Katalog

CUMHURÎYET 8 Temmuz 1973 İSA'NIN GÜNCESİ MELİH CEVDET ANDAY 82 Gelelîm % sanifın durumuna; bunu duu raktan alaık'sn sonra, iş saatt baslangıcına kadar neler soracagımı sıraya kovmustum, anlıyacağînız boraz değıçtirdim soruları Kabul edersınlz M, »7111 sorulan sormak uykusunu getinyor lnsanın. Sözgelısl bu sanığa aklımda yanlıs v°im>ırfi ise, tufeğin parçalarmı, cam çeîltlennl ve uyku ilâçlannı soraeaktım. Ar«da atladıgım içın, şımdı gerisin geri ilk durafa kadar gıtmemiz gereki>or. Bunda finirlenecek ne var? Adeın yhr|>*t; Madem öyle, 6İzin sorulan bıze verseydiniz, gerekırse bız de bızım sorulan sıze verırdık. olur bıterdı, dedı. Ben kotu nıyetlı değılımdır, •rkadaflarana elmıden feldığmce yardım etmek iffterım Geçea gun bır arkadasın sorguya çektiğı sanık oluverdı, Tann tm ınandının, arkadata hıç bellı etmeden kaçırdun cesedı ordan, 131 yanda kaldı dıye uzulmemesı içın de benım Eanığunı verdım ona Ama nz, aadec* sız* venlmif olan sanıklarra sayısı uzerınd* durur, bızunkılerı hcaaba katmazsanız, durum değısr elbet Say gı kartılüdı olmalı. Dıyelım ki, bız bu aanığın ifini bugün bttırecektüc. Boyleca ıız d« ondan kurtulmus olacaktınız, değıl mı* Bencıl davramyonunuz, böyle davrandığmız için de sanık 1*kenc* gormuî oluyor. BUdıginiz fıbı iskence ya•akür. Şunu tornuıru musaad* eder mısıniz? Biza venlen stnıklarm smymnj büiyor musunuz? gısman sorgucu: Ben &vCmneyi sevmem, dedl. Diyelijn ki, ılzln clinızd* bizdekinden fazla mal var. Neyi gösterir bu? Ben nzden yajlıyını, kendiml gosterme de benden geçmif, çokUn, Am» benımla yan&a gireeek olureanır yaya kalırsımz dostum. Ben nıce suçsuzlan mahkum ettirmirmdır, blllyor musunuz? Adem Ebnası'nın Itina edecek (Ibt •IOUM karfisında elıni kaldırdr Yo. dedl Kenduniza gelelim. O kadar ncun bo>lu değtl. Am» bunu (benl Rösterdi) ill« benden kapmak lstıyorsanız, hay hay, »ereyfan ti^ç.. Ama oz de bunun karşıhğmda bana ba?kaımı verjı. Ben razıyım. Herkese goro aorularım hazır benıra Otobusun kalktıgonu yer» gelip dunnan 11», Solnesçı sorgucu, bana sormak içın hazırladığı, fakat unuttuğu soruyu buluverdı bırden, bunu &* naralar atarak kutladı. Benım d* «nuzumı Turdu «Yaşa1» dıyerek. Buldum buldum, dıve bağırdı Merak edıyordura sorusunu. Gltgıde hofutna gltmeye başlanu; gıbıydi bu «orgulatna. îyılikl» olduktan sonra ne ^ar bunda' Ya|lı sorgucu, sevınçle yaacısına dondü Y«z, dedı «Solnesi» buluftugumu baca nağımdan sakladım > Ara* a gırdım Soruvu bana sormadan oevabını yaByorsunuz, dedim. Olmaz böyle. Adam kızdı Duydun p», dedl Sordugumu da duydun, razdırdıgırm da Daha ne lstiyorsun be! Sana terbıyel' davranıyoruı dlye sımarıyor musun? Bu aırada Adem Hması, sag elinln isaret parmağını dudaklarına götürilp «uzatma» y« da «ayıp etme» gibilerden kaslannı kaldırdı. Şışman sorgucu îst«rsen glt ona, dedl Adem Elmasa'nı k, ben kendl kendlme vapanm lenln sorgunu. Demta de soyledim, sorulannı hazır benim Adem Elması alınganlık çıkardı bundan. Gozleri büsbütUn derinlere batarak. Müsaade edin, dedl ona, benim de sorulanm hazır îstedıgmizl getlrln karşıma, hlç sasırmam. Hattâ su anda slzl bilo sorguya çekebılirım. Anladmız mı ne demek istediğiml? Adem Elması İle aevgilbnln erinde karşılastığım akşamı duşündüm, aradan yıllar geçmiy gıbı geldl bana. însan dedıgımla ne unutkan blr yaraük' Şlşman sorgucu mldestel tutuyordu flrid» btr nedense Ama dosyanıı var mı? dlye sordu. Dogyasu olduktan sonra babam da sorguya çeker. Adem Elman gözlUklerinl çıkarrp taktıktan sonra Dosya mı? dedl. Bands do»ya çok. . Al Bövle diyerek kueagindakl dosyalardan blrini ortasından açıp &isman «orgucuya uzatU. Dosya tam benim dnümde açılmıı oldugu lçtn çok ıyl gorüyordum, blr dnsel lllçkl fotoğrafı idl bu. Şışman sorgucu eğildl fotograftn üstüne, lylce baktıktan aonra. Bunu nerdf. înidmuz? dlye Gordünü* aıtfl*ttidl «evlne; tevto». Dah* neler var! Ben sorgu sırasmda saşırmamak için arada bır bunlara bakanm. Siz de böyle \apın. 3unu gorevm kutsallıgı ile bağdaşmas bulanlar yar ama, bence onlar haklı değiller Bakımz sozgelisı şu fotografa . (Albumün başka bır yennı ^vırdı) Bır adamın basına üç kaduı fükümls Ne duşUndürücU degil mi? Şışman sorgucu Bunu bırkaç gün İçin bana vereblllr mlsiniz? dıye «ordu. (Devanu var) ÎMPARATORLUKTAN CUMHURIYETE 400 yıl süren Kapitülasyon dönemi, Kanunt'nin Fransızlarla imzaladığı «Barış, dostluk ve ticaret andlasnıası» ile baslamıstı K A P İ T Ü L A S YONLAR Nezih UZEL giderlerdl üzun seferlerin gayesı Şan ve şerefti » Protokol tüccarlan Sultan Sulevman ın sanlı \ezırı îbrahım Paşanın ımıası ile jurürluğe gıren Şubat 1535 tanhh ilk anlaşmayı takıben imparatorluğun dağıhşına kadar en ustun oncelıkler daıma Pransız tüccarlanna verılmıştlr «Kapıtülasyonlar» tanhimn üç ana bölümü vardır 1535't«n itı baren 28 Mayıs 1740 a kadar süren ilk devır Bu tanhten kaTitülâsyonlarm tamamen ortadan kaldınlmasının aoz konusu oldugu 1856 Parıs kongresıne u lasan devre ve bunu takıp ederek Lozan andlasmasında son bulan üçüncU devır. Bırincı de\Teyı teşkıl eden ve İkı asır süren zamanlar ıçınde kapıtulâsyon anlasmalan genel olarak hukümd&rlann hayatlan ile sınırh kalmıs, ber tahta çıkan padışah karşısında anlasmalann yenılenmesi içın boy gosteren Fransız sefırleri ile ksrşılaşmıştır. Fransızlar, Osmanlı tahtından sekıs hUkümdarın gelıp geçtıgi ikı asır ıçınde kapıtulısyonlan bes defa yenilemeyı basarmıslardır. Bırincı devrenın kapıtülasyonları genel olarak perıodık şartlara bağlı basıt tıcari oncelıklerdır, ayrıca tuccarlann can ve mal emnıyetmı saglayıcı hükümler tasimaktadırlar. Sefırlerın dıplomatık hüvıyetlerı daha çok tuccarlann denatımlerı ile »ınırlıdır bu devrede, ideta onların büyuk Tezirın yanuıda bırer temsılcisı durumundadırlar. 1670 • 1679 yıllan arasında XIV. Louıs'yı Osmanlı hükümetınde temsıl etmıs olan Marquis de Noıntel'ın görevıne başladıgı gün Galata nhtımında merasımle karaya çıkişını Galland şoyle anlatmaktadır. «Marquis de Noıntel'ın üzerındekı sırmalar pınl pırü parlıyordu, herkesın dıkkatıni çeken vakur \e guzel edası tesır >onunden elbısesının ıhtışammdan aşağı kalmıyordu. Büyük elçınüı Fransa'dan yanında getırdığı pek çevık Fransu zadeganı hemen arkasından jünimekteydıler; bunlardan sonra Pransa ve Venedık başkâtıplerı yüruyordu Gemılerden çıkmıs olan yinni altı asılzade. bunlan takıp etmekte ve buyuk sayıda Fransı» tUccan ile Buyuk Elçlnın maıy» KAKUNt SULTAN SÜLEYMAN dıçındadır. Ancak açılan dsvir, tanhımızde bınnci derecede önemli bır çag nıtelıgi Uşımaktadır. Dort yuz sene süren bu çağın nasıl bir gorünüs kazanacaguıı Ferdınand m sefııi Busbecg'ia kaleminden şbyieca talup edebılıriz. topraklar Hıristlyanlan KÖPRÜLÜ tının bakıyesl alayı nıhayetlen. dırmektej diler..» Galland'ın çızdıği tobloda Fransız tüccarlannın cprotoko Ia dahıl» olduklan gdrulmektedır. ötekı ~^T Köprülü, Fransız seiirini dövdürdü rtaçaf sonunda Avrupa ger çe>ten ılgı çekicıdır. Feooal toplum bı bastan bır ba$a degışmeKtedır iatolarda »rtan lüks veni ırutvariarı dogurdugu gını, bu yerlere he. veslenen genış halK kıtleleri de yenı ve modern b°ı yaşayıs düzenını arzulamaktadır Derebeylenn ve senybrlerın etrafında kü melenen poLtık ve ekonomık güç yavaş ya\aş ha.k kıtlelenna ya>ılmakta, onların aa ıhtivaçlan gunden güne gelışmektedir. Hlnt ve Çın maUanca çimdi eskısinden daha çok lhtıyaç vardır. Ve var ki Muscnl&r Asyasını Avrupaya bag!a>an yollar, Kuzey de Turkler tHrafından kesilmlştır Güney yolu ise Kesılmek üreredır. Nitekım Fatih'm slddet le takıp ett:ğı «niietlerinı on. ceden açiKlamama» sıvasetıne rag men RodosKıbns yolu ile Mısıra ulaşma arzusu büınen bır gerçektır Dövdürüyor KapıtUlâsyonlarla en zıyade II* gılenen Fransa ile Osmanlı Inv paratorluğu arasmda, ıhtivar veur Koprulü Mehmet Paşa'nın iktidara geçışı ile oğlu Fazd Ahmet Paşa'nm ölumüne rastlayan 1676 yıllan arasmda yırml senelık bır soğukluk vardır. Fransız kaynaklan buna sebep olarak Fransız sefıri M. de La Haye'm Köprülü'yü geç tebnk edışınt ilerı sürmektedırler. A» sıl sebep, Gınt harbl sırasında Fransızlann Venediklilere yardım etmelendır. Gırit harbmın devam etmekte olu»u \e Fransızldnn yardımlanna ragmen XIV Louıs'ın o gün lerde tek düsüncesı Hınt Ucaretine alabıldığıne koyulmus olan Fransız tüccarlanna Kızıl denıı yolunu açmaktır Nitekım onc« M de la Haye, sonra aefırlığa atanan oğlu M de la Haye • Van telet ve nıhayet M. de la Nointel (Devanu 1. Sayfada) O MALKOÇOĞLU yazan veçizen.Ayhan BAŞOĞLU BEYAZ İLÂHE OM&utoöz. y yairıız IstaobuT oV ğıtTJOtun eskı Bızans'm mukaddee beldelerı boyle . Vahşi oarbarlardan bızi kurtann derecedrinde ttnlü yuar Rene Pinon ne bıze jalvanyorlar. Fakat hey1903 ds Parıs t« basılan «L'Eu hat' Bunlann hepsı bos . Hıristıyan önderlerın kafalan hep bas rope et 1 Empire Ottoman* • ka seylerle meşgul.. Bızler okj»Avrupa ve Osmanlı lmparatorlu nusların ötesıne, Hındıstan'a, gu» ısımli kitabında soı konusu çok uzak yerlere gttzlerımızi ditanlasma içın su gorusleri ileri mısizdır Çünkü oralarda menfasüruyordu. at ve ganımet daha fazladır. Bu «Boyle bır lşlem bug'ln bizi sa yerler bır damla kan akıtmad^n sırtmanıalıdır, anlaşmanın imza kolayca ele geçırüebılır Saf ve landıgı çagda yaptıgı tesir her cahıl yerlılerden bu ülkeleri alhangi bır ıhtılalden deh» a> de mak gayet kolay. Sozde Hıristl yanlıfı bu ulkelere yaymak ıçln ğildi v« bütun Hıristiyanljk dün gıdıyorlarmış . Yalan1 Dın bir yası taraf'.ndan skandal oUrak bahanedır; asıl gaye altındrr, alele aimmıstı'» tın' Halbukı eskıden bu böyle boyle Busbecg'ln kaleminden degıldlk; ecdadunu ulkeleredegıldi Onlar bu uzak tlic1335 sözleşmesınln maddeleri carlar gıbi altını bol oldugu içın Uzerindeki tartışma konumuzun degıl, kendilerlni gostermek için DİSİ BOND Venedik, fethm ertesi yılı Fatıhle bır anlasma »mzalamak zorunda kalmıştır tentvizliler ise sarktan umıtlerıni kestıklerı için Portekızlilerle ar.laşmak üzere Ba!ı>a yonelmeKtedırıer Buna rağmen Sultanın korunması altına giren Galata Ceneviz kolonısıne bağh •üccariar, Türk egemenlıgı sltında ışıerıni yurütmek içın ilk denemelere başlamışlardır Belkı de Türklerın fcarı konulardaki vetersıılıklerıni ilk defa arüayar.laı crılar olmuştur ve Kapıtulasvonlar devrının teonk yaratıcılan da kendılendır. Galata tuccarlsrının Fatıh'e jaklaşmaları uzun sürmemıstır Bunu Bızans tar.hçısı soyle an* latmaktadır. «Turk donanması Ayazmatı'de ikı gün kaldL YeJcenlerı açarak oradan Sakıza gıttı Kırkbm du \aıiK bır ış içın Padışan, faaKiziılara dargındı Bu parayı Gaiata eşrafindan F'<ınsıseo Uraperıo adında bırı $ap bedeb oıarak bakızlılardan Ist.yorda Bu Fransıscü donanma ile belaber gelmıştı. Padışah, Armral Hamzaya şavet bakızlılar bu borcu Fransıscoya vermeyecek clurlarsa Sukız'a taarruz ve mumkun oldugu kaaar bunlan mahv ve penşan etn esıni ermet mıstı. Sakızlılar pariigahın ıradesını OKUF okumaz, «Bizım Frans.scoya boıcumuz olmadıgı gıbı buna bır para vermeyec*gız ne istersen n>P> dediler. Bunun üzerıne Amııal Hamza bır mıktar Turs askerıni karaya çıkararai şehrin cıvar koylerine, bağ ve bahçelerıne zarar verdı > Fransısco Draperıo Galata'da oturduğu :çm Fetıhın teb'ası sayılıyordu ve Hünkar onun ala cagını Sıkız a sefer için iyı bır tırsat bıİTiıştı Kanurı Sultan Sulejman Şubat 1??5 tarıhande I FrmçoU'in elçisl Jean de la Forest ile ımzaladığı 12 maddelık «Banş, do.s^ luk ve ticaret anlasması» ile gerçek «Kapıtülasyonlar» devrlnı açmıstır. 20. Asrın ilk gunie Türklerc yaranmak gerekiyor TİFFANY JONES GARTH Altın... Altın...