Katalog

CUMHURÎYET 4 Mart 1974 Çağın Bir Hamlesi uvuk bır aşama karsısında bulunuyoru*. Hatta buna, îş Hukuku alanında, çağın bır zaferi de diyebilıriz Bu zafere sahne olan ulke, Batı Almanva'dır Ve Batı Almanva, bılımsel sosvalızm alanında, hem reformcu, hem ıhtılâlcı sosyalizm akımlannm vatanıdır. îşte şımdı. oracfa olup bıten bır reformu, yanl is ve sermaye ilıskilerinde buyuk bır asamayı, bu vazımıza konu kılmak istlvoruz Bu aşamajı, yalnız, Sosval Demokrası cephesmde bir zafer degü belkı de bu alanda da, yenı ve daha genış muesseselesmelerın oncu bir gafhasl olarak almakta da, hata olmasa gerektır. B Ofeylar ve gorüşler BUYUK BIR REFORM Şevket Süreyya AYDEMİR Hatta bunun bSyle olaeagını ve dünya üzerinde, bu akımın ilk defa Rusjada hareke'e geleceğmi, unlu dusunür Plehanov, daha 1889 da haber vermıs bulunuyordu Kısacası, her ıkısı de aynı kokten gelen, yanl çağdjş dunyada, ış ve sermaye nızammın kanumyetlerını, kendı açüarından ışleven her ıkısı de bılımsel sosyalızm temelıne da\anıp, bır yandan evrımcı, ote yandan devrımcı gehşmevı benımseyen bu ıkı akım, bırbırlerını ortadan sılmeden bugun de çağımızın guçlu sosyal akımları otsrak sahnededırler Her ıkısı de, kendı dunya goruşlen içınde toplumun kaderını, evrımsel veya devrımsel yonlerde gelıştırmek mucadelesnı, surdurup gıtmekteaırler. Işte şımdı bu mucadelenın, buyuk ve kanun yolu ıle bır aşaması olaraktır ıcı B Alman Sosyal Demokrasısı, ış ve sermave munasebetlerınde başka ulkelere de etkı yapacak bır hamleyu kendi «osyal yapısında, gerçekleştırmıj bnlun» maktadır. yal Demokrası, gerek bınncı gerek ıkincı Duny» harplen sonunda varlıgını koruyarak, Almanya' da ıktıdan clınde toplamasını da başardı Şımdi de Batı Almanya da Iktıdar, Hıristlyan Demokrat veya Sosyal Demokrat Parti ıle, Hur Demokrat veja Sosyal Demokratların ehndedır Çunku AIman\a'da Demokrat Kavramı daima, Sos%al Demokrat bır nıtelık taşır Son gunlerde ışte bu ıktıdardır kı parlamen'odan geçırdığı bır kanunla, ış ve sermave nızamında buvük bır reform olarak nıteleyebılecegımiz bır dlizenı, gerçekleştirmiş bulunuror Bu durenın esası şudur Tenl bır kanunla Almanva'da tsçiler, işletmelenn vonetımıne işletmelerın sermave sahiplerj ıls ve eşıt sayı ve şartlarda katılacaklardır tkinci Dunya Savaşından sonra, işçilerın yonetim kurullannda temsıl edılmesi, gerçi "vaygın denılebılecek bır tecnıbedır Hatta bu »ıstem, bir hadde kadar ve özellıkle iktısadl devlet teşeklrallerinde. bizde de uygulanmaktadır. Ama Almanya'da yenl çıkanlan kanunun kapsamı olçusunde genış ve kanunla pek'ştırılmiş bır yonetim ortaklığı, henüz herhangl bi Ulkede \a da çok partılı demokratık ülkelerde, uygulanabılmış değıldır Bu venı kanunla B Almanya'da isletmeler, şlmdı buyukluklerıne gore, bır takım sınıflara avrılmaktadır Bu sınıflara gore işletmelerın vonetım kurullannı teşkıl edecek ü\e saulan, yine kanunla ta>ın olunmaktadır Bu kurullar içın tayın edılen üvelerın ise, yine kanuna gore, yansını işletmelerın serma%e sahıpleri, \ansuu da işletmelerın lşçi teşekkul reya teşek Bu reformun nlteliğıne, mahıyetıne girme» den once, bilimsel sosyalizm ve bu alandaki tarıhı geh$meler açısından, Batı Almanya uze» rınde bıraz dunnak yennde olur. Çunku daha vukanda bu ulkenin, bu bakımdan tanh ıçınde durumuna kısaca değlnmiş ve Almanya, gerek ıhtilâlci, gerek reformcu sosyalızm akımlarının vatanıdır demiştik. Gerçekten de, Almınyı'nın bu alanlarda, Bzellıkle fıkir ve doktrin bakımından Batı ulke'eri arasında, doğurucu \e sıstem1e>ıci bır onderhğı vardır örneğm, bılımsel sosvalızm aç> s ndan çağdas bır dunya goruşu olan ve çagırnızı geçen vuzvılın ortasmdan berı, hem fıkır hem aksıyon, vani eylem açısından, bovlesıne derlnden çalkalayan Markslzmm, yahut Jhtılâlcı sosyalızmin vatanı, Almanya'dır. Aynı suretle, yine bılımsel sosyalizm temelıne tfayanan mce Markslst önderler ve duşunurler tarafından be^lenen, ı m ı losyal duzende toplumu; evrımd, reformcu bir gellşme duzevınde işleyen sosyal demokrası hareketı de, en önemh gelışmelerinı Almanya'da verdı. Hatta bu akım, jalnız Almanya'da değil, butun Batıda, Rus\a da dahıl olmak uzere, ıhtilâlci sosvalizmı, kendi reformcu yapısindan doğurdu Bu ıkı akım ve evlemin şu yatfabu açıdan elestırilerıni yapmak, elbette ki mumkundur Çunku fıkır ve eylemler dunvası, vuzv.ldan fazla bır 7amandan beri, zaten bu eleştmlerle, uvgar ulkelenn, kıtaplıklarını doldurmuştur Hem doktrın, hem eylem açısından . Kaldl kl, ihtilâlcl tosvalizmin ilk evlemcl açamalarınl veren Rusya'da bıle, bu evlemm kadrosu, yine sosyal demokrat akımdan doğdu. kCIleri seçeceklerdir Yönettm kurunannda süı ve tartışma hakKi, ıkı taraf ıçın de eşıttır Ve bu kurullar işletmemn çalışma planlarından, öbür ydnetım konularına ve sermave teşekkü lünden iş hasılasınin kullanıhş tarzına kadar, her alanda e^ıt soz haklan ile karar alacaklardır Bo\le olunca da çağımızda her gun gucurıü arifıran ve bujun de Batı Almanya'yı krızler, bunalımlar içmde kıvrandıran grev hareketlennı bırbırlen ıle karşi karşıva ikl «t cenhe hal.nde dcğıl bırbirleri ile zırvede is ve soz bırlıgi yappbılen is ve sermave Jcanatlan olarak belki de onceden anlaşmalarla kısmen onlenebılecekierdır Yonetım kurullarına iş cephesmm temsilcıleri ıse sermavedar olıgarşısının seç ıes ıle değıl 'şçı teşekkullerının kendı açık oUan ıle seçıleceklerdır Yanl ışçi temsılcıleri r olaca lardır Işte, Batı Almanya'da uygulamasına kanun volu ıle geçılen ve avnntüan kanunda işlanmıs olan yenl hamle budur. Haftanın raporu îşte Bizim Hayatımız! SADUN TANJU ze bu hafta kendımı'den bahsetmek istıvoruz Geçen perşembe gunu Turkıve Gazetecıler Sendikasında bır torenle ımzaladıgımız toplu sozleşme Cumhuriyette çalışan 198 kışimn ekonomık hayatma, yılda ortalama "o 30 oranında bır ferahlık çetırdi Aslında, ıkı yıllık toplu sozleşme donemleri ıçin >uzde 30luk bır ücret arti"=ının her ceşıt fıvat artışlanna ve pahalılanmağa kar«ı koruvucu bır etkısı olması gerekır Oysa, özellıkle son on vıldır yıllık fnat artışlanvle ha>at ortalama vuzde 15 oramnda pahahla=;maktadır ve elde edılen yuksek ücretlerle daha refahlı degıl, hemen hemen ayni nkıntıiı havat vasanmaktadır Yanı, çalışanlar cephesınde yeni bir sey yoktur. S Bize Gelince? Bu hamle, İş ve sermaye ılişkılerinde, elbette kı son ve artık herşeyi çözümleyen bir aşama değıldır Ama yine de, önemli bir reformdur. Sosjal demokrat mücadelenin de hiç kuşkusuz, büvuk bır zafendır Batı bu noktaya, en azdan \uz Mİdır suren bır mücadelenin sonunda geldi. Demek kı bu zaferın hamurunda, en azdan ytiz yıllık bır mücadelenin alınterl, hatta kanı var. Bıze gelince? Bizde de reformcu bir hareket olan Sosyal Demokrat bır akım, Işçi ve hele Turk Iş saflarında, yıllardır dogum agnlan içinde kıvranmaktadır Turkîş cephesınde 1214 kadar onemlı sendıka, artık günlük bayatta da, Sosjal Demokratlar olarak arulırlar. Ama bu sendıkaların, ıktisadi mücadelede gene sendıka olarak kalmakla beraber, siyaset ve kanun yapma alanlarında da bir parti olarak teşkilâtlanmalan ve bu partınln, yalnız lşçmın değil, bütün sosyal duzenlenme taraftarlannuı da katılacağı bır guç hahnde Meclis'e girışi, ne gariptir M, gene Türklş içınden engellenir. örneğın, Halil Tımç gıbı KUÇM bir önderin bu gelismeyi engellemesı <;anıjorum ki valnız gıinun degıl tarih! gelı^memızın de buyuk bır sosyal hatasıdır. Dılejelım kı Sos\al Demokrasi cephesınde, Batıda şımdi ka\dedılen bu\uk reform hamlesi ve zafer bu engelleyıcı zıhnıyetm, bir daha gozden geçınlmesıne, bir vesıle olsun.» Madalyonun Öbür Yüzü Bu madahonun bir yüzü öbür yuzunde, ciddi basın kııruluşlannın çığ gıbı büvuven personel masraflan vardır Cumhunvette bundan 10 vıl once personel harcamalan 3 5 milvon liraydı, bugun 13 5 mılyon lıradır Yaklaşık olarak üç toplu sozleşme ıle altı yılda bır ortalama ücretler yuz de 100 artmış olmaktadır ve yıne de çalışanlar pahalılığm arkasmdan yetişememektedırler Durum, çalışanlar açısından da, kuruluşlar açısından da iç açıcı değıldır Cumhurıjet gıbi çalışma hak ve özgürlükleri üzerinde hassas bır basın kuruluşu, kendi parasal yükü alabıldığıne atarken bunyesınde çalışanların sosyaı vasantısmda onemli bır değışiklık Borülmeyişıni elbette tedırgınlikle izleyecektır Cumhunvette toplu sozleşmenin imzaJanmasmdan sonra ilk zamh maaşmı alan arkadaşımız Fîkrrt Otvam'm kopardığı feryat, vergisi kaynakta kesilen vatandaşlann ortak acısını dıle getınyor Fikret, arkadaşımız ve meslekdaşımız olan Başbakan Ecevit'e, yılda 57 bın lıra tutan maası uzennden yılda 22 bın lıra verftf ve slgorta ddedıkten sonra gerne kalan 35 bın lira ile 23 yıllık bır gazetecı olarak na";ıl bır geçım hunerı gostermesirun beklendığını sorujordu Bu Hamle Nedir? Yenı hamlenın nıtelığuıı behrtmeden önce şunu kaydedelım îkıncı Dunva Savaşı sonunun \e adma «Hıtler Çılgınlığı» dıvebüeceğımız buvuk fır tmanın eserı olan bugunku parçalanmış Almanya'yı dusunmezsek dıyebılırız kı, Almanya daıma, Ihtilâlci sosjalıst akımın degıl, reformcu sosval demokrasının etkısı altmda kalmıştır Gerçı Sosyal Demokrat Partının, Bırmcı Dunya Savaşma gırılırken Parlamentoda savaş butçesını onavlayarak bu emperyalıst savaşı desteklemesı, bu Partmın itıbaruıı ozellıkle dışta çok sarstı Ama Soı I Yetis Ya Arkadaş! Gerçi bu soru henüz Başbakan Ecevıt'e bir sorumluluk yüklemıyor, bu sonuçta katkısı ve «emeğu oaniann yarattığı tepkıdır kı Ecevıt'e umutlann vonelrne<îuıe yol açmıştır ve Otvam da, hayatın artan yükunün sabır bırakmıyan ağırlığı altmda «yetis ya arkadas!» dıye tw{ıtmıştır. Yetiş, ama hangi birineî Ekonomıyı duzeltme ursatı, çalışanların yükseıec şi. kâjetleri ve kuruluşlann artan tedirgıilıklen arasında kolay bulunabılecek mıdir? 23 yıllık başaruı bir meslek havatmdan sonra Fikret Otyam'ın ortaya koydiiğu kısısei yaşamla, 50 yıldır Ataturkçü, halkçı, çagdaş çugıvi sürdurmuş, meslek haysıyetını korumuş Cumhunveı enbı bir Bazetenın katlandığı zorluklar, düzeltılecek cok şevm binkmış olduğunu belirgın hale getırmeKt« aegu mıcur? Genellıkle, kendımize aıt sorunlar ve zor ukıar kaışısında kalınca, bunun, butun toplumsal yaşamı kapıayan rır bozukluğun bze ulasan uzantısj olduğunu dtısıinmfc alıskanlığımız pek gehşmemıştır. Bızım gorevımus «se Kendimıze aıt orneklerden hareket etsek bıle, tüm bozuKluğu (tosteımektır Otyam"ın fervadı, vergılenni kaynakra ödeyen tüm çalışanların derdını açıklıyor. Evet, verçi verelim, ama geriye kalanla yaşıvaımvorsam bendr bnknndan ça> lınmış, parası zorl» elinden alınmış gıbi bir duvgu uvanıyor hnzurum kaçıtor, savgım kayboluynr, >yi vaiandaş olmanın cezasını çekıyormuşum gıbi umutsuz ve lozein hale gelıjorum dıyor. DERTLERE ÇÖZÜM... OKTAY AKBAL Evet Havır HALKA AÇILMA VE VERGÎLER rtaklıkların halka açılman konusunun, bızce, bir geçmışi, bır şımdısi, bır de gelecegı v ardır Konu ıle ilgıll son a^la^daki tartışmalar şımdıkl ve gelecektekl nedenler uzennde joğunlaştırlldı Fınansman guçlufu, tekelleşme, denetim, buyuk çap, halk tasarrufu, kâr dağıtımı, otofınansman, yatırım ortaklıgı, tahvıl, n«k temettıi ılışkıci, teşvık iedbırlerl nedenler olarak tartışmalarda bebrdl Gunah çıkarma veya sevap pavlaşma sloganlan bu nedenler bolluğunun tuzu biberi oldu Gelecegin halktaki umutları halka açılma konusunu bazt ortaklıklar lçin gerçekleştirdı. Halka açılma konusunun geçmışteki nedenJerı tamamen vergılerle ilgılıdır Vergisel neden, ozellıkle eskl kuruluşlan kurum laşma, holdingleşme asamalarm dan* geçırerek halka açılma aşamasına getirmış, boylece vergi varmeme zincirinia.uçhaitastl eski kuruluşlar yonunden tamamlanmıstır Vergi •ermeme zıncirının uç halkası soyledır: O •• > nkaraya Akın Var>, «Iktıdar Bır Kadro Işıdır. baslıklı I I A >aalarım okurlarımdan buyuk ılgı gordu. Gunun gerçek• • " lerını jansıttığ» ıçın . llpnç gunler jaşıyoruz. Turkıje bır değıjım geçınyor. Bunun olumlu, yararlı olmasmı ıstıjoruz hepımır. Bır yandan da bır korku yasıyor ıçımude Ya bır de tersıne donerse bu akı»1* Sosyal demokrasjnm kofullan, ortamı yenı venı yaraülryor, kuruluyor Bıter bu sıkıntılar acılar bır duzluge çıkar toplum sonunda, dıyerek aydınlık gunler beklıjoruz Bır umuttan, baska bır umuda ««rılarak... Son yıllarda dertlı, acılı uuanlar yuzlerce, binlerce, onbınlerce . Ozelhkle aydın kesımı yani haksızhga karjı dırenen, hak denen bır «jey»ı arayan msanlar ayaklanmı? durumda Ne demek, dıyorlar, falanca yonet'cı, füanca >etkılı kışı hakkunda bır u>durma nıpo' duzenledı benı ısımden uzakla$tırdı, \a da sılık bır goreve atadı, ya da başımı dertleıe soktu, »undı bunun hesabı sorulmalı, benım suçsuzluğum oıtava çıkarılmalı, gorcvıme donebılmelı>ım Memurlar, ogretmenler arasında bır kaynaşma bır «hak arama» çabası Atlarsın otobuse, trene, koşarsın Ankara'ja, Içışlerı mı olur, Mılli Egıtım mı olur başka bır bakanhk mı olur beklersın kapılarda, ozel kalem odalarında bakan beyı gormek, derdını anlatmak, sorununa bır çozum bulabjlmek ıçın Olmazsa Başbakan var, ararsın bu halkçı, halk dostu ınsanı Guven veren yuzunu gormek, ıçtenlık dolu sozlennı dınlemek, ondan umut, guven Istemefc, ugradiğnr hak>sızlığın ortadan kaldınlmasını rıca etmek ıçın Mektuplar gelıyor durmadan Basbakana bakanlara sunulan dılekçelerın bırer kopyasmı gonderenler de var Okuyorum, hepsmde haklı bır yan var, hepsı enlmışlık, umutsuzluk uçurumundan kurtulma umııduyle dolu Benı anlarsa Ecevıt anlar, tlstundağ anlar, Asılturk anlar, şu bakan, bu bakan anlar, havası var hepsınde. Bır anlatabılseler sorunlarmı, hemen ortadan kalkacak, duzelecek o 15' Bu cojkuyu, bu hejecanı anlıyorum hos goruyorum, boyle kısılere hak da verıvorum Altı vıllık Demırel ıktıdan, sonrakı «partıler ustu» donemın Başbakanları yıllarında bırçok gerçek aydına, ınançlı memura, gorevlerını ıçtenlıkle jerıne getırmeje çalışan ınsana kıvıldı. Çoğu haksız ışlemdı bunlann. «Saym muhbır«Ier havayı uygun gorerek verdıler verıştırdıler, bırtakun «âmır»ler tehlıkelı buldukları, hoşlanmadıklan memurlarını ayıkladılar turlu suçlandırmalar, kara çalmalarla Oyle ana baba gunlerı yaşadık kı ortalık tozdan dumandan gorunmez oldu Şımdı bu haksızhga uğramışların yarattığı jenı bır toz duman var Bır koşuşma Ankara ya, bır hakkını arama çabası, saga sola baıvunna, dıdınme umutlardan umutsuzluklara dujme Ben bafa ç'kamıjorum.. Üstelık ne gelecek elımden üç bes satır yazmaktan, «gorun 5u haksızlığı» demekten baska . Başbakan ne \apsın. bakanlar ne yapsın' Hangı bırının derdını dmle'in hangı bırının sorununu çozumlesın, hangı bırının ı?mı duzeltsın' Her msan bır evrendır gerçekte Her yaşam doluaur o^kulerle . Bır bakan, bır bajbakan on beş yırmı dakıkalık bır sovleşı sırasmda i e an'ayac»k ne oğrenecek, sorunun ozune nasıl ınebılecek' Boşa gıtmı? vakıttır bu Hıç bır sey cozum'enemez bo>le bırevsel çıkışlarla, basvurmalarla, dert dokme'erle Ne yapmalı'' Bunca «hak aravan» ınsan saatlerce gunlerce kapı onlerınde bekletıloıelı mı' Ne dıyordu dun aldığım bır mektupta bır okurum «(Ankara'j a Akın Var) yazınızda bahsettıgmız Ankara yolcularından bırı de bendım geçen haftalarda Bakammızla Başbakanımızla goruşmek ıstemıştım, ne yarık goremeden, gorusemeden dondum» Bu, bır tekı, daha nıcelerı var, gıdıp de gorusemeden donen, ya da azıcık goruşup derdını anlatan, anlattığını sanan, bu kez ıstedığı şeyler olmadı mı yasama Ousbutun kusen Evet, ne yapmalı 7 Ben derım kı Basbakanlıkta ozel bır buro kurmalı Hem de bır an once Haksızlıklara uğradığını ıddıa eden kışılerın gelıp dılekçelerinı verebıleceklerı, dertlermı anlatabıleceklerı bır ver olmalı burası Başbakan Ecevıt bu buro>a en guvendığı kıjılen atamalı Bu buro hıç değıl«e bır yıl surejle çahşıp butun bu başvurmaları elden geçırmelı ınceden ınceye. Yan tutmazlıkla, gerçekçılıkle, ınsanca bır ılgıyle Bıreysel çozjmler aramanın, «ben kendımı kurtarayım» demenın, «Başbakanla halledeyım ışımı» dıye dusunmenın zamanı geçmıştır Bmlerce kifi, olay, dert sorun karmakanşık hale gelır, dunyanın en ıyı nıvetlı, en «ınsan» Başbakanı bıle çıkamaz bu darmadağınıkhğm içınden.. Sayın Başbakan bu an çığlıklara kulağını da tıkayamaz. Bu durumda >apılması gereken sanırım benım onerdığım genıj yetkılı «ozel bır buro>nun kurul»asıdır Ben başka çıkar yol goremıyorum. GEÇMtŞTE, DEVLETİN TÎCARET HUKUKU DENETİMÎ (PEK ÜNLÜ BIR ÖRNEK ORTADADIR) HALKIN MÎLYONLARCA LIRASININ ÇARÇUR EDÎLMES1Nİ ENGELLEYEMEMtŞTİR. DEVLETİN VERGÎ DENETİMÎNİN BU AŞAMADA, BÎR IŞE . YARAMIYACAĞI ORTADADIR Prof. Dr. Salih ŞANVER ISTANBUL İTtA ÖĞRETİM ÜYESt Kurumlaşma Turk vergi sısteminde, şahn şırketıyle sermave firketınm vergi yuklerl tabloda verilmıstır. Bu tabloda goruleceğl Czcre ortaklan % 60 Gelır Vergisı oranında bulunan bır lşletme, kurum hallne donuşurse, statlk tahlılle Kurumlar Vergisi + Ge lır Vergisi olarak % 70 vergi vukune maruz kalmakta, fakat, dınamık tahlılle kan dağıtmayarak ilk andaki vergi vu kunu % 39'cfa tutabllmektedır. îşletmenin bunyesınde kalan % 21 vergimn, vergıden sonra % 10 hasılası olacağı varsayımı altında, ışletmeye beş yıllık bır yedekler polıtıkası «i 12,83 oranında, on yıllık bır yedekler polıtıkası % 33 47 oranında bır tutar getirmektedır Boylece işletme, kurumlaşmakla, vergi yukunu Gelır Vergisıne nazaran % 2 83 veya % 23,47 oranında azaltmış bulunmaktadır. Dinamik tahlıle bağlı bu azaltma yuksek vergi oranlannda mumİcun olup, duşuk vergi oranlannda olanaksızdır Tablo yapılırken, hesaplamavı basit tut mak ıçın, şırket ortaklanna ode nebılecek ücretler duşunulmemiş, Kurumlar Vergısmden son ra kalan tum mıktarın dağıtılacağı veva dağıtmamanın 1 verfek akçeden sonra yapılacağı varsayılmıştır Sermave gırketinln, aynı kazancı elde etmeslne rağmen, şa hıs «irketine gore daha az vergi odemesı olavı vergicılık dılın de lermaye sirketlenne kaçıs veya vergi sığınagı deyimleriyle isimlendırılir. Kurumun soz konusu vergi ustünlugune (avan tajına) obur vergi sıstemleri on yıllarca evvel son vermışlerdır. Turk vergi sısteminde ise bu ustunluk devam eder bulunmuı tur. Holdingleşme Vergi sistemimizde bir lşletme holdıng halıne gelmekle mevcut menkul kıymetlerını v r gı dışına çıkarabümekte, bırlkmış kârlan belki dağıtabilmekte tabloda gorulen T 14 stopajı o erteleyebılmekte, mükerrer j edek akçe ayırabılmekte, müker rer yoneticl ucretleri odevebıimekte ve Veraset Vergısmden kısmen kaçabılmektdir. Buniarı sırası ile gorelim: # Menkal kıymetlerin vergl dısı olnşa: Gelır Vergisı Kanunumuzun 81 maddesınde menkul kıymetlerin satışından dogan farklar vergi dışı bırakılmış gıbıdlr Ötekı vergi sıstemlerınde bulunmayan ve vergi teorisı yonunden pek fahış hata olan bu hukumden isletmeler holdınglegmekte yararlanmaktadırlar. Bu hukme davanarak, bir anonım şırketın ortakları ellerınde bulunan hısse senetlerıni jenıden değerlnerek kurduklan hol dıng şeklındekı anonım şırkete sermaye olarak koymaktadırlar Boylece, ilerdeki bır 81 madde değişıkliğınden, satış vuku bulmaksızın kendı holdıng şlrketine sermaje koymak yolu ile kurtulmak olanağı doğmaktadır. Ancak, bugunku 81 madde hük mu dahı Gelır Vergisı Kanunumuzun 76/1 fıkrası hukmu ıle ça tışır gıbıdır Holdınge konulan anonım şırket hısse senetlerının jenıden değerı bırıkmış kârlara bağlı ıse, 76/1'e dayanılarak vade sı gelmemış kuponlarm satıldığı fdevredıldığı) ıddıası holdınglere karşı ılen surulebılır • Bırıkmış karlarm vergisiı dağıtılabılmesı Bır anonım şırket ortaklarının mevcut 5 mılyon lıralık hısse se netlerını, olağanustu yedek akçe adı altmda şırket bılânçosunun pasıfınde bırıkını; kârlar dolayısıjle 50 mılyon lıra>a değerledıklerını farzedelım Bu 50 mılyon lıralık aynı değer, kurulan holdınge 25 mılyon lıra sermaje, 25 mılyon lıra alacak olarak konu. lursa, holdıng ılerıde bu alacağı odeyerek vergısız kâr dagıtma ola nağını belkı bulabılır. dek akçe avırmak imklnı doğar. # Alt şırkette bınncı yedek akçe nin Iımıtı dolmus olabılır. Üst holdıng şırketı, yenıden değerlen dırdıgı hı<;se senetlerı ıle meyda na getırdığı sermaye uzennden ye dek akçe ayırmak olanağı bulur. Carı kârlardan bır kere alt tırkette bır kere de ust jırkette yedek akçe aynlır • Mükerrer yönetici flcrrtleri: Ortakları aynı olan alt ve Ust şırket, ortaklannı voneUci yaparak bunlara iki sırketten ayn ayn yonetıci ücretl oder hale gelir. • Veraset vergısı: Veraset ve tatıkal vergimlzln bugunkü değerleme hükümlerin de tıcarî varlık rayıç bedelle d«ğerlenir, hisse senetleri ise borsa rajıcı veya ıtıbari deferle değerlenır. Holdingleşme yolu ıle tıcarî varlık hısse senetleri halıne gelmışse, veraset vergisi anında değerleme rayıç degerden borsa değerıne veya itibarî değere akta rılınış olur. Cumhuriyet Açısından Durum Sımdı, Fikret Otyam'ın çalıştığı ış>pn bakırmndan da durum şudur Mademkı kendımızden bahsedıvoruz, okuyucuların herşeyı açıklıkla bılmesınde fajda var Cumhurivct'ın son on yildakl bılânçolan, kâr ve zarar jllları hesaplaşmasında gazetenın toplam olarak on yılda •,5 mılyon lıra Kazandığını ortaya koyu^or Den ektaorfalama >ıllık gâr'450 Öm"lH'âdır ve madcü vırheı lco'ayca 2530 mılyon lıra olarak hesaplanabılecek bır Kunıiuş ıçın bu sonuç şunu ıfade etmektedır Cumhunvet bır kâı muessesesı değıldır. Uluslararası basın konçrelcruıde her zaman e*emen olan goruş, gerçek gazetenın bır endustri ürunu değıı, bır kafa, düşunce, insan urunu olduğudur. Basın kiıruuşıannın amacı kar etmek değil kamu hızmetı gormek haberleşmeyı kolaylaştırmak, gerçeklerı duyurmak, kamv.oyunu çağdaş duzeyde oluşturmaktır Bu topıumsal görevı nedenıyledır kı basın, çağdaş yonetımlerce anajisaı ozeürluklerın en guçlu koruyucularından bin oliralt kabul edılmekte ve devletın her turlu yardımlanna iâyık eorülmektedır Bız Cumhurıjet olarak kendımızı tamamıjle bu anlamda devletın kesın koruyuculuğu altında hıssetmek ısterız Oysa, 50 yıllık hızmet geçmışımız içınde bu koruyuculuğu çok aradığımız donemler olmuştur Sıjasal ıktıdarlar devletın ımkânlarını. basın adı altında kuçuk kâr ve bağlılık müesseseleri yaratmak amacıyla kullanrrışlar ve gerçek basuıa acılar, gerçek gacetecilere karanlık gtınler mnmuşlardır. Bugun ışbaşındakı sıyasal ıktıdann vatandajlar ve kuruluşlara vaat ettığı kısıtsız ozgurlukler, ancak mesleM gorevının bılıncıne tam olarak sahıp basın organlan tarafmdan korunabılır Dolayısıyle sıyasal ıktıdarın, geçmışın bırıkmış yanlış tutumlan ıle hırpalanmış gerçek bssınm sorunlarına eğılme^ı, sıjasal ve ekonomık guçlerın etkı= nden sıyrılmış ozgur bır basın >aratması, vazgeçılmez bır gorevdır. Halka açılma Kurumlaşma ve holdingleşme aşamasından geçen eski ortaklıklann halka açılma aşamasında örnek bılânçolan şoyledir: îşletme şırketi bılânçosunda gorulen 90 mılyon üralık kalem, kanunî yedekler ıçın rhıç, dağıtılmavan kârlar içın * » 15 veya °o 20 vergi odemış durumdadır. Ba^ka bir deyışle, vergi oranı °o 60 olan bır mukelleften oDevlet, sırası ıle • 60, % 45 » ' ve 'o 40 oranlannda vergı alacaklısı bulunmaktadır Yatınm (Holdmg) şırketi, vergi sı odenmemış kalem dahıl, 1 0 mılvon liralık hısse senedıni 100 mılyon lıra dıye kendi aktıfi yapmış, halka açılmada bu kâğıt aktıf, pasıften satılmıştır. Son durumda sorular ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••« DUYURU Sanavı ve Teknoloji Bakarlığı Fı>at, Kalıte ve Standartlar Daıresl Başkanllğı'nır» 25 2 974 tarıh 584 savılı Kararnamesı ıle fabrıka toptan ve perakenae satış fıjatlarımız aşagıdakı sekjlde tesblt olunmuştur Mamfil Pirinçnnn terb» k«t« Bol;ur domatetll « pilavhk Nisasta bnfdty « mınr Tnlaf a n a ÇorbaUr Kakaola tatlı Satlâ Mlep Salep Kıravon Bakinj Powder («M p .) (2M « > (3M « ) (30« « ) (2M « ) (2M ) (2M « ) ( 19 « ) (1M « ) (İM « ) < » ) ( M « ) ( M « ) Fabrika Satış Perakende Flyatı Satış Fıyatı 4M kr. 215 « 182 . 164 < 170 < 15S • 193 < 156 < 274 . 4M < 182 . 2« .1 2S 1« 54« kr. 296 «1 345 < 220 < 230 < 210 < 260 . 210 < 370 • 540 < 245 . 35 «1 35 1t fasikül # 24 Kurumlaşma • holdıngleşme halka açılma üçlu mekanızmasını çalıştıran eski ortaklıklar Devletın mıljonlar amma mılyonlar tutan geçmışteki kazançlara bağlı vergı alacagından kaçınabılmışler mıdır' Bağlı dağıtılmamış • Stopajın ertelenmesi: Vergi sıstennımızde tuzel kışfle kârlar kalemi üende çozuldurın payı stopaja tâbı değıldır Alt ğunde Dev letın vergı alacağını alanlar firketın ortakları, kendı ust hol jeni hısse senetlerıniaçılmayı mı odıyecektır' Halka isdınglerıni kurmak. ıktısaden alt ter gunah çıkarma, ister sevap eırkette doğan kân ust şırkete paylaşma sloganlan ıle adlandıseklen aktarmak olanağını bulur ralım, gunahın çıkanlmasmın velar Bu aktarma bır yıl ara ıle ya ja sevabm pajlaşılmasının once pılacagından stopaj bır yıl ertelen Devletın vergı alacağı yonunden mış olur Ust uste uzum salkımı olması gerekmez mıydı' Bu üç seklınde kurulan ıkıden fazla şır sorunun cevabı, bızce, «evet» tır. ketle stopajın odeme muddetı şır Geçmışte, Devletın tıcaret nuket sayısı kadar yıl uzamış olur. kulcu denetımı, bılınen çok unld • Mükerrer yedek akçeler: bır ornekte, halkın mılyonlarca Mevcut şırketler holdıng halıne lırasının çarçur edılmesmı engelgelmekle uç yoldan, aynı ıktisadi lıvememıştır Devletm Vergi Hukazanç uzennden jedek akçe ajır kuku denetımı, şımdı kurumlaşma • holdıngleşmede ve halka mak ımkânına kavuşurlar. Once, alt şırkette kâr dağıtıl açılmada vergi yonunden işleyemasa ıdı ıkmcı >edek akçe avrıla bılecek mıdır' Bu son sorunun mıyacakta. Bu kâr, holdınge akta cevabını ıse okuyucu kolayca bunlmakla, alt şırkette ık ncı ye lacaktır. Bir Uygulama Örneği Gerçek basına uvgulanmış vanlış polıtıkalardan bır omek vermek ısterız 27 Ma ıs devrmmden sonra, ozgur bır basın yaratmak fıkn jenı Anaya«ada ve devlet jonetımınde onem kazandığı zaman sıvasal ıktıdarlar elıyle çıkarcı ve taraftar bır basın varatmak makanızmasını ortadan kaldırmak amacıyla Basın ve Ilân Kurumu kurulmuş resml ılân ve reklâmiann gerçek basın organlarında yayımlanmasının tedbırlen duşunulmuştu. 13 yıl sonra dunım «udur Gunluk satışlarının toplamt 14 milyon olan beş buvuk gazete>e gecen VTI 14 mılvon lıralık resmi ılân ve reklâm vertlmıs. gerı kalan Sl mılvon lıra ıle de toplam tırsjlan 300 bın olan tıcarî amnçlı kucuk gazeteler beslenmıştir Cumhurıvetın gunluk satışına eşıt satışlan olduğunu ıddıa eden 26 gazete geçen yıl devletten 42 6 mılvon lıralık resmı ılan vc reklam almışlar Comhurivetııı pavına ise 3 3 mılyon lıra dusmu^tur Cumhunyette çalışan ve Cumhunvete fıkır urunu satınlara bır avda ödenen para 1125 000 lıra ıken, 26 gazetenıa aylık bordrolan toplamı bunun dortte bırı kadar bıle değıldır. Sorunlar Aynı Değil Hangı açıdan bakarsamz bakınız, gerçek gazetecılenn hırmet gorduklen basın kuruluşlan ıle, herhangl bır kâr kuruluju tutumunu benımsemış resml ılan reklâm gazetelerı va da ozel ılân reklâm gazetelerı aynı sorunla'a sahıp değıllerdır Ama. ozgür bir demokrası çağdaş bir havat, bovle<ıne karmaşıklık ve zıtlıklar ıçinde gelışemez. TABLO Gelir V. • 30 « f 40 5 % 50 «o 60 FarklarKalan v ergi Yedekler. 3yü 5 yıl 10 vü Kurumlar V. 25 25 25 25 °c60 10 21 695 12 83 33 47 <"c50 12 50 11 Gelir V. 22.50 30 37 50 45 (14) (14) (14) (14) °°40 15 a = a = Toplam 47.50 5562 50 70 (39) (39) (39) (39) Ç l k t l . BU FASİKÜLLE 4 .GİLT TAMAMLANDI. Boyilerinizden isteyiniz! 1. •/İ30 17 50 ( ) 9. ACl BİR KAY1P Merhum Topçu Albav Adnı ve Jîedıha Akkor un oğlu, Pakıze Akkor un kıymeth eşı Atıl, Meltem ve Mehmet Akkor'un sevgılı b, baları. Vacıt Akkor Hale Yaşaroğlu Nurten Erdemgd'ın ağabeyı Semıh Çandır'ın kayınbabası; Dış Dr Macıt Yaşaroğlu ve Yk Muh Ne]at Erdemgıl'm kavınbıraderlerı, Suat Akman Dr Sedat Akman, Dr Sevkı tnanç'ın enıştelerı ve Mcrt Çandırın sevgılı dedesı, 1937'lı Tıbbıyelılenn azız sınıf arkadaşhrı Tabıp Yarbay îzmır Çocuk Hastanesı K B B Servıs şeflermden emeklı mumtaz ınsan OPR DB. 6 72 17.53 364 vııiıtHiiMiuınınıııııııııııııııiNiııtnıııııiNiıııııııııınuııııııııııımıi' LA V Hayat ANSIKLOPEDIS. 100 SAYFA • 10 LİRA Genel Doğıtım: BATEŞ (Batef Rckltm 43/1707) TENt BIR KONUTA DAH1 PARMAK BASTI Erol Toy, Fakir Bayknrt, Fanık Erem Fazıl Hdsnö Da|larca Huseyın Sarılaş, Mehmet Alı Aybar MuzaHet Iıgd, Osman Koçturk, Osman K. Akol FÂHİR AKKOR 2 mart 1974 eıınu elım bır trafık kazası «onunda Hakkm Rahmetıne kavusmuşrur 4 mart 1974 pazartesi (bugun) Kadıkoy Osmanağa Camımden ıkındı namazmı takıben kaldırılarak Karacaahmet mezarlıgmdakı ebedi ı«tırahatgâhına defnedılecektır Mevlâ Rahmet evleye ESt VE COCUKT ARI Cumhuriyet 1739 ÇAPAMARKA GIDA SANAîtl A.Ş. Cumhuriyet 1735 BU HAFTA OLAY DERGİSİNDE Cumhurtyet 1942 :•••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••