Katalog

CUMHURÎYET 16 Temmu2 ÂBDULCANBA2 TURHAN SELCUK j A7T1KTAH j* METÇE ONÛNDt 47'LİLER FÜRUZAN 21 öndekı vemlığın demırle kafeslenmıj kapımsı açıklığına tajmıj yıgının ılk bakıjta ne oldugu çıkarüamazdı Yagan karların açıktakı avluları dolduran ak yıgınları, burası dık bır kesıtle yukseldığınden butunuyle ortmemıştı Pencere açıklığınm mağaramsı koyulugu büınmezlıkle doluydu Kararan dış avlulara yağan karların kapayamadığı bır araba dıngıhnın dajalı olduğu o demırlı pencereden yer yer patlamış ottan yataklar gorunuvordu Şuncagız yerde bıle barınırdı nınem demıstı Kıraz Ne m ne cın var Boş duruyor Tarayıp kurevıp sıgımrdı oracığa, yatakları da yufkalaştırırdı Orası çok pıs, demıştı çabuk çabuk Emıne Hem o \ataklara su geçmıştır Yatak 7 olduklarını da bugun anlayabıldık degıl mı Bocek doludur kı\ıl kıvıl ıçlen Kıraz'cım hem nınen bır yerde kahvordur Bovle soğuk kıranında bocek ne yasamaz demıştı Nazık kadın Kalıyordur bır vanlarda Kımbılır, dermştı Kıraz, kımbıhr, sor«na demez kı Yakutıve'nın orda goren varmış, camılerın orda goren varmış Kurtlar bıle kısm azgınından anca ay teker olunca vuruvorlar •;agılara Canavarın vırtıcısı pısmaz ya onun da kanı sıcagım yıtırdı mı açlıga yenüır. Kar.n bagrma duşen can onçe sogur sonra gev|er, altı ayhk bebe benzen uyur dmlenır Bu ulu akhğın can yakıcı olumu yoktur Baştan tıtrerken vatışır kışı, etıyle canı ayrılır Duj bıle gorur sayarım ben Başından geçmış olanından dmledım Donma buyma oylesı bır bılısızlıktır Kıaı elının kolunun dınlendığını, bağrının soğuyup derdının azaldığını anlar dedıydı Arada gozlerını açtıgında goğu gorurmui Top top ağaçlı cavlan eden sular gorurmuş Sakınıp korkacak şey aegıl kardan olum Bır jerı vardır Leylım Nınenın yatacak elbette dı\e sesını vukseltmıştı Emıne \ ar«a bana demez de nıçm Medet Eramıye \arırım haber ıletmeye Gece dışarda barınamaz can Kıraz, ceren Kıraz demıştı Nazık kadın Konuşmasindakı karanlık sılınmıştı sesınden Onca vılm can tasımışı ulu Leylım sığınacak bır yer bul mujtur Vardır va demıştı Emıne Nazık kadına donerek Ben de onu anlatıyorum Kıraz a Pekı \ardır da ben neden bılmem' Kımseler neden bılmez' Nınem benım, anam olduy du ustelık Başını çaresızlıkle ıkl vwıa sallamittı Naz'k kadının Kıraz gucenıklıkle bükülen çocuk ağzında zorla tuttugu sese '><>n;eyen scluğunu bırakmış Emıne nıve oldugunu bıımedığı bır kırgınlığın behrmesını duyarak &\<> avlu,ann geceye gomulmesıne dıkmıştı gozlerını Akşam yemeğı ıçın mas.ı «uruldugunda N"azık kadının kocası hademe Kadır gelmıştı Kazanın altı sondurülmuş, bu ış yapılırken Sakın ha su dökmiyecegı? yanan ocağa sakın ha kulleye kulleve bastıracağız dive çırpınan Nazık kadını uzak, vabancı ızlemı$U Emıne Akkorlann pamuklaşarak err>en unarı geçen saatlerin bırlıkte vapılan ışle aolan canlılığı buharlann yumaşattıgı, ıiıklığın kızıl ya. lımiann canlarKiırdığı koca avlu tavanın ahç&p çatmalannda oynaşan golgeıer, inanılma» uçucu guzelhkler olup dafılmaya başl&mıslardı Legeniere sepetlere duzgun Katlanaıak oastınlarak yerleştınlen çamaşırlarıp Dakıığı Nazık kadınn kara çadrasma bunmurken kocasımn ayaklan dıbıne çokmesı Kıraz ın sonukleşen davranışları, seçılraez olan dış avlulara kırpıklerım Kirpmadan dırençle oaloşı Entıne ye orda gereksız vere durdugu duîüncesıni vermıştı Merdivenlerden gelen aya< seslerını duyup dondüklerınde annesını gCumliş'eraı Elinde ustu bezle ortülu bır bakır sahan vardı annesının Yarın gel de benı gor Kadır fctendl, demıştı annesı Hem şunu. hem de su parayı al bakayım Yıne kımselere gostermeden venvermiştl parayı Alanlarsa, Kadırle Nazık kadın, bakma rruşlardı bıle paraya Kadır utana çekme ceket cebıne elmı gotürurken He zahmet öğretıtıen nanım bu favdamız mı oldu kı demıştı A Öyle o'me Elıne sagliK Nazık Bacınım Emıne artık «en de yukan Burası soğumaya başlamış uşuteceksın Ya dcrsler Bu kız da sızlerı bır &>rı seviyor Bu sozlerı sovlerken yere bakan Kadır'l Nazık kadının gozden geçırmiştı annesı Karşısındakllere eşıtıvmiş gıbı davranmak ıstedıgınde ağzından ote\e taşma\an o guluşle baKiyordu î)ilı* severlıgıru en uç noktaya vardırmaya kararlı bır uçuculukla son ıkı basamağı da Inerek janlarına gelmıştı Kadırle Na. zık kadının Taşınacagımız gun yıne ge.ecensin ha Nazık Bacı Unutma ha, bak şimdıden sovluyorum Haftaya pazar günu çılcıyuruz Malmudurünun karısmın. manıfaturacı Şevktt Efendılerın günlerını duşünüp o>le düzenle Sorarlarsa nıçm dıye oğretmen hanımıar Cumhurı>et alanının ortaya yenı apartmana taşınacaklar dersın Hem sana a\ıracagım şeyler var, Kızların Selahattın tn bazı, kazaktı ıç çamaşırı>dı etektı hepsı de taş gıbı vepjeaı Kızlarma, ogullarına verırsın Merdıvenlerın ust basamagmdakı brnme Nazık kadına hademe Kadır e bıraz otekıler deki Kıraz a buvuk bır ayrılığın D<.?ındaymışlar gibı bakmıştı Aşağısı loştu artık uurdugu verden altukılenn juzlerı pek seçılmıyordu. Nazık kadın başını sıkıca ortmuştu burnundan ote açık kalan pek bır şev yoktu yuzunde. Kadır'se tıftık başlıgının kabarıklığı altında anlam taşıma^an kuçülmuş yuzujle yere bakıyor, annesını sajgıyla hatta korkuyla dınlıyordu Kı raz gıttıkçe karanlıklaşan koşede onu adanıakıl lı ıslanmış pazenıyle terden vapışmış saç orgulerle sımdıye dek gormedığınce çelımsız gorunmuş'u Emıne ye Yaiaş javaş geçen odun ateşıerı nademe Kadır ın çamaşır bıtmce supürup koşeye jığdığı dallarla kırılmış tahta parçaları bır köşe\e ters vuz edıp davanmış kazanın ısli kara altı amarların zmdansı ıslak gorunuşu, bjvıjen ıssızlaşan gırışm eski bırakılmıslıgına donuvermesı tavandan sarkan upuzun elektrık kordonunun ucundakı karanlığı daha da arttırmaktan ba$ka bır ışe varamajan cılız ampulun olgun sansı Emıne nın gelecek yıllarında Anadolu nun uzak koşelenne bırakılmış tren istasyonlarırun degışmez ışıgı olup kalacaktı. (ARKASI VAR) üzbaşı Sdanattinin İKINCİ BÖLÜM (Mütarekede istanbull Romanı ilhan SELÇUK Pransızlann basındaki genç subay, Halıl Pasanın e$ının guzellıgını duydugu ıçın gbnnek ve gorüşmek ıçm ısrar etmış. Fakat hanım, çocuklannı alarak bır odaya kapanmış, kapıyı kılıtlemış ve her türlü tehdide rağmen açmamış Bunları anlatan Halü Paşa Bu Fraasızlar ne namussus ınsanlarmış' Galıp gelmek, mağ. lup mılletm kadınlarına znallarına tecavuz etmek mıdırî Bu ne hayasızlık' Paşi evıne kadar gıdıp çocuJclarını Börmemi ve mumkunse Aydın ı cezaevıne getırmemi »oylemıstı Aydın Halıl Paşanın ılk çocuguydu Kumandarun ıstedıginı yaptım Istanbul'da ulusun kanı, canı emiliyordu la bütün hajat kaj naklarımızı kurutacaklar ve buı tamamen oldurdükten sonra zahmet çektneden yutuverecekler Bızım ıçın tek yol, henüz tükenmemış hajat kaynaklarımızı hula organıze ederek yutulmamak ıçm butun glıcurr.uzle mücadeleye atılmaktır Böyle bır atılımla yakamızı kurtarırız Ya da ölüniz Kurtulursak ne âla' ölsek bıle tarıh bu ulusun ılk fırsatta tekrar h3jata donmesıne ve kalkın. masına yol verır Nıtekim yuz lece yıl bızım kolelığımızı >apmış utuslar, salt bu nedenle yıne tarıh sahnesıne gırrmş bulunuyorlar üzun uzun duşüncelennı dıle getıren Karabekır devam et'ı Harbıye Nazınna bu fıkırlerımı soyledım Bojle bır mucadeleye çekırdek hazırlamak ıçın galıp kuvvetlerın etkısın den en uzak bır ortam olan ve hem halkı hem ordusu bakımından mücadele yeteneğı bulunan Erzurum Kolordusuna tâyınımı rıca ettım O da kabul etti Burada bulundugum surece fıkrı mı bütün arkadaşlara soyledım Çogunu ınandırdım înanmıyanlar ılerde manırlar Sen de bu fıkırler doğnıltusuna arkadaşlarını çekmeye çalış Karabekır Paşa bır nefes ala rak sordu Yakında Erzurum a gıdecegım, benımle gelır mısın' Tabu kendısıne bırlıkte gitmenın benım ıçın şeref olacağı nı sosledım Ama henuz Istanbul a gelelı ikıncı ayım dolmamışken kendımde bu cesareti goremedım ve bu ışı yapamadım Karabekır ı evınde zıyaret edeceğımı soylemışken, gldemedım Ve yola çıktıgını gazetelerde okudum O uzun konuşmamızda Kara bekir bana Halıl Paşadan uzak durmamı soylemıştı Zaten sevmezdı Halıl Paşayı Bu gıbi adamlann topluma zararh olduklanm soylerdı Ben Belkı haklısınız ama, düsmuş bır kumandana saygısızlık 9 tavsıje eder mısmız dıye sordum Dusundu Elınden gelenl yap, ama onu sevme, ona benzeme' Veyl mağluplara Aydın'ı okuldan alıp Bekıraga Boluğune getırırken, oğle yemeğıru bır lokantada yedık. Zavalh çocuk gunlerce aç kalmıs bır ınsan gıbı yıyordu Bunu gorunce yureğım parçalandı Veyl mağluplara' Sozunun anlamını daha ıjı kavradım Aydın'la babasuu «yaret ettiğımızde Halıl Paja dedı kı Basri'yi gor, bana dün mahkemede Hılle (*) olaylarını sordular Ben o işüı ayrıntılannı bumıyorum Sana anlatsın, ya da gelsın bana açıklasın, ben de jargıçlara oyle cevap vereyım. Cezaevınden aynlınca doğruca Basrı beyın yanına gıttim. Basrı bey o sırada Genelkurmay Bırın. cı Şube Müduru ve Yarbaydı. Halıl Paşanın eskı kurmayı benı Aydın la beraber görtince lena haide bozuldu Bır yer gösterıp otur bıle demedı Musul'da her zaman kucağında taşıdığı Avdm'ın yuzune bakmadı, ne ıstedığımı sordu, anlattım Rıca ederım Selahattın dedı, ben ne bılejım' Ona sormujlar, 0 cevap \ersin' Çok fena oldum, sınırlerım ge rıldı Basrı beyı boyle bır durumda goreceğımı hayal bıle edemezdım demışım Bu sefer Basrı çok fena oldu. dılı dolaşarak Selahattın, sen çok gençsın, kımseden pervan >ok. Ben aıle sahıbıyım, Kurmay Ba;kanlığı Bırıncı Şube Muduruyum Bazı şev lerı duşunmek zorundayım. Elbette çok sevdığun Halıl Paşa ya elımden bır ıyılık gelırs» kaçmacak değılım Ama bana gore bunlar bo; liflardı Odadan çıktık A\dın henuz dokuz on yaşındaydı Basrı bey benı ne kadar severdı, sundı ne oldu° dıje sordu Evet, ne olmuîtu' Harbıye Nezaretının kapısın* doğru yuruduk Tam kapıdan çıkarken Yuzbaşı Sevketie karsı laştım Bu arkadaş da Harbıye Nezaretı Zat Islerıne atanmıştı Ayakta goruştuk, Halıl Paşa nın yamndan geldığımı oğrenınce Yahu hâlâ bu hırsız namus suz adamın peşınden neden avrılmıjorsun'' Ben bu adamı durust tanırdım, meger hırsızmıs demez mı 1 Sevket'e Halıl Paşava hırsız demek, bana hırsız demektır Sen bümelısın kı butun kı;ısel ve resmi parası benım elımdejdı Sen bu sozunle bana da hırsız dıjorsun Bana bunu dıyecek adamın havatına son verecek kadar kuv\etım olduguna henuz uıamjorum Bunun uzenne Şevket: Vallahı ne bıleyım kardeşım herkes bo^le soylu>or. Ama Selahattın sen namussuz olabılır mısın' Hırsız olabılır mısın' Ben senm ıçın bovle bırşev duşunebı hr mı>ım' dıve ozur dıledı Şımdı herkes dunku Kumand» nına kufur edıyordu ve herke' dunku Kumandan aleyhıne konu şarak kendıne yenı bır ortam ve olanak sağlamak yolundaydı. Gene günlerden bır gün, Ha lıl Paşadan gelirken Harbı ye Nezaretınln bahçesınde Kâ zım Karabekır e rastladım 919'un Mart avındaydık Konujarak epev j uruduk Karabekır anlatıyordu Benı Tekırdağında Hüncu Kolordu Kumandanı yaptılar Ama ne ordakı kolordu gerçekte bır kolordu, ne de o bolge ko lordu ıçın elvenşlı Her yanı dusmanla sarılmış, mevcudu uç bınden ıbaret ıkı tumen ıskeletı ne yapar? Htlkümet Istanbul'da korkuluktan başka sey degıl Ga1 p devletlenn kuklasıdır hülrümet Savaştan zaferle çıkan devletier bu kukla hükUmet yoluy Aşın servetler ve yeni zengınler Buvuk Savaş, bır yandan açlık ve sefalet, ote yandan bır zengınler sınıfı yaratmıştı Bu sınıf, bınbır gece masallarını andıran bır hayat yaşıyordu Aşırı servetler toplumun ahlakını bozmuştu Bır yazar Fınlandıja dan soz açarken «Orada ne çukur ne tepe vardır, toplum dumduzdur» demıştı Bırıncı Dünja Savaşı, Osmanlı tmparatorlugundakı duz lüklerı bozmuş çukurlar ve tepeler yaratmıştı Bunlar çoktu, benım gordugum ve ışıttıklenm den bırksçını ozetlıyeyım . Savaştan once Bakırkoy de otekının benkının ışını yaparak havatını kazanmaya çabalayan bır Hakkı vardı Bu adam Buyuk Savaşta bırdenbıre mılyoner Bavramzade Hakkı Bejefendı oluverdı Hıç kuşkusuz bu yukselışın ıkı nedenı vardı Hakkı beyefendı muhtekırdı ve devlet gucunu arkasınd almıştı Savaş gunlerınde Istanbul a gplen Avusturyah bar artıstı Mılovıç'm sıgarasını vtızlük bınlık ban konotlarla vakmıştı Bayramzade Bu kadarla kalmamış, aşkını ıspatlamak ıçm kadının yatağını bınlık banknotlarla kaplamıştı Bu olay sırasında Istanbul da ve Turkıje de hergun binlerce kışı açlıktan olüyordu Kaikasya da Batum Hat Komlserlığı gorevını yüruturken benım >anıma birçok subay ver mışlerdı Bunlardan bırıne Kop rü UstUnde rasladıgım günü unutmam Gayet şık gıyınmıs bır bıçımde ve çok saygıyla yanıma yaklaşan eski yedek subay: Terhıs olduktan sonra Halıç Fenerı yakınındakı kuçuk Mustafapaşa'da bır bakkalıye mağazası açtım Sermayem otuz bın lıra günüe 50 60 lıralık kazanç sağlıyorum demez mı? (•) HıUe, Bafdst vUâyeMnia Ben ıse yuzbaşı olarak 890 kubır ılçesıydı. ruş maaş dlıvordum ^anı bu (•*) Bujuk Savasta KütüUraherıfın gunluk kazancı benım al. mare de esır dusen Armttronj tı ajük kazancımdı Kendısmı adında bır tngılız Kurmay Sukutlajıp ayrıldım Ama aynldıkbayı, Mutareke başında memletan sonra da ketıne gıtmıs, 1919 Nısanında l s . Ben ne aptal kışıyım, netanbul'a gelerek ısgal ordolar> den elıme geçen fırsatlardan yanın çekıldıgı gune dek (5.10J923) rarlanmadım' Dıve duşunmekIstanbul da kaimıstı. tngılıı Fev> ten kendımı alamadım kalade Komıser Muavuılıgı, AtaO sırada adım başına boyle şemılıterhk vapmıs; Müttefıkler olavlarla karşılaşıyorduk Başkıunandanlık Kurmayında va Bızım onümuzdekı smıftan El. Jandarma Mufettışlıgınde bulun. malılı Cemaı dıye bır çocuk var muş olan Artnstrong «Türkiy* dı 1908 Devrımınden önce okulnasıl dogdu?» dıye bir kitap dd sınıf subaylarına casusluk >azmıştır Bu kıtapta 1919 Nıaaederdı Sınıf çavuşuydu 1908 nında Istanbul soyle anlatüıyor: Devrımınde «hafıye»dır dıye az «Istanbul levantenlik merkenkalkın, okul^an kovuluyoıdu Ze dır. Burası Dogu ve Batının bırkı bi? çocuktu Büyük Savaşta leştıgı noktadır. Ne yank ki Do> levazım subayı olmuş, dort yuz ğu ve Batı kötiı birlesiyorlar. bın lıraya yakın servet yapmışBatı, Oogu'ya yukleniyor Oyleytı Mütarekede istıfa etti Avruse seçümesj gereken, ıkı yoldan payla tıcari işlere gırıştı Özel bırıdır: Ya Dogu Batı uygarlıgıotomobılı, ozel motoru vardı nı benimseyıp baştan başa levanBırkaç defa karşılaştık Bana ten olmalı, ja da Batı uygarlısozde ıltıfat edıp demıştı kı gını tumu\le vadsıyarah ona > • • Başın sıkılırsa gel, sana buvan etmclıdır Dogu Batı uygargün aldığın maaşın bırkaç mıslığının ruhuna değıl, fakat roadlını vennm, ben senı severım dı sonuçlarına, otomobılıne, s e rahatırte ve herseyden çok kud» Bır Rum kadın almıştı, kadın retıne konforuna saygı duyuyor. esasen zengındı bu kadının erIstanbul kentımn kendısi bır ya. kek kardeşıvle bırlıkte hukumeradır. Burada ulku yoktur. Botı sovarak daha da zengınlestırası kırlı sokaklarda yaşayan inler (•*) sanların şehıidır. Buraaı entrik», özetle Istanbul da ulusun kanı desıse, rezalet. hıle, cebanet basve canı emıhjor sömürülüyorkentı, haın erkeklerın ve namtıs* du suı kadınlann »ehridirj tiler Göreve basladım. Hat K o mıserı Kurmay Bınbaşı Befcır Lutfı, enıştem Tevfık beyin a> kadaşıydı. Bır mulhak yüzb*ş'yla bır de sıvü memurumu» vardı. Hat Komıserlıgı gorev fecıy dı Haydarpaşa gannm butun memurlan Ermenı ve Rumdu. Belkı bırkaç küçtık Türk m e m * nı da vardı Anadolu demiryol larını kendı paylanna ayıran tngılızler bu hat ta ve gar'a el koy muşlardı Bınanın bır bolumunde subay ve nefer yatakhan» lerı kurulmuş, Hınstıyan kadın larla ortak Tezalethane durumu na getırilmişti. Yeni görevtm Nısan 1919 başlannda be nı Haydarpaja Hat Komıserlığı Muavinliğine tayın et YARIN: Evlenme girişimleri TİFFANY JONES Cumhuriyel 19241974 50.YILIN SİYASAL, SOSYAL VE EKONOMİK DEGİSİMINI BELGELEYEN YAPIT ÇIKTI OİSİ BOND GARTH S12 BUyiik Sa~1o 3S T. L. oplu isteklerde % 25 indirim yapılır 3 kitaptan az isteklerde PTT gideri istevene aittir ÎSTEME"ADRE8» : CUMHURİYET MATBAACILIK V E GAZETECİLİK TAŞ POSTA K'ITMÇLI 24S IST'NBUl