Katalog

CUMHURİYET 9 Ocak 1974 Bin Iciller, Bin Izzetlerin Pazâra inmesini yasaklamıştı Çoğu 34 haneli 2023 yerleşim ünitesi var Topralc Reformu, Urfa'nm yaşamında önemü çalkantılara yol eçacağa benzer. Sosyal yaşam dedığimizde akla aşıret düzenl gelir önce. Aşiretler Urfa'nın en belirgın bzelliğıdir. Bunlann birbırleriyle olan ılışkileri Topralc Reformu uygulamasmda üzerinde onerrüe durulması gereken konuiardandır. Bız Urfa'dayken sözü edilen önemi kanıtlayan bir örneği gözümuzle gordük. ra bakılmış ki, toprak işleyen baj ka tapu sahibi başka. Böylece t5 renlerîe dağıtılan tapuların mahkeme aracılığıyla iptali yoluna gl dıimiş. Küçük köyler Urfa'da Toprak Reformu Başlarken ARAŞTIRMA RÖPORTAJ: Yalçm DOĞAN FOTOĞRAFLAR: Aşiret töresi Urfa'da en geniş topraklann lahibi Bia İzzet ve Bin Icil aşiretleridir. Bu iki aşiret kentin civarında, hatta içinde yaşamaktadırlar. Topraktan başka, hayvan alımsatımı ve komisyonculukla uğraşırlar. Sözü geçen iki aşirete mensup bırer kışi Çukurova'ya çalışmak üzere giderlerken ayni otobüste tesadüfen yanyana otururlar. Aralarında ön ceden herhangi bir anlaşmazlık yoktur. Yolda şoförle ilgıli, öz yaşamlarının dışmda, bir tartışma başlar aralarında. Tartışma kavgaya dönüşür. Bin îzzet aşiretinden olan, tutar Bin İcıl aşiretinden olanı oldurür. Aşiret törelerine gore ki tüm aşiretler tarafmdan onaylanmıştır öldü Erdoğan KÖSEOĞLU Urfa hayvan pazarından bir görünüş, Aşiretler kan davalarını burada da sürdurüyorlar. ren kişinin beşind dereceye kadar olan akrabaları bu tur olaylardan sorumlu tutulmaktadır. Bunlann kan bedeli ödemeleri gerekmektedır. Yani beşmci dereceye kadar olan akrabalardan herhangi bıri her an öldürülebihr. Bin Icil aşireti daha güçlü, daha vurucudur. Bu nedenle kan bedeli bdetmek yerine, Bin İzzethlerin Urfa'da kentin ortasındaki hayvan pazanna gitmelerini yasaklarlar. Töre yoluyla lntıkam almayı bir yana bırakırlar, sozu geçen yasaklama yoluyla ekonomık, baskıda bulunur lar. Bin Izzetlıler bır ay pazara inemezler. Oysa bütun geçimlerıni mevsimin de kurak geçmesmden dolajı hayvan alım satımından sağlamaktadırlar. Baskı, ekonomik bunalıma dbnüşur. Ankara'ya haber gönderilır, telgraflar çeküir. Fakat Bin İcil aşiretinin inadı yine de kırılamamıştır. Sonunda Bin İzzet aşireti kendi arasmda 60 bin lira topîar ve toplanan bu para Bin İcil aşiretine verihr. 60 bin lıranın ahnmasmdan sonra Bin İzzet aşıretine artık izın çıkmıştır. Hayvan pazarına onlar da yeniden gıdebılirler artık. Bin İzzet aşiretinin pazara inmesine izin verildıği gün biz de Urfa'daydık, hayvan pazarına gittik. Bin İcil aşireti reısi MustafaEl Omer'le göruştük. Konu üzeıinde bizimle pek konuşmak istemedi. Fakat Bin İzzethlerın henüz pazara gelmedıklermı sovledı. Bin tzzetlıler «Kırk gun ge'.miyelım» demışler. MustafaEl Omer bır ayı yeterlı gormuş. Bin Izzetlıler bır ay sonra ılk kez o gün pazara ineceklerınden Bm İcıl aşireti her turlü tedbırde kusur eylememiş. Pazarın değışık yerlerine adamlar yerleştırmiş. İki aşiret arasında herhangi bir çatışmayı önlemek içın 2025 kadar da polıs görevlendırilmış. Bin İcıl aşiretinin nüfusu 3040 bin kişiyi buluyor. Her bır kişinin otuz dönüm arazisi var. Şimdi bu aşırete ait toprakların Toprak Reformu aracıhğıyla topraksız köylülere ve başka aşiret üyelerine dağıtıldığını düşünün. Sonrasını bız yazmıyalım, sız hesaplayın. Önce gelip toprağa yerleşenler, snnradan bırakıp gittiklerinde ge rıde mutlak birkaç aile bırakıyor lar. Aynı olay a>nı anda bütün Urfa'da cereyan edıjor. Bdylece de ortaya küçük üniteli, 34 han» lik yerleşme alanları çıkıyor. Dağınık yerleşme yerlerinin olu şumunda Urfa'daki sosyal olayla rın da rolü var. Kan davaları, bilindiği gibi yörenin yüzyılardır sil ren konuları arasmda. Bu davalardan ötürü, biri başka bir aila den birini öldürünce, karşılığın» da kendi ailesine ya da sülâlesino mensup herhangi bir kişinin öldü rülmemesi için o köyden ayrılmak zorunda. Ayrılması, üç dört haneli yerleşme yerlerinin doğma sma yol açıyor. Alıyor ailesinl dağ başında uygtm bir yerda «köy. kuruyor. Çoğunlukla olan bu. Ayrılmadığı zaman yeni yön, temler uygulanmakta. En son ör neklerinden biri şu olay: Kan davasmdan ötürü iki aila nin arası açıktır. Biri diğer aüeden birini öldiirür. Sıra kendi al lesindedir. Bunu önlemek için oradan uzaklaşması perekir ailesiy le. Ama baska bir çözüm bulunmuştur. Kendi ailesmden 70 yaş İprmda hasta bir adam vardır. Kendileri giripr öldürürler bu has ta ihtiyarı. Diğer aile tarafmdan öldüruldüğünü iddia ederek kan bedeünin ödendiğini V.cıi sürerler. Durum şu anda mahkemede dır. İlk öldürme olaymdan ötürü değil, hasta ihtiyarın öldürülmesinden dolayı. Makinalaşma Tarımda çalısan nüfusun bu derece dağınık yerleşmesinde ekonomik bır neder. de tanmın makinalaşması. 4050 nanelı evier ve ourada oturan nüfus tarımla uğraşıyor. Aganın topraklarmı ekip bıçıyor ^'akat 1950' den sonra tarımda kapital yogun (capital ıntensive) üretim biçimine geçilmesı yani, tarıra âletlerinin ve traktörün kullanılmaya başlanması köylerde oturan nüfusu kente EÖ(.e zorluyor. Kentlerde işsız ordusu brtarken köylerde hane savısı tiçe dörde düşüyor. Kente gitmeyen bir kısım köylü kendi köyünden tcalkıp skrabaîarıyle başka bir verde oturmaya başlıyor. Tanrr.da makınalaşmanın yol açtıgı bu tepk' dağınık ve küçük yerleşme yer lerinın sayısını artını or. Bin Icil Aşireti Reisi Mustafa El Öraer, Bın Izzet A§ıreu ıle aralarındaki son anlaşmazlığı anlatıyor. Büyük eserler taklit edilir, yeniden yaratılamaz~. 642 Köy var Kendi aknındatekeser MeydanLarausse Turkiyenın en buyük ansiklopedisı. p , Türkdilinin enbüvük dünya ölcıisünde bilgi dagarcıgı.^ •• İşte bunlardan bırındevız. Dag bayında bir ver. issız. Hani kuş uçmaz, kervan geçmez derler ya. Dorum Ali Köyu, eğer köy denirse üç haneli. Knyun etrafmda 15 bin dönüm topıak var. Tamamı ağaya ait. Bakıvoruz 4050 ev var köyde. Gitti, Beg. Hepsı Ritti. Trak tör geldı, onlar iittı Ellı hana varıdı burda Biz azabık burda. Yovmiye yok, bır y?re gıtmels yok. Hizmet eaik. Bogazına bekUrfa ili sınırlarında dolaşıyoruz. Dpğuya, Batıya, Kuzeye/^35" çılik edik. Bu scne toogtzına da ; neye. Birkaç kilometrede bir 23 • yok. Elbise yok. Darndan başka ne var... ev görüyoruz. Sonra yeniden, yeniden aynı ev kümeleri. Birbirın Ne söylirsın sen beg. Seneden uzak, birbirlerine bağlantısız. de üç jüz lira on kişiye vermiy. Kaderlerine bırakılmış. Buralara sosyal hizmet götürmek, sağlıktan, Harman zamanı geliy isterse koadaletten, efitimden eşit olar.aklar vıy, isterse sövıy. Abaraız yok, Adana'ya gidemik. Korkadan gila yararlanmalarım sağlamak geciemik. Döndükte bu damı da rek. Ama bu denli dağınık olunbulamik biz beg. ca güç bir iş. Önce köyleri merkezileştirmeli. Hane ve nüfus sa Bıri korkuyor. konuşmak lstemıyor, digerlennı de susturmaK yısını artırmalı. En gerekli sosistıyor. Ya ağa duvarsa, ya sıkâyal hizmetlerin götürülemediği bir yet ettıklen kulağına varırsa... bölgeye çetrefilli bir reform na Toprak ıroformu mu? Duysıl gdtürülebilir. duk beg duyduk. Bu sene açık Bu bölgede yerleşim yerlerinin bız. Ne torpak verdı Dize, ne höbu ölçüde dağınık oLmasının dekumet. İnşaallah olur. Bekliyık. ğişik nedenleri var. Aşiret hayatı yürürlükte olmasına rağmen, aşiret üyelerinin top lu ve birlikte yaşadıkları sanılma malıdır. Önce, genel bir fikir verebilmek için şu rakamlara göz atalım. Urfa'da toplam nüfus 542.128'dir. II ve İlçelerde 20S.748, 642 koyde 335.330 kişi yaşamakiadır. Ortalama yoğunluk 23'dir. Görüldüğü gibi nüfusun * o 60'ından fazlası köylerde oturmakta dır ve 642 köye dağılmış durunıdadır. 642 rakamı resmî muhtar lıkları gösterraektedir. Oysa Urfa'da 2023 yerleşim ünitesi vardır. Yani halk fülen 642 köy yerine değil, 2023 yerleşim yerine dağıl mıştır ve buralarda yaşamakladır. Yerleşme yerleri dediğimizde 23 evin bir araya gelip, dağ başmda yaşamlannı sürdürmeleri dir anlaşılan. Ağanın topraklan 1 •• •• *J Yalnız dağıtım yetmiyor Çok ö'nceden adı geçen ovalarda Hıristıyanlar ve Ermeni'ler ya şarmış. Onlar buraları bırakıp göçetmişler. Takvimler 19505İ1 gösterirken Çiftçiyi Topraklandırma Yasası burada uygulanmıya başlanmış. Yasaya dayanılarak hazineye ait toplam 142 köyde 1652 aileye 111.895 dönüm arazi dağıtılmış topraksız köylüye. Ne var ki, yalnız toprak dağıtımı birşey ifade ctmiyor. Tohumluk buğday, su, işleme aletleri gerek. Hepsinden öte toprağa bağlılık gerek. Hazine topraklarını alan köylüler, bu konuda yeterii eğitimden geç mediklerinden bir müddet sonra toprakta çalışmaktan vazgeçmişler. Yasaya göre toprakları satamadıklarından çoğu kiracıya ver miş. Bir jkısmı Urfa'nın içine, bir kısmı da başka illere yerleşmişler. Başka olumsuz bir ömeği de Türkistan'dan gelen 200 kişi vermiş. Göçmen olarak gelen bu va tandaşlara Ceylânpınar'da arazi verilmiş. Ayrıca toprağı işlemele ri için tarım makinaları ve tohum luk kredi dağıtılmış. Kasabada ev yapmalan için arsa bile gösterilmiş. Yani ne gerekiyorsa yapılmış. Buna rağmen 200 kisilik ka fileden bir yıl sonra kimse kalma mış. Toprağa bağh olmamaları, toprağa sevgi duymamaları uzaklaştırmış onları buralardan. Kiracı ya ya da yarıcıya teslim etmişler devletin verdiği toprakları. Duru mu yakmdan izleyen o bölgenin «güçlü kişileri» sahipsiz toprakları işgâl etmişler. Bu yüzden çıkan ihtilâf hâlâ sürmekte. Benzer biçimde 196171 arası 780.000 dönüm arazi topraksız çift çiye dağıtüıyor. Ankara'dan gelen dört komisyon <>0110 dönüm arasında binden fazla tapu veriyor köylüye. Aradan birkaç yü geçmeden bu tapuların 870 tanesi mahkeme karariyle iptal ediliyor. Bu kararların bir nedeni köylünün toprağı bırakıp gitmesi, yani kendi işlememesi ve kiracıya ver mesL Başka bir nedeni de toprak dağıtılırken kime verileceğinin önceden sağlam olarak saptanma mış olması. Kentte çahşan bir ber bere, Istanbul'da şoförlük japan bir vatandaşa toprak dağıtılmış. Arazi dağıtılacağmı duyan berberin ve şoförün akrabaları onların isimlerini yp.zdırmıslar. Bilgilerin doğruluğu ve gerçekten hem topraksız olup, hem baska bir işte ;a lişıp çalısmadığı araştırılmaksızın tapu verilmiş. Am bir süre son Torpak olsun, ötesi kolay beg. Boynumuzla sürerik. Kendımizi koşarık. Yanlız inşaallah rüşvet olmaz. Hökümet şimdi on lara yardım edıy. Bızden vard:m etse hiçbışey vapamaz onlar. Biz su içmik. Ha şu tidanları sulik. Bizim değil. Onun o fidanlar. Akşam inmekte ovaya ağır ağır. Sanlıyonız dmledikierimizla uzaklardan düşen dızelere: tırnaklannı etine geçir bağırma bırakma yaşamayı bırakma umudu daha çok vok sabaha Simdi dlişünmemek elde değil. Kıtaplarda okumuştuk. Ağallk ku. rum olarak ihtiyaçtan dojmus Bilmem kaç yüzyıl önce ne yol var, ne sosyal hizmet. Ama ınsanlar arasında anlaşmazlık. çok. Bazı msrt, cömert, herkesin sevgi ve saygısmı kazanmış kişiler çıkıyor ve devletin girmedigj yer lerde asayişı safüyor. Yani bu kısiler kendilerinı kamu hizmetine adıyor. «Zamanla dejenere oldu,» diyor Esat Sadun Bev Urfa'nın büyük toprak sanıpıertnden. Çok köklü bır aileye mensup. Babası Kurtulus Savaşında Mustafa Kemal'e büvük vardımlarda bulur.muş. Ingilizleri Irak'ta durdurmuş ve Anadolu'va girmelerini önlemiş. Hatta İngılizler aradan çekilmesi için kendisine krallık teklif etmişler. A*3 eskiden aŞaymış, adam herkesin ]şım hallediyor, olaylan tatlıya bağlıyordu. Cömertti hakikaten. Bu?ünkü şartlar ıç:nde cömertlik vapmak zaten imkânsız. Bugün ağanm adı ka!mıştır. îtibannı çoktan yitirmiştır. Son ssçimlerde adaydım ben. Penim çiftliktsn 165 oydan a n , cak 115'ini aldım. o da haür 1çın. Bugün rol oynayan hatırdır. Söz isterim. vemin ettiririm köy lüye. îsteğimi ancak bu yolla yaptırabılırim. Vam toprak sahi bi olmam veya olıiıamam birşev değiştirmez. Avni etkiyi toprağım olmasa da sürdürebüirim. Büyük toprak sahibi ağa değili dır artık. Dıni lıderler, tarikat şeyhleri var. Bunlar bir de büyük tcprak sahibi iseler ağalılc edebilirler. Köylüye inanç ve din yoluvla tahakküm edilmektedir. Siyasî kanaatler artık eskisi gibi etkili o'.muvor. Dedigim gibi rol o\Tiayan hatırdır. MeydanLarousse, Türk ve yabançı uzmanlardan kurulu geniş bir kadroyla hazırlandı. fy:,: amblemi, bugün erişilmezliği ]£' kanıtlanmış bir simgedir. Meydan Gazetecilik ve Nesriyat Ltd. Sirketince yayımlanan MEYDANLAROUSSE'un, aynı ad arkasına sıgınılarak çıkarılan ansiklopedilerie hiç bir ilişiği yok. Ama her aydının, bilgisini genişletmek, kültür kaynaklannı beslemek ve öğrenmek istediğini eksiksiz bulabilmek için gerek duyduğu her şey var MeydanLarousse'un 12.000 sayfasında... Ve tabiî Türkiye de var: Tarih boyunca kurulmuş Türk devletleri (toplunı hayatı, kültürü, sanatı, örgütlenişi). Ve Türkiye Cumhuriyeti... Felsefesiyle, kurumlanyla, olaylarıyla, kültür, bilim ve sanat hayatıyla, iş âlemiyle, iktisadıyla... Cağdas Cumhuriyetimizin 50 yülık geçmişi, Kurtulus Savaşından 1973'lere uzanan dönemi kapsayan tüm bilgiler. MeydanLarousse, 12.000 sayfaya dağılmış 500.000'i a§km maddesi, 2000'i renkli 52.000 resim, fotoğraf, şema ve haritasıyla ve 21.000.000 kelimesiyle sadece bir Dünya Ansiklopedisi değil, en geniş Türkiye Ansiklopedisidir de... Gazetecilik ve Neşriyat Ltd. Şti. adına MEYDAN Sultanmektebi Sok. 23 25, Cağaloğlu, Istanbul Man Ajans... / 151 YARIN : Traktörün öyküsü