Katalog

CUMHURÎYET 16 Ekim 1974 V£ A] Bu YAPTI&IM Dİ; VANIMA VEÜt>ifrJt4 KADlH 0A6MAM <*t M? İlM İ^tN, ALIAH VILANA PEOi'. 3ÜTUM VİlPlA&PAM Vt , OpAÇANA HAkjM U ÖNPAVJ BAMA VffcPİ, V I H O İ M . VE fcAB ALLAH KADlNA ÖEPi; ABOSLCANBAZ îtMİN YUZUM DtM iÂMffU ONC^M ZAHtff FU KtM ÖMRÜKuN BıİTÛM ^t/MlEİ^İNPE vfî^tCEKSİM. Vt ^tıJİNİE KADIM \/t ffMı'N ZuülîW£TİNtC YftEt£K£tf (M CEKSı'M... Vt U U ÖİTIİÎECEK.. , tuÛKu WW\ 47'LİLER FÜRUZAN tas kap,«aun agır vuruluş sesıerı de kesJ.nce Asannörtln eesi dlnlp Mdından sokaga çı Cumhuriyet'in 50. Yılında Türk Basını 114 (197374 YUNUS KADİ ARMAĞAM YARIŞMAS1 BÎRİNCİLÎĞLVİ KAZAXAN İNCELEME) Önder SENYAPILI goturdjlrer gecenın jenılemverdığı o aıngu çaşiinlıfj.a duşmuşttf. Halıfs aünaya çabaladtkça dır»ıksızliğin bekledıginı anlamıstı Buraja yor..aen a'ışması zor olacaktı Tutukladıklan, ıs^enceje soıttukları amgulanm govde«ırii, Ltyruni haince denevlere sürdüklerı o donenie gıdereıc örulen yıkılmaz bır kBUl.lt elde nnei başarmıştı Bu ka*ta Havdarla se, dıgi rıknaaflarla, gırdjğı, oturdugu, tartıstıgı yerde >sps>jalnızdı Lstelık her bmjle dostlııkıan svp deger taşıyan arkadaslannın çogu tu'aklj^rec ja oldurulmüş, va amansız suçlamaiana vtrgılarurken salıverılmış olması alışmadıgı ttr suçluluk duygusu venyordu £ T U W ye Attıs bır basına uyujacajı gecelerı dusunmuştü. lardı Onlar çıkarsiz glrlslmlerinlıı fistlerin* kapat lan çıkmazınd» yljıtçe ayakta kılmı»lardı Kan ıl k ılılc (fudaklannda t&dını du>urmuştu Eksiklık evet va, «lçıklık roktu. Çurutulmu; evrenin kuflerim fepgenç eUeriy» le kazımağa da\ ranmı$lardı llk tutukevmden çıkma gecesmde, ttnır«ız dalgın ıklar ujkular katıjmaslna bırakmıştı kendını Emıne Turkulerıni bıldlğl, başka se^le^m p?k katılıp ytjayamadıjı halkın, somurulme^ını kıtaplann duragan •»;.falarından tanıma\a çalıçtığı birçok insanın ve on]H «c:na gırdıklerı ejlemleri daha çok ojrenmeğ* çahşacaktı Karma>carı;ıklığın ortasındajdı. Bundan •onra ozel'ıkle jatak odasında bannıcaktı. K»pıcı>ı arasıra gorerek bazı isteklerıni en az gerekli sayrfıklarını aldırarak Ankara'va ya»dıgı mektuplan bıle postıya kapıetyla gondarerek gunlerınl dolduracaktı Annesr.le babasına para gereklne* / Para istemez gorunmek onlan kujkulandırabihrdi / jazmıştı Gelmelennın gereksııhgini onlsra çok bu\uk bır haben oiacağını so^lemıçtı. «Mujde» bıle denebılecek bu haben Ankara ^ a lîetmeden gelmemelı>d ler cAnneciğı*n Danacıe m, gelnıemenız ııze bu surpriz yapma î'tegımi hızlandıracak ne' se daha da çok merakta bırakmajayım sızlerı Tezımi vapacağım Gerçl jımdi unn ersltedeki oğrencl haklanm zı \ıtirriık. G e r u e donmemız enEell f i or B u n j daha sorvra duşunme'M veğ'ıyorum. Karner \aDmamı babam rfa «17 de lsterdinlz 1=1 bu açıdan allvorum Gonıjorsuruz n« kadar İM duşunreler içınripvım Kendımi bulmam lçın isterflgim valnızlık IUTMI, jararsız olmamış degıl ral* Hojgorunu^le bu sureM \en'den uzatmak istıvorum Nemide te\7emın de beni gormeM gerekti? tnanın ki çok n n ı m Sızlere nca eduorum berilm Ankara \ a gelmeml heklevın » Yarı yalanlarla, ha".« yaltaklanmalarla dnlan o mektııbu \«zabılmek başfa epev guç pplmışti Etn.ne\e Sonunda da jazmıştı «Kendfmı bulm«m için» natirlnn mekiubun t»k dofcrıı bo'umu\du Kı^ılıSıni «ra?tırm»sı geroknordu Hem de hiç bır hıle katmadan kennı kend nı tutuklavarak Bu katta bu vırlıkh kışılerın barınma bolge«ınde, mevgım sebze ve meyvelennın en seçkınlerinin satıldlgı bu »»mtte. ustüne her şe>ı kapatarak, vucutça hıçbır de\ın1m vgpmadan \alın kat eıenliklere lçlm kılitleverek jeçirdıgi gunlenn* bav la^acaktı O a n u\ kulu gevşekhgini turdureceKtı ljkence art klannı da dejecejl, irlnını akıtacafı gunlennin başlangıcında%dı Kı» t» geçmifirvl, kendınl nerde fazla beğeadigıni, hangi durumda araştınnavı teçecegı yerdı tfogrudur diye arasız »ıvunuda kalırak dondurdugu her se>l yenlden arıştırıcaktı. Ha>dar1a geçlrdigi (fenç kız olmaktan Benç kadın olmay» gectığl o eısiz duruluktakl gecelpn, gunlen ozenle nkjavıp, cok yoruldujunda vavasçacık çıkanp dudaklanna degdlrecektl Değerinı bulduracağı lozcuklerle ter gilerinl anılaruu i&lem* lçlnd» çalıjtcâktı. (DEVAMI VAR) OötürUlraelerinden sonra baslayan asagılanma, cınsel eksıklık çarpüclık duygularıvıe dolu ii«üfar;n tutuklulara voneltügı dusunulmesı b'Jo tıks:nç gelen Baatleri baskaiarına yen.leyecpJc oıanlardan uzaktavdı ar.ık Bu çıaçı ısıe%'e, sarsılarak, ıç ya<car şlanvle orda^ ken hep au*unınu$tü. Kurtulmajj ıst.yordu onlarıa elıroen Iıik bır esıntııun düzgun bır golü Kins'ırmasındakl okîayıeılık pbı. dınlendırıcı n l'çtırıcıjcu bu duşonce Hucrenın j£ih rl ı kap IT n hızla açılmasıjle surüklenmege baslayan \ucudunu. ç plailastırılmasını, elektrıgi »kj*an r d e n dozenh sert aoımları kufürl» ı, erKSM k cjganlarını, hastahkh bır urun odaic nok'ssı gıbı taş yanlan, ellenmemıslılclen at,. maya *iı aırmaja kalkanları eo^ne^eceg^ gunlen l,ep ıstekJe beklemı^tı Şımdi ıse bırakıla ğı İU ^ecede, erinçsız oldugunu anljordu. An lar oenmıyeceıc denli capcanb auran olgularla do<u geçecektı artık Bu valnıs bay.na bek,e\tş günlerı, şaşılası dıdıkleyıjlerle tarad ğı beı pgı annes' ? ıe baoasma kapıyı orter ort mez Beyazıt aianjna varıvermı^tı Ko1 larmalarının bınnde, kotü yaraJanıp düşerlcrıınen b' nm o gvmAÜ sarı guz a\d nU&inın en'iıJiğiDda yüzü belırivenyordu. Pelc taraaıgı CA degıldl karşı«:ırda çızılen Gazıanteplı b'r oğrencıyd: Dogj Anaaolululara O7gJ açık gı.U;:sü b«nzersiz esmerligt içtenlik dolu gözlerı, ^afıf egık bo^•n"ıa, karanhK duşunceler \enıem! gorene Ara sıra ojrencı toplaatılarındx" ajnlırıarken onun degışmez turKUgünu s^j'edığını dujardı Mçın o turkude dırettığınl m»rak ederdl Emıne. Yakış.ksıı kaçacagı daşuncesıyle gıdıp de sorama7dı Tutuklaıu*ıınun sona erd^ı o Rece türsüyu de oldugtiTg duyujordu «Muallimın bovnunda bır trp aı&ca / Camıye getırdıler karılı «alaca / B T bac m yok kı gıde laca / Aslaru ksdıye buğ^urarı felek > Neydl bu, yuzvıiiardır koklenmı* »cılar. KeMİı bu, i'irı sğulsjan bukum bukum lnen usulca çelıkleşerek buyuyen baSiîlamam» <fufuncesi Ö%le şejler gorup \aşamışlardı kı, eskiM getirme\e kalkışmak olaylara o turlu gO7İerle bakmaıc gulunçtü dupeduz Ne demıstl Haidar «Yapma Zulkadir vapm» olun mu »tn ZulkaHir sen olun mu'» Ha> dar, Zulkadir in akıtiimı» kanına t»re canımn can kaieunder> ıı;up gldijıne taniKİık etmışti. Art.k o eskı Havdar olabilir mTvdı1* Yok Jçe oturana kln demek kolaydı. Or.lar olumt dokurtmu; BASINIMIZIN EVRENSEL SORUNLARI Ttlrk basmının errenseı sorun lajından Türkije ıle ayru siya> sal ve ekonomık duzenı benımsemı$ otekı ülkelerın basınında gorülen, tıpatıp aynı, >a da benzer rutelıktekı sorunlar anlaşılmalıdır Bugün Türk basinınm karşı karş'ya kaldıgı s o runlardan bır çogu «Batı» dıye anılan uluslar toplu ugynu olus turan ülkeıerın tumunun pay la?ığı bır bunalımm belırtıleıdir (•> Bu genel bunalim, M) ışçı ücretlenns \aoılan zaTilar, <u) kiğıt tuket mının ar*mas y le dünya kafıt ışlej'imlernın bır den daralma ıcın» duîme'pri \e yenı dengevı ancak \enı b r fı vat du7«ıı\le kurab lmPİerı *.orucu g a w » kagıdı fv a'lanrm artması, (ıh) basın ıççılenn'n işle^ ım n f " e l rTf arn^lsrra e$ıt, gıderek daha yukseK oraııda ücret artışını gerçekleştırTie lerı, (ıv) reklim gelırleruıın ge reken hlçude artmamasında yat maktadır (14) Sajıtanlara b. dırıjım uvgulajımbılım'nın gelijmesı. yenı bıldırijım araçlannın gazetelerm bazı temel ıjlevlerını çalması, ve gene aynı gehsimm bır aonucu olarak, «okuvucu davranıslan» ndakı değışms de eklenebı ır Ajrıca basının düştugu bunalımm yarattıgı bır aonuç olarak, «tekelleşme egılımlerı» de sirada yer almaiıdır. yönds düzenlemelt yolun» rltmislercLr A\TII iorunluk daha karmaşık ^e pahalı makıneler edınnıejı gerektırmıştır Gerek ge nışlejen e'kınlık alanı, gerek«e daha karmaşık ve pahalı araçlara gereksının' daha bu>uk serma\e gereksınımmı doğurmustur Daha buvuıt serma>e gere».sınımı ile bır ı«.te dana çok kazanç şan ı ı da artmıştır Gere<c latırımların karşuanması ıçııı geren.se da ha bayuk kazaiçlar sajlama peşıne djîUİme^ı g ınden gane xekl<ıri ge ırle n e «atışlardan da ha tPü beı haz armas nı gerektır ıruşt r rmarsı\erler ve spew i <torl^r ıçleMm u«tjnoe d°np m kurmuçlar \e e^kı çaze'ecıl ^ amacları para kazanmak tek ama c na dönüşmuştür Para kazanmak amacı ne nemen h°men monopol gtıc ınd°ıs. az ' i ıda ı leyımsel butunlenn basın üstun de egememiK kurmalarına oianak vermıştır Ozetlemek gerekrse gerusleyen etkırüık alanı ve tecımsel va r şmanın yogunlaçması, gazetecı l:gi sen.etler yapılabılen ama, yalnızca tek şey dujunen ve açııt gozce hesaplar pe$mde ko?anların >a$ayabıldıgi bır ıs dalı dunımuna sokmuştur John Scupham bu konuda soyle demektedır (15) • Demokratık ülkelerde iki g8rünum ıle karsı karsıyajız Demagogların megalonu ya da yuz8uz para yapıcılarını »ıkı biçımde koruyan bır basın» Halen ABD Gazete Sahiplerl Bırlıgı îkına Baçkanı olan ve toplumbılım doktorası bulunan Leo Bogart, ger.ellıkle toplumların ba$arı kazanmıj is adamları ve nufuzlu kımseleri olaras benımsendıklenne gore, gazete patronlarırun bagnaz (muhafazakar) gorus ta$ıyacakiarını öne «.ürmektedır (16). Gazete iyesi sü rekli bır baskı altındadır Bogart a gore, çunkü, bajlıca mü?. tenleri ile aynı toplum lçınde bır arada ya$amaktadır re sıkı İs ve sosyal ib$kılerl vardır. Bu ilışkıler onu müçterllennın davrariiSİannı paylaşmaya yan tutmaya itmektedır ABD Gazete Sahiplerl Bırlıgi tkırıci Baskanırun ustu kapalı olarak anlatmak ıstedıgı daha a . çık olarak soylenmek ısterurse; gazete iyeleri ıle reklâmlannı ya yımladığı «mu5terüer»ı aynı efılımleri taşıyan, aynı kuralları uy gulayan «ış adamlarıodır 24 saat omurlu, dayanıksız bır mal olan gazete de, bır tek amaçla, gerus blçude tuketilmek ıçın uretilmek tedır Her tur üretım Rlbı gazete üretımının nıhai amacı da tuketımdır Her turlü üretımde oldugu gıbt, bır uretınun gerçek leştırılmesı ıçınde yer alan vatırım, hammadde, ı$letme gıderle. n , satıj, gelır, vb kavramlan bu i$ dalında da ver aldıgına gore kazanç, kâr maksım<zasjonu kav ramlarırun da geçerlı bulunması ve elbette kârın maksımıze edılmesıru engelleyecek >a da onleyebılecek her türlü etmenın etkısızleştırilmesıne çalı$!İması do ğaldır. Bu etkısızlestırme çabala r.ndan birı, reklam gelırlerının kesılmemesj ıçın 15 cevrelennm sernpatısını \1tirmemek ise gereken yapılacaJctır. Kaldı ki, boy le davranmakla o cevrenın bır ögesı olan gazete kendinJ de korumuş olacaktır İs çevrelerının uvTnüadıgı her türdeki yasal ve vasadısı ktırala uymaktadır basın Sahte fa. tura duzen'emekle vünirlüktekı yasaların öngordugu ı?çı sayıs nı doldurmak ıçın eş dost ve ak raba>a ımzaıatuarak duzenıenen bordrolar hazırlamak ve gene va sanın ongordugunon ÇOK altında bır satışı bulunmasına karşın ver dıgı bıldırgede vuisek satış gosteımek \0lu5la resmî ılanlardan pav almai arasında a\rım v^oktur F lanca marka çorabı gıverse bacaklarımn guzel gozukectg nı falanca tozu kullanırs& çamasırların bembevaz ve yumyumu?ak olaca* nı X traş bıçagıvle sakalını >ceserse vakışıklı ve karşı eşejce beğenılen bırı dıve •berumsenebıleoeğını tüketicive asılamakla. aynı tüketıcıve hıçbır raman gıdemevecegı Ulkele'in lenklı gbruntülenvle oradakı zen gırüiB.lerı rahat vaşama koşullarını anlatan roportailar hn.b r zaman \aşa>amayacagı zengınliit \e renklılıktekı bır va'anı surduren unlü pede vı dızlannın gıjsı sajisını, murev herlennın pahaiüıgını, ıyeiığınciekı malları 1onu eduıen haber ovkuler sunarak, kaderın (') guçluklerl bir gun vcnrıesıne vardım edeceftme kandi'ma*j çalışmak arasında da bır aı rın bulunamaz Çorabı, çamaşır tozı nu tras bıçafını satr"aK ıç n baş.ıırıılan \e basın (irganlatıiria \er alan rek pm'ar re deniı \asal bu.unu;orsa, gazetenin, yıgın gazetesırun aurıtjugjj ıcportaı \P haberler de o d°nlı \a>"]di" Kpııtlpsen dunvada, işleyımlesme, bılımsel te ujgulaMm^al hulu$lar bujpınc değin yrrlrçmlj drgerlerin kârın maksiınızas%onunu sağlavacak vonde deüstirilmesine \r kurallarui buna gore duzenlenmesıne vol açmış tır. Bu venıdrn duzenleme ura•ında, gazetecilik de dunun benimsenmi$ değerlerine. • toplum dan vana olma, kamuorunu doğru yonde oluşturrna, karnu çıkarlannı koruma cribl temel goriijlere de aırt çe>irmi?tir Genel gorüntU bojledır 1$ çevreleri de> rince. bn karramın kapsamma basın Isleyinıl de (rinnelrtedir. Ovleyse, 1$ çe\relerının baskısı, SMII zamanda, basının kendi u v tune koydugu, kendl kendlne uvgnladıği haskı nitrüjpnl de taşır. Bu bakış açısı gozden kaçınlmazsa, tum dunvada basının ıs çevrelennın baskısı altında bulundugunu one su'nıek vanlış olmaz YururlukteKı eıîonomık düzenın bır ogesı durumunu almış gunumüz basmının bu duzene karşı çıxması da be^'enemez. Nıtekım demokrarık vonetırntn beşıği saulan ülkelerde bıle komünıst \a da sol eğıamlı gazeteler va hıç reklam alamamakta (ya da yajımlamamakta) ya da çok az oranla reklam gehn saglayabılmektedırler (Ornefm daha sonra Mornlng Star adıvla vayımı sıirdurulen tngılız Worker, 1%1 de tum ıçengının 0« 3'ü. 1985 te ise • 4'u oranında rek• lama yer vermeitevdı ) (17) Çün kun, s6z konusu gaze'eler yurur l'jktekı düzene karşı çıkmaktaaırlar î.gınç olan bu karşı çıkmanın «bındıgı dalı kesmek» demek olduğunun soz konusj gazete cın basım \e satı>; savuannın orekılere oranla çok dışuk duzejde kalma^ıvla bel rginlesme s nır Hpr furhı b'ldıriMm aracın n djzenden vana vpvımnla koful'andırmara uğra'an topljmlaalntı^ an \erı IP deg'şık bır içerık ve dunya gorusuyle yayımlanan gazetelen benımseveme mektedıler Bugunun vığın ophımunda gaze'ecılık herşe\rten daha çok bır büvük Is olmustur Bunun sonucu. Le Monde dan Jean SchWoebel'ın dedıgi gıbı, «An latım dzgürlügü yalnızca büvuk sermaye lyelerln* Terümışt.r» (18). Kendi ketıdine yonetim lyt blr biçımdt haberli kılınmamıs bır toplum oltnaksızın islemez. «Ama» demektedır ABDIi ar&stımacı Herbert Brucker; (19) «Tapsınlar (laissezfaire) llkesine inancımızın anzl ve beklen medlk etldsl, toplumun, yalnı»» ozel ceplere para gırmesinl saglavan haberleri almasma lzln vermesi olmustur Dolavısıyle, totalıter ve az gellşmis yerlerdeld kar=:hk!arından daha çok habere ve anlamaya gereksmen Uberal demokrasılerdekl yığınlann edındı^len b'lgı gereklı duzeyın altın dadır Gazetecıl fın ıflâsına bundan daha belirgın ve daha bnemli bır kanıt voktur Çagdas Uberal demokrasılerde toplum kendlnl ybnetmek lçın yetennce ögTenememektedır olanı bıtenl. Aç* tır ki, para gazetecilıgt, tek neden değıldır. Fakat para. gazet* cılığı denetledıSi lçın. en vahlmıdır: haber vermeyl oldugu gt bi yorum yapmayı da sınırlay» bılır » TARIN: TURKtYEDE BASIN ÖZGURLUĞÜ (•) Bu yaz da loıllanılan dun\a sozcügu dunya basını, ötekı ulkeler de>ımlerı, ve eTrensel sozcuğunden, Ttlrta' erun ıçınde jer a m a u benımsedığı, snamalcı ekonoml duzenının yilrurlukte bu unduğu ttıketıci top lumlar anlamı çıkarılmalıdır: Doğru ra da janlış, Bati, Batılıhr, Batı Dunyası, vb dejim* lerle anlatılan ülkeler. •iukandakılenn dışında kalan ve Dogu, Do^ulular. DofB Dünya Dofu bloku, vb dejimlerl» anılan ülkeıerdekl basına deggln bılgımlz olmadiğı gıbı. DU Ulkelerdekı sorunların, sosyoekono. miıc düzenlennın larklüıgı nedsnıvie, tartıçılan sorunlardan farkü olacağı mantığa ujgun gö zuken bır sonuçtur. Basuı tş Çerrelerinin Baskısı Altında Evrensel sonınlann bashcalanndan biri i» çeTrelerınin baskısıdır Gazeteler daha genis okuvucu jıgınlar'na seslenmek zorunda ka İJnca, yaklaîimlannı bu genıs okuyucu vıgınlarının begenılenni ve gereksınımlerınl karjılayıcı MALKOCOĞLU yazan veçızen.Ayhan BAŞOĞLU BANYA LUKA'NIN TOPLARI DİSİ BOND TİFFANY JONES ^ BurAOAP 1i GARTH TAKV İM 16 Ekim Ramazan 29 Rnraî 1390 . Ekim 1 Hicrî 1394 Guneş Ögle îkmdi Akşam Vatsl Imsajc 0 pk.\nd& bulunca 7 12 16 18 19 5 10 59 04 28 59 29 12 41 6 30 9 34 12 00 131 1100 A LT 1 N Cumhuriyet Resat Hamit Aziz Napohon 24 Avar 33 Ayar 502 765 510 «S 600 7280 6665 5OS 7CS 51i 490 610 7300 6686