Katalog

alije Bakanlıgının, 1972 bütçesi ile getirdiği görülmemis vergi artışı tekliflerinin Türk ekonomisinin geleceği üzerinde. ki etkilerini akla yakın tahmin metotlınyla ve rakamlarla ölçmek fırsatı dahi, meseleyi tarafsız sekilde incelemek çabasında olanlara verilmemiştir. Deviet teşkilâtının hazırlaraıs bulnnduğu çok yüksek harcama rakamlarına dayanılarak, bu harcama se\iyelerine uygun vergi kaynaklan aranmakta, görebildigimiz kadan ile bu tartısma, elde, güvenilir bilgiler olmadan yapılmaktadır. Bir yandan Başbakan, öte yandan Malive Bakanı vergi artıslarından baska çözüm yollannın bulunmadıgından ve teklif edilmedifinden yakınmakta, öte yandan baska çözüm yollarını teklif e t . meye uğrasanlara. bn çözüm yollarını bulmaya yarayan bilgiler sağlanraamakUdır. DEVLET HİZMETIERİNIN MALİYETIERİ HAKKINDA Doç. D r Mustafa A. AYSAN Bu bilgilerın neler olduğu konnsundaki bir liste asağıda verilecektir. Deviet hizmetlerinin malijetinde tasarrnf yapılamıyacağı konusundaki yargılar doşru degildir. Elimizdeki sınırlı rakamlarla bu yargının vanlış olduğn konusunda bazı belir. tiler tesbit edilebilmektedir. Nitekim rakamları tesbit edilebilen son iki yılın bütçe tek. lifleri ile gerçeklesme rakamlarının karşılaştırılmasında, ilk harcama tahminlerinin çerçeklesme rakamlarından %\1 19 fazla oldnğu görülmektedir (Tablo: I). Bn yıllarda deviet hizmetlerinde büyük daralmalar olmadıgına, aksine devletin ekonomideki rolii arttı6ına g5re, 197? bütçesinde gerceklere yakın harcama tahminlerinin bulunmadıfı hnsusnnda bir delil elde edilebilecektir incelemeleri bu noktadan çok ılerıje çötürmek mumkün olmamakta, güvenilir rakamlar ele geçince de, is ısten geçmis, sartlar çok degismis bulunmaktadır. örnek oiarak 1S72 mali vılının politik, ekonomik ve kamn maliyesi ile ilgili sartları yukanda rakamlan incelenen yıllardakinden çok farklıdır. Yukandaki rakamlann bu üzelliklerine rağmen, tablodan çıkanlabilecek belli başlı sonuç, bütçe tekliflerinin, hükümet ve Parlamentodan gerceklere uymayan yükseklikte çıktiğı, fakat deviet teşkilâtının uygulama sartları içinde harcamaları kısmak ?orunda kaldığı noktasıdır. Nitekim son yıllarda gelenek olduğu sekilde. deviet bütçesinin son uygulama aylarında, hükümetçe tesbit edilen •• 10 • 15 gibi tasarnıf oranları, zorla uygu' lanabilmektedir. Harcama tasarruflarınm bu tarzda yapılmasını savunmak rnümkün değildir. Ancak, bu uvgdlama, vapılan bütçe tahminlerinde, iyi olmayan metodlarla da olsa, tasarruflar yapılabildiğini göstennektedir. liyetini, Parlamentoya olduğundan yüksek göstermekte; bütçe harcama tekliflerini, Parlamentodan bu harcama sevivelerine uygun gelir imkânlarını elde etmek için kullanmaktadır. Bu durum karşısında Malive Bakanlığı yetkililerine sorulacak soru şudur: Devlet teşkilâtındaki itâ âmirlerinın olduçundan yüksek ödenek sevıyelerine sahip olmaktan dnyacaklan harcama rahatlığı. her TII çetiriîen ek vergilerin memlekette yarattığı huzur snzraktan ve ekonomik zararlardan daha mt önemlidir? Onun için, ek vergilerin halka ve Parlamentoya kabul ettirilmesine çalışılması yenne, özeüikle câri harcamalarda tasarrnf imkânlanrun arastınlmasına yönelmelidir Aslmda çoğu gerekslz olan ek verçi tasanlarını törpülemek için harcanan zamanlara tazık olmaktadır. Maliye Bakanlıçından. önemli harcama tasarruflarım açıklamalarını beklemek halkın hakkıdır ^şağıdaki bilgiler sağlanırsa. tasarruf imkânları hakkında yaratıcı tcklifler her vönden gelecektir. Bu bilgiler sunlardır: % Personel Kanununda gösterilen kademelerin (derecelerin değil) herbirinde son nç yüdır kaç deviet memuru çalışmaktadır? Bu çabşanlara toplam olarak ne kadar ücret ödenmekte, bunlardan ne kadar vergi kesilmektedir? 0 Aynı kademelerde çalışanlann herbiri. son fiç yılııı herbirinde deviete kaça malol • mustur? # Sıllık izinler. raporlar, idari ızinlpı şeklinde her kademede kaybedilen adam saat sayısı son üç yilda ne kadar olmuştur? Fıılen gerçeklesen adam saat savısı ile nazarî olarak hesaplanabilen adam saat sayısını karsilastıran bir tablo. elde var mıdır? 9 Câri harcamaıann her faslında. Bakanlıklardan gelen ilk teklirier ve bir yıl önceki harcama seviyeleri gerçeklesmraı ile ılgili olarak vapılan çalışmalar içinde. ilk teklirierle Malive Bakanlığının son 1972 bütçe teklifî olarak Meclise sunduğu teklirier arasındaki farkların bir listesi verilebilir mi? 9 Hazırlanmış olan vergi tasanlarında tahmin edilen gelirlerle. bu vergilerin tahsilât masraflannı karsılaştıran bir tablo elde var mıdır? 0 Câri harcama tasılları ile ilgili olarak örnek alınan belirli kurıımlar içinde görülen hizmetlerin birim maliyetleri son üç yılda nasıl değişmistir? Ciddi bir insan kaybettik Kanaatlerini mertçe savunan, bildiğinı sağlam bılen ve sağlam bildiği konularda taviz vermeven, kültürlü ve uygarhğına örnek insanlardan biri idı. kurban bayramınm birincı günü havata gozlerini 3"uman Şefik Inan... üygar ve ciddî ınsamn vasıflan ile sakindi. sankl kimscyi rahatsız etmek istemeyen bir sessizlik içinde her aldığı göreve ciddivetle sanhrdı. Bir memleket meselesinde ır.andığı bir dâvayı savunmak lüzumunu hissedince zaaf veva kuvvetinı sözlerin kimın hosuna gidip gitmiyeceğini. bu savunmanın onun basma dertler açıp açmtyacağır.ı hiç hesaplamak tenezzfllünde bulunmadan kendini ortava atmağa çekinmezdi. Değil Türkive'de, dünvada emsali az bulunan metodik insanlardan biri idi. O. raizacıyla ve bir kannca çabasıyla Türkive'nin istatistiğir.i derbederlikten kurtaran insan oldu Muntazam cetvelleri ile. defterlerindeki rakamlan dile çetiren sekillerı ile. her sorunuza cevap veren deçerlerden biri idi. Çanakkale Milletvekili olduğu zaman köylere gider, kövlülere kendi köyleri hakkında bilmedikleri ÖzeUikleri. hazırladığı kartonlardaki grafiklerden okurdu ISinci .vüzvılın başında Fransız kJâsizmine açıklık çetirenlerden biri olan Racine ve Molier'in dnstu Bolieau'nun «Iji anlaşılan ve ıdrak ed:len sev kolav anlatılır» diyerek basit meseleleri, g hilimsel hale hüründürer.lerin nasıl işi zorlaştırdıklarını eleştir 4 disi meshurdur. Daha dün, rahmetli îŞefîk tnan'ın 27 Mayıstan sonra Devlet Bakanı olduğu zaman en karışık devlet ve bütce meselelerini radvolarda nasıl basit ve anlaşılır hale getirdiğini hâlâ hatırla>acak olanlar çoktur. Galiba Türk tarihir.de ilk defadır ki devlet. halka içten ve vatandaşa bu kadar ictenlikle anlatılır hale gelmişti Rahmetlinin çok sağlam temele davanan bır kültürü vardı. Matematik ölcülerle düsünmeğe alışmış bir bevin Ovle ki şarlatanlık ve pnlitika sahteciliği ile karşılaştıği zaman hu bevin derhal isvan eder. cazete sütur.larında. Meclis kürsüsünde hiç tereddüde kapılmadan o sahtecilik ve sarlatanhkla mücadele ederdi. Bir devlet adamında var olması eereken vasıflann pek coğu onda vardı. Ovsa o bütün o vasıflan kendine mah«us hir tevazu bohcasına sarardı Onnn ıcın onun hileisi ile neündüğıinü hiç kim<=e görmedi. Kimsevi de en kara cahilleri hile techil etmek IÜ7umunıı hissetmedi. Buna karşılık ne kendi teva7uu. ne başkasının cehline karsı gösterdiği saveı nnun bildiğini açık açık ifade etmesine hiçbîr zaman mani olmadı Ondaki uvsarlık hu Titları birbirivle U7la«tırma kudretinden "• gelivordu ; tstatistik Cenel Müdürlüğü. Dpvlet Bakanlığı. Malive Ba • kanlıçı vaotı Der<s okuttu. Cıımhurivet Halk Partisi Meelis ve İ Crnel Merkez Iveliei vaptı Bütün özel vp re<smi vaşar.tısında. i kcnrlisıni sevsinler veva spvmesinler. karsısınria veva vanmda olanlar bir tek rargıda ittıfak ettiler tnan düsüncelerinde hür. ,: viodanır.da baskı tanımavan faziletli. dürustlükten hic şaşmavan hir devlet adamı idi. Şefik tnan bundan dolavı da büvük saygı kazanmıştt i) O sayeıyı ve o savgı ile birlikte geniş bir sevgiyi. cenazcsi g nin kalktığı tün dostlan ve Ankara halkı ona gösterdi. tlikleri | ne isleven soğuğa raemen onun cenazesi. sıcak gözvaşı dökenler % vp onun sessizce ivilik ettiei kimsplorin nnu hağırlarına basmak i«teven eönüllerir.in harareti ile iMnmıştı Benı müz'ıç ve mide ^ bnlandıncı hir grip. yatağıma mıhlamış nldnğu için aynı seçim | h birbirimizi hic kırmadan beraberce millptvekilliği vaptıpımız Şefik'in cenazesinde bulunmadım. Simdi i\iliğini gizl} bir str sibi saklavan Sefik İnan'ı ebedivet volunda ştı satırlarla tesvi etmek i«îti>orum Yunanlılar ba<stığı zaman. babasının haşöğretmen olduğu Kütahva'nın Simav kazasını millivetçi oldugTi için terkeden bu aile | nin o zaman susuzluktan dili damağına vapışmış küçücük çocu ' ğu. Simav'dan Kütahva'va geldiği eibi daima millivetçi adımlar | la vürüdü. Atatürk'ün volundan jritti ve gerçek milliyetçillğin j göreve bağlılık oldurunu etrafına tutumu ile anlatmak isterken. | kader çok erken önüne gecti.. Binipce Sefik Inan. zaman geçtikçe değeri anlaşılarak mutlu rahmetliler arasına karıştı. Bırakt ı ö manevî miras. dürüst ve erdpmli insanlann çok caba sarf ederek ulasabilecekleri bir seviveve ulaşmıştır NOT: Kurban Bayramı münasebetıyie tlgilerlnı esırgemeyen de \ gsrll ölîuvucu ve dostlanma. bayramı ratıatsız geçırmış ol j mam dolayısiyle ayrı ayn cevap vereraEtiım. ıKusnrurmın bağışlanaceğından emin olarak hepsine en samiml teşekfcürlerimi ve sonsuz iyilık temennilerimi sunmak l'tertm. Temel eksiklik r | •* ürk ekonomisinin kısa ve nzun vâdeli * geleceği fizerinde çok önemli etkileri olacağı bütün ilgililerce Uabal edilen vergileme teklifleri üzerindeki tartışmada iki önemli temel eksiklik eöze çarpmaktadır: Deviet hizraetlerinin malivetlerinde kısa dönemde hiç bir kısıtlama yapılamıyacagı dü. sunülmekte. sanki deviet teskilâtı tarafından hazırlanan harcama rakamları, söz konnsu malivetlerin en düsük temelini teskil edermis gibi, dikkatler, bn harcamaları karsılayacak gelir kaynaklarmın aranmasında toplanmava çalısılmaktadır. Bn nokta. meselevi çözüm yoln aramak için yapılan incelemeleri çok TABLO: I 1969 ve 1970 DEVLET BtTÇESİ ÖDFNEKLERl ve KESİN HARCAMALARI (Milyar 'IX.) (1) (2) Bütçe ile Odenek Toplamı Deviet Harcamaları (¥ıl içindeki alınan (Genel ve Katma değişme dahil) Bütçeler) Sdenek 19 6 9 13.3 Cari Harcamalar 124 7.S Yatınm Harcamalan 6.9 Sermaye Teşkili ve Transfer Harcamaları ( *) 7.3 7.9 2S.6 T o p Ia m 19 7» 150 Carî Harcamalar Yatırım Harcamalan 70 Sermaye Teşkili ve Transfer Harcamaları (•) 7.9 T o p 1a m (*) Katma Bütçelere Hazıne yardımı KAYNAK: 1972 Bütçe Gerekçesı. 28.8 15.8 7.5 1Z5 35.8 harıç. (4) (3) ödenek Kesin harca Fazlası malar <23) 12.3 6.6 70 25.9 14.7 7.0 10.5 32,2 1.0 1.0 0.9 2.9 1.1 0.5 20 3,6 (5) Odenek Fazlasının Kesin Harcamalara O r a ı u ' t (4/3x100) 8.1 17.0 13.0 11.2 7.5 72 19 0 Bilimseilikten nzak a konuda gösterilebilecek diğer bir de> lil, devlet teskilâtı içinde özellikle câri harcamalar tahminleri vapılırken çoğunlukla uvgulanan metodların bilimsel olmaktan uzak bulunusudur. Bu metodlardan bazılan. bütçedeki harcama tahminlerinin devlet hizmetlerinin gerçek maliyetleriyle ilişkili bulunmaması sonucunu varatmaktadır. Tahminler genellikle sövle yapılmaktadır: «Malzeme için gecen yıl 1.200.000 TL. istemişiz. Gelecek yıl fivatlar daha yüksek olacağı için muhtemelen 1.500.000 TL.'na ihtiyacunız vardır. O halde biz 1.730.000 TL. istemeliyiz ki, sonradan vapılacak keointUerden sonra elimizde 1.500 000 TL. kalsın.» Son vıllarda DPT'nın çabaları ile vatırım harcamalarında bilimsel harcama tahminleri vapılmasma doğru bir eğilim baslamış bulunmakla birlikte câri harcama tahminleri Bakaniıklar teskilâtı içinde. yaklaşık olarak vu* karıda belirttiğimiz sekilde yapılmaktadır. Yakarıda söylenen seklin. bilimsel tahmin metodları ile hiçbir ilgisi voktur ve harcama tah minleri böyle yapıhnca. T .blo: l'de belirtilen durum ile karsılaşmak kaçımlmaz olmaktadır. Son yıllarda Malive Bakanlığırun program • butçe çalışmalanmn soııuçları heniiz uvgnlanamadığma göre, 1973 bütçe tahminlerinin de avm sekilde tesbit edilmemiş olması için sebep yoktur. Bunun için özellikle câri harcamalarda, bütçe tekliflerindeki harcama seviyelerinin. deviet hizmetlerinin gerçek maliveti ile fazla Ugisi olmadığı sonucuna ttlaşılabilecektir. B Sonuc T istevi uzatmak mümkündür. Ancak. bu * * kadarı ile dahi. burada söylenmek ısteneni açıklamak kâfidir: Buna benzer bilgiler elde olmadan deviet hizmetinin malivttinde tasarruflar vapılması gereğinı duvanlar. hükümete yapılabilecek tasarruflar hakkında nasıl alternatir çösterebilirler? Bu hilgiler elde olmavınca, bizim de tekliflerimız son vıllardaki hükümetlerin vaptıklanndan farklı olmayacaktır: Maliye Bakanlığında bütçe teklirie ri ele ahnmalı ve yukarıdan asağıva teklifler •• 15 indirilmelidir! Bövle davranınca. bütçe ' teklifleri 8.000.000.000 TL. kadar azalacak. 41.000.000.000 TL'na inebilecek, bir sürü e k o nomiyi nasıl etkileyeceği belirsiz vergi tasarılarına da lüzum kalmayacakttr. Teklif bilimsel değil ve çok ilkeldir: ama yukarıdaki bilgiler elde olmadan daha iyisini vapabilecek olanı alkışlamak gerektir. Vergi tasanlarını bir vana bırakarak, Malive Bakanlığır.dan cari harcamalarda yapılabilecek tasarruflarla ilgili çalısmaları hakkında açıklamalar heklemek hepimizin hakkıdır. Yüksek ödenek seviyelerinin kamu yönetimine sağlıjacağı rahatllk tçtn halkı Uzmeye gerek yoktur. «r.o..^; olumsuz yönlere götürebilecek önemli bir yaklaşım hatasıdır. Bu konudaki tartısmalarda, yine mesele. ye çözüm yolu bulunmasını güçleştiren ikinci aksakhk, güvenilir bllgilerin kamuoyuna yaygın sekilde bildirilmenüs olmasıdır. Elde güvenilir bilgi olmadan da, deviet hizmetlerinin maliyetleriyle ilgili incelemeler yapılamamaktadır. ödenek toplaG erçeklesme raUamlannın kalıs oranları. mı rakamlarından geri M eseleye nygnn çözüm yoln bnlnnabilmesi için en basta bu iki temel hatadan kurtulmak sarttır. Birinei hatanın ortadan kaldınlabilraesi için hükümet, en basta, deviet hizmetlerinin maliyetine yönelmelidir. «Bütçede tasarruf ımkânları yoktur» seklindekl resmî ifadeler insanı sasırtmakUdır. Konn ile ilgili bilgiler sağlandıgı takdirde. bu tasarrnf imkânları, «mevcut elemanların en ıyılerf» tarafından hükümete gösterilecektir. toplam oiarak 1969 ve 1H70 yıllarında ••11.2 dir. Mntlak rakamlarla geride kalmalar, aynı sırayla, TL. 2,9 ve TL. 3.6 milvardır. Çesitli kaynaklardan, çesitli zamanlarda elde edilen rakamlar birbirinden farklıdır. Tablo: I'deki rakamlar 1972 bütçe gerekçesin. den alınmıstır. Bütçe kesin hesaplarının çok geç vayınlanması. güvenilir rakamlarla vapılabilecek incelemeleri geciktirmektedır. Kesin besap gecikrnelerinın çesitli nedenleri olabilir. Ancak. bütçenin güvenilir gerçeklesme rakamlarının, bilgiler ise varamaz hale geldikten sonra tesbit edilebildiği de. 1972 bntçesiyle ilgili tartısmalarda nazara alınması sart olan çerçeklerdendir. Bu bilgiler zamanında elde edilmeden deviet hizmetlerinin malivetlerini düsürmeyi hedef alan bilimsel Daha nıı önemli? > a sonuç. ms kadar kötü ol'ursa olsun, 'şövlc bir yargıya ulaşmamızi önleyeniemektedir: Devlet teskilâtı. devlet hrzmeti rna lngiltere, lrlanda, Danimarka ve Norveç'in katılmasıyla, Avrupa ekonomik topluluğu, tarihi evrelerinden birisini de tamamlamıştır. Hiç kuşkusuz, Avrupa ekonomik topluluğuna hayat veren şey yalnız ekonomik nedenler değildir. Temelde yatan neden siyasaldir. Eğer topluluk valnız ekonomik bir nitelik sürdürürse, sade deyimi ile bir gümrük birliği ötesinde anlam taşımaz. Bu nedenle dörtlerin katılışı tarihi bir olgu ise de, daha aiınacak çok yol vardır. Bugünkü görüntüyle Avrupa birliği düşüncesı, Avrupa Birleşik Devletleri ülküsünü gerçekleştirecek yön ve yöntemden sapmış durumdadır. Gaullist göniş egemen olmuş görülüyor. Milletlerin millî egemenliği sürecek, topluluğa katıian milletlerın hayatı çıkarları topluiuğun çıkarlarına feda edilmeyecek. Topluluğa katılraış milletlerin millî özeUikleri kaybolmayacak. Ortak bir parlamento, ortak bir hükümel, ortak bir dış ve savunma politikası, ortak bir para olmavacak. Dış politikalardaki özdeşlik üyesi bulundukları antlasmalar çerçevesinde şekillenecek. Bugune kadar olduğu gibi. Ya da başansızlığa uğramış Fouchet plânı gibi, Fransız • Alman işbirliği anlaşmaları gibi tertiplerle sağlanmaya çalışüacak. Bu durumda, «Neue Zuercher Zeitung» un deyimi ile topluiuğun yönü, bir «Avrupa Birleşik Devletleri» nden çok, «Birleşmiş Avrupa Devletleri» olabUir. Bütün bu düşünceler atılan adımı küçümseme anlamını tasımaz. Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerinden daha fazla insan gücüne sahip olan topluluk, aynı zamanda ınsan gücünün kültür diizevi yönünden her iki ülkeden de daha etkin ve güçlüdür. Aynı zamanda 2îO milyonluk insan topluluğunun teknik niteükleri, teknolojık ve bilim devrimi çağının tüm açığını kapatacak bütün olanaklara sahiptir. Bu açıdan, topluluk Amerika Birleşik Devletleri. Japonya, Rusya gibi büyük endüstriyel devletler Ue boy ölçüşecek bir güce sahiptir. Dünya ticaretinin yarısına egemen olmaktadır. Kolonilerini yitiren Avrupa devletleri, artık bu sayede dünvada tekrar bir denge olma, ya da süper güç olma olanağına kavuşmuşlardır. Aynca, Sovyetler Birliğinin Doğu • Avrupadaki kolonileri için çekici, kolonılikten kurtulma yolunda liberal oluşumların da sürekli kavnağı olacaktır. Kuşkusuz, Avrupa birlığini sürekli olarak teşvik eden Ame> rika Birleşik Devletleri toplaluğun yeni gücü karşısında kaygulara kapılmıştır. Topluluk, kendisi için ekonomik ve ticarî yönden bir takım sorunlar ortaya çıkarmıştır. Topluiuğun. bir bakımdan merkantilist olarak yorumlanan ticaret politikası. Amerika Birleşik Devletleri için ciddi bir sorun olarak belirmiştir. Pek tabiî, Amerika'nuı ekonomik üstünlüğüne son veren bir güç clarak belirmesinin de, Amerikan kaygulannda payı büyüktür. Diğer yandan, Sovyetler Birliği artık topluluğu tanımazlık edemiyeceği bir durumla yüzvüze gelmiştir. Ergeç topluluğu tanımaya ve topluluk nezdinde bir büyükelçi bulundurmaya mecbur olacaktır. Kendi Avrupalı kolonileri üstünde, topluiuğun rapacağı etkileri de kuşkıı ve kaygularla karşilaması doğaldır. Dörtlerin katılmasıyla, Avrupa serbest mübadele bölgesı de sona ermiştir. tsveç, lsviçrc, Avusturya toplulukla Uişkilerini veniden düzenlemek için çalışmalara girişmiştir. Türkiye, bu topluluğun tüm üyesi olma idealini taşımaktadır ve Avrupa birliği idealini paylaşmaktadır. Ancak, bu amaca ulaşabilmesi için çok yol alması gerekmektedir. Bir kez yıllar alacak israrlı bir çalışma Ue ekonomisini bir düzene sokmak zorundadır. Bu ısi yaparken de topluiuğun endüstriyel bünyesinde meydana gelen yapısal değişmeyi iyi incelemesi gerekir. Kuracağı endüstri, o yapının bir bütünleşmesi olmalıdır. Bunu basarabilecek mi? tdeal ayrı birşey, o idealı gerçekleştirmek için yapılması gereken ışler için çaba, gayret, fedakârlık ayrı birşeydir. Temelleri atılan yeni Avrupa için her halde bizim de bir harcunız bulunmajjf 'r. l 6UGUN YARIN Yeni Avrupa'ya dogru ava kirlenmesi endüstrileşmenin iler lemesi ile dünya çapında bir sorun olmuştur. Çok yönlü bu sorunun nedenleri ve etkileri çeşitlidir. Etkiler her zaman âni değildir; bazılan zamanla ortaya çıkmaktadır. Hava kirlenmesinin insan sağlığı üzerindeki olum suz etkileri tanınmış ilim adamlan ve poli tikacılar tarafından önemle ortaya konmuştur. Fakat bu olayın ekonomik maliyeti hak kuıda söylenenler az dir. Hava kirlenmesi yalnız insan sağlığına karşı değil, aynı za manda pahalıdır da. Ekonomistler, ekonomik faaliyetlenn ıstenmıyen olumsuz yan etkılenrun ortadan kaldınlması, azaltılması veya kontrol altına alınmasırun ıhtiyacmı devarnü duymuşlarcUr. Pakat olumsuz e^ kilerine ragmen hava kirlenmo sinin önlenmesı İçin çok az t?dbırler alınmış ve alınmaktadır Hava kırlenmesınin yakın şelecekte tamamen ortadan kal^ıiması beklenemezse de olumsuz etkılen azaltılabılır, fcontro) altına ahnabilır. tnsan sağlığı tek başma, hava fcırlerunesinın finlen mesını gerektmr tnsan sağh^ nın yanısıra, hava kirlenmesinin ekonomik maliyeti de onun fcnlen mesıne gereken önemin venlree sını hakl' göstermektedır. Hfiva kırlenmesme bağlı ekoncmik maliyetleri diğer malıyetlerden avır manın guçlüğü ortada olmaîcla beraber, fazla aynntılara mılmeden bu maliyetler tanımlanabilır Hava kirlenmesi, ekonomiit ıv alıyetleria zararlı yan etkiiennın diğer bir deyımle dışsal olumsv2 ekonomınır) dinamik bir örne§ı dir. Bu zararlı yan etkilenn eko nomik maliyeti, genel oiarak hem fizikî, hem psıkolojık ır.san sağlığı, mallar, tanm ve ürünlerı hayvanlar ve ürünlert, tıarcaran zaman ve hava kirlenmesinin onlenmesı, azaltılması, kontrol altı na alınmasını gerektiren tedbır lerle ılgılıdır H Hava kirlenmesi ve ekonomik bedeli YAZAN: C B. ERCAN OZER, M.A. (EKONOMI LZMAM) ha ba^ka tıastaiıkiara neden LIduğu, bu hastalıklan ılerJettığı, sayılannı arttırdığı tıp dok'orları tarafından belırülmektedır. Hava kirlenmesi aynı zaırmnda var olan hastahklan arttırdığı, yeni doğmuş çocuklar, j"aş!ılar, hastalıktan veya amelıyattan yeni kalkmakta olaniarm durumlannı kotuleşürdığı gorülmckteoır. llım aöamipn tıeı yıl endüstri bdlgeıe rındeki fazla olümlenn hava kıre rjağlanabıleceğını soylemektedırler. ölumlene nav& kır lenmesı arasında doğru vcnde Dir neden ve etkı Uışkısı olduğu ıspat edılmemışse de, ölum oran lanrun hava kirlenmesinin yuğuu olduğu yerlerde daha fazia oldu<.u anlaşılnııştır rım ürünlerının kalıtesi ve miktarı üzerinde de olumsuz etkiler gostermıştir. Hİ Pazarlama Araştırması Kursu • • • Aşmmaya yol açar H ava kirlenmesi aynı zaman. da bazı malların aşınmasına vol açar. Boyaları ve lâstik mad'delen bozar, giyım eşyalarının kullanılış ömrünii kısaltır, temızlik, tamir ve bakım ıçm yeni masraflar yaratır. ava kirlenmesinin önlenmesı, azaltılması veya kontrol altına alınması masraflı gorulmekte ise de, bütün gözlem. ler göstermektedır kı, hava kirlenmesinin kendi haline bırakılıp devamlı artması, onu önleye cek veya kontrol edecek tedbirlerın masraflanndan daha pa. hahva malolacaktır Belki. şimdıki koşullar çerçevesinde, a. larm zamanı tfeğüdır; fakat alarm zamanı olmasa bile tedbir alma zamanıdır. Tehlıke pek o kadar yakın ve etkin görülmeye bılır. fakat şunu unutmamalıdır ki tehlike vardır, gerçektır ve her geçen gün artmaktadır. ndüstrıleşmenın, kendi tehlikelerinı yarattığı gibi, zamanla bu tehlikelerı de ortadan kaldıracak tedbirlen de yaratacağı beklenebılır önemli olan ve ıstenen bu tedbırlerin en az ınsan ve ekonomik mali. yetle bır an Snce yaratılması ve uvgulanmasıdır tnsanoâ'unun geçmış tecrübelen onun tehlike ile yüz yCze gelmeden harekete geçmıveceğını göstermıştir. Bütün olarak aiınacak tedbfrlerın bedeli yüksektir, fakat eğer bu tedbırler yakın gelecekte alınmazsa hava kirlenmesinin bedeli ınsanın kendısı olabilir. • Kayıtlar başlamıştır Dersler 6 Mart 1972 Pazartesi günü başlayacaktır. Kurs prograrnı IM.E.B. Taüm vc Terbiye Dairesince tastlik edilmiştir. Kursta basan gösterenlere Milli Eğitimden tasdikli kurs belgesi verilir. Tamamlayıcı bilgî için müracaat: PEYA Piyasa Etüd Müşavirlık Araştirma Ltd. Şti. Beyoflu; İstıklâJ Cad. fmam Snkak 1/4 Telefon : 49 49 06 Cumhuriyet 731 H I ava mrienmesıyle ortaya çı| kan, artan ve ilerleyen hasialıklann tedavt harcamalan onemlı bır rnıktar tutnıaAiadi''.. Bu harcamalar ya toşına KeLdisi veya devlet, veya her .kısı tarafından karşılanır. Ureücı bır ınsanın işıne gıtmedrğı zamanlar marjinal Üretimı sıfırdır Hastalık halınde ya tasarrullar azaltılacak, ya borç alınıp negatıf tasarruf yapılacak veva hastalık harcamaları kamu kurumlan tarafından karşılanacaktır. Eğer o kımsenm ış) uretim «ürecinde diğer üreticı unıtelerle ilgili ve bağımlı ise, yalnız hastanın marjinal üretimı sıfır ofmakla kalmavacak, aynı zamanda işine bağımlı diğer Uretıcı ünitelenn de marjinal üretimini düsurecektir. Erken ölum halinde, ölen kim«e eğer üretıci ise, bu bır ureticı girdınin kavbı olur Yıne e?er o 1s, bir bütünün ışlemesınde dıSer unitelerle karsılıklı bir ılışkı gösterıvorsa, ölümle ortava çıkacak degişmeler ve düzenlemeler ytizündsn yeni malıjetler çıkacaktır tnsanlarda olduğu gibi hava kirlenmesinin hayvanlarda da o . lumsuz etkiler gösterdığl anla. sılmıştır. Yapılan gözlemlerde, hava kirlenmesinin hayvanlann «ıag!ıgı ve hem kalıte, hem de mıktar vönünden ürünlerinl de etkıledigı görölmüştür. Hava kirlenmesi, kirlenen haranın etkl alanınm içerisinde yer alan tanmsal alanlarda ta Temizlik, tamır, bakım gibi ıslerde harcanan, alternatif üretıcı b'.r yonde kullanılabılecek zamanın kaybı da bır ekonomılj mahyet olraaktadır. Bunların yanısıra, hava kirlen mesınden uzaklasmak ıçın ba<ka bır vere yerleşmek de yeni masraflar yarjtacak, orada jaşama zorunluğurun verdıgı bırtakım hava kirlenmesinin olmama«ı halınde ortaya çıkmayacak mas rafları arttıracaktır. Aynca hava kirlenmesının önlenmesi, kontrol altına almması, havayı kırletmiyecek teknıklerın ve teknolojınin gelıştirılmesi yolunda da önemli harcamalar yapılmaktadır. E B elırtılen bazı ekonomik malıvetler kisi başına dusünulürse önemsız görülebılır. Fakat bu maliyetler toplam olarak ele alınırsa önemi büyüvecektır. Ünite başına zarar, hava kirlermesinin derecesının bir fonksivonudur. Toplam malıvet de ünite başına dCşen za Tulin BURSAL1GIL İle BjRİNCİOĞLU Giresun eşrafından, merhum Hafız Mehmet Bozbağ ve mcıhume Gülfem Bozbağ'ın kızı, Sükm Dervişoğlu'nun =şı Mehmel Selim Dervişoğlu. Sevinç Erkan ve Suna Yosmaoğlu'nun annesı Fatma Bozbağ, merhum Ali Saım Bozbağ merhum Hafız Sülevman Bozbağ ve Semiha Bozbağ'ın kardeşı. Abdurrahman Krknn Doktor Agâh Yosmaoğlu ve Ayla Dervişoğlu'nun kayınvalidesi A!ı Dervişoğlu ve Zeynep Dervişoğlu'nun babaannesi: Ahmei Erkn Muammer Erkan. Engin Erkan. Ayse Yosmaoğlu ve Mehmei Yosmaoğlu'nun anneannesi. merhume Fatma Cilesiz . merhum Abdullah Dervişoğlu . Hürmüs Himmetoğlu Huriye Gamlı Dıkto* Nuri Ozkaya'nm eşi merhume Zehra Özkaya merhum Nun Der vişoğlu ve Fahriye Dervisoâlu'nun eltisi Nermin Mustafa Yıldıa Mustafa. Mehmet Ayla ve Sahap'ın tevzesi. Tomurcuk ve Safak'ır halası, Mehmet Ahmet. Osman. Hamdiye Leman Lütfü. Orhni Perihan, Osman. Necmiye. Sabahat. Necip Perihan Yalçın, Ismet Mete. Emel. Ayşe ve Sevim'in yengesi V E F AT HALİSE DERVİSOĞLU 31. Ocak 1972 günü Hakkm Rahmetıne kavuşmuştur. Cenazcsi i Şubat. 1972 Çarşamba günü Cbugün) Sislı Camiinde kılmacak râle namazını müteakip Zncirlıkuyu'daki aıle kabristanma defne.!ı)e cektir ^jj ^ . NOT Cıcek eöndenlmom=<:ı nra olıımır <Herıs: 24) 738 •••••a>••••*•«•' Cumhuriyet 733 Bazı hastalıklara YARDIMLARINIZ! İSTEDİĞİNİZ BANKA ŞUBELERİNE YATIRABİLİRSİNİZ TÖRK HAVA KUVVETLEHİNİ $OÇIENDİRME VAKFI yol acar üksek derecede hava Kirlenmesının, cığer ve boğaz kanserl, zatürre, zatülcemp, bron şıt, nefes darlığı, kalb hastalıklan, pbz ve boğaz rahatsızlıklan. nezle, baş ağrısı, öksürük ve da Y rarın, zarara ugrayan ünıtelerin sayısınm çarpılmasıyla elde eril lebılir Hava kirlenmesinin endu'trılesme ile dinamik bir ılışki<îi olduğundan endü=trilesmenın iİPrleme";i hava kirlenmesırın artmasına vol açacaktır. Hava kırlenmesinin derecesinin artmasıyla ünite başına diişen zarar artacagından ve endüstnle=me süreciyle zarar gören ünitelenn sayısı da artacağından toplam ve marjinal maliyetler de endüstrileşmenın derecesıne EÖre fazlalaşacaktır. Hava kirlenmesinin artan derecesl de hava kirlenmesini önlemenm veva kontrol altına almanın maliyetini de arttıracaktır. BİLİM ve TEKNIK'in; } 51. Şubat Sayısı çıktı. < > Bütün bayilerde bulunur. < • j, TEŞEKKÜR Geçlrdijim «8ir barsak enfeksiyonunda hazik ve müsfık elleri ile benl tedavl «ietek kısa zamanda laglıia kavusturan kıymetll E^of doktor General TEŞEKKÜR En kıvmetli varlıâımız. esim ve bsbamız ADİL CÖMERT'in vefat) dolavısivle ouzaı cena ze merasiTiine Istlralr eden. celenk eânderen. telefonla tel erafla. mektupts ve evlmlîe ee lerek son^ıız aeımızı oflvin<;an akraba. dost. mesal arkadaslan ve Uılebelenre sonsuz tesekkürümüsrii borc bilıriz. Es» vc evlatlan Beklâro Ofisl: 1(151.740 FETHt TEZOK'a ve tedavim sırasında vardımcı olan sajlık memuru sayın Yahya Ekzen"e en derlr> mlnnet ve tesekkörlerlmi sunarım Aylâ, Selıjık, Tamar Cumhuriyet 742 TBTAK (Basın: A. 561010833/729)