Katalog

CUMHURtYET 7 Temmuz 1973 ISA'NIN GÜNCESİ MELİH CEYDET ANDAY 81 Telefbn rehoerf de bir iftepto «onunda. Ama. ben bu kitabı hlç bir zaman kötü bir nlyetle oiudugumu ranmıyonım. Bu bakımdan. soruya, «cOkumadım» dlyo karjtfık renyinı hıç ds dogru olmayabüirdi. O surada buntan darinJemesina düşünecek darumda de&khnı. KannuD ercen erken evcen gitrne&l, koliek&iyonumun darmadafın ecUlmesı, yağmur yağarken deprem olması, •İLşaraaki eor gucunun soı guya buoca erken baş!aması, ıs yerıme tam saa'iude v.etışmezs«n or&daki sorguctılann battı olarak te'aşlanaoılecekleri gjbi soruruar aklımı kurcalayıp duruyorau. Zaman gızlık. duygumdan ötunl aranda olaylarm içınde bulunamaımşımdır. fiu bakuudan kendımi olu doğnıus •ayaıım. Amı öküierde öm beUek bulnndu£une, tnaaarak emet. Efer bu da yoksa, ne olum vardır ne yasam. Sorgucu bağırmaga başladı Bacanağına sordulc, «T.ieton rehberınl elinden duşuımezdi» diyor. Bona ne buyurulur? Adem Elması'na baktım, önünde oturan yar dsncısma bîr seyler soylüyordu, v&rdıması da boyuna dosyalan kanştırıyordu. ^nlaşılan bi. raz sonra, kendilerme sıra geldığtrde, sorscaklsn soruları hazırlryorlardî Kar^mo bunlardan daba bsşanlı ve daha anlayışıi oldugunu dUîündüm. Çünkü o, dosyasır çalışıyor ve inandıgı sonuçlara beni çaıçabuk getınnesini çok 1yi btldıgı ıçin kafamı yoıTrmyordu. Fakat bu acemıler yüzünden, o gün ak^sTia dogru her ?eyî birbirme kanştırmara bajladım. Burra hıç beklemezdim. Sorgucuya: Tetefon rehbertnl orasından burasındaa kaııştırmışımdır elbet, dedlm. Ama söyle kendlmı verereSt baştan sona okumadım hlç. Şışman sorgucu Tutmazsın demek, dedl Kesın bır kanım yok, dedlm. Benun Için yazardır onemli olan. Bu sırada, baktun, Adem Eknası'nın önd» oturan yardımcısı bana bırtakım rcsunler gosUrıyor pzlıce Şışman sorgucu, benimle ılgüı dosys!ar^"8yî?«ıne dahnıştı kı, dınbyor, fakat başını kaldırmadıtı içuı bu resıınlen goremıyordu. Gerçekte, yardımcı, elındcki albumu. »îîman ıorgucuya belli etmeden göetermtye çalifiyordu bana Bajımı bıraz one doğru uzattun, resmı yak'ndan goreyun dıve. Kollanndan bacaklarmdan iplere genhnış, zayıf, yüzü acuıacak kadar keder ıçır.de bır adamın resmı ıdı bu Çıplaktı adanı \e bafucunda duran gı>ımlı kuşamh dort kışı, ellenndekı ıçkı kadeh'erını havaya kaldırmışlar, gulumsmorlardı Otekı eUennde, dotduaun de, puro vardı. Adem Elması, yardımcısına «geç» gıbflerden bir ijaret yapta. Yardımcı, gene 07le, fişman sorgucudan saklanarak albümun ötekı » y fasını açü. Bu bir olünun resmı ıdı. Olu, «aj elıni, yuzunü kapamak ıster gıbı yukan kaldımuf ve anlaşılan tam o nnda can verdijı için eh havada kalmıştı. Onun baş'.nda da onceki dört kı(i, içkılennı ıçıyorlardı. Amı bu keı (ulmuyorlardı. tki fotoğraftakı adamın aynı adam olduğunu o zaman anladım Bır anı fotoğrafı idi bu. Şişman sorgucu: Sana bır foru foracakttm, bulamıyorum, dedı. Bu nrada yarıcı da eğllip onun kueagmdakl dosyaya bakmak ıstedı, ama dsrdemcs kendma geldı. Afedersuıiz, dedi üstüna. Otobuı bırden fren yapıp durdu ve bfas flerl gen sallandık. Adem Elraasınm önde oturan yar dımcısı, el çabuklufu il« kapadı dindeki albüraü. Bana, «Sonra devaro •deceju» der gibtlerdeıı bir goz ışaretı yapü. Adem Elmaa: Gene ne oidu? dtye bmğırdı aoiSr». Şoför ses etmeden etobüsü gensın geriy» g6tflrmeye bajlamıtU. O zaman jıjman aorgueo, Adem Ebnaama: Soruyu unuttuğum için genye donüyonnt, dedi. fik duraktan başlarsak aklrraa gelır. Ahfiktır bizim şoior buna. Herkesm ktndıne gör» bir torgu tekniğı var. Adem Elması: Yo, bu olmaz, dedi Benira vaktimden eaIıyorsunuz. Oysa bu vakıtten kazanmak için bırlıkte çalışmaya ran olmuftuk. Herkes »orulannı onceden hazırlayacak v ötekin* «yrlan caat* •aygı gosterecekü. Oysa ıımdı ne goruyoruz? San kı bu otobu» yalmzca sızın ıçin tutulmus, sanık yalnızca ıızın sanığınız, buyruk yalnızca üzde. Olmaz bu. Şışman sorgucu sıkümıştı besbellı, aînındı bınken terlerı «ağ elmıu tersijle sılerek. Ben dun akşamdan beri kaç kisjyi sorguya çektım, bılıyor musunuz' dıye sordu Tam yetaıı». üç kışıyi Ve yemin ederim, bu saate kadar hıç bır sorumda safirmadım. Belkı de kuçük kızvm hasta olduğu ıçin, ne bıleyım, aımHı ionalar bırbınne kanşmaya basladı bıraz Gerçı bundan sanıkiar hesabına bır kotüluk çıkmaz, çunku hangı sorunun hangı sanığa sorulacagı değıldır onemli olan, durmadan aormaktır Kendınızi beğendığinızı, başarılarınızla ovunduğunuzu anh>orum. ama unutmayın kı, bunu, yenı teknıklere borçlusunuz, Bız eskıden aramızda, soluk al dırmadan sorgu yarifi yapardık. Sekız saat karsılık almadsn sorduğumu büırim. BayıLmı$ım ao nunda da, sanık ayıltmıı beni. (Oeramı raz) ÎMPAKATORLUKTAN CUMHURIYETE ÎMPARATORLUKTAKİ BÜTÜN YABANCILARI, BAŞLARINDA ELÇtLEIÜTLB BtBER «AYRI DEVLET» YAPAN • REJtM», ÜLKENİN, ASIRLARCA GERİ KALMASIKA VK UYGAR GELİŞMELERI YITÎŞEMEMEStNE YOL AÇTI KAPlTÜLASYONLAR Nezih UZEL 1204'de Bızans împaratorlugunu yagma etmeierinın sebebı bu servetin konmması ile ilgilıdir. Nitekim dördüncü Haçlı seferin» iftirak eden kitlelen Avrupa lımanlanndan gemılera bindıren Venedıkliler, servet düşmanı bu sorumsuz kitlelenn Mısır'daJd konutlanna vereceklert zararlan düşünerek yan yolda gemileri !»• tanbul üzenne çevirmışlerdir. MALKOCOĞLU yazan ve çizen:Ayhan BAŞOĞLU BEYAZ İLÂHE Turklerm Istanbula yerleşme» lerı Venedık ve Cenevızlıler ıçin gerçekten buyük bır darbe oldu. Bunu dnceden hısseden Venedikli ler Unlu kumandan Justmıanfnıa emnnde tesırh bir kuvvetı Bizanslıların yardımına gönderdller se de netıceyı değıştıremedıler. Cenevızlıler isa ıkı yiizlü bır sıyaset yunltüyorlardı. Harb içıa lünımlu malzemeyı gündüz Türlc ordusuna gece Bızansa taşıyorlardı Savaşm bıtumnda II. Mehmet'ten elde etukleri imtıyazlar umduklanndan az oldu, Ustelık e > tesı sene Foça Şap madenlerınl kaybettıler. 1455'te Enez'ı terketürViye «ahfllerfnde naklJ mızm kısa eerecvest içiııd* b«tıler, daha sonra Imroz, Lımni brtmeye çalısacağtz. yatı bahriyye ve llmanlarla ve Semendırek adalan ellennden karasular dahılind'e icrai gittı. Bir İngiliz römorkörü •an'at ve ticaret hakkında kaCenevızlilerin Karadeniz'deki nun 19 Nisan 1928 da kabul edüOsmanlı Hükumeti, 25 Kasım kayıplan bu bdlgeyı ebedıyyen mıs, 1 Temmuz 1926 da yururlu1852 de Istanbul'da bulunan yaterketmelen ıle sonuçlandı. DuJe ğlrmJşHr Bu yil aynı tarihte bancı mmon şeflerine gönderrumu onceden kavrayan Cumhubu olayın 47 yıldonumune ulasdîf! Mr sirkulerde, Bogaziçi'nde rıyet, Karadeniz kolonıleri Uzetık yabancı bandıralı kuçuk vapurnndeki bütün hailanm 15 K»> Bu kanunun kabulu lle Lozan ların sefer >apmalarını men esım 1453'te bncelen Ufflzio dl Antlaşmssıvle ortadan kaldındıvor ve bolgeyl başkentln huSt. Gıorgıo dıye anılan St. Gelan «Kapıtulasyonlar» ın son ardutlan içinde saydığım ılân erflorge bankasına sattı. Ancak bu tıkları temizlenmekte; Turk de \ordu. Boğazıçi kojlerı arasıntedbır fayda sağlamayacak \m nızlerinde \e Turk lımanları adakı sozkonusu seferler lki sene ilerkı senelerde Karadenız tacarasmdajlftnıı taîlflMejlıgı, >alonce başlamış ve birkaç îngılız. retı bütünüyle Türklerin eUn» nız Tur> ba,tr4ğwıl tajıvan debjr Ftansız ve bır Rus gemı<i geçecektır. KABOTAJ BAYRAMI NEDENİYLE 1 TEMMUZ 1973TE nız. iasıt *EaeUaa^ın k,<jm teketaraiından >unitulur olmustu. Ortaçaglârtra Musonlsr Asyısl MODA KOYÜNDA YAPILAN KUTLAMA TÖRENİ lıne gırmektedır tngıhzler itiraz etmediler. Huile Avrupa arasında ıki bUytnc Kanun kısaca «Kabotaj Kanukumetın karanna uydular, diTurkier 1453 bahannda Istan yol vardır. Ipek yolu ısmi ile anı. Kongreslne kadar sozkonusu «nu» veys «Kabotaj hakkı» lami ğerlerı de onları takıp etmek dilm?mis, zararlan ve kurtulma bulu ellerine geçırerek yenı ül lan bırıncı yol Çm'den başlamaküe anılrnaktadır ihtiracını duvdj Ancak O'mançareleri gozonüne ahnmamıstı. kelerinın son temel taşını yeri ta Batı Türkıstan, Semerkant, Fransuea bır kelıme olan «Cah Hukumetı 1860'ta >eniden bır kİmparatorluk topraklan lçınde ne koydukları zaman, Oogu A . Buhara üzennden Astragan'a botage» sozlılkto «Yakın lımanblldırt yayımlamak zorunda kaldenız Venedık ve Cenevu şehır ulasmakta Azak deniztode soa ki bütun yabancı uyruklulan lar arasmda denız ulaşımı» anlamıştı zira Kacfıköy'u Boğaz'ın başlannda elçıleri olmak uzere cumhurıyetlerinın yonettikleri ko bulmaktadır. İkıncı yol ise Bonv mını taşıyor dışında ve dolayısnle baskent birer «ayn devlet» haline geti yu bır tıcari hayatm içinde bu bayın Kuzeyınden başlamakta, hudutlannın otesinde sayan bir ren bu «rejlm», Osmanbların a lunuyordu. Venedıkliler daha Iran ve Arap sahıUennı boylayaîngılız romorkoru, Emınonu'n67 yıllık mücadele dokuz ve onurtcu asırlarda Nor rak tskenderıyede son bulmaktaıırlarca gen kalmalarına yol den jolcu alnor \e Kadıkoy'e açmıs ve medenî gelismelere a man ve Sarazm (arap) korsan dır. Bırıncı yolun Avrupa ile II19815 Noiu kanunun kabulü ao taşıyordu. İngiliz SefareU ile >ak uydurmalarına set çekmis ları ıle yaptıklan kanlı savaşlar kisını daha çok Cenevızlıler, ikm nucu, 34 Temmuz 1923 tarihind» Babıâli arasında bir sure de ti •onucu Adnyatık tlcaretını elle cısini ise az çok farklarta Veneımzalanan Lozan Banş Andlaf vam eden yazışma sonucu Infirine geçırmışler ve zamanla bu dıkliler yünitmektedır. Ltmanlaması ıle Turk Mılletme saflan lizler tesebbüsten vazgeçmeye tfln Dogu Akdenıze yayılnuşlar ra gelen Hınt ve Çın mallan bu Harp içinde ticaret ra7i oldular. Imparatorluk humış olan hakJann belkı de en ödı Venedık ve Cenevız Cumhu gemılfcre yUklenıp Avrupay» ulaf kumeti uç asırdan beri yerleşnemlı olanlanndan bm uygulama ıKapitulasyonlar» rejiminı do nyetleri Haçlı seferleri sırasmda maktadır. mij olan Kapitulasyon ve Ka ğuran şartlan genel olarak harp elde ettıklerl navlun ücretleri ile alanına çıkıyor, Turkıye kesın ta rıhlerle 67 sene surmuş bır mü botaj anlayısı ile Emınönu Ka 91 ve fâtih Turan kavunlen üe devrinde Avrupada hıç bir ulkeYARIN: dıkoy arasında d'ahi mücadele feodabte sonu gelısen Merkan nın sahıp olmadığı servete macadeleden galıp aynlıyordu. etmek mecburijetındeydl. Avrupa'da hırı tılıst Avrupa burjuvazısi arasın lık buiunuyordu. Modern tanh1856 Parıs kongresınde zamaçilenn fıkırlenne gora Latlnlerin run buyUk devlet adamı, Mehmet Kapıtulasyonlar 185» Parls dakı ılışkılerde aramalıdır. başhyor. Ermn ÂIî Paşa taraiından açılmış olan bu mücadele donemıne, «Turkiye'nın Kapıtulâsyonlardan DİŞİ BOND kurtulma sav&şı» diyebüınz Osmanlı tanhlerinde «Uhudu Atıka», «tmtiyazat 1 ecnebıyye» fKiM(LYC?N POtACl SU9J gıbı ısunlerle anılan «Kapıtülâsyonlar» çer'ı Dınsel kanunlarla yonetilen imparatorlukta, bu kanunlarla doğal olarak ılgısı bulunmayan hrıstıyan yabancılar için dufünülmuş hukuk dUzenıdır Tarıh içinde çeşıtlı devirlerde çeşıtlı anlaşmalarla. \e yabancı buyukelçılerın sınırsız çabalan ıle yaraülmış olan bu duzenın ısmı, sozleşmeler kuçuk bolumlerden oluştuğu ıçm Italyanca «bolum» anlanunı taşıyan «Capıtolo» kehnıesınden turetılmiştır Tarıhtc ılk «Kapıtülasyon» anlaşması Osmanlılarla Venedık Cumhuriyetı arasında, Istanbul' un Fethınden bır yıl sonra 1454'te imza edilmişür. Ancak «Kapıtüler. donemın açılışı olarak Ka TİFFANY JONES nunî Sultan Suleyman'ın I François ıle 25 şaban 941 '15351 tanhınde ımzaladıkları anlaşma esas alınmaktadır kı onemli olanı da budur Devlet içinde devlet T Asyalı Türkler Asyalı bir kavım olan ve genel olarak ticarî konularda yeteneğı bulunmayan Turkler soz konusu anlaşma ıle devrinde makbul olan «Şahsilik. prensıplen çerçe\esınde Fransız tüccarlaraa ve Fransız bayrağı çeken ticaret gemilerınc şarkın kapılarını açıyor ve fethedılmış ulkelerde serbestçe doiasmalarını öngöruyorlardı. Fransızlardan sonra 1583'te tngıhzlçr, 1613'de Hollandalılar, 1718 de Avusturyalılar, 1737'de îsveçhler, 1761'de Prusyalılar, 1783'dispanyoUar, 1783*de Ruslar, 1830 da Amenkalılar, 1838'de Belçıkalılar, lSS5'de Yunanlılar tmparatorluk hudutlan içinde aynı ve ya benzer ticarî haklara kavujtular. Başlangıçta ticarî olan haklar gıderek hukuk! nıtelık kazanmış ve zaman zaman yapılan yenılemelerle soz konusu ülkelenn vatandaçlan Osmanb topraklarında hatta yerlılerm dahi sahip olmadıkları hakları asırlar boyu rahatca kullanmışlardır. «Kapıtulasyonlarla» verilen ön celıklerin devletın egemenlığmi tehhkeye diisurdüğO. iktissdl v« •osyal hayatuıt engelledığı sonunda gorülmüştür. Bunu yan GARTH