Katalog

CUMHURÎYET 6 Eylül 1972 S Istanbul Hali ve Gercekler kanun *• taömatnameler, komlcyonoulann lyi nlyetil olmalanm şart koşmakta, kasıtlı mal çflrUtmek (bazan malları müşterinin gözünden nzak tutmak İçin boş sandıklann ardına gizlemek metodu da dahil) oezayı gerşktlrecek blr suç sayümaktadır. Fakat bu nasıl ve kimler tarafmdan tespit edılmek tedir? Bugtine kadar kaç suçlu ne çapta ceza görmüştür? Hangi sandıktaki mal çürümüs, neden 12 kg. ağırhğmda olan sandıktaki mal 3.5 liradan, 25 kg. ağırhğındaki mal 1.75 liradan saülmış?, Btitün bünlar sadece kabsamallar tarafından* bilinmektedir. Üreticinin mahnın kaderi ,onlann elindedlr. Onlann istedıği feadân, oniann istediğı fiyata satılacaktir. Kanuna ve talimatnamelera rağmen kontrolü de bugunkü sartlarda mümkün değıidır. Çünkü kabzımaî, sadece markasınm yazılı oldugu »an dıklar arasında istediği degişikliği yapabihr. Faturaîarda «şu kılodaki sandık şu fıyattan, bu küodaki de bu fiyattan satıldı» kaydı vardır. Bunların kontrolü mümkün ohnadığı gibi, her humalın sırtında 1520 sandık oimak üzere, çıkış kapılannda meydana gelen ızdiham karşısında, çoğu hamallıktan yetişme kontrolörlerin, değil fatura ile sandıklar' arasında kilo tahmıni yapmalan, sandık sayısmın faturadakme uyup uymadığım ve malın cmsinl dahi kontrol etmeleri fıilen mümkün olmamaktadır. HAZIRLAYAN: ŞÜKRAN KETENCİ L Hal düzeni 295 firmanın iradesine göre yürüyor Üreticinin maluıın kaderi kabzımalın elindedir «Tarsus'ta kflosu 5 kuruşa düşen domates denize döküluyor», «Bozcaada'da 73 kurustan satılan üzüm, îstanbuTda 3.50 11ra.» îşte üreticlyi de, ttiketiciyi de BÖmuren blr düzen .. 295 fırmanm etrafmda düğümlenıyor. Hal düzeni her şeyi ile 295 firmanın iradesme bağh olarak yürüyor. Bu düzerü yakından tamyanlann Ifadesi İle, her şey kabzımalların lnsafına kalınış. Gerçi ortada uyulması gereken kanun ve talfmatnameler ve tıcaret hayatının ana prensıbi (arz ve talep) kanıınu var. Fiyatlar ticaret prensıplerine gore, kanun ve talımatnamelere uygun biçımde doğuyor! Her şeym kabzımalın insafına nasü kaldığma gehnce?. . önce boş sandıklardan başlayalım: Ürettiği malları buyuk şehırlerdeki hallere gonderebılmek lçin sandık sahfbi olmuş üretlci sayuı parmakla gösterilecek kadar âzdır. B09 sandıklar büyük bir sermaye gerektirdığmden ancak kabzımallar tarafından sağlanabilmekteaır. Kabzımalın haldekl damgası vurulmuş olan çeşıtli boylardakl sandıklar, nakliye ambarlarının aracıhğı ile üreticinin bahçe veya bağına kadar ulaştırüır. Üretıci bu boş kaplardan istedığı kadarını alarak içine malını doldurur ve yıne nakliye amban aracıhğı ile şehre gönderir. Ken dısine sadece kaç sandığa ne cıns sçbze veya meyva doldurduğuna dair bir belge verilmıştir. Mahnın bundan sonra ba$ına geieceklerde hıçbir iradesı yoktur. Nakliye ambarı mah çü rütmeden şehre gotürebılecek mıdır? Mal halden ıçerı gırebilmek için, gunesın altında ne ka dar zaman bekleyecektır? Yoksa a n talep kanununun daha Iy4 işleyebilmesi için kasıth olarak yollarda, ya da ambarlarda bek letilecek midir? Bütün bunlar makn sahıbinin değıl, anlaşmaIı çalışan kabzımalla, ambarcinın iradesindedır. Üreticinin kaderi *Halde oynanan ve oynanabilecek oyunlarjn çapı hakkında ufacık bir Örnek, bızzat içinde bulunanlann şahıt olduklan, fakat önleyemedıkleri bir olay: Geçtiğımiz yıl içinde haliu bir bölümünde çok küçük çapta çtkan bir yangmda 45 sandık 11mon yanmış. Fakat yangmla bırhkte faaliyete geçen kabzımaî ve madrabazlar takımı, büyük bır maharetle binden fazla sandığı yangın yerinden y*ok edivermısler. Yapılan tespıt sonun da bmden' fazla sandık limonun vandığı kayıtlara geçmiş. Bu sı> rada gorevhler nerede imişler bılınmıyor. Fakat uretıcı, mallannı ya da parasmı bulabılmek için uzun zaman uğraşıp durmuş.. Bir dığer üretiei aynı zamanda, ayni şartlarda sandıklara doldurduğu aynj cıns ve kalıtedekı şeftalılerin bir kısım sandıklann neden tamamen çuruduğunü dığerlerinin ise sağlam kalabıldığmi bütün uğraşılarma rağmen oğrenememiş.. Hâldeki oyunlar Üreticinin mah, macerah bir yolculuktan sonra çürümtiş ya da sağlam olarak içine yerlestirilmiş olduğu sandığm sahibi, kabzımalın eline ulaşır. Kabzımal gelen mala ve o gün haie gelmiş benzeri mallann miktarIarına ve kalitelerine şoyle bir goz attıktan sonra kendınce bir fıyat biçer ve satılmak üzere madrabazı ile anlaşmaya varır Madrabaz mah, kendı ve ikmcı, üçuncü derecedeki madrabazlann da kârıru düşünerek kabzımalın istediği fıyata uygun "bır kâr ekleyerek satacaktır. O da kısa bir kafa hesabından sonra sandıklar arasında uygun biçımde değış tokuşlar yapacaktır. Sonra da satıtan mallann faturalan kesılecektır; «12 kılo ağırlığmdaki bir sandık 3 5 liradan, 17 kılo ağırhğındaki 3 Iıradan, 25'er kilo ağırhğındaki 5 sandık da 1.75 liradan satıldı» şeklınde bir fatura hazırlanacaktır. Bu faturadan */o 8 olan kabzımala ait komisyon kesildıkten sonra, üreticiye faturanın fotokopısi gonderılecek. «Senın malın bu kadar etti, paranı 10 gün içinde göndereceğim» denecektir. Tabiî nakliye ve diğer butun masraflar da hesaba dahıl edılecektir. Çürüyen mallar hal doktoruna gosterılerek imha edîlecek, satılabılecek k¥dar . çürüklü olanlar ise fiyat duşürülerek satılacaktır. Çuruyen mâlm imha edılmeşi, ya da yarı çurüklü satılacak bir makn ne oranda çürük olduğunün tespıtı, 1 doktor ve 5 eksperden kurulu ekspertis heyetinın karan ile mümkundür. Komısyoncular ellermdekı çuruk, ya da çurüklu mah satmak istemedıkleri zaman bu ekspertis heyetıni çağırarak tespıt yaptırırlar. Ve ekspertis heyetinın yaptığı tespıt kayda geçirilerek malın sahıbıne bıldırılır. Evet çurüyen mal uretıcmmdır. Şansma • kussun? Hal kapılannda görevll memurlar, kapıdan çıkan mallann faturalara uygunluğunu araştmılar' Oysa he» hamalın sırtmda 10 15 sandık ve dizilen kuyruk karşısında değil çeşitli" boylardaki sandıklann faturalara «rgnnlnğana tesbit etmek, hangi cins malın çıktığmı anlamalan dahi mumkun olnıaz. 94 arttı. Fiyat artışlan birçok kalem için % 200300'lere çıkıyor. Haldekl toptan satış fıyatlanna, dolayısiy^e üreticinin gehr durumundaki gelişmeye geImce; 1966 yılı Ağustos aymda ortalama hal fryatı 146 kuruş olan yaz eknası 1972 yılmda 12ü kuruş, 231 kuruş olan akça armudu 394 Kuruş, 138 kuruş olan Tarsus üzümü 160 kuruş, 139 kuruş olan şeftalı 100 kuruş, 47 kuruş olan karpuz 50 kurus, 96 kuruş olan kabak 100 kuruş olmuş. Kısacası sadece bu ikı yıhn değil, aradakl diğer yılların fıyatlaruıa da bır goz atmca son altı yıl içmde sebze ve meyva fı yatlarında ancak o yılın üretim mıktanna bağh olarak geçıci dalgalanmalar meydana geldıği. cıddı bir fiyat artışı ohnadığı görülür. Yanı yıllar üretioüün cebine gıren para mıktarını artîrmamış, bunâ karşılık hayat pahahhğı ve paranın değennın duşmesı ile geçım şartları her geçen gun bıraz oaha fazla guçleşmiştır. Komısyoncu ve madrabazlara gelınce; gayrı resmî kârlarında bır artış yapıp yapmadıklannın tespıtı mumkun değıidır. Ancak Istanbul'da nufus artışma bağh olarak, hale gelen mal mıktarmda da buyük artışlar olmakta, dolayısiyle sayısı artmayan komısyoneuların aldıkları komısyonların toplamı da kabarmaktadır. Bunun yanmda ılerleyen teknık, komisyoncular iehıne, sebze ve meyvanın ücuz zamanında üretıcıden satm almaraK, soğuk havah tesıslerde saklanması ve sonra çok daha pahahya satılması imkânmı yaratmıştır. Tüketici ise toptan fıyatlard» cıddi bir artış ohnadığı halde, manav, seyyar satıcı, pazarcıların hunerlerı ile sebze ve meyva ıçın bütçesınden daha fazla yer avırmak zorunda kalmaktadır. îstatıstiklere göre Istanbulîu bir vatandaş on yıl önceye gö re bir kılo meyva ıçm ortaîama 188 kuruş oderken şımdı 359 ku ruş, bir kilo sebze için ise 121 kuruş öderken şimdi 171 kuruf odemek zorunda kalmaktadır. Y A R I Nr Hal'de 140, Şişli'de 500 kuruş Fazla komisyon Hal'in kapılarınm aeılması 1 e lçeri hıicum eden alıcılar (manav seyyar satıcı pazarcı)larla her kab1 zımal adına çalışan madrabazlar arasında koyu bir pazarlık başlar. 1960 Devriminden sonra gerek üretiei, gerekse halk aleyhine işleyen hal düzeninin düzeltilme si amacı ile çıkartılan 80 sayıjı kanun, komisyoncuya üreticinin sattığı malına karşılık en fazla 0/ b 8 oranmda komisyon alabılmesı hakkına olanak vermıştir. Oysa bu rakam sadece faturaîarda kalmakta, tiretioiden ahnan komisyon fııleh % 1016 oranında olmaktadır. Güç durumda olan uretıci özelhkle ne zaman satılacağı belirsiz olan malına karşılık avans alabilmek ıçın, komisyon miktarmın fiılen çok daha yüksek rakaıplara çıkarılmasma razı olmaktadır. Uretıcı aleyhme dşleyen bir dığer sıstem ıse, malın yerinde ıken kabzımala satılmasıdır Mah en bol ve ucuz olduğu zaman çok düşuk fıyata, yerinde satm alan kabzımaî, soğuk hava, depolarmda saklayarak, çok sonra dıledığı fiyata satmakta, ,Yolda bekietıldığı, güneşte tu rnalın en bol olduğu zamanda dahı fıyatm düşmesmi önlemektulduğu, halın ıçme gırem£dığı için çürümüşse, kimin ne guna tedır. Aslmda malın değerlendirılmesini sağlayan bu sistem, hı olabilir ki! Ne kabziıinala saklama işlemı üretiei tarafınyolda beklettıği içın, ne de hali büyütemıyerek," (ben ğelen dan yapılamadığı ıçın kendısıne malları mutlaka hale sokuyo hıçbir yarar sağlamamaktadır. rum, beklese de, sağlam olsa da, çürük olsa da gorevımi yapıyoZor bir durura . rum) diyen Belediyeye hesap sorabılir, ya da bir tazminat hlîstatıstiklere göre îstanbul'da ması soz konusu olabilir. Gerçi 10 yılda geçinme lndeksleri % îstmarbirko'nun ilk genel kurulu yapıldı tstanbul 'ye" Marmara BSlged Köy Kalkmma ve diğer Tarunsal Amaçh Kooperatifler Birliğinİn (tstmarbirko) I. Genel Kurul top lantısı dün 4. Vakıf Handa yapılmıştır. Şimdilık 12 köy kooperatifini bünyesinde toplayan birliğin toplantısında konuşan Köy Koop. Genel Başkanı Ahmet Altun, «Toprak ve Tarım Reformu aile arazisinin bölünnıesini &» leyici tedbirlerle birlıkte bir an evvel tatbikata konulmalıdır» demi$ ve yurt dışma gıtmiş ve gidecek işçilerin her yıl 5 bin liralık tasarrufa mecbür tutulmasını faH temiştir. Genel Kurula Başbaka» Melen ve bazı Bakanlar başan teîgrafları göndermişlerdir. Devlet Bakanı Öztrak telgrafmda, «Kooperatifleri özel sektörün en önem li kesimlerinden biri haline getirmenin, başlıca amaçlarından biri olduğunu» belirtmiştır. Genel Kurula katılan üyeler görülüyor. Bursa Vaîıîiğinden 1 Bur<sa Sant'at En^tılüsüne baÇh 200 kJşHi» Pratik San'at Okulu Atelveler insaatı 1300 000. TL. hk kesif bedeli tizerinden 1973 malî yılına sarî olarak 2490 sayılı kanun hükümlenne göre fcapalı zarf usulü ile eksiltmeve çıkanlmıştır. 2 EksiHme 16 9 1^72 Cvmarte<!i gl»ntt Saat 1100'de tl Bayındırhk MUdürlv^thıde vamlâpaktır 3 Eksiltmf» sartnamesi ve diğer evrak mezkur MüdurlUkte görtllebJHr. 4 Eks'itmpve pirebiimPk lçin isteklilerîn: a) fi2'750 TL hk uecicJ tpminetım , b) 1972 vîhna ait Ticaret Odası helfpsini. O Müracaat dilekçelenyJe birlikte .ver^cekierl (î^siltme şartnamesinde belirtilen ve ustılftnfe göre hasnrlanmış olan) Plan ve teçhlzat beyannamesi, teknik personel bayannamesl, taahhfüt bevannamesi. sermaye ve kredi durumunu bildıren malt durum beyert namesi, en az kesif bedeli kadar (C) grubu milteahhitlik karnesl İle as^arî 1000 000. TL. keşîf bedem benzeri blr işl taahhüden ikmal edip kabulîerinl yaptırmış olduguna dair 1$ bitirme belgesinl lbraz st> retiyle Baymdırhk MÜdÜrlü^ü belge komisyonundan alacaklan yeterlik belgesl ile blrlikte zarfa koymalan lftzımdır. 5 tstekliler teklif mektuplarıra bellrll günde ihal»» saatlntlnden bir saat evveline kadar makbuz karşılığında îhale Komisyonu Baskanhgma vereceklerdlr. 6 Yeterlik belgesi ahnması lçin son müracaat tarlhi 12.9. 1972 Salı gtJnü mesal saati somma kadardır. TeiRrafla muracaatiar ve postada vâki gecikmeler ka.bul edilmez (Basın: B. 948 204346318) TCDD etmesi ^İfİJpİl^^İŞiİi^^^pii^pP^^^^lP^^^ Merkez Alım ve Satım Komisyonu Başkanlığmdan 6240 Adet Lokomotif ve Vagon Bandajı satm alınacaktır 1. Harıçten teklif alma suretiyle 6240 adet lokomotif ve vagon bandajı satınahnacaktır 2. Tekliflerin ens;eç 29 Eylul 1972 Cuma gürıü saat 15 e kadar Ankara'da TCDD tsletmesı Genel Müdürlu&u binasındakı Malzeme Daıresınde toplanacak Komısyonumuza verilmiş veya gelmıs olması şarttır Şartnameler Ankara'da Merkez ve tstanbul'da Sirkeci veznelerinden 50. lıra bedelle temın edilebilır. 4. Pirmalar, teklif alma şartnamelerını TCDD'den aldıklarmı tevöık ıcın vezne makbuzunu teklıfleriyle birlıkte TCDD'ye gondereceklerdir 5. TCDD ıhaleyi yapıp yapmamakta veya kısmen vapmakta ve diledığı talıbe yapmakta tamamen serbesttır 6. Tekhf zarfları üzerine, teklıfin hangı ışe ait olduğu yazılacaktır. 7. Bu iş ıçın dahi'î piyasadan verılecek teklıfler nazan ıtibare almmıyacaktır (Basm: A. 13553 • 206496319) İlâncılık: 88236328 UMITYAŞAR IKIDEVESERI %irk Diİ Kurumu 1968 Ronıan Odülfı BİRAZ KÜL BİRAZ DUMAN HALKTAJV YANA HÖZÜN ŞARKILARI Üstüme Varma İstanbul SEN AŞK NEDİR BİLMEZDİN SENİNLE ÖLMEK İSTİYORUM KÎTAPÇELARDA ARATTNTZ eserlerı 0EV1ETANA ^ s OSMAIMLI DEVLETİIMİN TEMElsLERÎNİN ÂTILDIĞI GÖNLERİN ROMANI 1968 Yunus Nadı Roman Ödulü KURTULUŞ SAVAŞI ÛZERÎIŞ1E YÂZILMIS ROMANLARIN BAŞ ESERİ 4.basım/201ira ^ hütün kitapoılandaL, İSTANBUL SÜMERBANK YÜNLÜ SANAYİİ MÜESSESESİ MÜDÜRLÜĞÜNDEN DEFTERDAR EYÜP Müessesemiz Deftercîar Fabnkasının teknolojık buhar ve kalorıfer tesısatları montaj isçılıği kapalj teklif slmak suretiyle ihale edilecektir Taliplerın gereklı sartnameyi müe.ss€semiz tıcaret Şefliğinden temın cderek, teklıflermı en geç 15.9 J972 Cuma günü saat 16'ya kadar Muhaberat Şefliğimize tevdi etmeleri rica olunur. Müessesemız mezkur işı yapıp yapmamakta vey.a dilediğine yaptırmakta serbesttir. İSTANBUl DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESI DEKANLIGİNDAN Fakültemızın 19711972 ders yılı yaz donemı mezunlarının dıploma torem 15 Eylul 1972 Cu.na günü saat 10 00 da Fakülte binasında yapılacaktır. Büiün meslektaşların bu mesut gune katılmaları saygı ile rıca olünur. (Basın: 207506321) İlâncılık: 88426331 lııniıı JOHN TRtNtAN BÜYtfK FİKİR KÎTAPURI DlZÎSt, No. 15 ORHAN HANÇERLİOĞLU EKONOMİ SÖZLÜ6Ü likonominin temel kavram, akım ve sorunlarü 2121 sözlük maddesi içinde açıklığa kavu$turar ilgİnç eser... 420 büyük boy sayfa • Mükemmel baskı • 30 TL REMZ1 K1TABEVİ İSTANBUL Bır solukta okuvaea&mi7 bu nefis roman yenı çıkn 10 lira. HABORA KÎIMÎEVÎ P.K 6 Beya?ıt tst (Basın: 204326320)