Katalog

CUMHURÎYET 20 Ocak 1973 undan 1520 yıl kadar Bnce Istanbul Üniversıtesimn lkl fakultesi arasındaki blr munazaravı radjodan naklen dınlemiştik (Galıba o zamanlar rekl&m programlan yoktu, radyolar boyle şeylen yayınlamağa vakit buluyorlardı) «Tıp nu, hukuk mu insanlığa daha yararlıdır » Hıç unutmam, Tıplılar, savaş alamnda yarahlann iik tedavısınden dem vurup, kendi mesleklerinin en zor şartlar altında büe lnsanhğın yardımında bulunduğunu savunmuşlardı da Eukuk'tan bir EOZCÜ sormuştu: «Acaba o doktorlar savaş alanında bulunmalannı hukuk düzerune borçlu değll midırler'» Zaman zaman hep bu konuyu hatırlanm. Resmı bır nemelâzımcının karşısında, bır dış politıka havadısınde, bır «hıç» in kudreth bir koltuğa kuruluşunda, bir davada 1 Ya hukuk ınsandan koparsa " 1970*lerın Turkıyesmde çığnenen bir sakız 1 var reform Toprak reformu dıyorlar, vergı reformu dnorlar, ıdarede reform dıyorlar da kıms»nm adlıyede reformdan soz ettığı yok Oysa butun bunlann gerçekleşmesi yargının denetleyîcı kürsusü dnünde sağhkla mümkundür Boşuna değıl «adalet mulkün temelıdır'» ozdeyışi „ B Olaylar ve görüşler ADALET KURTARILMALI Ülkü YÖNEY AVUKAT sadece vasak sayarlar, işın suç işlenmeden nasıl yapılacağını gostermezler, o>sa hukukun asıl gorevı onleyıcı olmaktır. Bazı yasalar ise suçun tesvıkçisıdır, sebebıdır' örnegın, demokratık oylama usulü kabul edılmedığınden, bır işyerınde toplu sozleşme vapma vetkısı rakıp sendıkalar arasrnda, o işyennden kaydedllen üye çoğunluğuna gore tesbıt edılır Bir işçinın bırden fazla sendıkaia uye olmasına da engel konmamıştır; bu yuzden sendıkalann çıkarttıfı ü>e sayılan toplanu işyeri mevcudunu geçer Yasa, sayım sırasmda, sahtelık iddialannı ınoelemeğe işin çabukluğunu ke<ıyor drve izın vermez, sendıkalar da doldururlar uydurrra üye fışlenni, en çok sahte imzayı basan alır yetkıvı gıder Daha onceden de çalışanlann lıstesıra ve de künyesını oğrenebUmek içın büyük ruşvetler dondurulmuştur Bızde «vuran kazanır» sozü artık stratejik alandan gunluk ha\ata geçmıetır Yasalar borçluyu korur. Adamın evme gıdersınız bıızdolabı kansının üstunedir, radyosu kardeşinin.. Maaşına önceden amcasma haciz koydurmuştur, alamazsın alacağını Gostermehk haklar venr bazı vasalar Seyahat serbestlığıni tanır, dovızi kısıtlar, grev olanağmı tanır, stok malm satışını onlemez Grev kararmın bildınlmesınden sonra 6 isgunü de uygulamayı vasaklayan süre tanır; isveren tedbir alsm, mallannı fabrıkadan kaçırtsın greve çıkacak işçılenn makinalarını çaüştırmak üzere işe sürelı hızmet akdı>le işçıler alsın diye Hukukumuzun felsefesi cılıa, ortak eregı adeta yoktur Yasalar, riüsunsel çalısmalan bedensel uğraşlarma galıo fıkır emekcılerıni «ışcı» lık kavramı dışmda sayarlar da torba kadrodan tahs:s gelmedı dıve memurluğa mtıbaklarını yapnazlar yüzüstü bırakırlar me yatar, 4 kova dolusu da su vardır'.. Hanı, adalet ucuz olmalıdır derler ja, yasa kovucu onu kfiğıt üzerinde sağlamaga çalışa dursun (3) uygulamada adll müzaharet sısteminin gereğınce ışledığınden soz edılemez tahsısatın zamanında gelmemesınden tapulama mahkemelennde ke«ıf parasının «işinın çabuk gorulmeslnl istersen» kaydıyle koyluje yuklendıgı çoktur tşten ayrılan adlıye memurunun yerıne yurttaM genel işsızliğe rağmen hemen yenısı konulamaz Çunku devlet, en dnemli bır hızmetıni gordurdugü bır memuruaa çağdaş ınsanın onuruna uygun bır gelır sağla;, amamaktadır Eğer, bugün, adlıye hâlâ namus yolundan sapmamışsa bunu, sadece, Turk yargıcının tanhsel erdemını muhafaza edebilmis olmasında aramalıdır Buna rağmen 20 yuzjilm şartlannm artık kahramanlığa elverışh olmadığmı unutmamalıvız Devletın, yargıcına beyaza imzalı çek verdiğı tngıltere'nın, avukatlık ücretmın odendığının baro makbuzuyla belgelendinhnedıgı davaya baktırmayan Yunanıstan'ın yer aldığı bır dünyada yargıcı, savcısı, avukatı ve mensuplarlyle Tıirk orgutunü de geçim kavgasmın ve nefıs mücadelesınm dışına çıkartacak tedbırlenn süratle almması gereklidır Bazı yorelerde «tezvırci» dıye adlandırdığını auvduğumuz avukatına Ucretıni vermekte buyuk hasislık gosteren müvekkılın, kımi kişilere «yedırmekte» serbest bulunduğunu vekılıne telkın etmesıntn vardığı çızgi bugün büe tüyler ürpertıcidır Örgütün zihniyetıni bılgi ve gorgUsünü yenilemek \e zamana uydurmak da başta gelen bır sorun olarak ortaya çikmaktadır Ceza kanununda defişiklık yok tstenirse mıni etek (edeba muhalıf bir surette bir yerım gdstermek Suretıyle halkın nezahetıne tecavüz, sayılarak) 576 ınm madde uyannca bir aya kadar hafıf hapısle cezalandınlabılir h&lâ (4) . Ve bugün, bın beş yüz Hşilik bır işyeri işçilennin toplu sozleşmesınl «tedbıren» durduran ve dört gozle beklenen nafakaya zammı dağın arkasına atarken bm liralık bır güvenceyi fteminatı> yeterli savan mahkeme kararlanna rastlamışızdır Tıpkı evlâdı ölen anaya manevl tazmınat olarak Uç bin lira takdır edildıği gıbi.. Yargıcı Istanbul'daM saravdan Macanstan'dakl savaşı yoneten padişah du nsnundan herhalde çıkartmak lazımdır. Bu hukuk kargaşalıgımn içinde Ust mahkemelenn ısık tutan ınancalannı (içtıhatlarını) ızleyebilmek yaşamsal Önemdedır. Adalet Bakanlığı da çıkartüğı dergıvle bu gorevi sozde yerine getirir. Ne var M, yasal emre rağmen, bu dergıde bazı hukuk dallannın konulanna üıskın inancalara hıç rastlayamazsımz Çünkü buralarda inancalar «ticarl bır meta» halıne gefanlmişlerdır ve yayınlan bellı Mşılenn tekelındedır Ustelık Anadolu'da yeterince hukuk kitabı satan kıtapçı da yoktur' Geçıken adalet, adalet değıldir' Turkiye'de, adlıyede selâm venlse cevabı üç ay sonra alınır Bu yuzden davanın açılışmda otuz bın lıra olan a'acak, karara vanldığı 2 3 vıl sonra artık otuz bın lıra değıldır. Paranın değerındeki bu düşüşll mahkemenin hükmedeceği vasal faız de karşılayamaz Bunu bılen kotu nıvetlı borçlu da borcu nu zamanında odemek >enne bu işi mahkemeye duşürüp arada parayı işletmeğı yeğ bulur. Okuyucu Mektupları Beşiktaş'ta yayalar da var Beşıktaş ilçesıne Karaköy ve Taksım yönünden gelen & * muşlar yolculannı Denız Müzesının yamndaki durakta ındirmek). tedırler Bu vatandaşlann karşı tarafa veya çarşıdan gelen halkm Çırağan caddesıni geçebiüneleri çok büyük bir maharet istomektedır Boğaz yönünden gelen veya A araçlarm aralıksız Çırağan ^^ caddesinı devamlı kapamaları yüzünden yayalann durumu son derece zordur Bu sebepten Aralık 1972 ayında bu kesımde meydana gelen son trafık kazası 13 yaşında bjr gencın hayatına mal olmuş tur Halkm 611un geçıti adını taktağı Barbaros bulvannda ise yeraltı geçıtinin yapılmasına Beledıye Başkanhğı yıllarca evGenel bir bakışla öğretim vel soz verdiğı halde, geçıt ve eğıtım hayatunızm bozuS onanmını 1972 yılında da progolduğunu gorürüz. Bunu eğırama aldırtamamıştır. tım reformunun çıkanlmasınZıncırlıkuyu ıstıkametınden da zaruret vardır dıyen yazar» ge'en araçlarm Barbaros Bullann goruş ve sozleri de doğ\annda her hafta birkaç varulamaktadır tandaşı çığnemesı oldurmesı Fakat, şu da Dir gerçektır artık günlük vakalardan olkı, bu aksaklık ve yetersızukmu< alman acı dçrsler de IIler eşıt şekılde bütün ögretim, ve eğıtim muesseselennde gdpılılerin maalesef daldıklan arulmez. Bazılan bozuk eğıüm ğjr uykularına tesir etmemıshayatına bırer örnek teşkıl tır ederken bazüan da bunun ate» Taksim, Harblye, Nısantay sını gostenr nıt»"lıktedır Bu« ve Şışli gıbi semtlerde ikâmet nun ıçındır kı, reform sözcueden vatanda'lann rahatlan ve gune daha çok susamış olan sağfıklan ıçm aylarca evvel okullar bu binncı grup oburalara komümuş olan ışıklı kulîardır Bunlardan bıri de yaya geçıti işaretlerınin Beşık Orman Teknıker Okuludur Bu taş'da bahsedılen ve günde on okuldan mezun olnıuş bir tekbinlerce vatandaşm geçmek nıker olarak egıtım reformunzorunda olduğu mevküere de dan uğradığımız banz haksızdıkılmesı imkânsız mıdır? lıklann gıderümesıni en tabıl hakkım bilerek ısteyeceğım. 138 000 nüfuslu Beşıktaş 1 1 Bunlar kısaca. çesındeki yava vatandaşlann 1 Turkıve'de butün Teksağlıklanna dâ trafık yönünnıker Okullan üe Orman Tekden bır nebze de olsa itina gos nıker Okulu da kapatılmış oltenlmesl mümkün aeğü mıduğu halde, yalnız Or Tekdır? nıker Okulu Yuksek Teknıker Okulu halıne getınlmemiştır. Yavuz ÇALDIRAN Burada görülen ayncahk bızleri ister ıstemez bir umutsuzluğa ıtmiştir 2 Verilen hak geri alınamaz ilkesıne de Hukukuna ters düşmektedir 1968 yılına kadar İ Unıversıtesı Or Fakultesüıce Or Teknücerlenne % 10 gırış kontenjan bakkı ta 788 sajüı Memurın Kanununmmışken, bu tanhten sonra nun 7 maddesui' tadıl eden senato kararı üe kaldınlmış3J04 sayüı kanunda askerlığıtır Halbuki benım de dahil nı yapmadan memunyete alıolduğum halde nıce arkadaşlarfan Use ve bu dsrecedeki mek rımız use ve kolejlerden ayntep mezunu namıet memurlar lıp, bu kontenjana umut bağtıç sene namzetlüc müddetı ge lavarak Or. Teknıker Okuluna çırmışlerdır. gırmıştık Bu durum bızleri belkl de bırüıclsmden daha Halbuki 657 sayıU Devlet çok umutsuzluğa itmıştir Memurları Kanununu tâdıl eAkademıler, sanat ve ticaden 1327 sayııı Kanuna ek yeret lıseleri için her zaman nı kanun kuvvetındeki kararıyımser olmuştur Oniversite namede (Barem altında geçen gırış ımtıhanlannda duşük pu hızmetın 3 yüı ve kadrosuzlult an istedığı gibi son yüda bu tan tertı edemivenlerın 6 yıü OıtuMar için ayn bır imtüıan değerlendınlmekte) adaylıkta şeklıni uygun gorerek bu ıvım geçen muddetın txr yüı değerserlıgini btr Kere daha ortaya lendınlmekte '• fcâfcVe U S ' yılkoyrauştur. Halbuki Or Falık (kanuna müstemt) hizmetkultesı bızden Use d.ploması Ier nazarı itibara alınmamakaradığı gıbi merkezi gınş untadır tüıanında FBN puan ıstemekKaramamemn ek geçicl 45 tedır Yam bizi bir Use fen maddesi gereğınce Maliye Bakolu mezunu gıbi gönnek istekanlığı ve Devlet Personel mektedır. Daıresmce bırlıkte hazırıanaDılerim Eğitım Reformu bo cak yönetmelıkte veya kararaksaklıklan da gıdersın Hernamenin TBJVI Meclisinde ya kese eşit muamele demokrapılacak görUşülmesmde bu hak tık yoldan yapılmasmı istesızlığm önlenmesim ve mağdu mek bızım de en tabıi hakkırıyetlerm kaldınlmasının temızdır minini Ugüüerden ve sayuı Necmettin Kabraman parlamenterlenmızden beklıOrman Teknıker Orman yoruz. Bölgesi Seniği Refıki A. F. Tokman Ankara Çnbuh Ankara Tekniker Sonuc ' . Yasalar Bugun yapılagelen, ya da daha doğrusu yapılamajan, vazıyeti ldaredır. Bir defa ızlenemeyecek kadar çok yasa, tüzük, ydnetmelik ve genelge \ar yururlukte (1) . Bir hukukçunun bunlann tumunun maddelerınl değıl, varlıklarını bümesı bıle ımkânsız Onun içın şu, ya da bu kuralı kullanarak varüan bır karar, o, ya da öbur kural gozönune alındıkta yanlış veya eksik olu>or Aynı konudaki uyuşmazhklann, ayn avn hukukçulann elinde başka başka somıçlandığı bır gerçek' Daha korkuncu, aynı hukuk mercıınaen bırıbınne taban tabana zıt kararlann çıkırası artık olağan bırşey Turkıye'de Bu yüzden aynı fabnkanın bır tezg&hındaki işçınin elde edebıldığı haktan omuzdaşı yoksun kalıyor Beraber fazla bır çalışma yapıyorlar sözgehmi, beraber ışvereni dava edıp fazla çalı?ma ücretlenni istıyorlar bu arada da işlejen sonrakı sylann ücretlerını alıyorlar Birinın fazla çalışma ücreti elmasına karar çıkıyor, aynı durumdakı öbürü sonrakı a>ın ücretını almakla onceki fazla çalışma parası dıleğınden vazgeçmış sayılarak haktan soksun kılınıyor . Bir çarşmın mal sahıbl, dukkânlardakl kiracılann kıralannı arttırmalc içın davalar açıjor; ayn mahkemelerden çıkrp a\ru Yargıtay Daıresmde onanan kararlarla yanyana ve eş boyutlu ikı mağazanm kırası arasında uçyuz lıra fark oluyor . Bazı yasalar var, zamanın gerisinde kalmışlar. sa\gı degerlıklenni yitinnişler.. Bır büyük lşhanı sahibi tanınm; Istanbul'da kalorifert en son o yaktınr Beledıye zabıtasına vereceği para cezasının günltik kömür giderinden ucuza geleceğird hesaplamıştır da.. Ylne baa yasalar var. Ve adlıve de davalarla dolup tasar Bır gün gelır bır yargıç gunde altmış davaya bakmak zonında kalır Yargıtayın bır daıresınde ış hacmi vılda elli bmi bulur Iste o gun artık hakkm kımvurduya gıttığl gündur Roman olsa goz gezdınlse, bir gunden bir güne aîtmıs dosyaya bak mak fırsatı voktur Zaten yargıcın duruşma dı şı keşıf, havale, dehl tesbiti, ihtivaö tedbir, yetki itırazı gıbi vaktıni alan bır dolu i^i vardır Kâ gıtlann gereğırce incqlenememış plması vargıcı davava von verebılmekten uzun süre alıkoyar Bu \üzden taraflann bilerek bılmeyerek gerek • = ı z dehllerle dosvayı kabartmalanna engel olu namaz hak daŞıfamı gecıkır güçle^ır bir nok taya eelınce sakatlanır Buna vargıya vardımcı DOIİS» Universıte, tapu daıresi, çalışma müdıirlukleri noterler gıbi \an kuruluslann, incelemesi bu yaa sınınm asan hastalıklan da eklenınce ortaja çıkan şu dur Adalet halen üçünctl kümededir Onu eskf ıtsaşaalı» günlenne dondurmek içın taraflanna düşen görev yorucu ve çetindir GeciMlmeden ve vabancı antrenorlerden tnedet ummadan birseyler yapraak takımı kurtarmak lâzınıdır. (1) (2) (3) 1971 yasama yılı sonunda yürurlulrteki kanun savısı 1805'dır Istanbn] Adlive Sarayında (!) kondorlara kurnlmuş kulübeler vardır Harçlar \asası ajlığı 600 hradan eksik işçiden peşın harç ısteDemeyeceğıni yazar. Tesbit edılen son asgari ücretle Turkiye'de 600 lira avlıklı işçi kalmamıştır. Madde «veva 5 Uradan 30 braya kadar para cezasıyle» divor. tste zamanın gerisinde kahp etldsizleşen, giderek gulunçleşen bir yasa Hpi... Örqüt ve İsleyisi Ve adalet sokakta dağıtılraaz, yer lster. Bl zım, ozellıkle, buyuk kentlerimızde adlıye bınalan büyutülmüş gecekondular gibldır Ayn bınalarda olanlann içıre mahkemeler sıkıştınlmıştır (2), ayn olmayanlarsa başka devlet daırelennın odaîanna sığınmışlardır Büyük bır çoğunlukla ahşap bınalardadır adlıyeler, ama yangına karşı tedbirleri ahnmıştır geceleri içlerınde bir hade (4) Yeni Personel EYÜBOfiLU ÖLMÜŞ DEfilL. OKTAY AKBAL Evet Ffayır Sosyal Demokrat Partilerin Zaferi I W • m dort bucağmda genel seçımler yapıldı. 1972'nm Ekım ile Aralık aylarmı kapsayan süre içmde, Amerika kıtasında İkı (ABD, Kanada), Asyada üç (Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda), Avrupada ikı (Hollanda, F Almanya) genel, bir Ulkede (ttalya) mahalli seçunler sonuçlandı Avrupada başka bır Ulke (Fransa) genel seçımlere hazırlanıyor. Demokratık kurallann işlediğı bu ulkelerde yapılan genel seçınüerde beUren genel gonınüm, demokratık sosyalızme inanmış partilenn ya iktıdara geçışleri, ya da muhalefette kalmalanna rağmen oy oranlannı ve sonucunda parlamentolarda sandalya sayüarmı yükseltmeleridır Amenka, Avrupa ve Asya kıtalannın birbırinden apayn ülkelerinde yapılan bu seçimleri, partilenn aldıklan oylar, ıktidara geçen ve muhalefette kalan partıler yönünden ele alınıp genel bır analıze tabi tutmakta yarar vardır (1) Kararnamesindekı haksızlık • A " B f t >' l l m m Sonbahar ay | U t m lannda dünyanın •• ze'lenince ne kadar kısadır bır insanın yaşamı Okullar, •I gorevler, hepsi bu Blr yazarsa, bır dUşünurse bır sanat" çıysa, o 6aet arasında tutuklamalar, duruşmalar da yer alır B'r de yazdıklan çevırdıklerı Baktım gazetede Sabahattın Eyuboğlu'nun yaşam öyküsü kırk satır tutmuş ancak. 1908 de başlamıs öykü, karlı bır Ocak akşamı sona ermış Türkıye halkı içın, o halkın gerçek mutluluğu içın kultur değerlerı, sanat güzellıklen için 65 yıldır vuran bır kalp durmuş Bır kaleın kınlmış, iyı, doğru, güzel, yararlı içın durmaksızın çarpışan bır savaşçı, ama bir ınsanlık savsşçısı gerçek anlamıyla bır Türk hümanıstı yok olmuş dunyamızdan Zoraur aiıymni^ sevılen birmin olümüne Sabahattin Eyuboğlu'nun olumunu de benımsemek, Saıt'ı, Orhan Veh'yı, Ataçı, Tarancı'yı ölu saymak gıbi kısıye acı veren bır gerçek, Yaşamak yalnız soluk almak, gezmek, dolaşmak mıdır 7 Bu açıdan bakılınca sanatçılar, yazarlar, çağ^rını, çevrelerini guçlu ış«kla ayâınlatan düşünurler hıçbır Mmım olmezler. Açar okursun Ataç'ın yazısını, Sait'ın öyküsunü, Orhan'ın, Tarancının şıırlerını Işte ordalar, o kıtaplarda on yıl, yırmi yıl geçer, ellı yıl geçer yaşarlar daha çok, güçlenerek, blmezleşerek Butün olümcül yorüerı gıder, kalıcı, olumsüz ne varsa geçer kuşaktan kuşağa. Gazetelerde Eytlboğlu için «Profesor, sanat tarıhçisl çevincı« denıldı Ünıversııede doçentlık japmış, Talım Terbıye Kurulunda üye olmuş, müfettış olmuş, Tercüme Burosu Başkanlıgnda bulunmuş sonra Cnıversıtelerde dersler vermış, çevırıler yapmış, denemeler yazımş, fılmler çevtrmış Yakmdan tanıyanlar bılır, evi, sofrası berkese açık bır aydındı gerçek anamıyla bır halkçıydı, bır devrımcıydı derler Yazılan da davranışlan da bunun kanıtıdır Anadolu halkına ınanmış bır yurtseverdır, Anadolu uygarhğını savunan bır yazardır. Kemalıy devrımı yürekten benımsemış, gerçek anlamım kavramış bır Ataturkçüdür Eyuboğlu'nun olum habenni okudugumda yataktaydım, ateşler .çmdeydım Bırden ıkı kat arttı hastalığım Bır seyler çoktu tepeme Bır ateş daha duştu ıçıme Acı acı duşundum bır yü cncesıni, Eyuboğlu'nun sonradan aklandığı bır suçlandırma yuzunden tam dort ay tutuklu kalmasmı Her şeyı oylesıne açık bır aydmın, gizh örgütlerle ışbırlığıne kaikıştığına lnanmak olanak dışıydı Eyuboğlu'nun Turkıje kulturune katkHarı Uerde daha iyi anlaşılacak Nasü hesap vereceğız geleceğın kuşaklarına' Boylesıne yurtsever, boylesıne devrımcı boylesıne ınsandan, halkmdan, yurdundan yana bır bıiyuk ınsanı ajlarca er ağır bıçımde suçlandırdık, onu hasta kalbının dayanıksızlığmı büe bıle güç koşuUarda yasattık mı dıyeceğız, bır sıkıntı duymayacak ıtuyız bundan? Üstehk de bütün suçlandırmalann temelsız kaldığını da hemen ekleyerek Bırdenbıre duran bır kalp Nedeni, mçını öılınır mı' Bılınır Y'Uar yılı toplumda yennı bulamamışsa, îKtıdardakı polıtıkacılar taraiından horlanmişsa, itilmısse, en açık haklan bıle venlmemışse, tanınmamışsa . Üstelık çevırüer yuzunden adalet nnlerıne çıkarılmalar Gızlı orgut kurdu dıye suçl<aıdırmalar Devrım duşmanı, Ataturk düşmanı kışıler taratından gınşılen saldırüar Bıltun bunlar yıpratmaz mı duyan, duşu' nen, ıylıkıer, guzellıkierle dolu bır gerçek ınsanın varlığını? \ Bayram gunlerinı EyUboğlu'yla geçırdım ben Açtım «Mavı ve Kara»yı, o bırbınnden eşsız, bırbırınden «nlamlı denemelenni okudum bır daha, bır daha. Açtım o baş ucu kitabım Montaıgne çevinsıni, o yenı çıkan «Valery» çevuisuıı Evüboğlunun bırbinnı tamamlayan, bır butün olan, bize sağlam bır anlayış veren yazılannı okudum üç gun «Mavı ve Kara» ışte sıze çağdaş edebıyatımızm yanna kaua yapıtlarından birı Duşunce tutarülığınuı, sağlamlığmm, gerçeK devnmcıhğın en somut örneğı. Bu kitap üzennde uzun uzun dunnak gerek. Sımdılık bır tek yazıdan söz edeceğım, Solcu umacılığı 1960 ta yazmış, şöyle başlamıs «Solcu kovalamaca oyunlan bütun bu uyarmalardan, zamamn çaldığı kampanalardan sonra da oynanu mı dersınız Zamanın devlet adamlan yıne ışlerını guçlerım bırakır, yanı başlanndakı evlıya, bılgın, haksever, mılletsever kıuklı soyguncu, dolandmcı, dalgacı, mideol somurgenlen bırakıp, bır köyde, kandü ışığında solcu kıtaplar okuyan oğretmenın, eski düzen değişmeli, ınsau insanın sırtından geçınmemeh diyen ve bunu demekle elıne bır şey geçmek şoyıe dursun elındekıni de yıtıren yoksul şaırin, adını bılmeyenlenn aydın sayılamayacağı Karl Manc'm adını etmış bıiım adamının arkasına adam takar Ustune çamur atar, alın tenyle Kazandığı ekmeğe zehır katar mı dersınız' Nasü olabılmış aerken goruyoruz kı, bugün büe olabüıyor böyle şeyler » Şoy'e de bıtırmis yazısını «Kısacası bundan sonra ınsan duşuncesme hıçbır smır konamayacağı gıbi bız Türklenn duşuncesıre de konamaz. Her şeyı gönnek, gostermek, düedığı gıbi hava* kurmak, şu veya bu duzem övmek, ya da yermek Turk avoınının yalnız hakkı değıl ödevidır Kuşkusuzca, serbestçe her şeym konuşulmadığı, görühnediğı, gosterümediği bır ulke aeğıldır, oünamalıdır burası Gerçek yurtsever yurdunun oerdını, dünyanın gerçeğını hasır altı eden değüdır. Tam teısıne > Bu sözlere hepiımz imzamızı koyabüıriz Gerçek aydm boile düşünür, açık açık sbyler duşüncesinı Ataturk Turkıye' sınde Eyüboğlu bu yurdun özledığı, Ataturk'ün ıstedıği yurtseierdı, mılhyetçıydi yararü aydın örneğıydı Bunlann yanı sıra edebıyatımızm yetiştırdıği ıkıüç deneme vazarmdan bınjdi B^ıkı en tutarlı en sağlam olanı Az yazdı ama her yazısı ıle bugune, yanna seslendi Aramızdan gıdışıne ne denu yansak azmr, ne denli ağlasak boştur. Birine daha taydm ışte, toplumca el bırhğıyle Yukanya aldığım sozlerı kaldı, onun gni Daşka açık, aydınhk gorüşler, düşüııüşler Bundan sonra o güçlü bır yazar olarak yaşajacak Yannlara aydmlıklar getırtn bır duşunce öncüsü olarak, kımsenın kuşkusu olmasın bundan „ DEMOKRASİYE BAĞLI, SOSYAL ADALETÇİ «ORTANIN SOLUNDA» PROGRAMLAR ÖNEREN PARTİLER SON SEÇIMLERDE BÜTÜN DÜNYADA ZAFER KAZANDI Dr. Mehmet Alev ÇOŞKUN (Hacettepe Ün Sosval ve îdan Bılımler Fak. ö g GorevUsı) sım aymda yapılan seçımler sonunda sandalyelennı 30'a yükseltmiştır Muhalefette üerleme gosteren ötekı orta sol partüer Hollanda ve Japonya'dadır. Aralık ayınm ilk haftasında yapılan seçımlerde, Hollandanın son koalısyon kabınesının toplam sandalye sayıa 82'den 76'ya duşmuş, Demokratik Solu temsıl eden uç partının (tşçı Partisi PVDA, Demokrat 66, Badıkal Katolık Partisi PPR) toplam sandalye sayılan 47'den, 61'e yükselmıştır Asyanm sanayı merkezı Japonya dakı seçimler sonunda muha lefette kalmalanna rağmen, sol kanat parblen buyuk ılerlemeler gostermışlerdır Japonyada partıler yelpazesi belırgın olup polıtıkaya uç ana partı hakımdır Lıberal Demokrat, Sosyalıst ve Demokrat Sosyalıst Seçımler sonunda tutucu olarak nıtelenen Lıberal Demokratlar 1969 seçımlerıne oranla 17 sandalve, kaybederek ıktıdarlanm korurken, sosyal demokrat çizgıdekı üç parti 1969 dakı 133 kısılık sandalye sayısım 175 e çıkarmışlar dır Japon seçımlerinin ozelhğı tutucu ıktıdar partısı oy kaybederken, demokratık sol bır çızgıde olan «SossTilıst Parti» mn buyük bır sıçrama ıle 1969 dakı 90 sandalyalık yennı 118'e çıkarmasıdır. ra oy vereceklennı gostermektedır. Nedenler? Batı ülkelerınden yapılan bu seçimlerde sosyal demokrat güçlerın ilerleme kaydetmelerının, giderek iktidara geçmelerımn ya da iktidara aday olmalanmn ana nedenlen nelerdır? Sosyal Demokrat partılerın üç kıtada sağladıklan seçım basanlarının yorumlan ve bu konudaki genellemeler artıyor Ünlü sıyaset büuncısi Prof M Duverger, teorık yonden üç zaman kesıtı ıçersınde sol a donük eğüımden soz etmektedır Bu üç zaman kesıtı ıçersınde sola donük eğıhmden soz etmektedır. Bu üç atılunın ıkısı, I ve II Dünya Savaşlan sonlarinda, uçun cüsü de 1930'larda yer almaktadır Duverger'mn yazısmdan bunalım ve buhran donemlennde halk kıtlelerımn demokratık sol programlar öneren partılere ıltıfat ettiklerı genel anlamı çıkmaktadır Prof Duverger, son aylarda sonuçlanan Japon, Alman, Hollanda, Avustralya ve Yenı Zelanda seçımlennın bu tıpten sosyalızme donuş hareketımn bır dordüncüsü müdur dıye sormaktadır Unlu The Observer gazetesi ise, Batı Avrupa'da sol akımlann güç kazanmasmı, ve sol güçlerın de Ortakpazar çerçevesı ıçınde çalısmayı resmen kabul etmelennı, kurulduğu gunden bu yana, ortakpazann sahne olduğu en ılgınç gehşmelerden bın olarak nıtelemektedır. (6) Kanımızca bu gelışmelerin her ülke ve her seçım içm bırçok sebebı vardır Ancak aşağıya çıkardığımız genel gorünümlerde dıkkatı çekmektedır • Barış Arznsu: Büyük seçmen kıtlelen ıçte ve dışta banş ıstıyor F Almanya seçımlennde Brandt'ın Doğu Almanya Ue ılışkıler kurması ve ılk kez realist bır yaklaşimla Doğu Almanya ıle muzakerelere gırmesı, ABD'de Nıxon'ın ılk kez Çm e açılması, Avustralya ve Yem Zelanda'da ışçı partılennın Çm üe ılışkıler kurmak, SEATOyu savaş yapan bır pakt olmaktan çıkarmak ve gerekırse oradan çekümek ıstemelerı, ağırlıklarını bolgelennm banşı ıçm harcavacaklannı söylemelerı, Japonya'da Sosvalıst Partmın, Çınle gerçekçı ıhşkıler kurmayı önermesı buyük kıtlelen etkılemıstır Yırmmci vuzyılm ınsanı katı bloklaşmalardan yana olmuyor daha realist, daha bansçı bır dunya ıstıyor • Planlı Ekonomi ve Reform: Iç polıtıkada seçımlere «Banş, Planlı Ekonomi ve Reform» sloganları ve bu kavramlan gerçek ı ıçeren programlarla gıren demokratık sol partıler ya ıktıdara gehyorlar, va da muhalefette ılerhyorlar Bu konuda en belırgın ornekler F Almanva, Avust ralya ve Yeni Zelanda'dır Büyuk coğunluk, bu ulkelerde ancak banş, ancak planlı ekonomi, ve ancak reformlar yoluyla daha ıyı bir havat sürdürebıleceklerine manmaktadırlar Çağı rruzın ınsanı her yerde daha banşçı, daha ınsancıl bır dunya ve sosyal adalet tedbirleri ıstı yor • Asın nçlann tasfivpsi: Bu seçimlerde belıren önemlı baş Yelpaze Yönünden Yukanda sayılan yedı ülkeden sadece A B D ' de polıtık havatta bır partıler yelpazesi göruhnüyor ABD, dışta tutulursa, obur altı ulkede bır genel eğılım kesın çizgılerıyle belirmiştır Bu da, demokratik sosyalızmi savunan partilenn guçlendığı gerçeğıdır Yapüan seçımlerde, demokratik sol partıler F Al manya, Avustralya ve Yenı Zelanda'da iktidara gelmışler, Kanada, Hollanda ve Japonya'da ıse, muhaletette kalmakla beraber buvük ilerleme gbstermişie dır Amerikada ise, daha değişık bır gorunüm çızmışlerdır Bu guçlenmeyı, muhalefette ve ıktıdarda olarak ıkı kısımda mceliyeceğiz Muhalefette kalmakla birlikte ilerleyen sosyal demokrat partıler Bu deyım altında çok kısa olarak ABD, Kanada, Hollanda, Japonya seçimleri genel bır değerlendınneye tabi tutulabılır ABD de çeşıtlı kuçuk partıler (Komunıst Partısı, Muhafazakar Partı, v s.) bulunmakla beraber parlamentoda demokrahk süreç ıkı buyuk partı (Demokrat ve Cumhunyetçı) tarafından gerçekleştınlmektedır Amerıka'da bı lındığı gıbi seçımlen Muhafazakâr Cumhuriyetçı Parti'mn ada yı Nıxon kazandı Ancak Kasım başlarmda yapılan Cum hurbaşkanlığı ve yasama organı seçımlerinin en ilgmç yanı, r" dikal ve ortanın solunda oldu ğunu soylemekten çekınmiyen genç Senatbr McGovem'ın buyuk kıtle partisi Demokrat Partının Cumhurbaşkanlığı adaylığını kazanmıs olmasıdır Seçilır se Vıetnamda hıçbır şart kos madan hemen banşa gideceğmı, behrh bır gelır dılımının altında olanlardan vergi almak yerine, devletçe onlara maaş bağlamak gıbi çok radıkal tedbırler oneren McGovem, bu adaylığa gehş başansmı, partınin yerleşmış hderlenne karşı (Senator Humphrey ve Muskie gıbi) butün partıUlerm katıldıklan 8n seçimlerden adım adım geçerek gerçekleştirmıştır Gerçi, Mc Govern kazanamadı ama, meclislerdeki gorunümü Ue Amerikada üımlı bır orta sol*u tem sıl eden partisi Mıllet Meclisi ve Senato'da çoğunluğu elınde tuttu. (2) Amenka kıtasuun başka bır zengın ülkesi, Kanada'da partiler yeloazesi bulunduğu içın gorü nüm daha kesındır 1962'de 11 mılletvekülıği kazanarak yola çıkan ve demokratık solu savunan «Yenl Demokrat Farti» Ka İktidara Gelenler Kamuoyu karşısma sosyal aemokrat programlarla çıkan partüerden üçü, Almanya, Avustralya ve Yenı Zelanda'da yapılan seçımlerde iktidara gelmış bulunuyorlar Almanja'da Sosyal Demokrat lar koalisyonu 19 Kasım 1972'de vapılan seçımlerden 48 sandalyelık kesın bır çoğunluk elde ederek çıkmıştır (3) Kasım sonu, ve Aralık başlarmda yapılan seçimlerde Yeni Zelanda'da 12 yüdır, Avustralya' da 23 yıldır muhalefette bulu nan ve ortanın solu bır programa sahıp olan tsçı Partileri iktı dara gelmişlerdır. 27 Kasımda ttalya'da yapılan mahallî seçımler çok ilgınçtır Bu seçimlerden orta yolcu koa lısyon hukumetının partüeri, ve komumstler yenık çıktılar Orta nın solundaki Demokratık Sos yahst Parti üerleme kaydettı îlkbahar başlarmda yapılacak olan Fransız genel seçımlennın kampanyası hararetle devam et mektedır Taralsız dünya bası m, Fransa'da demokratık sol guçler koalısyonuna büyük şans tanımaktadırlar. Cıddi Ingıliz ga zetesı The Hmes Fransada par lamento seçımlermde sol partilenn kazanması ihtımali behr mıştır dıye yazıyor (4) Muha fazakâr Le Figaro ise, sÇoğun luk partüenmn durumu g*ft tçe kotüleşmeLvedır Buna karşılık sol muhalefet giderek güç lenmektedir Seçimleri Sosyalıst Komünlst Radıkal koalısyonunun kazanması artık bır hayal olmaktan çıkmıştır» demek tedır (5) Gazetelerin yayınladıklan seçmen nabız yoklamalanrun sonuçları da. seçmenlerin yüzde 45'ının sosyalıst koalisyona, yüzde 38'ının Gaulıst iktida ka bir eğılım, çoğunluğun aşıiı uçlara (sağ ve tutucu partılerle, komunıst partıler) ıltıfat etmedıklerıdır Bundan çıkan sonuç, Batı ulkelerınde halk kıtlelerının komunızmi onlememn yolunun sosyal demokratık partüer ve onlann sosyal adalete dayalı prog ramlarıyle gerçekleşebıleceguıe ınanmalarından doğmaktadır • Kompleks Sosyo Ekonomık Sonınlar: Çağımız ınsanı, Yımuncı yüzyılın ıkıncı yansının getırdığı karmasık sosyo ekonomık sonınlar altında buaal mıştır Buyuk seçmen kıtlelen bu karmasık sonmlann çozümu ve daha adaletlı bır yasama düzenı içın, demokratık solu bneren programlara yoneüyor Ya o nıteuktekı partileri iktidara getırıyor, ya da muhalefette güçlendinyor Bu nıtelıktekı partilenn hıçbir genleme göstermedıklen rakamlarla ortaya çılnyor Prof Duverger, bu olguyu şöyle değerlendırmektedir: «Tek gerçek varsa, o da tutucu, lıberal. partüertn gerekli değışımleri gerçekleştırebilecek guce sahıp bulunmamalandır Zaten bu partıler artüc yıpran mıştır » % Genç kuşaklarm demokratik surece katılmalan: Sosyal demokrasınin güçlenmesinin ftnemli başka nedeni de, bir çok Batı ülkesmde oy verme yaşmm 18'e mdınhnesinden geünektedır (Ömek F. Almanya, Hol landa. ABD) Oy hakln tanmsın, tanınmasm 17 25 yaslanndaki genç kuşaklar son seçimlerde hemen her Ulkede pek önemll rol oynamışlar, kurduklan organizasyon ve örgütlerle demokratik gelişmeye katkıda bulunmuşlardır (örneğın MvGovern'ın Amerikada Demokrat Parti adaylığına seçilmesmde genç kuşaklann gönüllu olarak çalısmalan Almanyada Sosyal Demokrat Partmin gençlık orgütu «Genç Sosyalıstlerin» etkin organızasyonlan, Japonya, Avustralya ve Yenl Zelanda'daki gençhk orgütlermin gayretleri) Böylece, daha birkaç yıl öncesinde bu ulkelerde eyleme gecmıs olan gençlenn seçimlerde çalışmak ve oy hakkı gibi teşvıklerle ülke yonetimine daha geniş ölcude katılmalan, bu büyuk potansıyelden demokratiîc usuller ve gelişim çizgısi içinde olumlu bır biçimde yararlanılmasını sağlamıştır. ^ııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııınııııııııııııııııııııiimiiiıııııi£ I TEŞEKKÜR f E E E Büyuk acımıza katılan, telefon, telgraf, çiçek ve çiçeklemelerle yasımızı paylaşan tum dostlara candan merhaba!.. = = = | Sabahattin Eyuboğlu ailesi 1 nllUllllllllııılıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııuııııııiR * Cumhuriyet 376 EVLENDİK MUTLUYUZ Sonuc Topluma güven ve ınanç verebılen, demokrasıye bağlılığını kamt'ayan, sosyal demokrat'k akımlar her yerde başan kazanmaktadır. Yapılan, sonınlan ve ozellıkleri her yonden bırbınnden farkh olan çeşıtli ulkelerde 1972 sonbahannda yapılan seçımler, demokrasıye bağlı sosyal adalet ılkelenne ınanmıs ortanın solunda programlar oneren partilerin zaferi olaidk sıvasal büımler yazınına geçecektır. (1) Boyle bir analiz içm Bkz Özgür tnsan «Dünyada Aym Olaylan» Sayı 8, Ocak 1973 (2) Amerıkan seçımlennın Genel Analızı ıçm Cumhnnyet, 16 Kasım 1972 «Nıxon'ın Kazanma N'edenlen» adlı makalemıze Bk nız. (3) Alman seçımlennin genel analızı ıçm Bkz A. Haluk Ülman «Bır Başannın Anlamı ve OSTettıklent Toplum, 1 aralık 1972, ve Mehmet Barla&'m Cumhnrivet'te çıkan seri inceleme yazısı. (4) The Times, 12 AraUk 1972 (5) Le Figaro, 11 Aralık 1973 (6) The Observer'in bu yonı munuii tercümesi içm Bkz1 Cumburiyct, 21 Aralık 1972. Mak Yuk Müh. TUNCEB TOPRAK VEFAT VE TEŞEKKÜR Askerlik görevıni vapmakta ıken 1211973 gunu ebedıyete ntıkal eden değerlı evlâdımız Yüjcsek Maklne MUhendlsl SÜAT ERCtŞLİ'nin tedavı ve bakımı sırasuıda yüksek gayretlerını esırgemeyen Tb Em Yuggeneral Saffet BARIŞ ıle Gulhane Askert Hastanesi Irtanıve servısinden Tb Tuageneral Prof FetM TEZOK Prof Dr Kazım KURTAR Doç Dr I Kemal BtHOL Dr Asis Yusuf KILIC Dr Asıs îsmaıl DUNDAR Dr Asis Okan T^>RE Dr Asıs Mehmet ERB'KP Dr Asıs N Kemal SARIGÜL, Dr Asıs Se\ket DÜLGER Dr Asıs. Huseyın ALTINOK. Dr A*ıs Mustafa KELES Dr Asis Fusevın COREKCI've hemsıreler Avf»r Delivell TOrkân Abat Fahriye Ömırk'e lâborant Vssar KaraoShı'na ve hastabakıcılar Hasan Vız. Hatice Tetık. Halıl Suat Hasan Turkofilu, Yusuf Taskava'va ve avnı 7amanda Kasımrosa Denlî Hastar*slnden Dr Vtıral GOven Ile hemsire rfatlce G«ÇCT ve hastabakıcı Füsun Hanıma tesek lcur etmeyi bore blliriı Ercisll allest Cumhurly» KAYIP Eczacılık Fakultesl karnemi kaybettim Hukümsüzdar. S«fer ÖZKAV Cumhuriyet 37S Cıırnhujiyet 372 ••••••«•«••••••••••••a Kızımız GÜNAY YAUM ils ojlumuz Lise matematık ögretmenı MUSTAFA KOMITOĞLU 20 1 973 Cumartesl gunü saat 10 45 te evlendller Kendilerıne ebedl saadetler dılerız. ŞABAN EKMAN Cumhuriyet 373 KAYIP T C Emekli sand. Jından aldığım 14 AO n52!3}t sa yüı 1973 çeklerirai kavbettim tsmet Altmçui 381 İ DIS TABIBt | • ! ! Orhan TÜZÜN Saat 13SO l»30 Samatra Cad No 400 TELı n n n