Katalog

CUMHURİYET 14 Haziran 1974 Cumhuriyet • Ekonomi • MALtYE BAKANLIĞININ HAZİNE BONOLARINI İHALE YOLUYLA SATARAK PİYASADAN BORÇLANMA POLİTİKASI OLUMLU SONTJÇ VERDİ • HAZİNE BONOLARI, HAZtNENİN KISA DÖNEMLİ NAKİT İHTÎYACINI KARŞILAYABİLMEK AMACIYLA EN ÇOK BİR YIL VADELİ OLUYOR T:C: MERKEZ BANKASI KREDİLERİ MİLYON Z7.4J974 5,660 11,209 2,868 8,191 233 1 235 650 29,047 Yorum 28. 4J973 31J2J972 790 17 87 400 13 1.M7 TL. 28.4.1973 4,310 4,638 1,912 7,069 34 263 650 18,876 27. 4J974 31.12.19T3 + 701 620 + 294 + 348 212 Hazine, ihale yoluyla borçlanma/ı sürdürüyor MAIİYE Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü, şubat ayında başlattığı ihale yoluyla hazine bonosu satarak piyasadan borçlanma politikasının ilk denemelerini olumlu olarak değerlendirmekte ve söz konusu uygulamaya devam etmektedir. Genel Müdürlügün bülteninde ihale yoluyla Hazine'nin yiizde 2 oranında daha düşük bir faizle borçlanma itnkâıuna kavuştuğu açıklanmaktadır. Hazine Genel Müdürlüğü ve Milletlerarası Iktisadî Işbirligi Teşkilâtı Genel Sekreterliği ilk kez bir Hazine Biüteni çıkarmaktadır. Haziran ayı başında, mayıs ayma aıt birinci sayısı yayimlanan Hazine Bülteni'nde ihale yoluyla hazine borçlanması konusunda bilgi verilmektedir. ya başlayan aylık Hazine Bülteni'nde yapılan açıklamadan anlaşıldığına göre Bakanlık, yeni sistemi, eskisine tercih etmekte ve yaygınlaştırmak istemektedir. Tercih nedenlerinden birisi olarak, ihale yoluyla hazme bonosu satılarak banka sisteminin de ötesinde kişi ve şirketlere ulaşılması ve hazine bonolarının ekonomik konjonktürün idaresınde bir araç olarak kullanıl. masının imkân dahiline girmesi gösterilmektedir. Yeni sistemin bir diğer üstünlüğünü de eskiden ortalama altı ay olan hazine bonolarının vadesinin, şimdiki sistemde alıcı teklifleriyle arz ve talebe göre değişmesidir. Hazine Genel Müdürlüğü, değişen vadeye göre faiz farklılaşması yapılmasını bir üstünlük saymaktadır. Fakat yeni sistemin çekici bulunmasmda en önemli etken, bonolara uygulanacak faiz oranının piyasada oluşmasma imkân vermesidir. Eskiden Bakanlıkça yüzde 10,5 oranına ulaşan faiz ödenmesine karşılık ilk denemelerin sonucunda faiz oranının yüzde 2 daha düşük bir düzeyde kalması, yeni sistemi çekici yap maktadır. Böylece, Harine'nin kısa dönem nakit ihtiyacı karşılanırken daha az faiz ödemesinin mümkün olduğu açıklanmak tadır. Hazine kefaletinl haiı bonolar Ticarî senetler Zırai senetler Hazineye kısa vadell avanslar Tahvil üzerine avans Altın ve döviz üzerine avans Bankalar tasfiye fonu ikrazlan Zirai finansman T o p I a m „ "MİLLÎ,, CEPHEDE TELAŞ BAYAR'm Demokrat Partisi, bu ülke insanmın yüzünü ne kadar güldürdü? En çok iki yü. Partisi, hiç bir zaman halkçı olmadı. Sadee» uzun yıllar baskı altında tutulmuş demokratik özlemlerin zoriamasıyla halka kamu örgütlerinin kapısını açü. Jandarma baskısını kaldırdi. toprak ağası sultasını artırdı. Ancak Kore savaşmm yarattığı kapitalist refahın etkisiyle. Amerikan desteğiyle, müsterek topraklan buyük çiftçilere açarak ve çok iyi hava koşullaruun yaratüğı olanaklarla soyut halkın yüzünü bir süre güldürdü. İki yıldan uzun değil. Am» bu iki yıldan kısa gulüş, Demokrat Parti'nin 27 Mayıs'a kadar iktidarda kaimasına yetti. Ondan sonra da efsanesi. ECEVtT'in bir solukluk hükümeti ne yaptı? önce APCGP ortaklığmdan mıras zamlan uygulamaya koydu. Hükümeti kurabUmiı olmanın rahatlığı içinde kaçınılmaz olanı cesaretle üstlendi. Gördüğü desteğin rahatlığı içinde AP mirası kadrolan, büyük Slçüde, saklı tuttu. Hükümet oldu, iktidara asümakta tereddütlü davrandı. Af aldatmacasına dek, Af aldatmacası, herkes için olduğu gibi. Ecevit için de u y a n a işlevi gördü. Çok kısa bir zaman içinde kendi programının somut örneklerini ortaya koymasını bildi. Bu da muhalefet» yetti. Sağ muhalefeti telâşlandırmaya. BAYAR'm iki yıldan daha az süren basanh ekonomisi, on yıltık bir iktidarı garantiledi Ecevit'in bir aylık çabası, sağı tümden ürküt tü. Sağ partiler şimdi, kendi sorunlarını bir kenara atıp bükümeti çahşamaz duruma getirmenin telâşı içindeler. Son derece öğretici. Birçok bakımdan. Biri, çok kısa bir zaman aralığında bile halkçı doğ rultuda yapılabileceklerin boyutunu gösterdiği için. Bu ülkede halk yararına yapılabileceklerin smırsızlığım gösterdiği için. Diğeri, Bozbeyli'nin daha içten ve gerçekçi sağ etiketini bırakıp milliciliğe haveslenen muhalefetin yetersizliğini göstermesi NEDEN Üstündag da bir başkası değü? Üstündağ şimdiye dek ne yaptı? Üniversitenin köhne çarklannı defiştirmeye el atö mı? Hayır. Halkçı bir eğitim politikasının açık ilkelerini ortaya koydu mu? Hayır. Şimdiye kadar yaptığı, ulusal eğitiınin yrpranmış bürokrasisine yeni ve sağhklı bir hareket geürmekten ibaret. Şimdiyo dek yapılanlar, «milli» cephenin ortafc hücumunu hak etmek Için yeterli olmaktan çok uzak. Bu seref henüz doğmadı. KUŞKTJSUZ Üstündağ'ın boy hedefi seçürnesinde, sermaye kurbanlannı siyasal rehine olarak kullanmak isteyen MSP"nin sanssıı pazarhğının etkisi var. Ama bu, Üstündağ'ın hedef alınmasının tüm nedeni olamaz. Asıl neden sağın açmazlannda yatıyor. Şu anda 14 ekim'in verdiği ders ile demokratik kuraUardan hiç olmazsa dört yılda bir sandık başma gitmeyi hatırlamak zorunda kalan sağ partüerin açmazlannda. Üstündağ değil de Itimi hedef alabilir Türkes, Bozbeyli, Demirel? Kıdem tazminatını iki misline çıkarmak, asgart ücretlerde yüzde yetmişin üstünde artış sağlamak isteyen Çalışma Bakanını mı? Kaçakçılığuı her türlüsüne cephe alan Gümrük Bakanını mı? Dar gelirlilenn vergi yükünü azaltmayı, fcredüertn sadeca büyük sermayeye akmasını önlemeyi planlayan Maliye Bakanını mı? Halk sektörünü, Halk Partlsmi destekleyen her kanattan insanıa destekleyebileceği bir gerçekçilik düzeyine ulaştıran Başbakanı mı? Bunlann hiç birini hedef alamaz. Bunlan hedef aldığı takdirde Demirel'in, Bozbeyli'nin, Feyzioğlu'nun, Türkeş'tn gerçek yüzlerinl görmeyen kalmaz. Bunlan hedef aldığı takdirde bu ekibe oy verenlerin sayısı, zamanla, Odalar Birliği salonlannı bile doldurmaz. SAĞIN ekonomik kıskaçı, işin bir yüzü. Bu yüz kendi ayıbınıa ortaya çıkmasıyla ilgili. Sağm telâşının ikinci yüzü, bırakmız solu, ortanın solunun bile potansiyeli ile ilgili. Bu potansiyeli anlamak için Ecevit'in son günlerde hangi koşullar içinde çahşnğını bilmek gerek. Ecevit, son ay içinde tam anlamıyla bürokrasisiz bir hükümet ömsği verdi. Son ay içinde seçim sansmı taze tutan girişimlerinde bürokrasiden hiçbir yardım olmadı. Yardıma hazır, güvene değer bulunmadığı için. Her halde kimseyi kabahatli bulmaya hakkı yok. ECEVtT'in seçim şanstnı tekrar kazanması, seçim sansını arüracak bir ekonomi poliükasını sahneye koymaya başlamaa muhalefetin en büyük huzursuzluk kaynağı. Sandık başma gidilen ülkelerda seçim şansmın yüksek tutulması, partilerin manevra gücünü artınyor. Bu şans, kendi ekonomik programını uygulamaya istekli bir bürokrasiden yoksun olarak, çok kısa bir zamanda yaratılmıs durumda. Bir de bu olanağın eklenmesiyle ortaya çıkacak resml değerlendirme zor değil. Muhalefet bu değerlendirmeyi yapıyor. Bu yüzden, karşıhle h sorunlannı unutarak hükümeti düşürmek için bir haçlı seferine çıkıyor. « SEÇİM şansmı yüksek ttrfmak muhalefefin telâşım arünyor. Ama sadece muhalefetin mi? Unutmamak gerekli. Maaevra gücü yüksek bü ortaktan herkes çekinir. Çekingenliği, kaypakhgi bir üzmanlık haline getirenler daha çok çekinir. Üstündağ'dan sonra, « m a n elverirse, bunun örnekleri •ergilenecek. Özellikle seçimle ilgili düzenlemelerde. + + 51* 1 ÖZEL KESİMİN KREDI DARLIGINDAN YAKINMASININ TEMELİNDE GENEL KREDİ HACMİNİN DARALMASI DEGİL KREDİ KULLANIM ALANLARININ DEGİŞMESİ YATIYOR, Merkez Bankası kredileri 4ayda 500milyon arttı MERKEZ Bankası kredileri, bu yılın başmdan Nisan ayı sonuna kadarki dönemde yarım milyar lira artmıştır. Geçen yılın aynı döneminde Merkez Bankası kredileri 1 milyar 300 milyon lira azalmıstı. Bu durumda özel kesimin kredi darlığmdan söz etmesi, genel kredi daralmasından daha çok kredilerin kullanım alanlarının değiş miş olmasından ileri gelmektedir. Nisan ayı sonuna kadar Merkez Bankası kredilerinde görülen 512 milyon liralık genişleme çeşitli etkenlerin meydana getirdiği bir sonucu yansıtmaktadır. Yanm milyar lira çevre«inrfeki bu genişleme, bazı kredi kalemlerindeki artış ile diğer kredi kalemlerindeki azalmadan olusmaktadır. Ticarî senetlerin reeskontu ve lahvil üzerine avans yoluyla yaratüan Merkez Bankası kredileri yıl baçına göre azalırken hazin« kefaletini haiz bonolar ve hazineye kısa vadeli avanslar kanalıyla yaratılan krediler artı? göstermiştir. tırılırken ticarî senetlerin reeskontu 620 milyon düşmüştür. • Üvey evlât BÖYLE bir gelişme 6zel kesimin, Ecevit hükümetinin kredi politikasına tepki duymasına yol açmaktadır. Bu tepki, kredi kullanımında özel keslme cüvey evlât» muamelesi yapıldığı bıçiminde ifade edilmektedir. Fakat yukardaki tablo, bu lddianın gerçekçiliği hakkında açık ip uçlan getirmektedir. Ecevit hükümetinin, yılın ilk dört ayında hazine kefaletini haiz bonolan 701 milyon artırıp ticari kredileri 620 milyon lira azaltmasına rağmen Nisan ayı sonunda ticarî kredîler, hazine kefaletini haiz bonoların İki misline eşittir. 27 Nisan itibariyle düzenlenen tabloda hazine kefaletini haiz bonolann 5 mllyar 660 milyon lira olmasına karşılık ticarî senetlerin 11 milyar 209 milyon llraya ulaştığı görülmektedir. Bu durum Merkez Bankası kredilerinin kullanımındaki açık bir dengesizliğe işaret etmektedir. • Nakit ihtiyacı HAZİNE bonolan, hazlnenin kısa dönem nakit ihtiyacını karşılamak için en uzun bir yıl vadeli olmak üzere çıkartılmaktadır. Şimdiye kadarki uygulamada çıkartılan hazine bonolan, eadece bankalar ile Millî Piyango gibi kamusal nitelik taşıyan kuruluşlara satılmakta ve ödenecek faiz oranı Maliye Bakanlığı'nca saptanmakta idi. Bakanlık yüzde 10,5'a ulaşan oranda faiz ödüyordu. Ecevit Hükümetinin göreve başlamasıyla birlikte Maliye Bakanlığı'mn daha önceki hazırlıklan uygulamaya konmuş ve ihale yoluyla Hazine'nin kısa dönem nakit ihtiyacının karşılanmasına başlanmıştır. Bu uygulamada banka ve Milli Piyango gibi kuruluşlann dışındaki kişiler veya özel şirketler de Maliye Bakanhğı'na her cumartesi günü kapalı zarf içüıde teklif vererek ne kadar ve hangi koşullar içinde borç verebileceklerini bildirmektedirler. Bakanlık, cumartesiı> izleyen ilk çarsamba günü yapılmış olan teklifleri kabul edip etmedıgini teklif sahibine duyurmaktadır. 1974 Ocak Şubat Mart Nisan NtSAN AYINDA FİYAT ENDEKSLERİ Toptan Eşya Fiyatlan Endeks r 0 Artış 281.0 2.4 289.7 3.1 4.6 303.1 311.8 Ankara Geçinme Endeks V.Artıs 0.7 362.1 359.5 1.0 266.2 2.6 3675 0.6 Istanbul Geçinme Endeks % Artıj 286O 5.6 271.1 0.8 270.9 0.1 390.4 1.5 Zamların fiyatlar üzerindeki etkisi azalıyor NÎSAN ayına ait derlenmiş olan zamlann etkisinin azalmaya başladığını göstermektedir. Bu yılın Mart ayında yüzde 4,6 ya yükselen toptan eşya fiyatlan artış hızı, Nisan ayında yüzde 2.9"a inmiştir. Nisan ayında Ankara'da perakende fiyatlann yüzde 0,6 artmasına Karşılık Istanbul'daki artış daha yüksek olmuş ve yüzds 1,5a ulaşmıştır. Gerek Ankara, gerekse Istanbuldaki tüketici fiyatlarının Nisan syı artış hızı Mart aymdaki hızın gerisinde kalrmştır. Ticaret Bakanlığınca derlenen toptan eşya ve Antara ile Istanbul illerine ait geçinme endekslerinin Nisan ayına ait gelişimi belli olmuştur. Bütün endekslerde. Şubat ayında yapılmış olan zorunlu zamlaıın etkiierinin devsm ettiği görülmektedir. Ancak lıer üç endeksin göstermiş olduğu artış hızlarının. bir ay önceki artıs hızlanna göre düşmüş olması, fiyat artıslarmın yavaşlamasının işareti sayümaktadır. 1974 yılının mart ayında 303,1 olan toptan eşya fiyatlan endeksi, nisan ayı sonunda 311,8 puana çık mi5tır. 8.7 puanlık artış, yüzd* olarak 2.9luk bir artıs hınna eşit olmaktadır. Söz konusu artış hızı, Ecevit hükümetinin kurulmasından sonra gerçeklestirüen en düşük artıj hızı olmaktadır. Ancak nisan aymdaki artışla birUkte, bu yılın dört ayında geçen yılın son ayına oranla fiyat artış hızı yüzde 13.6'ya ulaşmış olmaktadır. rol politikalarmın da fiyatlann gelişmesini frenlemede, farklı ölçüde de olsa, etkili olduğunu löstermektetfir. Nisan ayında Ankara ilinde geçinme endeksinin artıs hızı yüzde birden düşük olmuştur. Mart aymdaki yüzde 2,6lık artış hızına karşılık, nisan ayında perakende fiyat artış hızı yüzde 0,6 da kalmıştır. Buna karşıuk Istanbul'da geçinme endeksüıe giren fiyatlar mart ayında yüzde 5,6lık bir hızla artarken nisan aymın artış hızı yüzde 1,5 olmuştur. Geçen yılm V4'i ayından bu yılın nisan ayı sonuna kadar İstanbul'da perakende fiyatlar yüz de 8,0 oranında artmıştır. Aynı dönemde, aynı fiyatlann Ankara'daki artış hızı bunun çok daha altında kalarak yüzde 2,9 olmuştur. İki ildeki fiyat artış hızlan arasındaki bu büyük farkı her hangl bir ekonomik faktörle açık lamak mümkün olmamaktadır. Farkhlık, Ankara Belediyesinin fiyat hareketleriyle daha ciddi bir şekilde ilgilenmesinden ileri gelmektedir. • Yeni politika MERKEZ Bankasının, bu yıhn dört ayındaki kredi genişlemesinin geçen yılm aynı dönemindeki kredi daralmasıyla karşılaştınlması, kredi alanındaki yeni politikayı ve bu politikaya özel kesimin gSstermi; olduğu tepkinin kaynağım açıklamaya yetmekteöTir. Geçen yılın aynı döneminde kredinin 1 milyar 307 milyon llra daralmıs olması, lkl dönemde aygulanan politikalar arasmda en önemli aynhk olmaktan uzaktır. özellikle gecikmis zamlann uygulanmaya konmasının sonucu olarak ortaya çıkan yüksek fiyat düzeyinde, iki dönemin genel kredi hacminin farklı olman kaçrmlmsz förünmektedir. Ancak geçen yılın ilk dört aymda Merkez Bankası kredilerinin toplam olarak 1 milyar 307 milyonluk daralmasında bütün kalemler azalma göstermiştir. Fakat en az azalma gösteren kalem ticart senetler yoluyla 6zel kesim için yaratılan kredi kalemi olmuştur. Buna karşılık bu yılm aynı döneminde kamu kesiminin finansmanı için yaratılan kredi olanaklan ar • Özel kredi kuHanımı FAKAT aynı tabloda bu dengesizliğin ne zaman doğduğunu da izlemek mümkündür. Geçen yılm 28 Nisanında hazine kefaletini haiz bonolar 4 milyar 310 milyon lira ve ticari senetîer lse bu düzeye yakm olmak üzere 4 milyar 638 milyon lira idi. Aradan geçen bir yıldan az bir zaman süresi lçinde, Naim Ta'.u başkanlığmdaki AP CGP Koalisyonu zamanında, hazine kefaletini haiz bonoların yüzde 50 nin altında ve ticart senetlerin ise yüzde 250'nin üstünde bir artış kaydettiği görülmektedir. Bir yıldan az bir zaman içinde Merkez Bankası olanaklarından özel kesim kullanımının iki buçufc mislinden fazla bir «rtıs gös termesi, kendi içinde yarattıgı dengesizliğin yanında, Türkiyenin para tarihinde rekor bir olay sayılmaktadır. • Geçinme endeksleri TOPTAN eşya fiyatlarındaki bu gelişmeye karşılık, tüketicile rin doğrudan doğruya ödemiş oldukları fiyatlara dayamlarak der lenen geçinme endekslerinin daha yavaş artmıg olduğu gözlenmektedir. Geçinme endekslerindeki düşüklüğün bir nedeni, toptan fiyatlardakl yükselmelerin henüz perakende fiyatlara bütünüyle yansımamış olmasıdır. Diğer bir nedeni de, geçinme endekslerinin daha az güvenilir yöntemlerle hazırlanmalandır. Bununla birlikte Istanbul VB Ankara illerine ait geçinme endekslerinin birbirinden farklı gelişme göstermeleri, her iki 11deki merkezî ve mahallî idarelerin izlemiş olduklan kont • Sistem değişikliği nel MALÎYE Bakanlığı Hazine GeMüdürlüğünce yayımlanma SATILIK ARABA 1965 model 404 Peugeot tahibinden acele Tel: 22 01 36 Cumhuriyet 4871 KAYIP Hüviyetiml kaybettim. Hükümsüzdür. Attili ATAY Cumhuriyet 4873 ALT IN Cumhuriyet Resat Hamit Aziz Napolyon 24 ayar 22 ayar 485, 487, 650, 660,500, 510, 470, •480,570, 580,70, • 70,50 64, • 64.50 i TELEFON DEVRÎ Ankara Caddeamde 26 52 46 numaralı telefon devredileoektir. 22 12 22"ye müracaat edilmesi. •••••••••••••••P!sss: Cumhuriyet 4877 Günün kitapları CETIN m ünu yurt dışına , taşanyazılan JACÇUES LANZMANN'in DEV ESERİ AMERİKAN FARESJ Genel dağıtım ve İsteme adreshMiLLJYET d3ğrttm*İST. savas romanıan serisi: 7 TANKLARIN John Toland suçlanan yazılar bilgi yayınevi üüü kanlı yürüyü* çeviren.GuUn Fındıklı B.TRAVEN yayrian yeni çıktı 20 lira P.K.57, İstanbUİ MEHMED KEMAL SÜRGÜN ALAYI İkinci Dünya Savaşı Türkiyesinden gerçek bir kesit. Faşızme karşı mücadele eden bir aydınm öğrencilik ve askerlik yıllan... Akıcı, sürükleyici bir roman... KEMAL TAHİR BİLGİ YAYINEVİ 25 lira SOYUT YAYINEVÎ P.K. 713 îstanbvd Andre Ribard, İkinci Dünya Savaşının korkunçluğunu yaşamış sancıh bir kuşağın en yetenekli tarihçisidir. Diyalektiğin ve tarihî materyalizmin yasalanna uygun çalışma yöntemi, tarihî ve siyasi olaylan olanca genişliğiyle kavramasını sağlar. Doğa ve insanın ilk defa karşılaştığı dönemden günflmüze kadar uzanan bütün insanlığın tarihini kapsayan bu dev eser, türünün tartışmasız en yetkin kaynak kitabıdır. Ribard tarihin akışının toplumların içindeki çelişkilerden doğduğu gerçeğini hiçbir zaman gözden kaçırmadan, tarihi usta kalemiyle bir roman akıcıhğıyla anlatmasını bilir. Batı eleştirmenleri, Ribard*ın «însanlığın Tarihi.nin kolay kolay aşılmaz bir tarih şaheseri olduğu görüşünde birleşmektedirler. 2 CİLDİ DE ÇIKTI ALMANYA SAVAŞININ SONU