Katalog

CUMHURÎYET 21 Nisan 1973 TUP+UH $€IOJK İSA'NIN GÜNCESİ MELİH CEVDET ANDAY 4 ÇIKAN BÖLÜMÜN ÖZETİ tayerindekl yenl çalışm» odaaına girdiğfnde, g»rip bir k»rkn k»plar içini. Czücü y» da yıkıcı olaylardan «nee dnynlan bosluga duvar.. önsezisine kesln inancı vardır ı m ı , bonun hiçbir şeye çare olmadığıpı da bilir: «Oysa, önsezim bana komnma dnygasa diye verilmi* olsaydı, çelik kacayı, beni bu odaya getiren müdüriin yanında açardım» diye düfüntır. Aslmda yafam bir rıstlantılar dizisidir ona girt . Olaylarta hırta gelisir, giriftlefir, baskaUnnı da kapcar. Biitün olanları birbirine bağlı görür. Artık her giin sorgnya çekilecektir. Öldürülmesi elasılıgıııı iae doga ile geleeek olan ölçfisünde aayar. tleri iftrklere baglanmayan, sestizdarr«n bir kip olaşuna eleştirir. Baba evinda (•{•a gtnlerin aıulanna dalar... 33 YIL SONRA KÖY ENSTİTÜLERl Mahmut MAKAL'ın incelemesi Okul sıralannda eogu tümeelerinin al. tını çızdiğım bu kitaplarda yenlden ötıemlı bölumler buldukça onları da (bu kez yan. dan iki çızgi ile) çizer, bir inceleme yaptığım sanısma kapdarak sevinirdim. Sınıf geçmek için çalışmakla, öğrenrnek için okumak arasmdaki avnmı anlamak beni gururlandırırdı. Ticaret okulundan arkadaşlarla karfilaşıp bir kahvede oturunca (arada bir olurdu bu), o der» lcitaplanndan yenı edındığim bügüerı, kaynak gos termeden çıkarıvenrdim ortaya kimi zaman. Bu nu yaparken alaya alınacağırodan korkuyordum önceleri. Hıç olmadı bu. Arkadaşlarun benj ilgi ile dinledıkten sonra sorarlardı: Nerede okudun bunu? Ben de kısaca: Bir kitapta, diye kargılık verirdim. Onlarsa yeni kitaplar okuduklarından Stürfl, okulda iken öğrendiklerini öylesine unutmuslardı ki, bu yüzden aramızda hos bir deng» kurulurdu. Çarşamba günü başlayan olaylar dizislnl a n . l&tırken bırden gerıye doğru gitmemin elbet bir takım nedenleri var. tjte onlardan birini söy lemenin yerı geldi: Gerçi okulda Fransızca okumuştum, ama diyebilırim ki, bu yabancı dilden bende hiç bir şey kalroamıstı. Keşke Fransızcayı bir az oliun bılseydim de, arkadajlarıma, «Bunlarj Fransızca okuduğum bir kitaptan öğrendim,» dıyebilseydim. Hig bir yabancı dil bilmeyilimin onemi daha sonra anlaşüacak. Bu yüzden sorgum sırasında çözümsüz sorunlar çıktı orteya. Insan bir yabancı dıl bildığini iddia edebilir, ama bibnediğini tanıtlayamaz. Okulda bğrendığım Fransızcayı ilerletseydim, bugun belki de oldurulmuştura. Neden? Bunu anlayamıyorum. Ama yalnızca o okul kıtaplan ile kalrnadım elbet; ayda ya da iki ayda bir yeni kitaplar da almağa basladım. Bunlar genellikle anı kitapları, buyt.k adamlann yaşam öykuleriydl bâîUngıçta; sonra sonra romanlar, şiir kltapları da aldım. Okudufum romanların özetlerini çıkarıp bir dosyaya koyuyordum. Ama nedenst özetin başına roroanın adını yazmıycrdum. Böylece gerçek bir olayın notlan durumuna giriyordu dosyamdakl özet; diyelim, bu bir aek oykuıü ise, becim başımdan etçmif fibi oluyordu. Şiirleriyse makasla satır satır ayınyor, lonra bu satırları karıçtırıp gelişigüzel ıırahyordum. Ortaya çok jasırtıcı yeni şiirler ya da bilmeeemsi soıler çıkıyordu. Beğendiklerlmi kiğıtlara japıştırıyordum. Çok eğlenceliydl bu oyun. Sonralan o satırlardaki lözcukleri de bir bir kasip aj'irmağa başladım. Şilr kitaplarım çoğaldıkça yığın yığm sozcuklerım blrikiyordu. Bunları kullanarak da gelişigüzel tümceler çıkarıyordum ortaya: «Kuş açan başka oturmuş» gibi. Bu oyunu harflere rfeğin indirdlm. Diyelim, beş altı harfi torbadan çeker gibl ayırıp yanyana getiriyordum, bilinmeyen, acalp bir dilin sozcükltriydi bunlar, ya da birtakım çifrelerdi. Ama hiç yazmağa kalkmadım. Dil bilgim çok zayıftı. Bu yüzden bir dilbilgisl kıtabı tatın aldım, her gece okumağa basladım ve sıkıldım. Benı rahatsız eden, ısmln «ıfat, sıfatın zarf olması gibi aynı sozcüğün geçirdiği d"eğiTİklik id{. Eğer istmler, sifatlar, zarflar birbirlerinden tum a y n ols«r)dı, sıkıntıva d a s m e y v cektim. Adlarımızı ikide bir değıştirscydik dügeeeğtmiz güçlüklcri dusununl DeğUlkJlk korkutur beni. Ntys«. . Yalnız bu dılbilgUi kitabının tam orta yeripdeki, dörde katlanroış bir levhayı orarfan ayınp duvara astım. Bu levhada «sevmek» flilinin biitun çekimleri vardı: S«vdim, *evaeekmişim, seveceğim, sevdi isem, sevecek isem, sevseydim, sevebilirsin, sevmeyecekmis .. (Devtmı Tar) Kendi Uendine, petmenin teh yolu... Hayat pahalılığının lâfını ederken, ijin üretimle ilısklli olduğunu her halde gozden ırak tutamayız. Doğayı somürerek üretiml arttınuak, Koy Enstitülerinde başlıca ilkelerden biriydl. Bunu bir ulus olma açısından dusunursek, kendi kendine yetmenln yolu başka yerden geçemez. Enstıtulerde, çevre ozelllklerine grirs mumkun olan her şey iıretılmiştır. Örnefin, Aksu'da ve Duziçı'nde narenciya üretilıyorsa, Gonen'ö*» bağeıhk, Ivrız'de buğday eklmi, Beslkduzu'nde balıkçılık önde gıtmlştir. Ama hepsi dt ekmeklık bu£d»y sorununu öne almııtır. B»kl»ehlr Çıfteler Koy E n v titüsunun 1945 46 ders yılı tarla urünlcrinıa UftMi bızl aydınlataeaktır: Üretllen Adı nüktar Kr Buğday Arpa Yulaf Mercımek Nohut Taze bakla Soğan Sarmısak PatatM Fasulye Kabak Havuc Bezelya Kuru bakla Patlıcan Biber Domateı Pırasa Turp Lahana Ispanak Bamya 40,531 13.090 2.284 808 İM 2000 9000 3.000 10.000 1.500 25.000 2.000 500 400 3000 4.000 15.000 20.000 3.000 2.000 20.000 500 di verlml d* elmufiur. ö t » H okullar gıbı uretime onem vermeyen kuruluş olsaydı enstituler, tuketim ustune kurulsalardı, her halde yaşayamazlardı. Üreüm yaptıkları için, devlet butçesine neredeyse hiç yük olmamışlardır. 1936 ile 1947 yılları arasında egltmen kursları ve Koy Enstıtülen için harcanan para sadece 51 mllyon lıradır. 1936 yılında yiyecek gjderleri 28.080 liradır. 1940 yılında 1.128.687 ljradır. 1947 yhında ise 7.816.972 liradır. 936 947 yılları arasındaki yijecek tiderleri toplamı 45 mılyon 99 bin 41 liradır. öğrenoıler için 315, eğıtrnenler ijıi}. 180 gün olarak hetaplanmıstır yıllar. Bu kırk beş milyona 5 mılion 627 bın 939 lira tutanndaki oğretmen ve memur aylıklarım da katarsak, 51 milyonu biraz a|an bir lonuç çıkar. Dev letin bu işe ayırdığı oJenekle, ancak yiyecek ve maaşlar sağlanabilırdi. Oy»a bu 51 mllyonla 20 koy enstıtıisü kurulmuş ve yasatılmıştır. Bunun sırrı, enstitülerin üretim yapması, pıyasada buğday 120 kuruşken buğdayı 5 lcuruft malctmesidır. Sebze, meyva, süt, et gibl akla gelen n t r a n a ktndi uretmesıdir. (3) yü içinde iki milyondan fasl» dikiş masrafı gerekirdi. Oysa bu iç, öğrencılerle ve usta öjreticilerle, on yıl içinde vs yirmi anstıtüde, sadece altmıj bin liraya maledilmiştlr. Onbes bin ögrencinın masa, sandaly», dolap, karyola gibi eşyaları da lslıklerde ç o t ucuza mal edilmiotir. Burada, aracısu olarak gerekll eşya ve bazı yiyecek maddelerinln döner sermaye ya da kooperatıf yoluyle aaClandıgmı da yicelemsh.. Işçi, hademe yok denecek kadar azdı. Enstitülerin günluk i;leri de ögrenciler taraftndan yapılırdı. ömegın, elektrik santrabmn yalnız yağlama gıderi olarak beson kunıa günlUk maaraiı oluyordu. Su akar, turbin ddner, ögrenciler işletirdl. Yurttaki bugünkü ışıksızlığı ve elektrik öyatlannı dUşünün bir de.. înale kammlannm difinda v t döner sermay* eliyle, lşler kırtasiyecıliğın çukurundan çıkmıştı. Hatta hiç (irmemiflerdi bu çukurlara... Her şey, her iş .. Inşaatta .iışmak da dofaldır..; Dün ve bugün EnstitUlerina ögrenci almak ıçın, kamyonlarla kdyler ta ranıyor. gezıci ögretmenler öğrenci bulmaya çalıjıyordu. Kbylu çocuğunu okutmak ıstemiyor, özellikle kızını vermelc ıstemiyordu. Kız ve erlcek ögrencilerin çogu, geldikten sonra bile lcaçıyorlardı. Kötü bır propaganda ta o zamandan yürütülüyordu... Çlmdjyse. kbylü çoeuklan yü« da yUzblnden daha çok aayıda, ogrstmen okullanna (Eski Koy Enstıtülerine) gırmelc için sma» lara koamakta, ama bunlardan üc bin kadarı almnuüctadır. Üst yanı girecek okul bulamamaktadır. Koy Enjtitulerinin adları defişmeden sekiz yıl Bnce 1948' da vontem ve ruhları değıştırıldıği Jçin, »njağın 1951 yıunda başvuran v t geri dönen öğrend durumu şöyleydi: Geri Başvuran Alınan Çev. 695 754 59 Beşikdüzü «30 Pulur 700 70 483 392 Düziçi 91 K. Tepe 437 47 390 Dicle 237 95 142 Geri çevrilenİMİn hepti kSyUrine donmUalerdir. (4) Ama zamanım!» da spordaa geri kaünmaz... Bugun altı sınıflı oğretmen Okulu dediğımiz eski Koy Ensti tulerine başvuran köy çocuğu sayısı ytlz binl aşmıştır. Dedığırnıa gibi, bunlgnn ancak: üç bin kadan alınmaktadır. Son istatıstıklere göre bunlann ancak jüBde üçü alınmakta, geriye ka lanlar köylerin* dönerçk bildiğımız yaşantılarını sürdurmektedir. Bunlardan ancak bazılan Imarn Hatip Okujlanna glrebilmekte, çoğu ise Kur*an kurslarına devam ederek namazlık oğrtnmektedırler. Hele kızların bu kurslardan baslca gldecekleri yer yoktur. Çünkü bu altı sınıf lı ofcullara kıslann gitmesi kök ten Bnlenmi?, ancak gtisteri? olarak baalarma a ı aayıda kız alınmaya sonradan tır... ba$lannu9> (1) Ş. Tekben, N. K. Enst. g : 27 (2) Şevket Gedlkogln, K8y Enstitfllerl, S : 243 (3) Şerif Tekben, Neden !C6y Enstitfileri, S : 39 (4) Fay Klrby Türklye'de K»y Enstitttlerl S: 375, MALKOCOĞLU yazan veçizenAyhan BAŞOĞLU Yalnız emekle Tum enstıtülerde, yuksrda da dediğımiz gibi, gıyecekler dıkiş atolyelerinde ve çoğunlukla k u öğrencileree dikılirdi. Ustüsto on lira dıkiş parası hesabiyle, on Î A R I N : . KILIÇ Köy Enstittilerl yeniden açüabilir mi? DİŞt BOND Bu urünler «rttıkça, lhalelere ve müteahhitlere ı? kalmamıt. döner sermaye ve kooperatifler yoluyla bu kurumlar latıeı duruma girmişlerdir. Hayvancılık d"a aynı şekilde gelişmijtir. örnek olarak dort enstitürün durumunu verelim: Akçadağ'da sığır 61, at 12, katır 16, koyun 443, kümer hayvanı 130. Çifteler'de sığır 11, at S4, koyun 250, kümes hayvanı 110. Hasanoglan'da sığır 17, at 8, katır 5, koyun 430, kümes hayvam 135. Cılavuz'da eı ğır 61, at 11, koyun 49, kümes hayvam 400 (944 durumu) (1). Bır örnek de, köy öğretmenJerinden verelim. Kayssri, Yoz gat, Niğde ve Kırsehlr yörelennde 1946 yılında yapılan bir arastırma sonucuna göre, bir oğretmenm ektiği • biçtıji ürunlerin listeıi soyle: 1 Toprak lşleme durumu: (140 öğretmenin ankete verdıği cevaplara göre) EHIen toprak (dekar) Bugrfay 2699 Arpa 1503 Çavdar 177 Mıtır 49 Burçak 50 Mırcimek 49 Faıuly» 69 Patateı 17 Oteki kuru ve ya» sebze S83 Karışık tahıl 240 Toplaır l Sağlanan Ürfin geür (Kg.) Lira 87516 53553 16264 3553 2355 1470 9784 4410 18487 11177 16 590 7553 1422 394 108 255 1050 794 8447 935 35550 pcİMGECE JS£E o aıU'voc TİFFANY JONES GARTH > 1118 2«348» 2 Hayvancılık geliri (80 öğretmene göre): 18.817 lira. 3 Tarım lanatları geliri (50 öğretment göre): 5438 lira. 4 Sanat ealısmaları geliri (104 öğretmen* göre): S665 lira. Genel toplam «8373 lira. (2) DA, LEOMABDO M£P ÖU3Ü Enstitülerin maHycti Uygulanan I; egltiml ilkeslejtltıcl değerl yanında mad.