Katalog

CUMHURlYET 10 Temmuz 1973 İSA'NIN GÜNCESİ MELİH CEVDET ANDAY 84 Nedense, ysnağı çıbanlı merrur gene sevler yazdı makınede, sonra, başını, kafa mığınin çevresınde ikı kes dondürdü, boş bana baktı. Adem Elmasr Ben sızın yerıruzde olsam. gcrevim tt der, bırakırdım Bütün suçlaraı itırat Daha ne ıstıvorsunuz? âedı. Dedim kı. bir keboş bitettı Bunlan çabuk çabuk soyluyordu ÇUnkü M man azdı ve onun acelesı vardı Benım vaşamıır. da bojle çabuk, acele geçmıştı Olanı bıtenı aniayamadan Babanun, ber gtın, bıkiD usantnadan b:r kaç kez saatıru ayarlaması, zamanı yakalamak, onun dışında kalmamak ıçındi benım aniadığım. Ovsa ben, ta çocukluğvımdan ben olaylann dışır.da kalabıldığımi «ortıp şaşmifimdır hep Okuldakı sınavlara b€nz.yordu geçırdığım jaşam öv'tüsü, gırıp çüuyordum Peki olaylardan kurulu bu yaşamın bır de dı$ı mı \ardı" O ?aman. bu ıç '.e d>ş ilcııiginın sonsuzcasına surup gidebılecegi düşuncesi, beni çüeden çıkarı\oıdu Yalandı bu bolünme, >alan olmahyd: Aklım buna dayanamıycrdu Çunku o da, aklurun kendısı de, ıçte rr.ı, yoksa di?ta mı olduğunu b.lmek istemez mıjm? îçkılı durumumla, ıçkıs z dunimum arasındakı ayr.rn da, buna benzeı bır icanı uyandırıyordu kafamda; hangı dunımaa «erçek bendım'' Kuşkusuz, ıçkı, dışardan geıme oldufu, bana son radan katıldığı ıçın, onun dogurdug<] durumu uydurma savmalıydım, ama ya>amım. kuran butun olavlar dıştan gelme değü .nıydı"1 Ben o olay lann etkısıyle ben olmuyor m>ydum? Sonra, «Içkı ın^anı ortaja çıkanr» demiyorlar mıydı' Eğer bu goruş dogru 'se, en onemlı sorunumuz olan kendımızı tanıma ouınagını ele geçırebilmek ıçm ıçkıye sarılmamız ona say. gı duymamız gerekmez mıvdı cnutmak içın defl, tam tersıne, kendılennı bulmak içuı ıçıvorlardı ınsanlar Bız dofaça, aldanmış, ya da aldatılnuş olarak geiıyorduk Birden şiftnan sorgucu Mvınçle ya baaladı baftırma İMPARATORLÜKTAN CUMHURİYETE OSMANLJ HÜKÜMETt YABANa ANONtM SİRKETLERÎN İZIN ALINMADAN KURULMASINI KAPÎTÜLASYONLAR Nezih UZEL Ur o kadar eksık ve tâbıyet degişıklıgtne aıt ışlemler o kadar kanşıktı kı bunlarm içinden bır türlü çıkılamıyordu Belkı mutevetfa Jimson hayatta olsaydı. bu meselevı, daha dofrusu bu kanşık davayı halletmek çaresir.ı bulurdu Fakat o da kendı cinsınden o!anlara ne olduğunu, nereden gelıp nereye gıttıfım bıldırmeksızın oldukça esrarlı bır sessızlık içınde öbür dunyaya goçılvermıştı Şımdı Madam Jımson'a gerelc kocasmın para, mal ve mtılklerı» nın kendme geçmesı ve gerek bır başkası ıle evlenmesı, gerek serbestçe gezıp doiaşması ıçm mutlaka bır hüvıyet vesıkasma ıhtıyaç olduğu soylenınce lıaval kadın, A ne bıleyım ben, dıyordu. Bütün bunlarla kocam meşgul olurdu Benım kım olduğumu soruyorsunuz Çok acaıp şey, benım kım olduğumu bılmeyen varmı' Bız Istanbulun en tanınmış aılelerınden bırıyız Ve punun bırınde Mi'iam Jimson'a kendısının ne tngılız, ne Avusturvalı oldugu ve elde bulunan belgelere gore mükemmel bır tarzda Turk tabıyetmde bulundugu sc5ylenınce, müthıç bır 6fke alemı gosterdı Ne, ne1 Bunu hıç işıtmemistım Bu yalanı da hangı alçafe uydurmuş soyleym, hangı alçak bj ıftırajT benım uzerıme atmış, d ye haykırmaya tepmmeye başladı Madam Jimson, ne vakıtten berı namusu, temızhğı, haysıyetı, aleyhmde sdylenen şeylenn hiç binne bu kadar kızmamıştı, sankj onun ıçın Türk olmak rezaletlerın en buyugü ve lekelenn en kırlısıjdı » Benım hsç bir suçum voK hıc bır iti rafta da bulunmadım. Şışman sorgucu Sen sus, dedı bana, kanşma Sen ancak •oru sorulunca konuşabıl'rsın Burası kahvs değıl, meyhane değU. Kendıne ge!' Sonra Adem tlması'na dondu Daha duraklarda bızı bek.eyen yığınla sanık var, dedı Onları ıçeri akuğımız zaman da ben sıze kolayhk gosterınm. Amaştık rm' Az once şışman sorgucunun benı pajlaınasına aldırmadan. Rıea edenm, dedım lşiTe gec kalıyorum. Sorgunun ger'sinı akşama, ya da yann sabaha bıraksak olmaz mı 1 Ozaman Adem Elması, »isman sorgucuya yalvarmaya bssladı Ne olursunuz. dedi bir ıkı sonı da ben sorayım Vallahi bu yüzden kahvaltı etmeden çıktım sokağa Bana da yazık csmm1 Şışman sorgucu, bır an duşündükten sonra: Pekı oyleyse, dedı Dondürelım otobüsü Ithal Ambarları'na, oraya v?rmcaya kadar sız çalışın. Ben dosyalanm. doiutnurum. Sonra şofore. Geri dön, diye seslendi. Durtuclardan hiç bir sanık almavacağız, anladın niı' Beklesinler keretalar Babalanrm usagı vok buraa Otobüse sert bır ddnüş yaptırdj soför Gene daralırsak gunah berden g.ttt, dedi. Adem Elması Çabuk soyle, dedi Dana çonık denilecek bir yasta tanrının «arljğır.dan şıipheye düşüyorsun, bunu 6kı4 arkadaşlarına hıç korkmidan açıyorsun, hattâ onlaraan brr kaçını da kandırıyorsun, sonra bu amaçla ev lenıyorsun, kannı telkinle öldürmeye çalışıyorrun, bununla da yetınmejerek terzl h3iumı aşı.amaya kalkıyorsun, orada çalışan kızları fuhuşa teşvık eoıyorsun, dikilen gıysıler içmd* yaaak maddeler kaçırıyorsun, eskı ışyerinde gorevinı tamamlaaığını duşunerek ver değıştinyorsun, fakat ıpten kurtulmak içın işı lçöye vuruyorsun, park larda, ormanlarda yaprak toplamaya başhyorsun. Buraya kadar anlaşmadıgımız bir yer yok, Tamam mı' YASAKLAYAN KANtJNU. ALTI YIL DtRENEBttDhCTEN SONRA KALDIRMAK ZORUÎTOA KALMIŞTL KONFERANSL SAĞ BAŞTA OTURAN ALÎ PAŞAT)IR. 1856 PARIS İşlerine yarayacak olan sınıfı istedikleri gibi yetiştirdiler usya'nın Ortadogu re Balkanlar Urenndekı emellerıru sılıp supuren Kırım Harbı bozgunu 1856 Parıs konferansı ıle netıcelenmıştı Bu savaşa îngiltere ve Fransanm yanında katılan Osmanlı Imparatorlufu Parıs Konferansını gururla davet edılıyordu Osmanlılar savasta ustun başarılar gostermışler, Çar 1 Nıcholasın «Hasta adam » dej:mıne hıç olmazsa daha bır muddet ıçin lâyık olmadıklannı gostermışlerdı Osmanlı devlet fvdamları Parıs Konferansını Kap:1ulasyonlardan kurtulmak lç:n fırsat bılmışlerdır. Devnn tanmmış siması Mehmet Emm Alı Pasa'ya gore ımparatorlugun rnodası geçmış «Kapıtulasyon» anlayışı yenne modern «devletler hukukuna» kavusması zamanı gelmıstı Bakın bakın, dedı. Durakiar ne kadar kalabalık Aferın doğrusu, butun sanıklar tam vaktmde, beklendıklen verlere gehyorlar. Şun lara bakın' Hepımız pencerelerder> djşarı baktık, Gerçekten de, otobus dura'îlar nd* bır takım zarallı gdrtinu>!lü ınsanlar, sı<aya prmisJer, ka derlerıne razı beklesıp durujcrlardı Ben bunlan eskıden hep yolcu «»nırdım Bılmezdım sanık olduklannı Ama bujun durum açıkça ortaya çıkıvordu Kımı Scan kara dıi^tınüvordu kımi aglıyor fakat ağlai>gını go<=ierajemek için elıyle yüzunu kapatıyordu Kımın'ii yanında çoluk çocugu beknvordu Uunıar babalannın ko. calannın elme sanlıyorlar, iiraiar. çıkması çm ceketmden çpkıyorlardı O ıse, basm," o f e yana çevırerck elıjle gıdın gıd*n derr.ek ıstjyordu sanki. (Deramı T«T) R başka bır kanunla kaldınldı. Partıyı yıne sefırler fcazanmışU.. 20 asrın başında ve Bırincı Dünya Harbının arıfesınde Osmanlı tmparatorluğuuun jnaozarası şudur Kendısının hikım olduğunu zannettıgı butun denızlerınde vabancı bandıralar dalgalanmakta hıçbif kavıt ve kontrola baglı olmadan büyuk bır rahatlıkla istedikleri tıcaretı sürdurmektedırler Imparatorluk başkent hudutları ıçınde bıle deniz tıcaretını yabancılara kaptırmış, Emınonu Kadıkoy arasında dahı hukmunu geçıremez olmuştur. Istanbul'dakı hukumet, bankerlerın ve tefecılenn elınde karnaval kuklasına donmuş paşalarm yonetımındedır Turk topraklarında tıcarı ışler tutmak ısteyen Batı lılar Turk hukumetınden de ğıl, once kendı selırlerınden ve sonra da Galata bankerlerınden ızm almaktadırlar. Türklerle savaşan devletlprın donanmalan ıçın Osmanlı Bankasından kredı Mütakere Istanburıı yarayacak sınıfı lstedıklennden ıyı yetıştırmışlerdır. Yeryüzıinda eşı olmayan bır ınsan türü çıkmıstır ortaya boylece Istanbul, ozellıkle Galata ve Pera'da en eskı şark kumazbgı, Batı yıızsüzlugu ıle elele şarkılar turkuler çala çala Büyuk Fatıhlerın, Cenga\ er Asyahlann devletlenno ıdam fermanları duzenlemektedır Istanbul 8rtık Tann"nın gazabıra uğrajacak nasıhat kabul etmez, ferman dmlemez Sodom ve Gomoreden baska bırşey de£ıldır. Yaratılan hılkat garıbesı acayıp tnsan turunu unlu romancımız Yakup Kadrı Karaosmanoğlu soylece tanıtacaktır bızlere: Atatürk ve Lozan MALKOÇOĞLU yazan veçizenrAyhan BAŞOGLU BEYAZ İLÂHE ALİ PAŞA ler sağlanmakta, venlen lcararlann altında hatta saraya yakmlıgı ıle tanınmış Leon Zarıfî gıbı bankerlenn ımzalan goze çarp maktadır Kapıtulasyoncular kendı lerına 13 Mart 1856 günü toplanan delegeler açılıştan hemen sonra Osmanlı împaratorluğunun Avrupa devletler topluluğuna eşıt sartlarla katılmasına daır bır karar suretı ımzaladılar Bu karar daha sonra 7 madde ıle «ndlaşma metnınds yer alacaktı Alî Paşa ıçm kapıtülasyonlar verıne devletler hukukunu ısteme yolun da bundan ıyı bır fırsat dogamazdı Nitekım Ali Paşa 25 Mart oturumunda soz alacak ve Kapıtulasyonların devlet ıçınde devlet 5'arattı<ını, \abancılara verlılerden daha çok haklar tanıdığım. beurtecektı Devletın güvenlığını doftrudan doğruya tehhkeye sokarak her turlü reformu kısa zamanda dejenere ettığım açıkça ılan edecektır Osmanlı Imparatorlugu Bırıncı Dünya Savasına böyle bir baskentm yonetımı altmda gınyordu Ne var kı eskı dılde «Dersaadet Mutluluk ütfcesı» deyımı ile anılan «Hukümdarlar şehMadam Jimson « Kocasmın blümunden sonra rı» artık mılletı yonetme yeteneğmden yoksundu, eskı ıhtısamlı ve onu takıp eden mıras ışlenne gıınlen tanhe kanşmıştı. Mert kadar hangj mılletten olduğunu pek ıyı b'lmeyen Madam Jimson Asyahlann meydana getırdıklerl buyük esenn ıçınde şımdı tatlı nıhayet medeni vazıyetıni tesbıte suda gevsemıs, bır an önce ölümecbur olunca epeyce güçlükle mıt bekleyen ıhtıyar kurtlar dola» karşılaşmıstı. Kocası cıhan harbınden once Ingıliz olduğunu, şıyordu. cıhan harbınde Avusturya MaAslına baKilırsa mıllertn «uncanstan tabiyetıne gırdıgınl ve suru aslîsınde» bır değışiklık mutarekeden soa.a tekrar tngıyoktu Anadoluyu baştan basa lız tabiyetıne dondügünü «öylerkan ve ateş ıçınde bırakan Moiı Fakat, bununla ılgılı vesıka* (Devann 7 inct aahifede) DIŞI BOND Paris Konîeransı kapandıgı 7aman Alı Paşa'mn muhteşem kongre saravının duvarlannda akısler yapan sozlerı netıcesız kalnruş, konferans kapıtulasyon laı konusu uzerınde durmamıştı bıle. Boylece 7 maddede ver alan «Imparatorlugun Avrupa devletler toplu uguna dahıl oluşu » ıle ılgılı hukum bır kocaman «yalan» olarak kalıyordu Kapıtulasvonlar kaldınlmadı. Ustelık eskısmden daha sıkı şekı'de uvgulanmaya başladı, oyle k| Osmanlı împaratorluguna tabı vatandaslar yabancılara sağ lanmıs hukukun daha üstün olu şu sonucu kutleler halınde beğendıklerı devletın teb ası olu ^ orlardı Babı Alı 19 Ocak 1869 da bunu onlemek ıçın bır kanun çıkardı Fakat kanun öyles'ne elestinhsordu kı, ış.n ıçıne devletın namusu da karıştınlmaya başlan mıştı. Hukumet dort ay sonra bır muh^ıra yayımlavarak kendı sını savunma ıhtıvacı duydu Bu muhttrada yabancı devlet uyrugunu arzulavıp buna kavuşan \erlılerm ulkede oteden berı yaşavan yabancılardan daha çok savıya enştıklen belırtılıyordu Yerliler, yabancı devletlere sığınıyor.. S'LÂU De A SıC2 4/IIN OAASIL^K OLDOEULDUGCJNtj ScVLEC» TIFFANY JONES I V1HÛL ıSICOv Y& yOLUNA DÖMCC ; /[ SEMINSUAUAUlNCgZ 11 GARTH > " " Osmanlı hükümetı 23 Rebıülev vel 1305 9 Aralık 1887'de «Yabancı anonım şırketler»e daır bır kanun çıkariyor ve bunun 1 mad desınde bojle bır şirket ıçın hukümetten ızm alınmasmı şart koşuyordu Kanun tercume olu nup aeflrlerın masaları üzerme bırakılmca hepsı bır den ayağa kalktılar Drun yazışmalara gırıştıler onlara göre boyle bır yasak kararı eskı anlasmalara aykınydı Kanun eltı senelık gerçek bır bofusmadan sonra Ekım 1893 te İzin almadan şirket kuranlar..