Katalog

26 1973 DOfcT iZBANT>ur,.ABPuLCAN&AZ*IM YAMıNDAN HfllA «••• ^ D I C M V A 6£q"İJ£fc. 0 MANAL DAI^MADUMAM (rAlETECı I4MIL YAKlLı* 8AK S£r4 L İSA'NIN GÜNCESI MELİH CEVDET ANDAY 9 AjTilması karsısında hiç bir tepkl gtisterflmiyen bır memuf, istenmeyen biri olduğu sanısına kapılırdı. Boyle duşünerek: llgınıze teçekkür ederim, dedim. Mudur başını daha da arkaya atarak: Haber yerebilirdıniı, sadece bunu söylemek ıstedım, dedl. Bıı daima tedbirhylzdır, sizin yerınızi alacak olan arkadaş hazır, fakat boyle kaçar gibi gıtmeniz . Ve, yanlış anlaşılraasın, kaçmanız içın hiç bir neden yok elbet, ama kabul edersüıiz ki... Dünyada duygu diye de bır şey var... Ne bileylm, hoş deBu sırada cıgarası elıni yakmağa başlamış olacak ki, müdür masasına dönüp lzmariti sbr.dürmeden tablaya attı, cigara orada tüte dursun, parmağının yanan yerini ağzına götürdü, ıslattı. Işte yasamak bu olsa gcrek diye duşündüm. Soylediklerini düşünüyor, parmaJclarını ise düşünmeyi gereksemeden emlyordu. Yasamanın yanında dusünme ne küçük kalır! Benim yerime başka blrinin bazırda olmalı gerçl blraz canımı aıkmamış tfegildl; ben ayrıldıktan sonra, yaptığım i*lerin tümden duracağı değilse bile, bir ikl gün olsun aksıyabileceği söylenseydi, bundsn eibette sevinç duyartfım. Konusmayı yürütmek gerekiyordu. Haklısımz, dedim, ı m ı ayrılacagımdan benim de haberim yoktu. Adamın beni anlamadığını görOnce (çünkü öniıne bakmıstı o sıra): Bir olup bltti lle karsılaştım, diye ekledim. Kabul etinek zorunda kaldım. Bundan ötürü özür dilerim. Yerime gelecek arkadaş bu Ul her halde benden daha iyi yapacaktır, bundan eminim. Ah.. «Sizin yeriniz doltfurulmaz» sözünü bekliyordum. Klmse bu duyguya kapılmaklan kendini alamaz. ÇünkL herkesin doldurulmaz bir yeri vardır. Hiç bir akasya ötekine benzemez. Yoksa sevişmenln olaırafı kalnrrazdı, daha dogrusu sevlşme adsızlaıır, kişisizleşir, rastgele bir teknik durumuna gellrdi sadftce. Gerçakte de öyledir. Bu ıırada eskl muhasebe şefi Içcri glrdi, bSylece bu sıkıntılı durumdan beni de, mudüru de kurtardı. Savas borusu gibiydi, başka her isi önemsiz kılıyordu, bir telâş, bir hazırlık, bir kararlılık getiriyordu bulundugu yere. Müdür: Gule gOle gldltv, dedl bana. önemli bir işe atanıyormuşunuz. Başarılar dilerim. Sonra, bu sırada başını sallayarak onun sözlerinl onaylayan eskl muhatebe sefıne dondu. Oldu, diye ekledi. Önemli bir işe atandığımı İBc ondan duymuştum. Ptkat uzun sure doğru çıkmadı bu. Ondan sonra İse... Sıraai ile anlatayım. Eskl muhasebe şefi, nedense topuklarını bir blrine vurarak mudurU askerce selâmladı, sonra bana donüp, Hadı, dedl. Başı ile dışarıyı işaret ediyordu. Koridora çıkap yürümeğe başladik. Çıkış kapısının bulunduğu taşlıga gelince, beni çok duygulandıran bir görünü ile karşüaştım. Eskl arkadaşlarım orada topluca beni bekliyorlardı. Hepsi ile 1tekere teker yeniden vedalaştım. «Bizi unutma », «Olmadı bu!», «Arada ugTaiı diye hep bir agızdan konuşarak ugurladılar beni. Nerdeyse gözlerim yaaaracak glbl oldu. Böyle«ine duygulanacagımı bilmezdlm. Demek «eviliyormu^um diye düsUndüm. tçlmden, «Onlan sık sık ararım.» dedim. Bunca yıl onların dostluklannı anlamadığım lçin UzUlUyordum. Ama bu, yeni çalısma yerlmde de benzeri dostluklar kurabileceğim umudunu verlyordu bana. Böylece yaaayıp gittikçe, doıtlanm, arkadaşlanm çoğalacak, çevrem geniıleyecektl... Pekl, lonra ne olacaktı? î*t« bu soru o aylar içinde duıtu aklıma, ve beni korkunç bir yalmzlığa attı; bunu mutsuzluk diye de adlandırabiUrdim, ama ruh durumumu bir iyice eşeledikçe bunun mutsuzluja hiç de benzemedigini anladım. Zamanı gerip uzat tıkça, bir lAıtik uzerlndeki resimler gibi her »eyin rengi «oluyor, birbirinden avnlan Çizgller, daha önce gösterdikleri biçimleri yok ediyorlardı. Uzadıkça, yayıldıkça, genijledlkçe hiç bir ?ey kalmıyordu. Var olanlar ancak dar ve yogun durumda vardılar. Böylece ben hem şimdikj zamanı, hem gelecegi yasayabilen bir esneklikte buluyordum kendimi. Başka tUrlil söylemem gerekirse, ikl ki$i gtblydim. Bunu sırası geldik çe daha da açacagım. Sonradan bir kaç kez geldim buraya, ama içeri girmedim, karşı kaldınmda durup, etki, sakin, mutlu gunlerimi dUfUndUm. Oöz kapaklan düçük mudurU bularak, beni gene eıkt islme al rr.asını rica etmek, bunun içln yalvarmak, gereklrse ayaklarına kapanmak geçtl aklımdan. Ama geride kalmış günleri yeniden bulmak, yasamak klmsenin elinde değildir. Yaşam her an ölmek demektir. Blzim »IUm dedlğimiz ise, buyük ölUm, bir pişmanlıktır sadece. Yaşam pi?manlıga yer vermez. (Devamı var) Millî mücadelenin ilk yıllarından ilginç belgeler • Hrfrı Veldet VELİDEDEOGLU Devlet yapısına ilişkin genel prensipler Islahat Grubu TuzUğUnun M4. maddelerı, devletin temel yapısına ve idare örgUtune iliskın genel ılkeleri saptamaktadır. Bu maddelerı bugünkU dil ile aşaglya aktarmadan önce önemlı bir noktaya dıkkatl çekmek gerekır kı, o da, baştakı maddelerln, 1921 Anayasaaından hemen tıpkı tıpkısına alınmış görUntusuntl tasımasıdır. Başka bır deyimle kendıaıni «R«form Grubu» olarak nıteleyen bu milletvekilleri toplulugu, hazırlamıs oldukları tUztlk tasarısının ilk maddelerine, o zamankı Anayasanın temel ılkelerini yerleştırmlşlerdlr. Böy lece kendilerımn bagsız koşulsuz ulusal egemenliktan yana olduklanm belgelemış twjjibn»k tadırlar. • Temel ılkeler bölUraunün en ilging yanı, bu bölüme giren kimi maddelerde kursun kalemle yapılmıs olan ekleme ve değiştirmelerde görülUyor. Kurtun kalem yazılarının kimin tarafından eklendıgı, daha önce de işaret ettığımiz gibi, belli degıldır. Ne var ki, bu eklemeler, özellıkle dOrdüncü maddenin altında kursun kalemle yapılmıs olan degişıklik, ilk Anayasa görüamelerinde lkinci Grup Uyelerinden bıri tarafından yapılmıs olan önerıye çok benzedıgi için, h\< Islahat Grubunun progrnm:nın hazırlığında tkınci Grup Uyelerının agir bastığı görülür, hatta bu programın, bu Gruba ait bır program oldugu kesinlikle dusünUlebUir. metnin sadece dört maddesl (4, 5, 6, 8. maddeler) uzerinde kuraun kalem düzeltmesi, eklemesi veya silintisi vardır. Bunlar yukanki metinde parantez içine alınmı? ve sıyah harflerle dlzilmiştir. DördüncU maddedekl «ikl» sozcUgtl slllnerek yerine «Uç»; «uzatılır» sözcUgü silinerek yerine «uzatılabilir» sözcüğü konulmuş, altıncı maddenin basılı metnin de bulunan «Kanunu Esası'nln yedinci maddeıinde mezkur hukuk» ibaresi kur?un kalemle çizilmis, seklzincl maddenin basına kursun kalemle eklenmi? olan «bundan sonraki meclislere ait olmak uzere» ibaresi ylne kursun kalemle silinmış bulunmaktadır. Besijıöt ve seklzlncl maddelerin sonlarına kurçun kalemle eklenmls olan tümceler, oldukları gibi durmaktadır. Dördüncü maddeye eklenmek istenlldiği anla?ılan ve kursun kalemle yanlamasına yazılmıs olan ttlmce de, yine olduğu glbl durmaktadır. 39 madde olduğunu başta bellrttigimiz bu tüzUk taslagının öbür maddelerinde herhangi bir ek veya değlsiklik yoktur. Yukanda belirtllen degişikliklerden altıncı ve sekizinci maddedekileri büyUk bir önem taşımıyor. Altıncı maddede sözli edilen «Kanunu Esasi», Osmanlı An«yıı8as' t !ct gu ıçtn. bu Kdyıı TUrkiye BüyUk Millet Meclisi üyeleıinden oluşmus ve tuzük taslağında egemenliğin bagsız koşulsuz ulusa ait olduğunu kabul MALKOCOĞLU yazan veclzen:Ayhan BAŞOĞLU KILIÇ Temel ilkelerin anayasal bölümü Programdakı temel ilkelerin Anayasal bölUmü, asagıya aktanlan sekiz maddeden olusmaktadır: 1 Egemenhk bağsız koşulsuz uluaundur. İdare yöntemi, halkın kendi işlerini dogrudan dojruya kendisinin yurütmesidır. 2 Yasama erkı ve yürUtme yetkısi Büyük Mıllet Meolisı'nde toplanır. 3 Turkıye devleti, Büyük Mıllet Meclısi'nce yönetilir. 4 Büyük Millet Meclisi, ille r halkınca dogrudan doğruya seçılır. Her dönem ıkı (ttç) yıldır. Seçımlere engel olacak oluganUstü durumlarda yalnız bır yıl uzatılır (uzatılabilir). (BUjük Millet Meclisi iller halkınca seçilmlş üvelerden oluîur. Ancak seçllecek üyelerin, bağiı olduğu il ahalisinden olması vejahut bu ilde beş yıl oturmuş bulunması şarttır.) 5 BUyük Millet Meclisi her yıl Kasım ayında çağrısız toplan:r Ancak bugünku BUyük Mıllef Meclisi bıldırısmde saptanan amacın elde edilmesıne değın surekli olarak toplanır. (Bu sfire içinde. birinci başkanlıkta defisiklik yapılır.) 6 BUtUn yasaların konulması, değıştırilmesi, kaldmlmESi antlasma (ve Kanunu Esasi'nin yedinci maddesinde sozü edilen haklar) ve barıs yapılması ve vatan savunması ilanı gibi temel yetkiler Türkıye BUyük Mıllet Mechsı'nindır. 7 BUyük Mıllet Meclisi Hükümeti, ıçlerınden seçüen Bakanlarca ybnetilır. Bakanlar Kurulu'nun hak, görev ve yetkısi ozel yasa ile belirlenir. 8 (Bundan sonrakl Meclislere ait olmak iizere) Buyük Mıllet Meclısı'nde seçılen başkan, bır seçım dönemi suresınce Bu>oık Mıllet Meclısı'nin baskanıdır Bu nıtehkle, MOclıs adına ımza kojmaya ve Meolıs kararlarını onamaya vetkılidır. Bakanlar Kurulu, içlennden birini baskan seçer (fkinci bafkan ve başkan vckillpri her toplantı döneminrt» "<»n'rt<»n secilirler}. Bu sekiz maddelık anayasal yıllarca tonra uygulama alan»lunmayan bu maddelerl asa'giya etmif bır «Reform Grubu» lçin nagtçmlşve Türkiye birkaç goBktarıyorum: '.* sakıncalı görülmüş olmalı ki, sonradan kursun kalemle çizıi ' 9 Türkiye coğrjfl've l^ti" ner müfettişl* bölğeslne aynl* mıs, somunda, bir yarar sağla« sadl iliskiler gfizetilerek illete, miş. madıgı gdrüierek bunlar kaldıiller llçelerej, llçeler de' buaafc Asıl önemli değifimik, dördunrılmıştır lara ayrılmıatlc. » t cü maddede yapılması Utenen ve kursun kalemle eklenen deği10 İLLSR: tl,'y8resel lşler' Yargı ile ilgili temel. şiklik ile, beşinci maddenin s o de tüzel tfisillge ve özerkllge* «anuna eklenen cümledır. Çünkü* hiptir. Merkezl h*ükümetln,"yet bunların her ikisi de dogrudan kilerlyle özel kiarenln yetk,ileReform Grubunun programın dogruya Türkiye Büyük Millet ri ve bunun idarî temellerı özel r da yasama ve" yürütme ile İlgili Meclisi Baskanı Mustafa Kemal yasa ile bellrleair. . ' ' 14. maddeljk temel ılfceierden Paşa'ya yöneltilmiş kurallan 11 İLÇE: llçelef,, yamız • hemen sonra yargı ile Jlgili tekapsamaktadır. İdare ve güvenlik yçtkjlerine . mel ılkenin yer alması gerekırDördüncU maddede kursun kasahip olup, bucaklarla ılferara ken, Grubun bu hututtakl dülemle yapılmı? olan değişiklik, sındakl ilişkilerde 'bagl^gtı. göşunoeil 18. maddede bellrtilsonradan Anayasa göruşmelerinrevi yapar. . miştlr. Ne gartptlr ki Reform de bir öneri olarak Meclis'e su12 BUIJAK: Bucak, üz'el ya Grubu, «yargı ye^ktsl>ndeD, anulmus, bunun Uzerlne künüye «amında özerkllge tahlp bir tünaytsal böHimde de söz etmegelen Muıtafa Kemal Pasa özel kisldlr. t , mıs, mesela programının lkinci zetle söyle konusmustu: maddestnin altına «yargı erki 13 Bucaklann, kSyleıince «Efendilef*, bn önerl doğradan bsgımsız mahkemelerce kullaleçilmif bir yönetirn kurulu Ve dogruya bana karsı verilmiı bir nılır» bıçimde biı*(ıkra eklemebunlann arasından leçillo biı Sneıidir. Efer bn kabul edillr3* «ereklı görmemlştir. B.izim bıl şurası bulunur ve bucak mfr se benim milletveklli »eçllmem diğimize göre, çoğunluğunu hudurleri bunlar arasından seçiolanak dışı kalacaktır; çünlcfi lir. Bu kurulların yetkl ve gö • kukçulann oluşturdugu lkinci dagdngnın yer bngfin düfman Grubun o zamanld zihniyeti ba« revleri ve merkezl hükütnet ile topraklarına katılmiftır. Hiçkımından bu, bir eksikliktlr, iliskllerl ve bucaklann SrgCtle bir yerde de sflrekli olarak beş Hiç degllse tüzCkte «İdare» bSri özel yasa lle, beliflenir • yıl otnrmadım. Ne var kl bn14 Bütün Uler, idart v e " lürnünden sonra hemen «yargı» nnn nedeni, yasamınyn büyük toplumsal llişkllerlne göre, 'ge , ya geçilmesl gerekirken, bu da bir bölOmünun, vatan iavunZaten tiizük nel müfettislık bölgelerlne av • yapılmamıstır ması ufrunda cejıhelerde ora» ^aslağ^ında «yargı erkL» diye bîr rıhr. Bunlann örgütleri ile vetdan oraya koşmaklıgımdırj» kavrama yer verilmemlf, saki ve görevleri özel bir' yasa ile 'dace J8. maddede adalet lslerl Beşinci maddenin sonuna ekbelirlenir. . .> korunnndaki görüşler, (olç yülenen cümle de, yine Mustafa Temel llkelerij»«icrare» böîüzeyde kalınmkk üzere söyle beKemal Paşaya karçıdır. Çünkü mundeki bu altı maddeden illt 1 fijhlraişttr» Turklye BUyük Mıllet Meclisi u^ü Uzerinde durmaya gerekllk nin «bildirisınde saptanan ama . gormuyoruz. Önemli olan, 12' 18 . Tek yargi sisteml Kabul cın elde edilmejine değin suve 13. maddelerle bucaklara taedilecek, banş yargıçlan ilçerekli olarak toplanacağu kura •tıınmıs olan yeücıferdlr. tdarelere ve hatta yavaş yavaş buhndan sonra «Bn tflre r^lnde birinci başkanlıkta degisiklik * de reform yepmalc Utediji an .eaklara yayılacaktır. Mahkeme lasılan «Islahat^Grubu», bucakderecflertnden istinaf mahkeyppılır» kaydinın eklenrneıl, Alara 'önem Herrnlş, onlarş tüzel. meleri fiaidınlacak, «uçtanna taturk'ün Meclis Başkanhgı gokişuiE <anımıs vp bucaklann • ^kurulları lle> (heyet1 lthamiye revinin bfr zaman geçince, s o bir Ar halk sjirasjnca .yönetidenilen bu Jcurullaf gütıflmüzds na erdlrilmesl maksadından b i < < < lecegl ve iuca*k mudürlerinin yoktur,, sadece savcıliklar Varka bir maksada yorulamaz. lşbu şura tarafından^ seçllece£i dır) mahkeme ' tejkilâtına ilişte bu nedenledir ki, biz, ad:gibi ilginç ve orijlnal bır afural kiru öbür lşler bfr yasa. ile sap* nın «Islahat Grubu* olmasma kbymuştur. Bu, dofirurfan doğtanacaktır. . > ' rağmen, bu programı hazırlaru y a Aaayasaç^a yer almatı geyan grubun, «tkincl Grup» üyeGorülüyor kl, 6efo»ra Grubu tıiteligl .ta'şı' lerinln büyük bir bölüntüntfen reken bir reformüç* nolu yazıda ulkentn yargısal durumunu geyor. Tüzügünün oluştugu kajusını taşıyoruz. reği glbl eJe aimamıştır, AdıgörClen bişlangıcında «halkı yö ntrr başında «reform» bulunan netime ortak etrnek» amacının * Temel ilkelerin ' uygulamatını, Reform , GrubM, bir tasfağın. gelecegi. içln bu, Kerçekten böyük bir eksikUkher halde bucaklardakl bu *ö«İdare» bölümü tir. " nettm kurullan ve halk' sdrası ile sağlamak amacın; gütmüş a < Bu bölüm altı maddeden oluş Y A BIN : . .' .» muştur. (9 • 14. maddeler). Re , T lacaktır. form Grubu bu maddeler içinTüzüğün iflarl reform konııAJalî ve tktîsadî de, devletin ldart bakımdan ne sunda öngördügü cefrjnlardan glbl merkezlere ayrılması . gebiri d.e, 14. maddede kurulması görüşler rektıgi konusundaki goruglenrîi . 6n*rilen «genel • müfettı^likler» belirtiyor. Metlnlerinde herhandır. 1921 yüı sonlarında tüıÖkgi bir ekleme veya duzeltme.bu .te yer almış huluhân bu önerl, DIŞI BOND VJILUB. ZBSlDlSfHf YEOB. ATAJ2. VE BASIHlhJ SlR itR ÜO ( SfLAU SESI .WlXU"6 VI UESABA 1CÛTAVİMAM SE.C.Ek; O TİFFANY JONES ASLArJIM. B U SıZlM OELV OLMJ&