Katalog

CUMHURÎYET 22 Ocak 1973 ELgfTTE FAYPABı, S i * HEM FtTTAH Bf V O6UJM, ONUj>A PıYfc^lN SOfttJNA / MfFFS ALMAOAH fASIL, ONıKİ , îıÂviTEia IOJKLA , I , İIÂMFTÎN FflTBul, İLÂVETiU CAZgM^ İUvlETEM KAHTO VEPF ÎIÂVEJEM CİHWU AttLE FT Bt AÂİ?,'.' ÖÜflt Ö&M ÇeicuK SIS IÇINDE BEHZAT AY'IN ROMANI11 «Teyzedğim blz) dlnlemezler kl.» dedl gülümsiyerek. «Pelki tinlerler oğul.» «Dinlemezler. Aslında bunlarm da ellerinde bir şey yok. Bak, görevll bunu anlatıyordu bıze. Ya teyzecigim!» Yaşlı kadın biraz daha yaklasarak: «Seçumdan önce yıkturmayacağus diye sö»vermişti hökümat partisi.» «Sözverir teyzecigim, çünkü «andıktan çıkacaklar.» «O da ne temek?» Görevli gülümsedl. Besim'le Sevll, UerdeM bakkala doğru yürüdüler. Dükkan sahibl Tekel'e gitmiştl. Dükkftnda karısı vardı. Besimie Sevll, peynir ve ekmek alıp, okula doğru yttrüdüler. Besim: «Görüyorsun ya arkadaşım,» dedl. «Gecekondu yaşantısının çetlnliğini... Köylerden akın edıyorlar, ama rahata da ermlyorlar. Her gün Istanbul. Ankara, Izmir. Adana glbi kentlerin varoşlan kalabaUklaşmakta. Ve kalabalık gittikçe de artacak. Köylerden topraksızlık, işsizlık nedeniyle gehyorlar. Buralarda ış bulanlar çalışıyorlar; bulamıyanlar, çoluk çocuğunu bırakıp, Almanya, Avusturya, Belçlka, Hollanda gibi ülkelere lşçl olarak gldiyorlar. Viyana kapılannda at oynatanlann torunlan bugün oralarda çöpçülük yapıyorlar. Daha da nlce nlce çöpçü adaylan yar. Iş ve lşçl Bulma Kurumlannın kapılannda kuyruktalar. Glderek işçl de almayaeak o Ulkeler belld.» «Sonu ne olacak?» «Sonu mu?» «Evet.» «Kentlerin varoşlanndaH bu yığınlar, kentsoylulan yutacak. Asluıdja. bi gelişjjndir bu.»' «Veya dönUsllmdür.» «Gellşim reya öönüşüm, ayni şey.» « . «Benim öğrencilenn doğum yerlerine baktım da, herblrisl Ulkemizln başka başka kentlerinden, o kentlerin de köylerinden gelmlşler.» «OkuldaM bütün öğrenciler böyle.» îvedl yürümeye başladılar.Okula gelmişlerdl. Beslm: «Yoruldun mu?» dlye sordu. «Torulmadım.» «Saglamsın desene.» «Okulda koşucuydum arkadaşım.» «Hızh mı koşardın?» «Birinci gelmişUm Ud k e u «Demeee!» «Ne sandındı?» öğretmenler odasına glrdller. Öğretmenlerden biri: «Gezginler neredeydlniz?ı dedl. Başka biri: «Bizden kaçıp ne yedisls?» dedl. Besim: «Blr şey yemedik daha, yenl yiyeceğiz,» dlyerek, getırdikleri peynir ekmejı raasaya koydu. Ders zilinin çaimasına on daklka kalmıştı. Ayakta yemeye başladılar getirdiltlerini. Besim, hera yiyor, hem de blr yandan gecekondulardaki olayı anlatıyordu. öğretmenler, bu ve buna benzer olaylar konusundaki düşüncelerınl, görü?lerinl söyledlkten sonra, gecekondu sorunu üzertnde konuşmaya baslamışlardı, ders zili çaldı. Nöbetçi öğretmen, ellnde cetvel: «Çanlar bizlm lçln çalıyor arkada?lar!» diyerek, yan şaka. yan ciddi masaya vuruyordu cetveli. An kovanlan gibl uğuldayan dersanelerine doğru yürüdü öğretmenler.» V öğrencilere karma aşı yapıldığı içln, Cuma günü öfleye yakm okul Util edilmiştl. Cumartesl, Pazar derken Uç giine yalon blr ara vardı. Besim, evine çekildl... Üç yıldan berl yaımayı tasarladığı, hatta otuz tayfa kadar yazıp, lkind sürgünlüğündeki güdl sırasında yitirdlğl romanın başlangıcmı ve devammı yazmaya bir ört İ3aşîayamryof(Hı. VuA' soluklıl » çW»yı. alatnıyordn. BVteüri «tar?, yann o'lf derken zaman hızla geçip gidiyordu. Cuma gtlnü akşama değin kitaplanmn ara«nda kaldı ama, İH küçük OyMJden başka bir şey okuyamadı. Akşam yemeğinden sonra derjri koleksiyonlannı kanştırtb, derçüerdekl kendl yazılanna göz gezdirdi. Neden sonra yorulup yattı. (Devamı var) Baku . Batum demiryoluna paralel bir metro çapında bir akar yakıt borusu da ddşenmişti. Hazer denızi sıfır rak> mındaydı. Bu boru 400500 rakunına kadar çıkan araziden geçerek Batum'a kadar geliyordu. üfak basınç makineleriyle Baku'nun petrolU bu borudan Karadeniz'e akıtüıyordu. Türk ordusu Kafkaslara yürüyünce bu ordunun her çeşıt ihtiyacı Batuma gelen vapurlarla karşılanmış ve gene Türkıye'nın petrol ihtiyacı da Baku'dan Batum'a ve Batumdan vapurlarla memlekete yollanmaya başlanmıştı. En son aldığınuz emirde Baku'nun 10.12.1918 günü tahllye edileceği ve 11.12.198 gtinü sabah saat 10'da denizden gelecek olan General Tohmson birliklennin Baku'yu ışgai edeceklen yazıüydı. Bu eaatte Tlirk; ordusuna mensup kımse «ehırde kalmıyacaktı. Eğer kabrsa harb esirı sayüacaktı. Son Tıirk birliğinden sonra Ordu Karargâhı yola çıkacak en sonra da geceyansından sonra saat 3'te benim trenim Baku'dan çıkacak ve şehrin 8 kilometre Kuzeyinde, Kuzey Kafkas Güney Kafkas hatlarının birlestigi noktaya gidecekti. Herşeyi yaptık. Ordu Kumandanmın trenı de hareket edince kendimi mutsuzluğa büsbütün kaptırdım. Tarıhin yUrüyüşü durmuş, Turan emeUeri gömülmüştü. Yeis ve »sUrapla kendimi attıgım ıstasyon kumandanlığı odasında oturduğum yerde uyuya kalmışım. Yüzbaşı SelâhattirTin Romanı Turan emelleri gömülmüştü Ordu Kumandanının treni de hafeket edince kendimi mutsuzluğa büsbütün kaptırdım. Tarihin yürüyüşü durmuştu. müs, Gürcistan'da çok yükselmişti. Soz gelişı Baku'da bir lira eden benzın tenekesi, Tifliste kırk liraya çıkmıstı. Arkadaslar diyorlardı kı: Ahıstafa lstasyonunda Gürcistana gitmek uzere yığılı akaryakıt vagonlan vardır. Tiflıse giden askerî trenlere bu vagonlardan blrer adet takacak ve Tıflıs'te takarak kazançlan taksim edeceklerdir. O tarihte yirmi iki yaşında bulunan Enver diyorduki: Ben Amerıkan Kolejinin son sıntfındayken askere almdım. Ve cepheye sevkolundum. Askerdeyken babam Öldü. Bır annem ve benden küçük bır kız kardeşim var. Şımdi memleketın ne olacağı belli değil. Ben nasıl ış bulacagım? Bu da meçhul. Param yok. Eğer ellmize geçen bu ftrsattan yararlanmama imkân verırseniz, hem bır aıleyi kurtanrsanız, hem de ben bu parayla yanm kalan tahsilimi ikmal eder ve yıllardan beri sefil olan bir aileyı kurtanTeğmen Fehml de: Ben de yaralıyım. Orduda kalacagımı sanmıyorum. Bursaya babamın yanma glderek hayatımı kazanacagım. Bana da lutfederseniz, bir subayın sttrunüp sefıl olmasına imkân bırakmamış olursunus. Paşanın MUlhakı ve okulda benim Fransızca VB matematık hocam olan YUzbaşı Mustala Remzı geldl. O da bir vagon kendısı ve iki vagon Abdülkerun Faşa namına ıstedi. Ona da verdim. Azerbaycan'dan ayrilmadan önce subaylara erzak dağıttüar. Bız CelâHe birlikte bu erzakl sattırdık. Bana 950 lira bir para getirdller. Ve Azerbaycan'da bulunduğum üç ay içinde dört yüz lıra maaş aldım. Derleyen : İllıan SELÇUK Çarbjc yönetimi altında rütbe, maaş, ve refaha sahlp olmuslardı. Onlar bıze düşman gözüyle bakıyorlar ve bır an önce , Azerbaycan'dan defolup gitmemızt ıstıyorlardı. Biz çekümeye başlayınca bunlar canlanmışlardı. Biz.Aze'rbaycandan aynlmaya başlayınca Azerbajcan ordusu kumandanlığı eski Rus ordusu generallerlnden ve Azer baycanlı bir Tİlrk olan Mil». mandorol'a, Genelkurmay Baskanlığı da Habıp Selımol adında bir kurmay albaya verilroiştı. Ben Gence'deyken blr gece bır subay geldi ve Mlhmandorof'un yaıin Baku'ya gideceğlnı bir lokomotlf istediğinl söyledı. Vagon var mı? dlye sordam. Ozel vagonu var dedıler. Bunun üzerine ben de emlr verdim. PEK AZI VAGONLAR Ben bu teklilleri kabul ettim. O gece Batuma gidecek bir askeri trene iki benzin vagonu taktılar ve ertesi gece geldiler. İki vagondan kazandıklan 12 bin küsur lirayı Uçe taksim etmemizi rica ettiler. Kabul etmedim. O zaman kafamda su fikir yabyordu: Ben bir gerekle bazı arkadaşlarıma yardım edebilirim, ama ellmdeki yetklyl kendl hesabıma kullanırsam yolsuzluk olur. Bu olayın üstünden bir gün geçmişti ki o tarihte Gürcü HUkümeti nezdinde siyasl ve as^•e^ murahhas olan Ab'*Ulkerim ÜZÜNTÜ Görümü açtığım zaman istasyonun zıfiri karanlık olduğunu gördüm. IBenım tremm de gıtmiştl. Biraz sonra eün doğacak ben ya Ingilızl«re esır olacak, vejıaErnıeniler elınde parçalanacaktım. Üzüntüden boğuluyordum. Istasyon Mudürüne yaptıfım şıddetlı baskıyla bir lokomotifi yola çıkardım ve kendı trenımın durduğu istasyona vardım. Artık bundan sonrası hummalı bır çalişma dönemiydi. Turkıye'ye aıt her malzemeya mütareke şartlan gereğmce galipler el koymuşlardı. Güney Kafkasyayı Batum'dan ve Baku'dan gelen Ingiliz birlıkleri ışgal ediyordu. Batum dan çıkan lar Tiflıs'e varmışlar Gürcistanı işgal etmışlerdi. Bakudan gelenler bızi adım adım takip edıyorlardı. Bırdenbire değışen durum yüzunden Baku Batum hattı üzerınde Türk devletıne aıt elbıse, cephane, silâh ve petrol vagonlan vardı. Merkezi Erzurum'a çekılmia bulunan 9uncu Ordu Kumandanı Yakup Şevki Paşa, devleta au bu malzemenin memlekete nakledilmesi için her Türkün elmden gelem yapmasını emrediyordu. İstanbul'un ıtılâf devletlerince i^al edüdıği, Enver, Talât ve Cemal Paşalann Istanbul'dan kaçtığı ve bütün Anadoluda bır hercümerç başladığı yolunda her gün acı haberler alıyorduk. nm. Azerbaycan'da Gence ve Baku illerinde beş milyon nüfus vardı. Bu nüfusun 4,5 milyonu Türk j»e yanm milyonu Rus ve Ermeniydi. Ruslar ve Ermeniler Türk Ordusunun ^zerbaypana jelerek orada bir devlet kurmasını istemiyorlardu Ama orada bulunduğum kısa sUrede anladm M 4,5 milyon TUrk'ten pek azi bizi istlvordu. Bunlar miill duygulan. uyanmış çevrelerdi. Üst yanı bizimle Rus yönetimi arasında bir ayınm yapmıyorlar, hatta Ruslan daha kuvvetll, zengin ve medeni tanıdıklan için, bu büyük efendileri tercih ediyorlardı. Birtakım Türkler de vardı kl bunlar Rus kültürü almışlar ve r KALABALIK Ertesi gün sehre lnmlstlm. İstasyona döndügüm zaman elısv lagelmişin dışında bir kalabalık gdrdüm. Habıb Selimol da bizlm Istasyon kumandanına ba ğırarak blrşeyler söylüyordu. Tam lstasyonun ortasma geldl ğimde benı gördü. Bana doğru geldi. Ve bütün istasyondakllerin duyacağı biçlmde: Siz ne utanmaz adamlarsınız! Memleketımize geldints, yapmadığmız kepazeük kalm*^^ «çt. Şımdi btf mîlşir (MaresallEn.•aeyahat edecek, ona kırk kisV lik bır hayvan vagonu venyor sunuz. Kendl kumandan ve so* baylannıza da Ruslardan ve bizden a.pardığmız (çaldıgınız) en !yl vagonlan vermekten utanmıyorsunuuz. Ben hlç beklemedlğlm bu hltap karşısında şbşkmlıktan d o nakâldım Sonra gayet saygılı bir düle durumu açıklamaya ve bir Türk müşirine karşı her çeşıt saygıyı göstereceğimizi, durumu anlamaksızın kendileri nın lüzumsuz heyecana kapıldıklannj söyledim. 4 0 Yıl önce Cumhuriyet 22.1.1934 â VVALKOCOĞLU yazan veçizen:Ayhan BAŞOGLU KILIÇ LMANTADA vücUtça, akllca hasta ve zayıf olanlann kendileri gibi zürriyet yetiştirmelerini önlemek için mah keme karariyle fasrrlaştınbnalan hakkındakl kanun yeni senenin baslangıcında tatbika konulmuştur. Bu kanun gereğince akılca ve bedenen özurlü 450 bin kişiye kısırlaştırma amelıyatı yapılacaktır. Almanya'dakl mlllî sosyalist rejlmlnln her yenl isi gibi bu kısırlastırma kanunu da memleket dısında büyuk tepkilere yol açmıstır. Hatta büyük küçük hükümetlerln çoğu kendi tnemleketleri KISIRLASTIRMA KANUVU içinde böyle blr usulün tatbik edllmesinin meşru ve fenne uygun olamayacağı hakkında resml tahkikat ve tatbikat yapmağa başlamışlardır. lngiltere'de bir komisyon bu konu Uzerinde tetkikler yapmış ve verdiğı raporda kısırlastırma ameliyesine girebilecek olan 250.000 kişi tesbit edilmiştir. Fakat bu lsin tatbıkına asla izin verilmeyeceği ancak zorla değü gönül nzası lle lsteyene uygulanabilecegi de açıklanmıştır. Böyle olduğu halde bu lşin meşru ve fenne uygun olduğuna hUkrnedilmıstir. • Almanya'da olduğu gibi zorla tatbik edilmeslnln mumkiin olabileceği de umulmaktadır. ÜÇ ŞEHtRCİLtK uzmanı tarafından istanbul'un Iman için hazırlanan rapor ve projelerin tetkik ve tercümeslne başlanmıştır. Bu tetkik komlsyonunda bir Türk mimannın bulunmaması dedikodulara yol açmı?tır. YARIN: PASA KANDİRILIYOR DİŞİ BOND PEVC4/Vİ EOEB. ŞAŞKINLIK Perişan, bitkın, umutsuz, görevlerımlzi yaparak vatana dönmeye çabalıyorduk. Herkes şaşkındı. Ben de Batum Baku hattı üzerınde çırpınıp duruvordum. Azerbaycanin son lstasyonu Ahıstafa'ya geldiğim Taman bu bölgenin kumandanı olan Cemal Beyle karşılaştık. Onunla başbaşa vererek dertlerımiri konuşuyorduk. Artık ne devlet, ne ordu kalmıştı. Cemal bana dedi ki: Senın emrinde burada yüaden fazla benzın ve petrol vagonu var. Bunları Batum'a tasımayı» uğraşıyorsun. Götüremezsin gel şunlan burada sat. Komisyon verecekler... Ne olacağımızı bilmıyoruz. Oç beş kuruşumuz olursa kendimize bir yol buluruz. Ama bu hırsızlık olur. Hırsızlığa karar verdıkten sonra komisyona ne hacet, bu vagonlann hepsini satar, parasını cebe koyanm. O da milyonu bulur. Cemal yüzume hazin hazin baktı: Belki sana hırsız derler, ama çocukların asil olur. Tabii böyle bırşeyı yapmadık. Gene bugünlerde Baku tstasyon Kumandanı Enverie Ahıstafa Istasyon Kumandanı Teğmen Pehml bir teklifte buiundular. Bız bütün sivil ulaştırmayı kestığimlz İçin Azerbaycanla Gürcıstan arasında her çeşit sivil tren gidiş gelısı durmuştu. Oys?. Gürcistan için Baku'nun benzıni, mazotu, gazı hayattı. Aydmlatma, ısıtma, taşıma için bu yakıtlar kullanılıyordu DB yBSENİM MİCOLE'O ÇÛC TİFFANY JONES GARTH m İLİŞKİ Azerbaycanla Gürcistan arasındaki ilışkı kesılınce Baku'dakı akarj'akıt fıyatları çok duş