Katalog

CUMHURtYET 17 Haziran 1974 ssmım TURHAN SELÇUK CÎBAli W M^lT^MI J^MANft'lt 1 ^SE^^SffZ y NELER YAPMADIK! ŞAKİR BALKI 51 G«l Hacı abi biri yakma, gel ne olurtun ocağımızı yıkma!. Biz ettik bir hata, ten etme.... On bın kâğıt olsun bu iş... Helâlından on bin ka ğıt be, bi «he> de canım.. Olmaz mı?.. Haydi yirmi bın papel olsun Hacı abi, tamam değil mi?... Allahın bildiğini kullardan saklamak ayıpür ya, cebe indirdım yirmi bin kâğuiı ben. Biz pazarlık yaparken tren de istasyona gelmi; durmustu. Az sonra istasyonda bir dudük sesi, bir dudük sesi.. Polisler treni sarmışlar mı? Bir batırdı. bir gurüllü gitti... Geç vakit tren kalktı. Ben tzmir'e indikten ne sonra durumu öğren miş oldum. Izmir gazeteleri neler yazmıyorlardı: «Bravooo Polıse!.. Polislık buna derler.. Polis üç eroin kaçakçısım suç üstü yakaladı! Bir milyar değerınde eroın ele gecirildi .. Üç azgın kaçakçı nıhayet ele geçti Büyük basan... Kaçakçıları saç, eakala karısmı; bir sivil polU yakalamış.!.. Içijleri Bakanı bu polis memurunu Ankara'ya davet etti! .» Ertesi günü sabaha kar;ı Istanbul'a indim. Bir taksi tutup Fatihe geldim. Fatih camisinin önü ana baba günü gıbiydi. Bırine eğilip sordum: Arkadaş, dedim, bayram mı vtr. feyran mı? Ne bu böyle kalabahk? Adam bon bon yüzüme baktı: Senin dünyadan bir haberin yokmu| bey baba, dedi, hacılar dondü Arabirtandan.. Haa diyerek yürüdüm. Eee arkadaşlar, bir de baktım kt ben bizim evin onune gelmıgim. Sanki bizım evin önünde düğün dernek vardı. Başladı konu komgu boynu ma sarüıp sarılıp beni öpmeğe!.. Yahu ne oluyor böyle, yapmayın etmeyin demeğe vakıt kalmadan onlar basladılar «Mubarek olsun... H05 geldin Ha cı Yakup Efendi .. Ellerinden... Holgeldiniz!... H» cı .. îşte benım hacüık öyküm bu, hacı olup çık tım ben...» Tornacı emeklisi Bekir Usta dayanamadı: Anlajıldı, anlasıldı, dedi, aen demek saht« hacısın'.. Yakup Efendi bu sözler karjıtında ohırıklı oturaklı konuştu: Yooo, o kadar uzun boylu degil... Sonra bu isi eda etüm.. dedi. Hüsnü Bey saşkm faskm «yağa kalktı: Bu palavralarm sonu gelmeyecek gahb», dedi, biz yine ifimize dönelim. Bu Paspal Zülüf'ü ne yapacağız?.. Memleketin gidiji on paraa etmiyor. Bu adamı yaka paça edip doğru tımarhaneye. Oldu mu arkadaslar oldu mu?.. Yallah geldiği y» re... Tımarhaneye;. Sesler yükseldi: Oldu, tımarhaneye.. Biz bu yastan sonra delilerle mi ugra*aeagu! Bu gemiyi batırmayacağız... Bize oturaklı adam lizım, oturaklı I Yahu adam zır delı be .. Bu deliyı başımızda istemiyoruz, o kadar... Dayak yiyeceğız ama, bu memleketi delilere bırakmayacagız! Ulan ne deliye çattık be. deliıı!... Biz dayaksız yapamayız! Bu Bahri bey, onlara hıç papuç bırakmıyordu. Paspal Züluf'ün adı sanı tüm yurda yayılınca, hepsini bir telâş aldı. Bu kadar uğraıı, bu kadar çaba havaya mı gidecektı? Bu yüzden Destur Aprtman'ında her Allahın günü hır gur çıkıyordu. Durmadan bir cıkıs yolu arıyorlardı. Hacı Yakup, Dursun beye bakıp bakıp bagırıp çagırıyordu: Yooo, biz bir para etmeyız!.. Yahu bu Zülüfün azılı bir deli olduğunu, bu memleketi ona buna peskeş çekeceğtni bildiğimız halde bir halt karıştıramadık gittı. Bugune dek ne yaptıysak hava gazı... Bu •bath balık yan gıder»e dur deme miz gerekli arkadaşjar, ne olacaksa olsun gayrı canım! Yetti, yerti... Fernandel Fahri o iri dıılerini tnat oUun diye gösterdi: Yok beyler, dedi, bu ıjin üzerine gözü ka palı gitmekten başka çare kalmadı. Dayak mı yiyeceğiz, hep beraber .. Vatan sağolsun.. Bu Bah ri beyin anasını ağlatraanın sırası geldi de geçiyor bile, siz hâlâ uyuyorsunuz! Bunca yıl partide davulu biz çaldık, bu kopuk Bahri bey parsayı toplayacak ha?.. Herifin parasızlıktan anası ağlıyordu.. Şimdi milyonların üzerinde oturuyor! Batıyoruz Kâmil fosur fosur cıgara içiyordu: Daha ne yapalım yani, dıye konujtu, Vali beye durumu anlattık, adam Bahri beyin adını du yunca, korktu. İl Beşkanı olacak kopuk oralı olmadı.. Üstelik Bahri beyden yana çıktı.. Ankara'ya haber üzerine haber saldık, ne oldu az kalsın içeri girecektık. Yahu bu adamla, bu Bahri beyle hükümet bile baf edemiyor ki, adamlar hasır altı ettiler bizım haberleri. Bana kalsa pilav dan donenin kasıgı kırılsın... Arıİâk Zabıtası Emeklisi Hüsnü bey odanın içinde Volta vuruyordu. Söze girdi istemiyerek: Ne dalgadır bu is yahu, durumu usulen kime açtıysam «beni ateşe atmayın rica ederim» dercesine yüzüme bakıyorlardı. Daha ne yapalım bilmem ki?.. , Bekir Ust* bajını iki yana salladı: Biz bu adamla bas edemeyiz, bu adamın her kö(e basında sanki bir hafiyeai var. Bizim gibi emekli takımı bu adamla nasıl baj etsin? Ankara'ya bir selâm sarkıttı mı, yer yerinden oynuyor da bizim haberimiz yok! Bizim yaptık lanmıza desteksiz atıı denir, yani karavana!... var) Türk Kalarak Çağdaşlaşmak Gerekseme duyulan BugUrdtü kuruluşlann yeni bir öz ve anlavısla, saptanan amaçlara ve ereklere göre çalısacaklarıru varsaysak bile bunların yani sıra yeni kültür kuruluşlanna gerekseme duyuldugu da bır gerçektir. Bunlann baslıcalan şunlardır: 1 Kültürel Araştırma vs Planlama Daıresi; Statik kesimde: 2 Türk Kültüni Araştırm» ve Derleme Kurumu: 3 Türkiye Arşıvleri; 4 Ulusal Müze ya da Devlet Müzesı; Dinamık kesimde: 5 Ulusal Sınema Merkezi (ya da kurumu 1 ; ve hizmetleri butün ülkeye yaygınlaştıracalc ve zamanla oluşacak: 6 Taşra örgütü... 1 Kültürel Araftınnft re Planlanu Dairesi Ozetle bu daıre, kültür sanat alanındaki çalışmaların amaç ve gereksinmelere gore düzenienmesı ıçin gerekli araştırma ve planlama çaiışmalarını yapacak, kültür politikasınm oluşturulmasında ve uygulanmasında Devlete yardımcı olacaktır. Bu kuruiusun görevleri aoylece Ö7etlenebilır: Toplumun kültUr ve sanat (ereksinmesini saptayabilmek için araştırmalar yapmak ve yaptırmak; Bu gereksinmeyi karşılayabilmek ıçin gerekli amaç ve erekleri yerindelikle belirlemeğe çalışmak; Eldeki kurum • ınsan araç gereç vb. her türlü olanağı saptamak ve bu olanaklan, en büyük verimlilikle degerlendırmek, halkın kültür sanat gereksinmesini karşılamağa yonelik plan ve önerıleri hazırlamak; Kültürel gelişme, değişme lçm konuları önceliklere göre saptamak ve kültür sanat kuruluşlarının bu önceliklere uygun yönde çalişabilmeleri içın gerekli çözümleri oluşturmak; Bütün kültür sanat hızmetlerini birbirini tamamlar bıçimde yürütmek için gerekli çahşmalan yapmak; Mali kaynaklann arttınlması, en verimli biçimde değerlendirilmesi ve planlanması konularında çalışmak... Bu Daire'nin araştırma ve planlama görevlerini karşılayacak bir iç kuruluşu, gerekli uzman ve arastırması kadrolan olacak, gerektiğinde sürekli kad ronun dışında sözleşmelı personel de kullanılabilecektir. Bu daire doğrudan doğruya Müsteşarlık Başbakanlık makamına bağlı olacaktır. ;Kültürel araştırma ve planlama konusu, Anayasanın 41. ve 129. maddelerinde de hükme baglanmıştır. «İktısadi sosyal ve kültürel kalkınma plana bağlanır. Kalkınma bu plana gore gerçekleştirilir. Md. 129.» DPT yasasına göre, her bakanlık, kendi bünyesi içinde bir araştırma planlama birimı kurmakla yükümlü kılınmıştır. Nitekim M.E.B."nda biri genel eğıtımle, otekı teknık bğretımle ılgılı ıkı tane Araştırma Etud ve Planlama Dairesi bulunmaktadır. Oysa, ne M.E.B.'na bağlı iken, ne KUltür Bakanhgı statüsüncie olduğu zaman ve ne de bugünkü statüsü içinde, Kültür Müsteşarlığının yukarda belirtılen türden gorevlerı yapacak bir Araştırma Etud ve Planlama Binmı olmamıştır. Bu araştırmasız plansız tutumun sonucu olarak, Devlet yatınmlannm ve harcamalannın, hangi amaca ulaşmak ve hangi erekleri gerçekleştirmek içın kuîlanıldığı bihnmektedır. Konuya kültür işleriyle ilgili Dev let Dairesi bu açıdan egilmediği ıçsn DPT'nın beş yıllık planlan ve yıllık programlan da son derece yetersız kalmaktadır Her konuda pek çok araştırma yapıldığı halde kültür sanat konularında DPT'ınca da hiç bır araştırma yapılmamıştır. Kültürel Araştırma ve Planlama Dairesi, kendi araştırmalannın yanısıra DPT ile de işbirlığı yaparak kültür sanat konularının planlanmasmda en önemlı ve etkin bir yardımcı olacaktır. 2) Türk Kültüni Derleme ve Araştırma Kurumu Her türlü kültür ürününün bir an once toplanması ve değerlen yeni kültür kurumları ye Arşıvleri»nin düzene sokulup dirilmesi amaciy'.e çalışacak, ylkurumlastırüması olacaktır. Bu tirilen zamaru mümkün derecekuruluş: de kapatmayı saglamağa yonelik bır programı dinamik bir tucuma) Devlet Arşivi la hazırlayıp gerçekleştirecek b) Devlet Arşıv Enstıtüsu uy gulayacaktır. c) Bölge Arsivleri Bu kurum: ç) Özel Arşivler d) Şer'iye Sicüleri Eski kültür • sanat mirasının her kolunda gereken araştırgibi konulardaki organizasyomaları yapmak ve yaptırmak; nu gerçekleştirecektir. Bu araştırmaların gerçekleştlBugun en önemli eski arşivrilebilmesı için gerekli olanakialer: Başvekâlet, Dışişleri, Mülga n, mevzuatı ve her türlü progMaarif Nezareti, Mülga Evkat ramı hasırlamak; Nezareti Arsivleri ile Ozel Arşiv Bu alanda çalışmak isteyenler ve Şer'iye Sicilleri'dir. Istanleri teşvik etmek, özendirrnek. vbul'<ia bulunan Başvekâlet Arşidestekttfflek; ^ « < * ^ vi nispeten en düzenli olanıdır. Jön^tırmalan ^sOrruçlandlr Mülga Maarif Nezareti Arşivi ise. mak, değerlendirmek ve yayınlaperişan durumdadır. Aynca, bu mak gıbi görevleri yerine getırearşivlerin bır bütun oluşturacaJc cektir. biçimde düzenlenmesi de zorunır. Ancak böylelikle, ArastırBu çalışmalar, Türk kültürümacıların kolaylıkla yararlanabilnün maddi ve manevi bütün ümeleri mümkün olacaktır. Devrünlerini kapsayacak biçimde yü let 'in bu konuyu içtenlikle benim rütülecektir. örneğin. Minyatürsemesi ve zaman geçirmeden gelerden halk edebiyatına; Klâsik rekli tedbirleri alması zorunluTürk Müziği yada halk müzigindur. Çünkü her geçen gün çok den halk oyunlarına; eski toplum pahahya mâl olmakta, işin özelliyasamında bulunan her türlü gegi gereği ıhtiyaç duyulan (eski leneklere, göreneklere, törelere yazı ve Osmanlıca bilir uzman) ve toplumsal davranış biçimlerikişilerin sayısı gün geçtikçe azalnin saptanmasma kadar, burada makta, arşivler de harab olup sayılamayacak kadar çok ve çegitmektedir. Özetle; Arşivler'in şitli konular. Bu araştırma ve der tek elde toplanması; gerekli yalemeler bilimsel yöntemlerle ve pıların saglanması; Bölge ArşivPlânlama'mn saptayacağı öncelik leri'nin kurulması; uzman persolere göre yürütülecektir. Derlenel yetiştirilmesi ve arşiv işlerinecek her türlü malzemenln topni yürütmek için Arşiv Enstitüsü' lama koruma ve tasnifinde, kunün kurulması gerekmektedir. rulması öngörillen Milli Müze ya Kaldı ki, arşiv sorunu yalnızca da Devlet Muzesi ile isbirliği yaeski arşivlerden ibaret değildir. pılacaktır. Yakın geçmişin ve günümüzün ar Özetle, bu kurum Türk kültüşivleri de bu sorunun bir parçartlnün kökenlermi ve bugünkü sıdır. Bugünkü durum sürerse, durumunu arastıracak, meydana yakın gelecekte araşürmacılançıkaracak, amaç olan «yerli ve mız günümüz olaylanm yine yaözgün kültür • bilim düşün orbancı arşivlerden bulup çıkarttamının ve yaşarmmn» olusmasın mak zorunda kalacaklar. Bugünda başlıca dayanaklardan biri kü tarihimiz yann yine yabancıolacak; ulusal kültür kaynaklarılardan öğrenilecektir. Kurulacak nı daha gür kılacak; özlemi duörgütün çagdaş arşivleri de düyulan yeni kültür ve sanat senzenlemesi dogaldır. Bunun İçin tezinin kurulabilmesine katkıda tıpkı Maliye Bakanlığına bağlı bulunacaktır. muhasebeciler gibi, Devlet daire3) Türkiye Arsivleri lerinde Türkiye Arşivleri KuruHer türlü bilimsel ve kültürel munun elemanlan görevlendirilaraştırmanın yapılabilmesi, bu melidir. Bunun pratik yollan buaraştırmaların aynı zamanda Tür lunmalıdır. kiye gerçeklerine dayalı, ancak ülkerun tarihsel gelişim çizgisinin 4) Milli Müze ya d . bilinmesiyle mümkündür. Bu ise, Devlet Müzesi ancak belgelere dayanan ve ülke En kısa tammıyle, Türkiyc'nin mizın nereden nereye, nasıl gelmaddt manevi bütün değerleri digini açıklayan çahşmalan gerek nin içinde toplandığı ve ülketirir. Bu çalışmalann en önemli mizi bütün yönleriyle tanıtacak dayanaklarmdan birisi de, «TUrki temsil edecek bir kurum olacaktır. Türk tarihi ve dili, Atatürk'ün üzerinde en çok durdufu konulardandı. Büyük Atatürk'ü bu konulardaki bilimsel bir toplantıda gorüyorsunuz.. Aynı zamanda bütün dünya kultür sanat ürünlerini de, zamanla edinmeğe çalışacaktır. Ankara'da kurulması gereklidir. Burada, sözgelimi, çocuk oyun cakları ya da mutfak esyasmdan harman yerine düven'e kağnı arabasına; ya da eski bir çal gıdan çağdaş bir musiki yapıtının teyp bandına: eski bir tas baskısı resimden çağda; tabloya; bir tiyatro dekonınun eskizine; bir reji defterine; sanatçılarm ça lısmalannı gösteren notlarına; ar keolojik parçalara kadar bütün üriinler bulunacaktır. 1 Bu kurum, yalnızca koruma • sergileme görevleriyle yükümlü bir klasik müze olmıyacak, her türlü genel eğitim ve halk eğitimi faaliyetleriylc; sanatçıltnn ve araştırmacılarm çesitli olanaklar bulabilecekleri, hayata çevrik. yaşayan bir kültür merkeıi halinde çalışacaktır. Misafirhaneleri olacak. yüın çeşitli za manlannda, yurdun çeşitli yerlerinden gelecek öğrenci toplulukları burada her türlü uygulamalı eğitim, çeşitli değerleri somut olarak yaşama, görme olanakları bulacaklardır. Mill! Müze ya da Devlet Müzesinden bahsederken, belki bu düsüncenin bir tamamlayıcısı. bir parçası olarak da kabul edilebilecek bir konuya da değinebiliriz.. Bu da, hiç değilse madd! görünümü b o zulmamış bir eski şehrimizin özel kanunla düzenlenerek »ynen korunması, bir «müze • sehir» ku rulması sorunudur. Bunun uyjrulama yönünden en elverijli adayı Safranbolu olabilir. 5) Ulnsal Sinema Merkezl ya da Kornmv Iabilir ve akla gelebilecck bir çok konuda yararlı olabilir. Bütün bunların gerçekleşebilmesi, bu konunun sistemli ve ger çekçi bir açıdan ele alınmasına bağlıdır. Devletin, bugün «inemacılık eğitimi, yapımcıhğı ya da Türk sınemacılığının gelısmesine katkıda bulunacak, daha doğru bir deyimle »inemacıl.k «• lanını duzenleyecek bir örgüril yoktur. Burada, teknik yanlan ve ayrıntıları üzerinde durmamıza ola nak bulunmayan bu kuruluşun özfllikleri, amaçları, yapısı VP gö revleri bütün yönleriyle duşü» nülmeli ve en kısa zamanda Ulu sal Sinemacıhk Merkezi (ya da Kurumu) gerçekleştınlmelidır. O Taşra Örgütü Hizmetlerin bütün ülkeye yaygınlaştırılabilmesi için, örgütleşmenin «İl» ve giderek «ilçe»lerd« de tamamlanması gerekmektedir. Bütünüyle «Taşra Örgütü» diyebilecegimiz bu kurumlajmanus simdilik «Halk Eğitim Merkezleri>, «Halkevleri», «Müzeler» ve «Kütüphaneler»i kapsayacak «tl Temsilcilikleri» ile başlatılması uygun görülmektedir. Araştırma ve planlama çahşmalan da bu konuda yardımcı olacaktır. Canlı kuruluşlar olmalan, zamanla oluşmaları ve toplumsal örgcnliğin bir «sonuç>u olan bir yapı ya sahip kıhnmalarıyla mümkün olacaktır. MALKOÇOÖLU yazan veçızen.Ayhan BAŞOGLU SOM DuAMI TfAfP J Sahne Sanatlan Alanının Yeniden Düzenlenmesi Sahnt sanatlan alanındaki icracı kurulujların sanatsal gelif melerini hızlandırabilmek için v* daha çok kimseye yararlı olmalarını sağlamak için, bugünküaden değişik bir örgütlenmeye git mek zorunlu görünmektedir. Bu ö'rgütlenme, sanat yönetimi ve sanat islerinin yürütülmesi ba kımından «ademi merkeziyetçi» planlama ve bürokratik yönetim bakımmdan «merkeziyetçi» bir örgütlenme olabilir. Buna, «Sahne Sanatlan Merkez Örgütü» ya da «Sahne Sanatlan Başkanlığı» gibi adlar verilebilir. Devlet Tiyatrolan, Operalan ve Balesi, yönetsel açıdan Merkezl Örgüt'e bağlı olacaklardır. Böylelikle bir yandan, her türlü araç • gereç, personel, yapılann (Devamı 7. sayfada) Bu ya da benzeri isimli bir kurulus, Sinemacılık Dairesi Dev let Sinemacılık Yüksek Okulu ve Devlet Stüdyosundan oluşacaktır. Sinemacılık, çeşitli boyutlan olan bir konudur. Yüzyıhmızm et kin anlatım araçlarından biri olan bu konunun, bir yönü ile «Endüstri^, bir yönü ile «Eğitim», bir baska yönü ile «tanıtma» ya da «eglence» slanlannı kapsadığı açıktır. Ama, her ne olursa olsun, sinema herşeyden önce bir •sanat» alanıdır. Ülkemiz açısın dan da, yaygınhğı dolayısıyle, es «iz bir «kalkınma araci» olarak değerlendirilebilir: çeşitli tanıt ma, eğitim görevlerinde kullanı DJSİ BOND • ii V»4ılcK l^dı.y.a,wğMdej Vf ' l ^ ç ^ l u' nu n a d a l ^ v i î Si m ^ lS«Vt ıjorelu GARTH