Katalog

CUMHURfYET 13 Mart 1974 ABDULCANBAZ TURHAJV SELÇUK YARALISIN ERDAL ÖZ Korkunçtu. Tekdü» bir zızıltıya, kayışlann içinde, üstelik kopkoyu bir karanlıkta görüp oyalanacağm btitUn görüntüierden, nesnelerden yoksun, yapeyalnız, korku içinde çırpınd:n durdun. Olanca gücUnle bağırdığını biliyordun. Bağırmanın, alabildiğins bagırmanm, bir yere tutunmak, bir dosta dayanmak gibî biraz olsun rahatlattıgını anlamıştın çünkü. Akım gittikçe yayılıyor, yakıyor gibiydi. Yüreğinin sesi değişmiş miydi: «Plöp plöp plöp.» Boğazın yırtılmıştı belki de. Kendine geldiğinde tependeyailer. YUreğinin atışlarını onlar da duyuyor olmalıydı: «Plöp plöp plöp». Bayılmamış olduğunu anladın. Bunca dayanma gücünün kaynağını anlayamıyordun. İçeri ne zaman girdiklerini, ısığı ne zaman açtıklanru, akırru ne zaman kestıklerini bllemiyordun. Soluklann iniltiyle sesleniyordu. «Plöp plöp plöp.» «Açıhn da görelim şu babayigidi.» Bir kadın sesine benzettin. Başında dikilenler biraz açıldılar. Kestin imemeni. Başını güçlükle kaldırıp bakındın. Sesin geldiği yönde, kapıda, gözlerinin önünde uçuşan kara noktacıkların ötesinde, iki kadın görevli, yüzlerine iliştirip getirdikleri acemıce bir gülUcilkle, acır gibi sana bakıyorlardı, çıplaklığına. Içinden gelen inlemeleri susturmuştun. Gözlerini yumdun. ölmek istedın orada, gerçekten ölmek istedin, yürekten gelun kesin bir istekti bu. Sonra yine bastılar düğmeye. Tellerin etine bağlı uçlarına bir bardaktan su döktüler, titreşım, suyun yayıldığı alana genişledi, yayıldı. Akımın gücünü arttırdılar. Kamışının içine mil sokuyorlardı saııki. Kamışından çözdükleri Kabionun ucunu bedeninde gezdirdıler. Meme uvlarına tuttu. lar, kulağına soktular, ağzım açıp diline değdırdiler. Haykırmaların çıglığa dönüşmüştü. Yüreğinin «plop plöp»leri birbirinden ayırt edilmez oldu. Etlerinin kemiklennden ayrılıp koptugunu bildin. Her şey erir gibi olurken, bir yok oluşun doruğunda «ölüyorum» diye düşunürken bayılmışsın. Nuri, kararmış demliği atar gifci bakıyor elinden yere, yanan elir.i ssllıyor, demliğin kırık sapını kavrayan parmaklannı agzına sokuyor, »övüyor. Öbür elınd°k: iki bardakla, içinde kesme şekerler bulunan kâjht külâhı, yere, demügin yanına koyuyor. Cam bardaklardan birini demliğin emziğine ters çevirip « ZI2Z7Z22ZZZ ». Millî Kurtuluş Tarihimizden Sayfalar • 26 Doğan AVCIOĞLU geçiriyor, dibi çay tortulanyle kaıarmış lnc« belli cam bardak bugulanıveriyor. «Dolasalım.» Avlu dolasanlarl» dolu. «Bak. aklında olsun, btırada kimsenla roltası kesılmez; mahpusane raconudur. Gel, şu duvann yanı iyi.» Nuri'nin yanında, duvar boyunca dolasıyorsun. Nuri adımlarını sana uydurmaya çalışıyor, boyuna adım değjstiriyor Belki de yo ruluyor. Eonunda, böyle dolaşılmayacagını, volta atmanm bu olmadığını, dayanamıyor, söylemek zorunda kalıyor. Senin adımlann da ğınık. Korkarak, çekinerek basıyorsun yere. Tabanlanndaki sızılı boşluk duygusunu bilerek, sakınarak atıyorsun adımlarını. öbür duvarın dibinde bir oaşına dolasan kırk yaşlarında birini gösteriyor • Bak sunu görüyor musun şuım. Nasıl volta atıyor görüyorsun değU mi. lyi bak. Dö nüşlerine bak.» «O yürümüyor Id, kosuyor.» «Eşkini kıvrak onun. Senin gibi rahvan değil.» «Neyl kıvrak dedin?» • Eşkini kıvrak. Eşkin, soylu atların ylirüyüşüne derler. Bir ritm tuttururlar. tıtar tıkır jürür gider soylu atlar. Araba beygirlerinin yuruyüşü rahvandır. Bu adam soylu atlar gibi yürür. Sen rahvan yürüyorsun.» Rahvan yürüyeceksın. Eskıne kalkacak hal mi bıraktılar sende. Yere basamerı bile korkarak basıyorsun. Nuri bümıyor. Bilse konuş maz böyle. Bilmesin daha iyi. Adam, sırım gibi. Tepesi ıyice açılmıs. Ba51nın iki yanında kısacık birer tutam saç kalmış. Sagına soluna baktıgı yok. Yere öyle bir ınançla, öyle saglam basıyor ki, bunca kalaba lık bir avluda bıle tek başınalıgını koruyabilir. Ritmini, temposunu hıç boznıuyor: Tak tak tak. • Zoru ne peki?» «Sekiz yıldan beri bu adam böyle volta atar.» «Sekiz yıldan beri mi?» «Bir gün bile aksatmaz. Sekiz yıldır lçeride.» Düsünmek bile korkunç. «Bak şu duvarın dibıne yayılmış güneşleyen salağı görüyor musun?» «Gözleri kapah olan mi?» «Idamlık o. Kaç yasında öersin?» «Kaç? Kırkı geçkin olmaiı.» (Devamı var) ittihatçılar teşkil etti ITÎLAP Devletleri'nin Ttirkiye' ye karşı savaş amaçlarından bıri de, Rum ve Ermenılerin kurtanlmasıydı. Savaşta düşmanla işbirligi yaptıgına inanılan Rum ve Ermenıler, toplu olarak sürülmüşlerdi. özellıkle Ermenılerin kadın ve çocuklarmın müslüman yapıldıklari, Türklerle evlenmeye zorlandıkları, mallarına el konulduğu ve sistemli bir kırmıa ufratıldığı ıddıa edilmekteydı. Bu iddıalarda bir gerçek payi vardı ve ittihatçılar, kınmdan suçlu tutulmaktaydı. Isgalcı devletler, bir Rum ve Ermenı İşleri BUrosu kurarlar. «Rum ve Ermeni kadın ve çocuk larının Türk evlennden kurtarıl ması», bunlann mallarının geri alınması işleriyle uğraşırlar. Amiral Webb, 4 Mart 1919'da Ba bıâlı'ye verdıği notayla «Rum ve Ermenilerın uğradıkları bütün zararların ödenmesım, savaş suç lulannm en sert biçimde cezalandınlmasını» ıster. Her yerde Sikıyönetim Mahkemeleri kurulur, Rum ve Ermeni ışlerınden sorumlu ittihatçı avına girışılir. İngıltere Yüksek Komıserı Amiral Calthorpe"un 10 Ocak 1919 ta rıhlı raporuna göre, Sultan Vahdjttın, «İngılizlerin ıstedığı her kışıyı cezalandırmaya» hazırdır. ingılizlerin isteği üzerme, Yozgat Ermeni kınmından suçlu tutulan Bofazlayan Kaymakamı Kemal ve Bayburt Kaymakamı Nus ret, yargılanıp asılırlar. Aynı durumdakı Diyarbakır Valisı Dr. Reşıt, yakalanacagını anlayınca intıhar eder. Millî direnişin çekirdeğini kovuşturulan hizmetinde Sırbistan'da başarılı sabotaj eylemlerine girişmiş, Ha lıl Paşa'nın yanında çöllerde gerilla savaşları yapmıştır. Mütareke'de Istanbul'da yalnız, parasız ve tehlikededir. Karakol hizmetinde, daha sonra Atatiirk'ün buy ruğunda sılâhlı direnişe geçmeye hazırdır. Teşkilâtı Mahsusa'nın Bulgar Sâdık'ı, Mütareke'de Rum çetelerinin tehdidi altında güç du rumdadır. Onun içın Karakol hiz metinde silâha sarılıp Alem Dağıi'na çıkmaktan başka yol yoktur. Kurtuluş Savasımızın ünlü müfreze komutanlarından Çolak Ihrahim, Halil Pafa'yı Bekirağa Bölüğünden kaçıranlar arasmdadır. direniş yaşammın içindedır. Ünlü Jttihatçı fedailer, Dayı Mes'ut, Yenibahçeli Şükrü, Yavuz Fehmi, Tolçah Halim vb. Anadolu yakasında milll direnişin başındadırlar. Milli direnij, bunla ruı yaşamlarmın gereğidir. İttihatçı Fedailer GtRESUN'UN ünlü kabadayıla rından Topal Osman da Ermeni «uçiuları arasındadır, aranmakta dır. Keşap'U gizlenen Topal Osman, Giresun eşrafının isteği üze rine, Rum çetelerine karşı savaşa katılır ve Erzurum Kongresi gün lerinde Atatürk'ün hizmetine gi rer. Bölgeyi Rum çetelerinden te mizler ve Atatürk'e Kongre'de mu halefet «den Trabzon ve Giresun delegelerini etkisiz kılar. Teşkilâtı Mahsusa'nın Trabzon temsilciliğini yapmış bulunan Ahmet Barutçu'ya bağlı Yahya Kaptan, Trabzon'da milis gücü kurarak milll direnişe katılır. Erzurum bölgesinde milll dlrenişi, Yarbay Deli Halit (Pasa) ile birlikte, İttihatçı Binbası KUçük Kâzım geliştinr. Küçük Kâzım, îran ihtılâllerine karışmış, İttihat ve Terakki'nin sorumlu sekreteri ve Muş Jandarma Komutanı olarak, Muş ve Van'da Ermeni komitelerıyle savaşnustır. Erzurum diiştükten sonra, Giresun bölgesinde Pontusçularla mücadele etmiştir, aranmaktadır. Erzurum'a gelen Küçük Kâzım, Erzurum Müdafaai Hukuk örgütünü harekete geçirir. Tümen Komutanı Deli Halit, olağanüstü cesaretiyle tanınan, gerilla savaşlarında sivrilmiş ve ünlü Yakup Cemil'le birlikte çalışmıs bir subaydır. Ardahan ve Kars'ta milli dırenişi, daha 1919 baslannda Deli Halit düzenler. Ermeni olaylan yüzünden bu tümen komutanı, İngılizlerin suçlu lar listesindedir. Halit Bey, Bayburt'ta saklanır ve el altından tümemnl yönetir. Atatürk, Er larda kovaladıkları ve sonra yuue çıkmalarına yardımcı oldukla n birçok efe ile ilişkileri vardır. Bu ilişkiler sâyesinde, birçok efe yi milll direni? saflarına katarlar. İttihatçı eşraf ve genç yedek subaylar onlara destek olur. Ünlü Çerkez Etem ve Reşit kardeşler, Teşkilâtı Mahsusa'nın adamla nndandır, çağrı üzerine derhal milli mücadelede yer alırlar. Rum ve Ermeni olaylarma karışan ve »ranmakta bulunan Serezli Parti Pehlivan, Etem kuvvetlerine katılır. Bölgedeki tıimen komutanlan, bu milll direnişı geliştırırler. Karakol Örgütü ISTANBUL ve tzmit bölgesinde Ittihatçüarın Karakol Örgutil ve Kara Kemal, miUl direnişi da zenlerler. Kara Kemal'in öncülük ettiği çoğu Karadenizli olan Kayıkçı örgütü, Milli Müeadele'de önemli bir rol oynar. Karm Vâsıf ile öteki İttihatçı Albaylarm kur duğu Karakol Örgütü, Atatiirk'ün Müdafaai Hukuk örgütünün Istanbul kolu olarak çalışır. Karakol, Teşkilâtı Mahsusa'da rol al mış ünlü çetecileri harekete geçi rerek, Üsküdar İzmit bölgesini Rum çetelerden temizler ve Istan. bul Ankara kara ulaşımını ijler durumda tutar. Karakol içindeki oyunlara kurban giden ünlü Makedonyalı çeteci Yahya Kaptan, Dünya Savaft fünlerınde Teşkilâtı Mahsusa MALKOCOĞLU yazan veçizen.Ayhan BAŞOGLU ya geçen, Erzurum ve Sivas Kongrelerıne katılan İbrahlm Süreyya Yığıt, Abdülhamıt gunierinde hapıste yatmıs. Trablusgarp gerılla savaşlarında döğuşmüş bir îttihatçı idare adamıdır. Son görevı, İzmit Mutasamflığıdır. Fakat îttihatçılığı bilindiğınden görevinden alınır. Her an tutuklanma tehdidi altındaki Yiğıt, Anadolu'ya geçer, Milli Müeadele'de yer alır. Yine Heyetı Temsilıy» üyesi Hüsrev Sami Kızıldoğan, Teşkil âtı Mahsusa işlerine kanşmış, Geçicı Trakya Hukümeti kurulmasında rol almış ünlü bir İttihatçıdır. örnekleri uzatmak kolaydır. Fakat bu kadarı, millî direnişin Sivas'ta İzmır suikastınde ası ilk kaynağım peşlerine düşülen lacak olan koyu İttihatçı mıllet Ittıhatçılann ve Teşkılâtı Hahsuvekillennden Hâlis Turgut var sa eylemlerine kanşmıs çetecidır. Hâlis Turgut, Ermeni olay lerin teşkil ettığıni göstermeye larından ve Ittihatçılıktan suçlu yeterlidir. Atatürk, bu ittihatçı çekirdek dur, aranmaktadır, daga çıkmıştır. Sivas Kongresı günlerinde, kadroya ve mıllicı komutanlara Sivas'a yürümesi beklenen Har dayanarak, Milli Mücadele'yı örgutler ve gelıştırir. Ne var ki, o put Valısi Ali Galıp'e karşı tedgunlerde Ittihatçılık, en büyük bırler alınırken Hâlis Turgut asayUmaktadır. Atatürk ve ranır ve yardım istentr. Hâlis suç çevresı, Ittihatçıhğı kesınlikle Turgut geljr ve söze şöyle basreddederler. Milli hareketin Ittılar: «Ben önce îttlhatçıyım, sonra hatçılıkla hiçbır ilışkisi bulunmada Türkçüvüm. Bunu bir kez bi dığuıı ısrarla ıleri sürerler. Rusya ve Aünanya'dakj ittihatçı 1 1 lın de ondan sonra ne isterseniz derlerin, Anadolu'ya gelmesini en soyleyin.» gellerler. Sivas'a gelen Halil PaHâlis Turgut, böylece Milll şayı Atatürk Sivas Kongresi'nın Mücadele'ye katılır. yapıldığı binada gızler ve onu Bol MUSTAFA Kemal 'in ilk gün şeviklerle ilişki kurmak Uzere lerden yakını olan, Erîurum ve Rusya'ya yollar. Hatta Enver ve Sivas Kongrelerine katılıp HeNuri Paşaların yâverleri olan Yöyeti Temsiliye'ye seçilen kişilerük Selım ve Kılıç Ali'yl bile orarin çoğu da tngilizlerın ve Da dan uzaklaştınp Güneye yollar. mat Fent'in peşlerine düştükle Fakat bu, millî direnişin İlk kay ri. Rum ve Ermeni kırımlarıyla nağım kovalanan lttihatçılann suçladıklan îttihatçılardır. Örne teşkü ettiği gerçegini değlştirgin Mazhar MUfit Kansu, Bıtlis mez. Nitekim îngiliz îstihbarat VaUsidir, Ermeni kınmı suçuyla Subayı Hadkinson, 12 Kasım 1919 İstanbul'a geri çağınlır, cezalan tarihli rapomnda bu gerçeği bedınlacagım bildiğinden gitmez, Urtir: Erzurum'a gelir. Orada Hoca «Balıkesir'de son kongreyl yaRaıı Efendl ve Hacı Hafız Efendi gibi İttihatçılarla temasa ge kından izleme fırsatını elde etçer. Bâbıâli, Erzurum Vali Ve mış ve liderlerden çoğuyle temas kili Kadı Hurşit'ten Mazhar Mü kurmuş bir kişi olarak, aksine ne fıt'in yakalanıp İstanbul'a gon söyienirse söylensin, bugün her zamankinden daha çok inanmış derilmeslni ister. Sakacı bir yurt sever olan Kadı Hurşıt, bu buy bulunuyorum ki, millî hareketin rugu «Sıkıyönetimde yargılan temelinde ittihat ve Terakkl varmak ve asılmak istiyorsanız İs dır. Rastladığım liderlerin dörttanbul'a gidın» diye Kansu'ya du te liçüne yakım, eskl İttihat ve yurur. Kansu, Erzurum'da kalır Terakki üyeleridir.» ve Atatürk'e katılır. zurum'a gelince, hiyerarşik kurallara titizükle bağlı Karabekir Paşayı devamlı kızdırmak pahasma, bu atılgan subayı kendine bağlar ve Milll MUcadele'de ona ihtilâlcl yöntemlerle yürütülecek çeşitli görevler verir. Halit Bey, Erzurum Kongresinden önce, kovuşturma altındaki öteki lttiha^ çi atılganlarla birlikte, milll direnı$ yolunda gızlı bir örgüt kurmuştur. Genel Merkez üyesi Hilmı, Ermenı sürgününden zengınieşmış ittihatçı kabadayılardan Ebulhıntli Caler, Albayrakçı Necati örgütün Uyeleri arasındadir. KUçük Kâzım ile birlikte bütün bu kisiler, Erzurum direnişlnin çekirdeğini teşkil ederler. Heyeti Temsiliye üyesi Yeşil Ordu'cu Hakkı Behiç, Edırne kurtarılınca oraya vâli atanmıs bir İttihatçıdır. MUtareke'de açığa almmıştır. Damat Ferıt Hükümetince Izlenmektedlr. MilU MUcadele saflannda hemen yer alır. Rauf Orbay'la birlikte Anadolu' Gelecek yazı: Kurtuluş Savaşinm bürokrasisi: Heyeti Temsiliye, halk mahkemesi olarak çalışıyor.» İttihatçı Avı KOVUŞTURULAN İttihatçılar, dağa çıkarlar, iç bölgelere çekı hrler ve milll dırenışi örgütle meye koyulurlar. Müli direnışın ilk çekirdeğini, bu îttihatçı kad ro teşkil eder. Orneğm Egede Ittihat ve Terakki'nın İzmir So rumlu Sekreteri Celal Bayar, Iz mir Özel Sikıyönetim Mahkemesınde Ermeni sürgünü jrüzünden bir Rum, b:r Ermeni ve bir Türk yargıç tarafından sorguya çekıür. Rum sürgününden dolayı da Ta» lât Paşa, Dr. Nâzım ve Valı Rahmi Bey gibi ön plandaki İttihatçılaru. suç ortagı olarak sorguya çağınlır. Bayar, Sıklyönetimce tutuklanacağını ögrenince, içerile re kaçar, dırenişi hazırlamaya ça lışır. Sürgünlere ilgileri nedenıy le, İzmır jandarma kuvvetleri ge nelhkle dırenişten yanadır. Şöy le ki, eski Jandarma Komutanı Albay Avnı (Paşa ve milletvekili) Adana Ermeni sürgününden sanıktır, aranmaktadır. îzmir suikastmde asılan Yüzbaşı Sarl Edip (Eıe), bölgedekı Rum ve Ermeni eylemlerine karışmif atak bir subaydır, tutuklanması istenmek tedır. Bu jandarma subayları, Celâl Bayar ıle bırükte. Küçük Menderes havzasına çekilmeyi ve beklenen Yunan istüâsına kar şı dırenısi hazırlamayı daha Mart aymda karar'aştırırlar ve faaliyete kovulurlar. Yüzbaşı Arap Nuri, Yüzbaşı Hüsamettin, Ahmet Rifat Kemerdereli, Fethi vb. gibi daha birçok jandarma subayı, millî dırenışte duraksamasız yer alırlar. Bir ara duraksama gösteren Yüzbaşı Tahir Ozerk, ödemiş'te ilk direnişin başina ge çer. Bu iandarma subaylarının, dağ DİŞt BOND AMA om &&rBU=Î4 TİFFANY JONES GARTH EdCM, TtAWUAr^'N/M YO.TA KOPA.SI OX>ĞAN AVCIOĞLT BIRINCÎ VE IKİNCİ KİTAPLARI ÇIKMIŞ BULUNAN «MİLLÎ KURTULUŞ TARİHf» ADLI YAPITININ ÜÇÜNCU KİTABI PEK YAKINDA KAMUOYUNA SUNULACAKTIR. «KURTULUŞ DEVRİMÎ VE SONRASI» BAŞLIKLI BU KİTABIN, BAZI BÖLUMLEBINÎ YAYINLIYORUZ.)