Katalog

CUMHURÎY.ET 10 Şubat 1973 lîljOÛSMİ'KÎM uOZLfîU FAUAil frîBİ S|^j||\/N£ 2 A A M M >EuıL Hı 8u ....) \ & / 1 7\A/ 1II5 SIS IÇINDE BEHZAT AY'IN ROMANI 30 «Slnlrlendirme, çık evden!» dlye bagırdı. Besim: «Çıkıyorum Nesrin.» dedi sakin takin, §onra Pervin'e bakü. Pervin: «OtursuD Nesrin! Nlçln kovuyorsun?» dedL «Oturmasın! Gözüm görmesln!» Besım: «Hoşgör Pervin,» dedi. ıDeğmez... Akıp giden zamammi2a, yorulan sinirlerimize, h&rcadığımîz enerjimize yazık oluyor.» eYazık olmaz; Besim ottır bir&z.» «Olumhı bir sonuç alacağımızı bilsem otururum, ama hersey boşa gidiyor. Sonra Nesrin'in de sinirleri gergin; ben gideyim de rahat etsin.» Pervin: «Otur Besim,» diye rica etö. «Öziir dilerim, sizin zamantnıza da yazık oluyor.» «Yazık olmaz canım.» «Oluyor, oluyor! Sorunumuz bu olmamalı sonra. Utanıyorum artık! Nereden inceldiyse oradaa kopsun! Ve de bitstn bu 51le!» dedi, arkasuıa bakmadan çıkıp gitti... *** Pervin: «Yaptığını gördun mU Nesrin,» dedi. ıŞimdi gırecek bir meyhaneye, zilzurna oluncaya değın içecek. Kendinizi tüketiyorsumıs hızla... Besim'in durumu çok kötü. Yardımcı olmasısm. Kurtarmalısm onu. Asıl büyüklük budur. Kusurunu yapıcı yollarla gidermeye bakmalısın. Senin yaptığın kolay, kolay olduğu kadar yıkıcı. O!umlu yollar varken, olumsuz yöntemleri deneme. Üzerine vardıkça şasınr. BelM o lnria :onuşması da içkl gibi birsey. Oyalanmak için ..» Nesrin: «Ne demek oyalanmak Pervin?ı dedi parlayarak. «Ovalanmak dedlmse, başka şey anlaraa canım! Saşurmış bir insanın sapması demek istiyorum. îçki gıbi ..» «Sapmasın!t «Herkesten aynı gücü bekliyemeyir Nesrin!» «Ben beklerim.> «Sen de saplantıdasın.» •Belki • «E, belki diyorsun da, niçin esnek bir yöntem denemiyorsun?» «Deneyeraem.» «Neden?» «Kurulmus yuvamı yıkamam.» «Asıl bu tutumunla yıkıyorsun yuvanı.> «Yıkmıyonım, yıkılmasına engel olmaya çalı•lyorum.» «Sen öyle sanıyonun ama, bu tutumua iyi bir tutura değıl!» •Neden?» «Erkekler b8yl« davramjlan sevmezler. Hattâ •oğuyabilırler.» «Ne yapayıra soğursa?» «Aklını kullan.» «Kullanacak akJ kalmadı kl..» «Haklısın Sinirlerin zayıfladı... Bunun için duygulanna tutsak oluyorsun...» Nesrin, sustu.. Pervin, elin» aldıjh bir kitaba göz gezdirmeye bajladL Bir süre böyle geçti. Pervin: «Akşam oluyor, gideyim,» dedi. Nesrin: «Gitme, akşam yemeğini burada yiyelim,» dedi Pervin, gitmesi gerektığini, evde ütü yapacafcını söyliyerek kalktı... *** Pervin gittikten sonra, Aydm ile Aynil slnernadan döndüler. Nesrin'e gördükleri filimleri anlattılar. Sonra, yemek masasınm hazırlanmasına yardım ettoler. Ve yemeklerini yediler... Bir süre derslerine çalıştıktan sonra, yataklarına yattdar. Nesrin, gazetelere göz gezdirdikten sonra, aile albümünü eline alıp tek tek resimlere bakmaya başladı. Resimlere baktıkça, Besim'le birlikte geçirdikleri yılları anımsıyor, içine bir acı çörekleniyordu.. Albümü yerine koyup yatağnıa girdi. Bir turlü uyuyamıyordu... Besim'in Sevil ile olan ilişkisinin yuvayı yıkabileceğini düsunerek, endişeleniyordu. Böyle düşünürken aklına değişik bir yol geldi: Sevil'i tehdit etmek. Ve bunu aklına koydu. Kendince bir yol çizmeye başladı: «Bir gün Sevil'i bir yere çağırınm. Kocamın evden uzaklaşması senin yüzunden oldu. Sen aramıza girdin. Eğer sen olmasaydın, kocam bu kadar evden uzaklaşmaz, sinirli olmazdı. Senin bir kız olarak utanman gerekir. Yann evlenemezsinde... Benim kocamın ne çapkın olduğunu sen bilemezsin. O, sanma ki, yaİnız seninle gönül eğlendirdi. Bugüne değin, onun ilgi kurduğu kadınlann sayısını bir ben bilirim. (Devamı var) K anuni Suleyman, 1529 yılmda Viyana onunden elı bos dondukten sonra, Osmanlı Imparatorluğunun duraklama dönemi başlamışü. Avrupa sınal devriminin ilk adımlannı atmış, Viyana savunmasıyle de gözü açıldıktan sonra, Osmanlı Devletlni yıpratma çabalanna girişmisti. Ancak, büyuk bir başannın doruğunda bulunan lmparatorluk, hemen yıkılıvermedi... Içerde başlayan ve adına Celftli karısıklıkian denilen olaylarla, cftşarıda smaileşen ülkelerin pazar kavgalarına dört yüz yıl daha dırendi. Ve bu direniş suresince, zaman zaman reform düşuncesi önaldı. Bu inceleme, o dflşüncenin bnaldığı dönemlere, düşünce sahiplerine ve varılan sonuçlara kısa bir bakıştır. Tarihimizde Reform Çabaları & I O OT Y PADİŞAHLAR 1617 yılında 13 yaşında amcafinın yerine geçen II. Osman, Imparatorluğun sürekli gerileyişini durtfurmak çarelerini ilk arayanlardan bırıdır. 16 yaşlarına geldiği zaman, Koçı Bey'in risalesini okumaya başlar. Koçi Bey, bu ilk yazılı reform isteklerinde, durumun bir genel eleştırisını yapar. «... Reaya ata binip kılıç kuşanmaya mutad ola; lezzet dimağında cayıgır olup tekrar raiyyet men zılesıne tenezzül edemez. Fakat, bunlar asker dahi olamaz. Bılâhare güruhu eşkıyaya ilti hak ile nice fitne ve fesada bais olur... Yine evvelleri beylik ve Bey» lerbeylık ve sair manasıp, idarei memalikte kârdide ve emektar ve müstakim kımselere tevcıh olunup mukabılindto bir ak> çe ve bir habbe ruşvet ve caize alınmaz ve cürmü gilnahı zahir olmaymca bir fert azlolunmazdı.Ml) öğutleriyle sürüp giden elestirı, özeliikle Yeniçerı Ocağı üstunde duğümlenerek, «Boyle asker olmaz... Buyruktan çıkmıs, korkak, savas yılgını ve merkez soyguncusu,» gibi deyimlerle saldınldıktan sonra, «Bu askeri güç en kısa zamanda disiplin altına alınmalıdır. Duştnan karsısmda savaş kazanacağına, devlet merkezınde kazan kaldırmayı yeğlerler. Kışlalannd'a t&lim göreceklerine, esnafın malını gaspeylerler. Eğer disiplin altına alınamazlarsa, başka bir ordu kurulmalıdır» düşüncesiyle son buluyordu. Osman, söylenenlerin çoğunluğuna katılmakla birlikte, b> zukluğun gerek ordu içinde, ge rek sivil yönetimde bövlesıne büyüdüğüne inanmak ıstemiyordu. Ne var ki, Hotin Seferinde gördükleri, Koçi Bey'in, dönemine göre büyCk bir cesaret sayılacak eleştirilerine hak verdirdi Iki reformcu Patiişah glrişimteıi yüzünden kar$ı devrimcileıie çntıstı REFORMCU GİRİŞtMÎN İLK KURBAM GENÇ OSMAN OLDU. gerçekleşip, tuttu... unutulmaya yüı daırelerinden birine kafattırarak, devlit işlerine karısmasını yasakladı. Hemen ardmdan, Köse Mehmet'ı Yeniçeri Ağalığına atadığını bildirdı... Sadrazam ReCep Paşa, politik güçlerin tümunü eline geçırdikleri guvencesindeki Ocaklılar ve vezirler, bir gun içinde gerçekleşen bu değişikliklerden •şaşkına dönüp, bir delilik nöbetiyle karşılaştıkterını sandılar. Ama, hemen ardından bir oyunla saraya çağrılan Recep Paşa'nın idamı, Köse Mehmet" le elbirliği edılerek Yeniçeri Ocağı'nın tüm başlannın bir anâa çıderürnesi gelince, kımsede kıpırdayacak hal kalmadı. Ocak, tam anlamıyle ürkmüş, istenılen disiplıne girmıştı Ama, beyler ve voyvodalar, egeraenliklerini siirdurüyorlardl. îran Seferi bahane edilerek, Ânadolu'daki tüm devlet Içlnde devletler yıkıldı. Beyler, çolukları çocuklarıyle yokedildi. tran Seferi başan kazandı Yeniçerılere akıl verdiklen iddiasıyle «Ulema» asıldı, sürüldü, susturuldu. Şeyhler, tekkelerinın önünde sallandınldı BaJdat yeniden alındı .. Ve 1639 yılında IV. Murat «dü... 1632 ile 1639 arasındaki yedl yılın bilânçosu, reform düşüncesinın sahıbl Genç Osman'ın öldürülmesine katkıda bulun* dUğu iddıası ya da kuşkusuyla öldünilen elli bln kişidir .. Ve bu elll bin kişinin arasma, t * tün vasağtna uymayan tiryskilerden, bir bey ailesine mentup olmak şanssızîrğında bulunan kundalj çocuklanna kadar herkes girmiştır... Işte, Osmanlı tmparatorhigundaki ilk reform denemesinin on beş yıl içinde gerçekleşen uygulaması ve sonuçlan... (1) Koçi Bey Risalesi (2) TnSi Tarihl UNUTMAYANLAR Ama, Koçi Beyi kendisine danışman atamıs olan IV. Murat, kardeşinin başladığl lşi, bitirmek için yanıp tutuşuyordu. Yirmi yaşına girdiğl 1632 yı(ınd'a bir sabah, divan toplantısına kendinden önce gelen Anası Kösem Sultan'ı sarayın 40 Yıl Önce Cumhuriyet UGÜNKÜ gazetemizde tanınmış romancı Mahmut Yesarinin bir fıkrası yeralmaktadır. Yazar, bu konuda şdyle demektedir: «MilU, tarihl eserlere, Sbidelere, hâtıralara karşı kayıtsızlığımız hiç su gbtürmeyecek: bir hakikattir. Bu yaz, Bursaya gitzniştun. Bursamn büyuk, genış * tarihî bir mezarlığı vardı. Onu göremedim. Yerinde çocuklar fut bol oynuyorlardı. Mezarlık yıktınlmoş ve yerine stadyum yapılmış. Şimdi Bursa müzesınde bir kaç taş, birkaç kınk mezar baş lığı var o kadar. Yıkmalardan B ESKİ ESERLER MESELESİ ancak bu kadar kurtulabilmiş. gördüra. Bir heykelln kırık burHalbuki bu mezarlık Bursanın nu bir başka heykelln kınk ba tarihi idl. O tarin bugun masal cağı da yepyeni bir burun ve olmuş. Bir hayal, bir efsane ol bacakla tâmıre çalışılmış. Louvmus. Istanbulda Mimar Sina re'a müjde. tsterlerse müzenln nın Üsküdardaki Mihrimah ıma raeşhur Milo venüsünün kollan reti yıkılmış ve yine Sinanın nın bu şekilde tâmiri için heyEdirnedeki Çift kapıü hanı. Kay keli Bursaya getirsınler.. kollan seridekı Alâettin Keykubat Sa hemen' tamir edilir. n hanı da aynı âkıbete uğramış. Bursa'daki heykeller Mılo VeBundan başka bir de tahrip nüsti kadar değerli olmayabüir. kadar imarcılık gayreti var. Yi Ama bu tâmlr ışınde son derece ne Bursa müzesınde rastladı dikkatli olmak ve isabet lâzımğım tarihî heykellerin alçı ve ça dır. ÇünkU bu iş tamamıyle ihmurla tâmlr edilmis olduğunu tisas işidtr.» MALKOCOĞLU yazan veçizenrAyhan BAŞOĞLU Y ARI N: LALE DEVRİ VE EKONOMİK REFORM ÇABALARI KILIÇ DİŞİ BOND LE eVCEMft? YA OA YENİ BİR ORDU Ve öncelikle, askerî kesimin duzenlenmesi çarelerini araştırmaya başladı. Yaklnlarının önerilerine uyarak, Hacca gideceğini açıkladı. Boylelikle, yol boyunca yeni bir orö*u kuracak, Anadolu ve Mısır'dan topladığı askerleri eğitip, yetiştirerek Yeniçeri Ocağının karşısında güçlü duruma geçecektı. Osman'ın düşür.emediği, savaştan uzaklaşmış ordunun, politık oyunların içinde yer alacagıydı. Daha Osman, yeni bir ordu düşüneesini gerçeklestirmeye girişmeden, olacaklar, Ocağı ayağa kaldırmıştı. Ve 1622 yılında, Hac hazırlığına girişen Osman, başında bir tıilbent, kötü bir sütçü beygirmin sırtında Yenicami'ye getirilerek istifaya zorlandı. Bu arada eski Padişah I. Mustafa yeniden tahta çıkarılmıştı. «Halk cami penceresinden bir Sultan Osman'ı görüyor, ona biat ediyor, bir Sultan Mustafa'vı eorüp, ona yöneliyordu » (2) Sonunda bu karışıkhğın önüne geçmek için, Yedikule'de tutuklanan Osman'ı, Sadrazam Davut Paşa ve adamlan, kimi husyelerini sıkarak, kimi boynuna kement atarak boğdular Ve tam anlamıyle, egemenliği ele geçirdiler. I. Mustafa, deUydi .. II. Osman, 18 yaşında öldurülmüs . Keform düsünceleri söndürülmüştü Ama. Mustafa'nm delilîğıni önlemek ya da gizlemek olanaklan bulunmavınea, yeniden eyleme geçildi Ve henüz on vasında bulunan IV. Murat cülus ettirildi... Kösem Sultan ve Yeniçeri Ağalan, Orta ve Bölükbaşlan merkezde. tımar, iltizam sahipleriyle vovvodalar da tasrada dileJiklerini yapan vöneticiler olarak servet ve vetkilerini arttırmava başladılar. Eeemen püçler için, 1622 yılında atlatılan tehlikpden sonra, on yıllık bir olaSanüstü dönem başladı . Koçi Bey risalesinde vazılanîar. Gene Osman adıyle tarihe eecen öldürülmüs Sultanın istekleri tam tersiyle TİFFANY JONES BİZfM tKCİ'NİM^/'BUCiSRASlN SATlLI«5u IKİ UAFTA SONRA PEEŞ TOtf'UN ffA SIUDA • • GARTH