Katalog

CUMHURÎYET 23 Kasım 1973 40 Y1L ÖNCE CUMHURtYET 23.11.1934 CUMHÜRİYET EKONOMİ AN O N İ M Yenl Kurulan Sayı Ydlaı Ş İ R K E T L E RD E S E R M A Y E D U R U Mu Şirketler Eski Şirketlerde Sermaye Artınnn Toplam Sermaye İHRACAT MALLARIMIZ PAHALI lhraç mallarımızın son zamanlardakl yükselişi, Almanya'da bazı itiraz ve endişeler uyandırmıştır. Orada hakim olan bazı kanaatlere göre Türk ihracatçılan bugünkü dar durumdan faydalanarâk fiyatlan « ş m derecede yükseltmişlerdir. Türkofis Berlin Şubesi bu münasebetle gönderdiği son raporlarfnda bu iddiaları cevaplandırmış v e şu önşrrtll noktalara değinmiştir:«Son hafta içind'e en zi3'ade Arjantin ile licaret müzakerelerinin bitmiş olması, yün v e tiftik gibi mallarm piyasada bir değişiklik ieap ettirdiğl kanısını vermiştir. Bu zanna göArjantin'den de 1 yün ve emsalinin Ithaline imkâ'n buluntnası fiyatlann bir dereceye kadar düşmesinl «ağjayacaktır ama e İMİŞ ğer b u fimitler tahakkuk etse bfle bunun fiyatlar üzerind derhal bir etM yapacağı beklenemez.y Türk ihracatçılannın Alroati' larm dar durumundan faycfalanarak fiyatlara fazla zam yükledikleri iddlasına karşı da »u savunma' yapılmaktadır: Almanya ma'hsullerimiıin tek alıcısı değildir. Sonra ihtiyaçlannin büyük bir kısmını Almanya'dan tedarik eden Türkiye'nin yükşek fiyatları her halde Almanlarm bize sunctuklan fiyatlanndan daha pahalı olmasa gerektlr. Şurasını da unutma njak lâzımdır kl, Almanya menv leketimize ithalât bakımından en ziyade raüsaadte ve kolaylığa mazhar olmus bir memlekettir. B ULMACA 1 2 3 4 5 6789 ! | M I 1 2 3 Eski şirketler 1969'dan beri lıızla büyüyor Toplam Sertnoye 306.627.000 192.810.000 ' 79.829.000 182.059.000 141.260.000 398.988.000 418.072.000 551.452.000 932.077.000 885.590.000 1013.917.0Oa 869.065.000 1704.806.000 874.027.500 Sayı Yeni Şirketler 3.931.115 2.794.347 2.660.966 2384.573 2.394.237 4.374.593 3.399.528 3.856.307 5.265.580 3.053.758 4.138.436 3.879.754 4.884.830 3.884.566 Sermaye Artmmı 14.000.000 11.235.090 3.923.809 7562.500 7.441.304 7.737500 10J88J85 21.814X80 26.790.000 17.056.750 10.649.424 18.475582 78 1960 69 1961 30 1962 1963 61 59 1964 91 • 1965 123 1966 1967 143 177 1968 1969 290 1970 245 1971 224 349 1972 1973 Os. Haz.) 225 1 6 22 21 16 23 44 54 94 109 140 273 128 Ortalama Swmsy© 8.400.000 247.150.000 82.400.000 127.400.000 171.150.000 340.450.000 587.962.000 2.050.580.000 2.920.450.000 2.387.945.000 2.907.393.000 2.364.913.000 4 5 6 8 = 9 I I P • • L PU SOLDAN SAĞA: 1 Bir bankanın kendı ş,ube•ine veya başka bir bankaya,' bir kimse için açtırdığı, miktarı belli hesap. 2 Yapılan i'yüiği haket snlamında bir emir Bir nota. 3 Eserler, yapıtlar anlamında bir söz (eski dil) Bir uzuv. 4 Sınıf farkı güden toplumlarda soylular takımına vcrilen isim. 5 Bir şeyin yere bakan yanı. 6 Herhangi bir kuvvet alamnda belli bir düzlemin Jair kısmından geçtiği var sayılan kuvvet çizgileri Tersi doğudaki bir kom şu devlet 7 Su (eski d'b Ter si bir erkek ismi. 8 Caskidan kurtanp serbest bırak anlamında bir emir Vilâyet. S Bir deniz cilik terimî. TtJKARIDAN AŞAĞIYA: 1 v Bir şeyin yuzünü alevden geçirmek. 2 Para saklamaya ya rayan kutu. Kaymakamın en bü yük mülki âmir olduğu idare bölümlerimizden. 3 SüudJ Arabis tanın başkenti balkmdan olânlara verilen isim Tersi erkek ebevey nin yansı. 4 Tersi bir cisim ta rafından taşınıp iş çıkarmaya ya rıyan güç. Bayağı, sıradan anlamında bir söz. 5 Bir notar Ter Eİ mağnezyumun süngesi Tersi Çin'in en meşhur tarihi yapıtı. 6 Varlığım kaldlrma Kuzey Atlantik Pakü. 7 Ölü vücudu. 8 îrmek Türk para birimi simgesi Köpek. 9 Torpido botlardan oluşan küçük filolara verilen isim. DÜNKÜ BULMACANIN ÇÖZÜMÜ: SOLDAN SAĞA: 1 T Sanüago. 2 Armada tr. 3 La rA KrA. 4 Karma'. 5 İt Mesina. 6' nanaC Muz. 7 Gb t s Ma. 8 HaK Etan. 9 Rasputin. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1 Sallinger. 2 Ara Tabla. 3 nM As. 4 Tarama kP. 5 îdareei. 6 Aa ms Set 7 Kaim Ti. 8 piR Numan. 9 Ramazan. Türkiye'de anonim sirketlerin •ermaye durumlanyla Ugili «on istatistikler, 1969 yılmdan beri ku rulu anonim şirketlerin yeni ano nim şirketlerinden çok daha hızlı ve büyük sermayeleşme süreci îçine girdiklerini göstermektedir. îstatistiklere göre, 1969 yılında, yeni kurulan anonim şirketlerde, ortalama sermayenin 3 milyon li ra olmasına karşın, daha önceden kurulmuş anonim şirketler ortalama olarak 22 milyon liralık sermaye artınmmda bulunmuşlar dır.,1973 yılının ilk altı ayında, yerii şirketlerin 874 milyon liralık bir sermaye ortaya koymalanna karsılık eski şirketler sermayele rini 2 milyar 364 milyon lira ar yeni anonim şirketler Jjurulurken, diğer yandan da mevcut şirketler sermaye artırımı yoluyla büyümeye başlamışlardır. Türkiye'de Türkiye'de son 30 yıllık dönem mevcutların artırım yoluyla işlet de, 1962 yılına dek, sadece bir kez melerine kattıkları sermayelerin, yeni kurulan anonim ortaklıkmmevcut şirketlerde sermaye artı rımı olmuştur. 1943 yılmdan 1962 rın toplam sermayelerinden (azia olduğu ilk yıl 1963 yılı olmuştur. yılma kadar geçen dönemde tek sermaye artırımı 1959 yılında gö Plânlı dönemin ilk yılmdaki bu rülmüş ve mevcut anonim şirket durum devam etmemiştir. Daha sonraki yıllarda yeni anonim or lerden birinîn sermayesi 4 milyon TL. artırılmıştır. Bunun dışmda taklıklann ortaya koyduldarı ser 1962 yılma kadar yeni anonim şir maye, mevcutların sermaye artıketler kurulmakla birlikte, mev rımlarmdan fazla olmuştur. cut şirketler sermsye artırımı yo luna gitmemişlerdir. Mevcut şirketler Plânlı döneme •geçiş yılı» olan 1962 yılmdan itibaren, bir yandan Tekelci özellik RÖstermeyen bir ekonomi için normal olan bu tırmıalardır. Bu dunım, Türkiye'de tekelleşmenin son yıllarda çok büyük boyuüara ulaşmış oldu ğunun işareti sayılmaktadır. durum da urun sürmemiştir. 1969 yılmdan itıbaren daha önce kurulmuş olari anonim şırketlerin sermaye artırım yoluyle ortaya koydukları toplam sermaye, yeni anonim şirketlerin toplam serma yesini devamlı olarak aşmaya başlamıştır. Üstelik bu yeni dönemde, yani şirketlerin ortalama sermayesi ile. mevcut sirketlerin ortalama sermaye artınmı arasındakı fark hızla büyümüştür 1973 yılının ilk altı ayı da dahil. mevcut şirketlerin ortalama sermaye artınmının en yüksek düzeye ulaştığı yıl, 1970 yılı olmuştur. 1970 yılında. yeni anonim ortaklıklann ortalama olarak 4 milyon lirayla kurulmasma fiyatlannda da kendisini belli ettiği anlaşılmaktadır. Türkiye'deki altın fiyatlan eğrisi. Türkiye'nin politik olaylan yerine Londra pi yasasına baglı bir değişim izleAltın fiyatları miştir. Îstatistiklere bakıldığmda, 1970 1970 yılında hern coplam, hem yılının gelişmelerinden ranatsız de birim olarak bu kadar büyük sermaye artınmmda buıunulma olmayan özel kesimin 1971 yılının ilk gelişmelerinden bir ölçüsı, Türkiye ekonomısinın ulaşmış de «tedirginlik» duydugu anlaşüolduğu düzey bakımmdan yeni toplam bilgüer getirmekıedir. 1970 yılı. maktadır. 1972 yılının sermaye artırımı. çok önemli olözel kesimi rahatsız ettiği ileri masa da, gerek 1970 ve gereks» sürülen her türlü «eylem» bakı1972 yılının toplam s°rmaye armından hızlı bir vıl olmuştur. tırımından düşük ounuştur. FaBuna rağmen, özel Kesimin bükat bu tedirginlik fazla sürmetün bu «eylemlerden» rahatsız ol miş. 1972 ve 1973 yılında mevcut madan. emniyet içinde büyümeanonim ortaklıklar hızlı büyüme ye devam ettiği görülmektedir. süreçlerini de^'am ettirmişlerdir. Aynı eğüimin Türkiye'deki altın karsılık, mevcut şirketler lama olarak 27 milyon liraya va kın sermaye artınmmda bulunmuşlardır. RADYO • • rSTANBUL 05 55 AÇIIIŞ ve program 19.00 Haberler 06.00 Haberler 19^0 Dinl Sohbet 0605 Kur'anı Kerim açıklaması 19.40 Kfeylerle saz eserîerl' İ özel kesimin, yabancı mall mertçe verdigi, g,Jffif ve yorumu 19.55 •Radyo Tiyatrosu 06.30 Günaydm 20.55 Bir Varmış Bir Yokmuş ' kaynaJüarla doğrudan, doğruy» döviz transferi gıbı kolaylıkları , ilışki .kurarak elde ettiğı dış yarli çzel. firmaisua da «QHH& 07.00 Köye haberler 21.00 Haberler kredîlerde çok büyUk art^lat olmuştur. Böylece Hazine, ya07.05 Türkülergeçldl 21.15 Deyişler ve Ezgiler olmu?tur. 1971 yılında 46 mil bancı sermsyeden başka bir 07.30 Haberler 21.40 Solistler Geçıdi yon lira çevresinde olan özel de özel lirmalann dış borçlan 07.40 Günün programlan 22.45 Haberler kesimin doğrudan dış borçlan için kefil olma ve transfer ga23.00 Besteciler • Besteler * 08.00 Çevremizde bugün ' ması, 1973 yılının ilk altı ayının rantisi verme gibi yükümlülUk 08.10 ÜnlU yorumculardan öykülerl eonunda 900 milyon lirayı aşlerle karşı karşıya gelmiştir. 08.30 Beraber şarkılar 23.45 Haflt Batı Müziği mıştır. Demirel Hükümetinin Özel kesimin dış borç ılişkilerı09.00 Barok müzik 24.00 Gece İçin müzik 1970 yıhnda Yabancı Sermayeyi ni düzenleyen 1567 sayıh yasa09.15 Hayatın içinden 00.55 Haberler Teşvik, Kanunu kapsamına s o ya ek 17 sayılı kararda bu im09.30 Sami Göğüş'ten şarkılar 01,00 Program v e kapanış. karalc Hazıne kefaletine bağla kânlar mevcut değildir. 09.45 Sabah türküleri âığı bu tür borçlanmalar, daha ITÜ RADYOSU Teşvik kanunu sonra kontrol altına alınmak 10.00 Haberler Frekans Modülasyonlu AP'nın son hükümeti, bu yeistenmişse de artmaya devam 10.05 Arkası yann Kanal 42; »9.5 Mhz, nilikle yetînmemış, bu konuetmiştir. 10.40 Okul radyosu 20.00 Açılış da karar verme yetkisini Dev11.40 Beraber ve eolö şarkılar 20.01 Klavsen için müıik.. Syl17 sayılı karar let Planlama Teşkılâtina bırak12.00 Haberler via Marlowe (KİEtvsen,). Türkiye özel kesiminin doğ mıştır. Yabancı Sermayeyi Teş12.10 Ayla Büyükataman'daa 20.28 PONCHIELLI: kLa G[ovık Kanununa göre her türrudan doğruya dış borçlanma ?arkılar conda» dan Saatlerin Dan yapaötlme olanaklan uzun süre lü karar verme yetkisi Bakan12.25 Melodiler sı... Herbert von Karajan 1567 sayılı TUrk Parasım Ko lar Kuruluna ait bulunmakta12.40 Türküler ve oyun havalan yö. Philharmonia Ork. ruma Kanununa dayanılarak çı dır. Birınci Erim Hükümeti za 13.00 Haberler 10.37 CHARPANTIER: Medea manında, bu yasa dişı durum kanlan 17 sayılı karara göre ol 14.00 Süheylâ Kutbay'daa . Danslan..., Jean Pierre muştur. Yalnız bu kararname tespit edilerek 9.10.1971 tarih şarkılar •• Dautel yö. VersaiUes Oda nin, bir yandan Hazine keta ve 7/3264 sayılı kararname ile 14.15 Pehmi Ege Orkestrası Ork. (Ste) leti yermemesi, diğer yandan karar verme yetkisi DPT'dan a14.30 Nida Tilîekçi'den türküler 20.53 ENESCO: • Romen Rap Türkiye'nin döviz imkânlarmın lınarak Bakanlar Kurulunda top 14.45 B. Sıtkı Sezgln'den sodisi, No. 2, Re Majör... Binırlılıfı nedenleriyle. özel ke l<ınmıştır. Bakanlar Kurulu, bu (arkılar Wladimlr Golşchamnn yö. simin dış istikrazı uzunca süre kaynagı sınırlı tutmuş ve do15.00 Haberler Vitfana Halk Operası .Orlt. düşük bir dilzeyde kalmıştır. layısiyla 1971 yılındaki özel ke15.05 Baglarnalarla oyun havalan (Ste.) ' '. AP'nin iktid&ra gelmesiyle can sim dış istikrazı 46 milyon çev 15.30 Bitm ve Melodi 21.50 BRAHMS: 'Keman Kon lanan ve eurodollar piyasası resinde kaimıştır. 15.45 M. Yıldınm'dan »arlnlar çertosu, Re majör, Op. nın olusmasınrian güç alan bu Son söz Bakanlar Kurulunda 16.30 Şarkılar T7... David Oistrakh (Keka\xak, 1970 devalüasyonundan oîmakla birlikte hazırlık incele16.45 Neclp Dlvltçl Orkestrası mani ve Otto Kienıperer Önceki yılda birdenbire 363 mil melerinin Ticaret Bakanlıgınca 17.00 Haberler yö. Fransır Milü Radyo yon liraya çıkmıştır. yapıldığı bu tür borçlanmalar 17.05 OUnden GUnt Ork. (Ste.) Talu'nun Ticaret Bakanlığı za Devalüasyon 17.20 Kl^'Tilar FaSİl 22.45 Kapanıj.' manında hızla artmıştir. 1972 Ağustos 1970 devalüasyonuyla yılında, önceki yıla göre 10 mis birlikte AP iktidanmn çıkarmış line yaktn bir artış göstererek Olduğu '7/1121 sayılı karar ile, 426 milyon liraya çıkmıştır. özel kesimin dış istikrazlan t>eZiya Müezzinoğlunun Maliye mökrat Parti zamanında biiyük gürültülerle yasalaşan 6224 sa Bakanlığı samanmda, öîel keyılı Yabancı Sermayeyi T e ş v ü simin dıs istikrazının Maliye Ba Kanununun kapsamına alınmış kanliğınm kontroluna verilmesi tın Bu iş îçin söz konusu ya için iki bakanlık arasında uzun sanın 10'uncu maddesi da bir mücadele olmuştur. Maliye uygulamaya yanak yapılmıştır. 6224 sayılı Bakanlığı, mevcut iki bakımdan karşı çıkmıştır. yasanm 10'uncı. maddesi 9u hükümleri getirmektedir: «Yer Bunlardan biri, Türkiye'de fiyat li sermaye ve teşebbüslere tanı lann hızla arttığı bir sırada bu nan bütün haklar, muafiyetler tür borçlanmalann enllasyonist ve kolaylıklardan, aynı sahalar baskıyı artincı b i r etkiye sahip da çalışan yabancı sermaye ve olmasıdır. Diğeri ise, bu yolla bütünüteşebbüsler de aynı şartlar da bazı özel yatırımların hilinde istlfade ederler.» Daya nün dış borçlanma ile finanse yaratılmasınak yapılan maddede Yabancı edilme imkânının Sermayeyi Teş\'ik Kanunundan dır. Bu ikinci itiraz şöyle bir yerli firmaların yararlanmasını mekanizmaya dayanmaktadır: 20 icap ettiren bir anlam çıkma milyon liralık bir yatınm yapa makla birlikte Demirel'in hu cak olan bir ö?el firma, bir yakuk damşmanları, bu maddenin bancı kredi kuruluşuyla anlaşgetirdiği «hükmün mefhumu maktadır. Yabancı kuruluş, yer ' muh?lifinden» hareket ederek li firmaya, anlaşılan faizle, 20 6224 sayılı yasanm kapsamına milyon liralık kredi vermeye ra kollu özel kesimi de sokmuşlardır. n olmaktadır. Yerli firma, Tür Yerli sermayenin ayrıcalıkların kiye'de kamu kuruluşlarına yap hesap aynı yatırıdan yabancı sermaye yararlandı tığı başvurmada mm 50 milyon liraya çıkacağını, makineleri • ğına göre, bunun tersinin de geçerli olması kabul edilmiştir. bunun 20 milyon lirasının dıtlk bakışta adil gibi görünen ^ardan temin edileceğini bilböyle zorlama bir yorumun ge dirmektedir. Gerçekten de 20 tirilmesinin nedeni, 6224 sayllı milyonluk bir borçlanma ile, yasanın yabancı sermayeye c ö öngördüğü yatınmm bütününü • yapmıs olmaktadır. Özel kesimin dış borçlanmalarında büyük artıslar oldu YORUM Dağılmış sermaye Günün konusu, hırçmlık. Temel endişe, sermayenin hırçınlaşıp hırçınlaşmayacağı. Bunu bir güç sorunu olarak ele almak gerek. Türkiye'nin sermayesi, siyasal sonuçlar elde edebilmek için ekonomik hırçınlıklar yapabilecek güçte mi? Cevap: Hayır. Nedenleri, sırasıyla ve kısaca, şöyle. Bir kez, Türkiye'deki büjük Czel sermaye önemli bir ölçüde krediye dayanıyor. Yerli ve yabancı bankacıların hazırladıkları «Banka Kredi Sisteminin Yeniden Düzenlenmesijı çalışmalanmn bulguları ortada. Türkiyedeki özel sermaye, Batı Alman ve Amerikan benzerlerinden çok daha fazla kredi kullamyor. DüşUk kapasite ile çalışma, bilinçli stoklar bunun nederiîeri arastnda. Bu kadar çok fazla krediye dayanan özçl firnıalap U?un süre üretimi durduramaz. ttîncısi, TürMye'aij'kİ^etmek İçin üretim gerekli. Tabii her ülkede bu böyle. Ama Türkiye'nin durumu biraz farklı. Üretim yapan, üretimini ihraç eden. yüz kuruçluk ihracata karsılık otuz kuruşa kadar çıkan vergi iadesi alıyor. Vergi iadesi vazgeçilecek bir olanak değil. Vaz geçmemek için ise üretimi durdurmamak gerekli. Üretimi durdurmamak için ise, yatınm yapmah. Her yerde böyle ama Türkiye'nin yine farklılıgı var. Ortalama olarak her yüz kuruşluk yatırırada, yatırım indirimi, gümrük bagışıkiıgı, taksitlemc gibi. otuz dört kuruşa varan bir olanaktan yararlanma s ö ı konusu. Yüz kuruşluk öze'. y3tırımın otuzdört kuruşunun gerçek veya potansiyel vergiyi alnıama yoluyle kamuca sağlandığını düşünmek nıümkün. Bundan yararlanmak için yatınm zorunlu. Yatınmınçeşidi.planla ' da belirtilmesine ıağmen, pek önemli değu. Dördüncüsü, Özel sermayeyi, yönetecek bir kişinin çıkmaması ve bazı konularda kendi anlaşamamaları: Ege'nin ayrı bir havası, Çukurova'nın başka bir özlemi var. Üstelik, sermayenin siyasal bakımdan en etkin olduğu son iki buçuk yıl içinde bazı anlaşmalar da bozuldu. Tekstilcüikte ÜnlU holdingler, metalciliğe el atar oldu. Çukurova, «büyük» Istanbul bölgesine doğm yatınm seferine çıktı. Istanbııî da Çukurova"ya lnere» kar?ınk verdi. Çukurova sermayesine, Çukurova dar gelmeye başladı. Japon sermayesine, Japonya'nın dar gelmssi gibi. Japonya. Batıya; Çukurova Kuzeye. Bir yerde birlesmek durumundalar. İlk işbirliği anlaşmaları yapılmak üzere. Sürtüşmeleri örneklemede yarar olabillr. Yalnu: örneklere, olduklanndan daha büyük bir anlam vermemek şartıyle. 12 Mart'ın indirdiği hükümetin Maliye Bakanı Mesut Erez. Kurduğu ilk hükümetin Maliye BakRni ise Sait Naci Ergin. Erez, bakan oluncaya dek Akbank Grnbu ile danışmanhk ilişkisinde. Ergin. bakan oluncaya dek Yapı Kredi'nin yönetim kurulu üyesi. 12 Mart'ır. düşürdüğü sanayi bakanı. Çukurova Milletvekili Selahattin Kılıç. Getirdiği ise eski plancı Çilingiroğlu. Şimdilik, Çilüıgıroğlu'nur bağımsız olduğunu söylemek mümkün. Belki bu yüzden ll'lerın en tereddütlü bakanı oldu. Bakanlığı boyunca 11* İerle birlikte yaptıgı tek hareketı istifasıydı. Bunun dışında her konuda ayrı dü=tü. Yerine yine Erez geldi. Demirel kabinesinden Erim kabinesine girebilen kimse. Yalmz seMrın hakkmı sezara vermeli. Erez'in bakanlığı sırasında ilişkili olduğu grubun lehine bir eylemi duyulmadı. Duyulan lar, p<jliüretan. izocer ı konularında, Ortakpazar'dan taviz sağlanması sorununda riiretmiş olduğu. Şimdiük bu diretmelerin, Istanbul'un başını ağnttığını söylemek yeter. İsteyen, bunlarla Erez'in milletvekili olamayışı arasında bağ kurabilir. Erez gitti. Bayar geldi. Bayar, büyük Istanbul sanayi bölgesinin bir parçası olan Sakarya'dan milletvekili. Baysr gidince kim gelecek? MSP'li bir kcaüsyonda, sanayi bakanlıgına MSP'nin istekli olduğu biliniyor. MSP, lAoadolu» sermasesinden yana olmakla Un yapmış. Yalnız. yine bilinen MSP'nin müstakbel sanayi bakanının adı. TPAO e:ki gsnel müdürü Korkut Özal'ın MSP içinde, bu koltuğun rakipsiz adayı olduğu bildiriliyor. özal, milletvekili olmadan önce Istanbul'daki TUrkiye'nm en büyük Işadamlarını biraraya getiren işadamlan ve saaayiciler derneğmin yüksek maaşlı bir yöneticisiydi. «Müslümar. kardeşler» ile büyük sermayenin bir kesimi arasmdaki ilişki komısundd. şimdilik bu kadan yeterli. Sermayenin dağınıklığı ve gücü uzun bir ekonomik hırçınlığı olanaksız kılıyor. Peki, başka tür hırçınlıklar? örneğin işçl sendikalarmın ileri sürülmesi? Burada da cevap için aynntıya inmek gerekli. DİSK'in ne tabanı ne de tavanı böyle bir denemeye yatkın. En güç koşullar altında bile üyelerinin ekonomik haklarını sa\oınmuş, üstelik çekici siyasal tuzaklardan uzak durabilmiş bir örgüt. Türkiş'e gelince. Taban ve tavan birbirinden ayn. Tabanımn, temel âe. DİSK'in tabanından çok farklı olduğunu düşünmek için bir neden yok. Ta\anda ise Genel Başkan, çoktan çıkmış bir yasa için genel grev önerisini ileri sürdü. Genel Sekreter ise. 10 Kasım'da «Sağ» koalisyon düşüncesine karşı çıktı. AP'yi ayırıp, DP'yi hedef alarak. Bir de en sert eleştirilerini MSP'ye, MSP'nin koalisyoria girnıe olaşılığına yöneltti. Böylece, Genel Sekretere göre, koalisyona girebilecek iki parti kaldı: CHP ve APGeriye siyasal hırçınlık kalıyor. Seçimden beri, her türlüsü denendi. Neden mi? Sadece bir CHPAP koalisyonunun koştülannı hazırlamak için. Böylece bir taşla iki kuş vurmamn hesabı yapılıyor. Kuşun biri, AP'li blr hUkümetle eski düzenin devam et tirilmesi. Diğeri ise CHP'ntn blttrilmesi. CHP"nin gelecek seçimlerdeki iktidar şansını ortadan kaldırmak için bulunacak en geçerli formül, Halk Partisi'ni AP ile hükümete kosmak. Bu zorlamalar karşısında, CHP'ye açık olan almaşıklar neler? Birincisi. muhalefette kalmak. CHFnin en çok kazançlı. rejimin en çok kayıplı çıkaeağı yol, bu. tkincisi, MSP'nin Milletvekillerinin yansına güvenebileceği hesabıyle, bir koalisyon oluş turmak CHP. MSP ve de rejim için en kazançlı yol. Üçüncüsü, azınlık hükümeti. Bu denemeden ne CHP, ne de reijmbirşey kaybeder. Dördüncüsü ise CHPAP koalisyonu. Bundan kaybedecek olan CHP. Ama kazanacak olan da rejim değil. Rejimln bir kaç yıl sürecek kadar uzun bir dönemdek) kazancı, demokrattk bir partınin güçlU ve umut tanklığı yaratmayan varlığıyle mümkün. CHPAP koallsyonuyle bunu sağlamak çok, ama çok zor. Büyük şirketler banka mevduatına katkıda bulunmuyor Banka kredilerinden en çok yararlanan büyük şirketler, bu kredilerin ortaya çıkmasma yol *ç4n, banka mevduatiarına katkıda bulunmamaktadlr. Banka mevduatlarının çok büyük bir bölümü küçük ve orta tasarruf sahipleri tarafından sağlanmaktadır. Bankalar Birliğinin yıllık yayınlannda, Türkiye'deki mevduatların gelir gruplanna göre bölümleri verilmektedir. Ban kalar Birliğınin son yayınındaki 1972 yılına ait tasarruf mevduatınm gelir grupları arasındaki dökümü tabloda görülmek tedir. 1972 yılındaki 42 milyar liraya ulaşan tasarruf mevduatınm ancak altıda biri 100.000 ve daha yukan mevduat grubuna ait bulunmaktadır. Bu gru bun tamamının, büyük şirket lerce sağlanan mevduatlar olduğu kabul edilse bile, büyük şirketlerin banka sistemine kat kılan, banka sisteminden edindîkleri kredi yoluyla yararlann çok altında kalmaktadır. Hayri R. Sevimay'ın «Bankalar Sistemi ve Kredi Oü/enının Eleştirisi» aflil çalışması, bu tür yayınların basmda gelmektedir. Banka müfettişi '" Hayri Ruhi Sevimay, Söz konusu çahsmasmda, en büyük tasarruf mevduat grubu olan 100.000 lira v e daha yukarısı mevduat iahiplertnin kökenini araştırmakta v e bulgulannı şöyle özetlemektedir: • 11 yıldan beri incelediğiraiz hesap kartlarından v e cüzdanlarından biliyoruı ki, büyük tasarruf hesaplannın yüzde 80' den fazlası büyük gelir sahlbi işadamlanna ait değildir. Büyük gelir sağlayan işadamları bankalara para yatıran kimseler değil, bankalardan kredi alan kimselerdir.» Tasarruf sahipleri Rahat, sağlatn, cereyansız çalısan, gerçek garantili FACIT Banka ınüfettlsi Sevimay, büyük tasarruflann, büyük lşadamlarındar» gelmediğini tespit ettikten sonra, bunlann kimler tarafından sağlandığını araştırmaktadır. Bu konuda bulgula* Borçlanma rının özetl İse, kendi ifadesiyle, »öyledir: Türkiye'dekı, şirket uygulama l a n ve mevduat ve krediye tat «Türkiye"nln buyük, küçuk bik edilen faiz oranları, büyük ve orta çapta 150 kadar 11 v e şirketlerin banka mevduatına ilçesinde tasarruf hesabı incekatkılarımn bundan çok daha lemiş bulunuyorum. Vardığım düşük olmasını gerektirmeksonuç: Büyük tasarruf hesaptedir. Bankaların, mevduata uy lannın işçl ve personel sendikaguladıkları faiz oranının yüzde larına, yardımlasma v e emekll 9 çevresinde kalmasına karsısandıklanna, biriktirme birliklık, büyük şirketler tahvil yolerine, resml daireler kefalet luyla borçlandıklarında yüzde sandıklanna, Ticaret v e Sanayi 15 oranına kadar çıkan faiz öOöTalanna, Türk Hava Kurumu' demektedir. Yüzde 15 oranında na ve şubelenne, Çocuk Esirgebir faizle borçlanan herhangi me Kurumu'na v e «ubelerine, bir büyük şirketin, bu yolla e l de ettiği imkânlan en çok yüz yabancı devletlerin elçilik v e konsolosluklarına, Yüksek ö g de 9 faiz karşüığında mevcut renim Kredi ve Yurtlar Müdürbankalara yatırmalarınl beklelüğü'ne, bir kısım slyast partimeye imkân yoktur. lere, kamu yararına kurulmuş Bu imkânsızlık, banka sisteblr kısım derneklere, serbest mini yakından inceleyen araştırmacıların bulgularıyla da doğ meslek sahiplerine ve bu »rada paralannm geliri ile geçinen rulanmaktadır. Banka sistemini bazı kişilere ait oldugunu göryakindan izleyen araştırmaların düm. Tecrübelerim bana buyük azhğı bir gerçek olmakla birtasarruf hesaplannın yüzde 80* likte, konuya açıklık getiren bazı yaymlar da mevcuttur. E s den fazlasımn laydığım kurum, kişehir Sanayi Odası yayınlan ve kişilere ait olduğunu göster» arasmda çıkan banka müfettişi mlştir.» 1972 YILINDA TASARRUF MEVDUATININ DAĞILIMI (1000 TL) Mevduat Grnplan 0 1001 l.OOO 5.000 Vâdesi2 ... Vâdeli Toplam Vâdesiz ... Vâdeli . . . Toplam ... Vâdesiz ... Vâdeli Toplam ... Vâdesiz ... Vâden Toplam ... Vâdesiz ... Vâdeli Toplam ... Vâdesiz ... Vâdeli Toplam ... Vâdesiz ... Vâdeli Toplam Toplam Mevduat 2.281565 265.955 2.547.520 4.624.188 2.317.870 6.942.058 3.525.857 2.932.619 6.458.476 5.279.525 3.748.126 9.027.651 5.504 951 4.383.162 fl.898.113 3,ra2.VÖ8 3.506 754 V.229S52 24 938 ««4 17.1S4 *fiS 42 103.370 ' TEKNOSANAS • Karaköy. Voyvoda Cad. 52 Utanbul Tel.491766 Moran: 2533) 9681 TIYATRO ABDURRAHMAN PALAY Ozel sektörün doğrudan do|TUT» yararlandı^ı dıs kredüer (1009 TL.) Yıllar Dıs kredl 1966 41.201 19.044 1967 . 175.263 1968 . 363513 1969 „ 259.137 1970 . 46.445 1971 . 425J91 1972 . 1973 (Haziran sonu) 912.180 CENDERE komedi 5 bölüm 22kasımdaıı itıbaren kadıkövrte tel 371O82 Ajans 70: 6739660 Piyasa çevrelerinin yadirgamadıklan bu mekanizmaya dayandınlan itiraz ancak 1973 yılı basmda meyvesini vermiştir. 3.1.1973 tarih ve 7/5399 sayılı ka rarla inceleme yetkisi Maliye Bakanlıgına aktanlmiş ve aynca özel kesimin nakdi kredileri 6224 sayılı yasanm kapsamınĞ.I çıkarılmıştır. Diş aynî kredilere Hazine kefaleti verilmesi yasaklanmıştır. Maliye Bakanlığı, ayrıca bu imkânın sadece «hızla kurulması öngörülen sanayi birimleri» i l e smırlı tutula .(Arkası 7. Sayfada) Hazine kefaleti 5001 10.000 10001 25.000 25001 100.000 100.001 ve yukarısı Bütün mevduat