıyorlar mı? Emıne guluvermışh Insanı yabancılaştıran parajı so\lemı\orlar Sıze anlatmak güç. para araçlaptırmamalı, araç olmalı demek tstıyorla' anne Chaıles Dıckens'ın kadın kılığına girrn!» tefecılerden bırı gıbi gbrunmüstü gozüne annes' Annecıgım Insanı çarpık eksık kılmamak oz değerınden koparmamak temel üışkılerını bagırrsız kılmak içın parajı emeğın, fır sat eşıtlığmın karşısına değıl ıçıne sokmak ıçın «oyluvorlar Annesı bılgıç, orta vaslı bır kadındı artık Daru çok Seçıl Ablasmın annesıydı. Bundan onurlanıjordu Etkmhğı olan bazı çevTelerle bağıntılara gırmıştı Tanışmasalar da ıki uç anlatımıa ortava çıkueren aynı katm dostluklarına açıktı Tufk • Amerıkan Ünıversıteler Bırhğındekı toplantılara her katılışında otekılerının benzerı yenı tanışlar edınıyor, evde bunların altını çızerek anlatıyordu. Annesı Ankara'yı benlmsemıştl. Düzenll, rahat ettırıcl bir konumu olan bu kentin Türkiye'nln genç Cumhurıvetıne çok uygun kanısmdaydı Varoş ların gelınce, orda yaşayanların da ışsız oldu ğunu kımse ıddıa edemezdı. Yoksulluk mu, o her verde \ardı Yavaş yavaş.. yavas yavaş çozumlenecektı her bır şey Annesı sorduğu mektup konusunu, anlattığı geçmış şevlerın buyüsüyle unutmuş görünuyordu Odada bir iki kez gldıp gelmiştl. Kahverengı eteğının onunü gerekmeden ehyle bastırıp karnmın belıren çıkmtısını solugunu çekerek içerı almıştı Perdeyı aralamıştı, karların buıulu aydınlıgı odaya Uçgenleşıp y v yılıvordu Emıne agzına dogru kayan ılık bir tatla irkıldı. Burnundan onc« bır « n lnıyordu. Avucuyla bastırdı Kanın tarıllığını suskuyl» karsıladı O ııra annesınin ardı dönüktü. Onm sezdırmeden gecelığimn koluna sıldl kanı An. nesının ıçtepısıyle gostereceCl ılgıyl lstememlştl. Kın izinın annesince görülma olanağj yoktu Pazenleri, koca pamuklulan Kiraz bakır leğenı onune çekıp yıkardı Cılız kollarının koca leğenm ıçınde didişıp durması Kiraz oyun o\nuyormuşca eğlendınrdı gorenı Yalnız bu e£lentıyı bozacak tek sey Kiraz'ın yüzündekl cıdil kaygı, çocuk alnında bırıken ter tantciklenydı Annesi deminki uzlaşmacılıtını unutmu», buyurma>a donüçen aesiyle: Ikıncı derse yetış, matematıktir, deyip çıkrnıştı Emıne okula gıtme lsteğinin «önüverdiSıni, artık bu evin onların çocuksu coşkunluklarından uzak, Erzurum'unsa aralıksız karlara büril lu kalacağı duygusuna kaptırraıştı kendini. Top rağa yakın sarısı olmavan Erzurum güneşınm altında kardelen çıçeklerının yer ver açtığı küçuk vesıl parçaların belırm°yeceğıne karar ver mıştı Kardelenler de çıkmayacaktı Onların soğanlarmı guçlukle kokle\emeyeceklerdı Tahta kızaklannda kayarken buzlaşmış duzluklerm kesrre savdam yansımalarıyla ıçlerı kamaşmayacakt» üun geceden bugüne değın E?nlne'nin se\dıklerını zedeleyen. korelten şey durmadan gelışıyor, boy atıvordu Terlıklerını suruyerek yemek yenen, oturulan, konuk agırlanan odalanna gırdı Gece, anne, baba, abla arasında yasak olanın gemlenemevlp çozuluverdığı aynı jerdeydı Sobadakı kütükler Emıne'ye ne zaman duysa kıvanç veren çUırtılanyla yanıyordu Yıllarca sonra Beyazıt meydanında bır tayın korkulu terli kosuşuyle dort donen topİuluklarını coplamaya çahşan polıslerden bırinm «Komunıstı bulmuşam» demesiyle bu yanan odun seslennı ınanılmaz bır gerçeklıkle duyuverecekti. Pencerelerdeki hep buzlu olan demir parmakhklara serçeler konmuştu. Aklaşan uzantılarla belıren, guneşın altında »askın, kararsı» otUD duruyorlardı Kıraz, Emıne'ntn odaya gırışmı duymamıştı Babasının gazetelerının başına eğılmış, resımlere bakıyordu O sıra eve Cumhurıyet \e Hurrıyet gazeteleri alınırdı. Kiraz ınsa evı ne zaman boş bulsa yazılı, resımli olan her şeyı karıştırdıgı kesındı Annesı çalıs tıfı «B"S ayda resımlerle Ingılırce» kıtabınuı durmadan yer değıştırdığınden yakınıyordu (ARKASl VAR) BATFDA DEMOKRATİK SOL Doç: Dr: AHmet Taner KIŞLAU Ingıltere'de ılkkezl923'de iktidara gelen Işçi Partisi, "Ucuz konut,, yapımında başarı kazandı Ekonomik durumun yırittığı hoşnutsuzluk, 1022 scçımlerınde tngılız tsci Partııı'nın bir atılım japmııına yaradı: 142 ~mrtleHekımBrkfttndt Bîr yıl lonra >enılenen feçlmler ise, cserbest mubadelo ılkesini 1avunan tşçı Partısınl cfaha da kazançlı kılacaktı Muhafazakar Partı'nin 258 ve Liberil Partinin 158 mıUetvekillliin» karfilık 191 mılletvekillıgı elde edildl Kral, lşçı Partısinder» Mac Donald'ı yeni hukumeti kurmakla gorevlendirdı Bo\lece Ingılız sosjahstleri llk kez iktidara gelmıj olujorlardı Kuskusuz, lıberallenn desteğıvle kurulan bır hukumette tam bır sosyalıst sı>aset gutmenın zorluğunu, hatta olanakıızlıgını partı yonetlcilen de gormektrydiler Fakat her şeva karşm boyle bır denemeye gırmenın 5U avantajlan vardı: 1 Halkın bır kesıminin susyalıstlere karşı duyduğu çfkıngenllk ve on yargıları ortadan kaldırmak, 2 Slyasal yaşama venı bir anlayıs getırmek, 3 Sos\alıst bir partinin iktidara «eçımle ulaşabıleceğını gostererek, A\rupanın dlğer ulkelenndekı «o=^alıst kuruluşları cesaretlendırmek «lşçı» ıktıdarının en bu\uk başarısı, ufuz konut vapımı alamrvda oldu Ote vandan da Avrupa'nın sılâhsızlandırı!m<i5i ve Rusya lle ticaret ılıjkılerınin arttırılması jonunde gorujmeler başladı Fakat €Wor. ker» Weekl> • islmll komumst eillımlı bır gazetenın >azan olan Campell haltkında, orduyu ıtaatsızlığe teçvık suçundan açılan bır dava, beklenmeyen bır livasal bunalım yaratacaktı Bajbakana en lert elejtıriler, «bısın ozguriuğu» adına kendl partısınden gelnordu Mac Donald, yeni seç'mlere gıtmeve karar verdi. Seçim sırasında ı«e, Zıno\ıev'*en Komunist Par tısıne >o!landığı one surulen, fakat doğrulugu da kanıtlanamayan bır mektup çıktı Mektup, askerler arasında bır propaganda kampanyası açılmasını on£oru\ordu Muhafazakar Partı tBolşevık tehlıkesi»ni ken disıne en bu>uk &eçım sılahı japmakta gecıkmedı Sonuç ılg ı ç e k ı c n d r Muhafazakarların 1923 de 258 olan sandalye sayı=!, bır \ü sonra 419 a ulaşmıstı. Llberaller perişan olmuş, lşçı Partısı hukumetıne destek olmajı 118 mılletvekillıgı kavbederek odemı;lerdi (40 ıandalye) lşçı Partısı ıse 191 mıl letvekillığınden 151'ını koruyabılmıstı. Komunist korkusu juzunden, ortadakı oyların saği kaydıjı anlaşıhyordTu. nin Ulne yaradı. Nitekim 1939 aeçimleri, bu parti ıçın gerçek bir zafer oluyordu Isçıler 288, Llberaller 59, Muhafazakarlar 260 sandarye kazandılar. Ifcinei îşçl Partısı hukümetını de gene Mac Donald kuracaktır. Yeni hükümet, issizlıgi önl«yicı esaslı tedbırler alamaz, toplumsal programını uygulayamaz, iktısadl hayattaki durgunluga çozüm bulamazken, butün dunyayı sarsan iktısadl bunalım Ingıltere'ye de ulaçmakta gecikmedı MacDonald, tngıliz parasının değerıni düşürmek zorunda kalmamak içın, sosyal sigorta odeneklerim kısmak karan aldı 1$ çi sendıkalarımn bu tutuma kar şı sert tepkı gostermelerı kaçımlmazdı. Ne var kı, başbakanı bu yola ıten etkenlerın başında Amerikan bankalanmn baskısı unutulmamalıdır Mac Donald yenı kredıler elde etmek ıçm onların ıstedıği tedbırlerı alma ya bır anlamda mecburdu Durumun gıtgıde kotülesmesl sonucu, Mac Donald'm lıberal ve muhafazakArların da katılacaklan bır tmilll bırlık» hukumeti kurmaya, karar verdığıni gd rüyoruz Ama' kendi bakanlannın büyük bır çojunluğu onu bu yolda yalnız bıraktllar «Mılll bırlık» denemesı ise, gerek baçındakini, gerekse partisıni yıpratıp adeta erittl. Muhafazakar ve lıberallerle anlasmak zorunlu Junun başka bir sonuç dofurması da pek beklenemezdl zav ten 1931 seçimlerinin sonucu, tşçi Partisi içın «acı» bır yenılgıden başka bır şey değıldl. Daha ikl yıl once kazandığı 288 mıllet vekillıginden elınde sadece 65 tane kalmıstı. 1932'de partinin başına, «De mokrasi sosyalıst inancın temel bır olayıdır» dıyen Henderson geldı Partı hatalannı anlıyordu. Kredi veren onemli bankalar mıl Uleştırılmeden gerçek bır reform olanaksızdı 1935 seçımlerınde 166 mılletvekillıgı kazamlır ken, onderbgı de Attlee elıne al dı ANEURİN BEVAN Bir madra ' lşçiıi olan Aneurin Bevan 192S'da î»Çl Partiılnden milletvekill teçlldl. Partınln Sol lcanat liderlerlnıfeıvdl Attlee Hukumetlnd» Sağlık Bakanı olarak lngiltere'd* parasız tedavı sıstemıni kurdu, 1951'd« Çtlljma Bakanı iken •ılâhlanma programına karsı çıktı ve lıtifa etti . Sessiz devrim Ikınci Dunya Savaşı sırasında işbaşında olan, Churchıll başkanlığındakı «mılli bırlık» hukumeunde l|çı Partılı bakanlar da bulunmaktadır. Fakat sosyalıstlerm amacı kendüerını savas son rasına hazırlayıp, yepyenı bir gorunuml" ışbaşına gelmektır. 1944 yılında «Geleceğe hazir olalım» başlığmı taşıyan açık bır program yapıjorlar. Başta Ingıltere Bankası olmak üzere, komur madenlennı, kara ve demıryollarını, elektnk ve gazı, demır ve çelık endustrılerını devletleştırmeyı ve toplum hızmetlerımn genışletılmesını ongoruyorlar Bu, rtevletın gerek toplumsal, gerekse ıktısadi alanlarda kesın mudahalesının kabulu, yanı lıberal ıktısat duzenının temelden reddı demektir 1945 seçımlen lşçı Partısi ıçın tam bır zaîerle sonuçlanıyor. Iş çıler, muhafazakârlann 163 mılletvekıllığıne karşıhk 393 mılletvekillığı kazan'yorlar. (Aslında bu «ışçıler» deyımını de açıklığa kavuşturmak gerekecektır. Çun kü lşçı Partisi'nın mecllstekl 393 sandalyesının ancak uçte bırt sendıka temsılcılennce ışgal edılmektedır. Ijçı Partisi toplumsal tabanını genışletmiş, orta sınıflan da ıçıne almıştır ) İşçi Partısı'nın salt çogunluğu tek başına sağlayarak başa geçışi ıle sessiz bır devrim başlamaktadır: Bır yandan gentş devletleşürme hareketlen, sosyal sıgortalarm genışletılmesı, hastahanelerın ve tedavının parası* oluşu vb (Fakat kısa bır sur» sonra, hukumet tedavınln «tamamen» parasız olmasından vazgeçmek zorunda kalacaktır ) Öte vandan, ulusal gelırm adil olçuler ıçınde pajlaştirılması ıçın alınan tedbırler: 4 bın Ingılız lırasını geçen servetlerın kademelı bıçımdo vergılendırihşı ve çok yuksek bır mıras vergısının konuluşu gıbı.. Fakat bütün bu reform irın gerçekleştırılmesı, savaş sr nrasının çok guç mali olanaklanna baglıydı. Savas borçUrı ve Marshall planı uyguiamaları ıle ılgı(Devanu 7. sayfada) TİFFANY JONES llhan Selçuk DİSt BOND kmllar Yeni ^oytarılar CAGDAS YAYINLARININ 8EKLENEN 5. KİTABI BUMAf* M l C/NDUZEN İşçi Partisi yeniden iktidarda Bu ilk iktıdar denemesinln baıanıızlıkla tonuçlanması, :;• çı hareketını ıertle;mey* doğru ittı Ve 1926 mavısında cgenel grev» patlak verdı, ama başar n a ulaçamadı Bunu (ırsat bılen Muhafazakar Partı Hukumeti de sendıka haklarını kısıtlaian kanunlar çıkarmak'a gecıkmedl Bır yandan sertlık yanlısı işçi hareketi zayıfladı ve «genel grev» bır daha kullanılamaz bır sı lah halıne geldı Ote yandan ıse, muhafazakârlann aldıklan tedbirlerde ölçüyil kaçırmalan kUt lelenn bir kısmını onlardan gofuttu v« bu durum İşçi Partisi' GARTH I: 15 ÜRA Her kitapçida bulunur İsteme Adresi: CAGDAS YAYINLARI: Cağaloğlu HalkeviSok. No: 3911 İSTANBUL