Katalog

CUMHURİYET 19 Kasım 1972 6ÖILUKIU SAMl,0 YAFTlKî V£ NAWSLU üHLAİUhl *H*yva>A ntf IL ÖANM $ Kfll>ıRıPPÖW)ÜNÜi Ktfct DÜNYA E«îME (rîüDı. Slfi^FÎlHOCA BAK, BEKZETMİJ NtFES AU5INI RUM... (VuZtLiM îzmir'in içinde SAMİM KOCAGÖZ'ÜN ROMANI 105 Halkın desteği olmadan, hiç bir girisim başarıya ulaşamaz. Şu olur; yan güçler olarak girısimlere universite gençleri, heyecan bakımından yardımcı olur. Bu Fransa tarihinde gorülrr.iiştür. Sultan Hamit zamanında da bizlm Mektebi Tıbbiye'de de birazcık etkili otanmtur. Adnan Beyefendi, acemi polıtikacı olduğundan, halkı arkasında görünce, memleketin düsünce kaderine etkıli olabılecek güçleri, budalaca karşısına alıyor. Getirmek istediği burjuva dUzenini, halkı da niraetlerden yararlandırarak bilinçsız, ya da cahılce yürütmek istiyor. Yürüteeeksm, bu memleketin yarannadır, be hey gafil, Orduj'a varana dek nıye herkesi karşına alırsın' Odunu koysa listeye, milletvekili çıkanrmış... Çıkarır elbette ama'bu sözU etmenin ne geregl var? Diyeceğim su ki, henüz memlekette sol bir tehlika yoktur. Kanım odur, sollara, sosyalistlere de sözhakkı tariınmaüdır ki. Menderes pibi, memleket çıkanna iş yapacak politikacılar, biraz ayaklarını denk alsınlar; denetlensinler, sllke!enip kendllerine gelönler. "Blr olutnlu iş yapacak; fcişi, tuttuğu yolun bilimlnden habersiz olamaz. Haberli olonca da karşı yolun flkrinl, bilimlnl bilmek zorundadır. Diyelim Menderes, tuttuğü yolu, amacı biliyor. Ama karşı fiklrien n cahüi olduğu ıçin bocalıyor. Başı derde gırecek.. Bunun ne yazık ki, yamndakl İş arkadaşlanndan tutun, tâ bizlm îzmlr'deld tüccarlara dek kımse farkında değil. Marks'ı bilmeyen sosyalıst olamaz! derler, çok doğru bir sö^. Ben, ekleyeceğim, Marks'ı bilmeyen kapitallst, burjuva ekonomislni anlayamaz, gıderek liberal b;r ekonominin gelişmesini SEğlayamaz... Bakm şu rafiardaki Pransızca kltaplanma benlm! Doktrinler tarihinden, sosyalizmin tarihsel savaşlanna dek, bütün sol ve sag edebiyat vardır. Vakfiyle Pirengistan'da bu işleri doktoru olmacasma öğrendim. Bir fırsat çıkarsa Cahlt Beyle, bu konuları enine boyuna konusmak ve tartısmaktan büyllk bir zevk duyacagım.» Hidayet Bey, böyle uzun uzun konüştukf t n sonra, "bfr soluk almak lçin durakladı. Gulseren'den temiz bardak, çcrez rıca etti. Masanın ustunde polis beyle kullandıklan bardaklar duruyordu Gülseren, onları aldı gitti, şijeyi bıraktı. Yenl temiz bardaklar, çerez getirdi. Soda çl?elerl, buz da getlrmifti. Vıskıler konurken, dalmışım: düçünmüf kılmışim: Bay Hidayet Koryür«k, niçin biza bu değin uzun blr konferan» vermek için bir gereksinme duymu?tu? Belli etmiyordu amı telaşlıydı. Sordum: «Cahit Demiroğlu'yla ortakhgımızı bozıcak mıyız? lfine son mu vereceğız?» Bu tozler agzımdan blraz sertçe çıktı. Hidayet Bey, jöyle bir bana baktı; lonra adam sende! der gıbı elini salladı: «Işin içinde çeçitli torunlar var £mre: Cahit'le niçin uğraşırlar? Bu uzun bir sorun. Bizimle bu sorufiu bahane edlp uğraşmak lstiyorlar . Bu da ayrı. Kulağırn» geldiğine' göre, Menderes'in partisine yaptiğımız elli binlık bagıçı, çok az buluyorlarmı?; bize Cahit'i bahane edlp baskı yapacaklar akıllarınca... Cahit'in Amerikalılarla yaptıği petrol kavgasını da polis, bu değin uzatmak lsteınez; 1? bir »Ure gazetelerde de geçtiğinden; bir kulp bulup da Cahit'i tutuklasalar bile, herkes Cahıt'ten vana çıkar; polisin eline bir»ey geçtnez. Gazeteler Cahit'i haklı çıkarır. delil olmayınca ke«in. tnahkemede de haklı çıkar. En önemlisi, ho?a gitmeyen ışlere, kişilere komünist dernek de kabak tftcfı verdi: klmıe lnanmıyor Diyecegim, bu i?. bıze bir gözdağı verme. Slzı ça^ırıp konuşmak lstemem de ?u yuzden Bu sorunu ortbas etmek için Demokrat Partıye bir bağı;ta daha bulunsak mı? Biraz daha rüsvet versek mi? Gerçı bunu »ğabeyimle konnfacagım; küplere bınecek ama çaremiz yok gıbi gelıyor... Ne derıin Emre?» Bay Hidavet Koryürek'in bana bu para işint danıgtnak için bunca dil ddktüğüne. blîi çagırdıgına pek inapmadıra Ne istediğinl bizd*n de pek anlavamıyordum. Açık söylemek gerekirse, ekonomi üstüne çektiğl nutukun da çogu verleri bana tutarsızmı; gıbl geldi. Bilgisini kendi çıkanna yontuyordu ki havdi bunda, durumu gereği haklı diyelim. Sıkıntıdan kurtulmak için, »orusunu ciddiye almıj gSründüm: «Para tizin ama, ben, bu partiye daha bir kuruş vermek taraflul dejılim! Zaten ayakları sallanıyor.. » •Haklıtın Emre, hakhaın ya, ben de k u y ruğu sıkışan bir kedinin, ya da köpeğin neler yapabileceğıni biliyorum.» «Bir lüre daha oyalayalım bakalım... Ş u Tahkikat Komityonu filin derken kopacak kıyamette bizi unutabilirler.» «Bu da dojru.» Rumelinfn dağlan var Ne güzeldi.. Şimdi ağlar Ağlama sen garip vatan, Biz gellriz sana inan.j» dlye başhyan şarkısını dinledik çe en büyük zevki duyardım. Yüzbaşı Selahattinin Romanı BİR ŞARKI Milll şair Mehmet Emın beyuı oğlu Halim de karargâhtaydı. Babaımın bir şarkısuu soylerdı: Moskofun deıdi Tfirkün baSnnı deidl» Şarkılar sazlar araaında poker de alroış yürümüftü. özellıkle Emın Âli kumara çok düşkündu. Kasabanın yerlileriyle de oyıma baflamıttı. Bir akfam Beledıye Reısıne gitmıştık. Herıf bir ara kızdı, gidıp bir mendil doluiiı alluı getırdi. Ben o tarihte oyun bılmezdun, oyunları seyrederdim, sokakta görsen eline on para vereceğın adamın mendil dolusu altın getirmesine çok »aşırmuıtık. Oysa o tarihte Revandiz bir kaç aganın elindeydl Yani bfi•tün toprak ve kdyler aga'irtn rnalı... Köylüler, köy evlerinde ve köy topraklannda bu ağaların kiracısı.» Köylünün bütün eraeğini bu ağalar almakla kalmcz, halkın bütün hayatına da ağa 'sahip. Istediğini yapar. asar keser, istedıği kadmı kocasmdan babesından alıp istediğine verır... Osmanlı Devleti de ağalan korur... Bu dunım hemen butun Do ğu Ulerinde geçerli». Koy ağalan, lehlr eşrafı, tam ortaçağın Feodal reisleri... En sonra Revandit'den yola çıkabildik ve 15 Nisan 1915 gününde tran sımrına müthiş bir kar sağnağıyla vardık. Kumandan, yarın hududu geçerek tran'ı kur tarmaya baflıyacagımızı bütün birliklere yayımladığı bir .roırle bildirdi. «Yfiz sen e var ki, Düşman hücuma geçiyor O devlrde henüz yirmi bir yaşında bulunan Selâhattin kendisine verilen önemli görevleri daima başarı ile sona erdirdiği için, kumandanlan tarafından samimiyetle övülüyor. may Başkanı Yüzba;ı Basri, başbaşa vermişler konuşuyorlardı. Bizler de bir yanda Cemal, Emin Âli, ben ve bazı arkada^lar bulunuyorduk. Dilman ovası top, tüfek, maklnelltüfek ateşleriyle bir eehenneme danmüştü. Yüzbaşı Basri bağırdı: Selâhattin efendi! Yanına gittim. Bana harita 0zerinde gdstererek emir verdi: Son Euratle gol kenarınds bekliyen Kireni ağaya git' Ve Yzb. Ismail Hakkı'ya anlat: $im di olanca güçleriyle düşraanın gerisine dogru saldırsınlar ve Dilman'dan geri çekilmraine im kân bırakmasınlar. Büyük bir savaşın bana düşen ilk görevi! Henüz yirmibir yaşmdayım Atıma atladım Bulunduğumuz yüksek tepeden atı mı son hızla ovaya sürdüm. Itumiye gölü kenannda beklsşen sü. vp'üerın yanına gittim, Emri teb Iiğ ettim Kürtler büyük bir sevinç içinde, muazzam bir heyecan ve «amatayla ovaya dağıldılar. Ben de aynı hızla karargâh^ geldim. Kumandan beni izlemifti: Memnun oldum aferin! dedi. Süvarilerin ovaya akm etmesirdcn doğaeak parlak tonucu beklerken düşman topçusu beson mermlyi o tarafa dojru sa\mrdu Üçbeş Kürt yerlere vıkılmca meşhur Kireni Aga'rtın süvarileri çil yavrusu gibi dağıldılar, kactdar. İş bu kadarla da kalmadı lüğü bizim birliklere doğru kılınç çekerek hücuma geçti. Bulunduğumuz tepenın altında Tümen Süvari böiüğu Yüzbaşı Erenköylü Salih kumandasında ihtiyatta bekliyordu Süvari birliğini harekete ?eçirmck zorundaydık. Basri bey seslendi. Süvari bölüğüne git! Sağımız dan gelen düşman süvarisini önlesin, ve bizim birliklere hücum etmesine imkân bırakmasın! Do kuzuncu Alayın Binnci Tabuıu tümen ihtiyatı olarak $u karşıki ağaçhk 'altındadır Süvari bdlüğtf hareket ettlkten sonra ora ya git, tabnr kumandanma «öyle, s a | cenahtan gelen suvarisini tard etsin ve süvari bölüğümüze yardım etsin. Süvari bölüğüne gittim. emri v.rdim. Oradan taburun 2iz'endığı ağaçhk altına gehrken bafirada patlayan bir şarapne] atımı Crküttü Hayvan altımdan fır layınca ben tepe aşağı yuvaripndım. Ve önümdeki sulu blr bende8e tepeaşağı gittim Sudan çıktı gım zaman iyice hırpaianrruştım. Üç aakerin atımı bana getirdiklerini gördüm. Beni Vunılmuş zanneden tabur kumandanı Derleyen : îlhan SELÇVK Hüsnü erleri yardıma göndermijti. VATAN HİZMETt HÜCUM Dört beş düşman süvari bö TÖRENLE Iran'a geçUk v« Savuçbul»k Smo üzerınden 20 Nısan 1915'te Rumiye kasabasma vardık Şehre girerken büyük bir bulvardan yeşil bağ ve bahçelerden geçlyorduk. Halk blzi törenlerle karşılıyordu. Karjılayıcılar araaında beşon Iran askerinin başına geçmi» birkaç Iran mareşalı de vardı. Acınacak marejal karıkatürleri idıler. RumiyeHler biz ka aabaya girmeden Rus konsoloıhanesini basmı;, konsolosun haşını kesip blr mızrağa laksrak şehirde gezdirmlş, Ru» taraftan sanılan kimseleri ya öldürmüş, ya asmıçlardı Bu karı;ıkhktan korkan Ermeniler de Rumiye'deki konsolosluklara sığınmışlardı O tarihte Iran'ın kuzey böl gesini Ruslar, Güneyini Ingilizler Işgal etmijlerdi. Bu üç ayrt kesimde üç devlet egemendi. Bizlm girdığimiz çevrelerde Ruslar vardı. ve yerli halka yapmadıkları zulrnü bırakmamışlardı. Osmanlı lmparatorluğunun iddiası, tiç devlet arasında bSlünmü; Iran'ı düşmanlardan kurtarmaktı.* 40 W yıl önce Cumhuriyet 19.11.1933 , (Arkan rar) MALKOCOĞLU yazan veçızen:Ayhan BAŞOGLU ÇELİK HANÇER ASHlNGTON, 18 (ajl.) M. Roosevelt, Amerikıs*nin Sovyet Rusya İle tabil mönasebet tesis ettiğini ve yakında bırbirlerine elçller gonderecegini bildlrmistir. Amerika ile Sovyet Rusya arasındaki bu . anlaşma 16 kasım persembe günü taraflarca lmzalanmıştır. Bu anlasmada din hürriyeti ve iki taraf uyrukluları için iktisadi durumla casusluk takibatı yer almakta ve Sovyet Rusya, Sibirya seferinden ve her turlü l^teklerinden vazgeçmektedir. EdınjHJımı/ bilgive gore Rusya Hariciye Komıseri Litvinof, >enı b%zı ikHs^dl muzakerelerde bu^unmaft uzere bir fure daha Vasmgton'da kala maksadın nıhayet elde edildicaktır. Litvjnof, gazete muha ğinı söylemış, Roosevelt'in şahbirlerine verdiği bir tfemeçle, siyetine karşı hayranlığım ıfaonaltı senedenberl izledlkleri de etmistır SOFYA'DAN geien bir habere göre, Bulgar mekteplerınde baslayan kornünlstlik salgını yüzünden her gün yenl olaylar meydana gelmektedir. Bu ylızden birçok kisller tutuklanmakta ve tedrisaU terk edenler bulunmaktadır. ISTANBUL yeni üniversitesi buf^in Maanf Vekili Hikmet bey'in blr nutku ile açıldı. Gençler, mılletimizi ve kıilturümüzü dünya milletlerlnin ve kültunınün üıtüne çıkarmak için ant içtiler. CİHAN Haıbinde TUrk Ordusunda çalısan Feld Maresal Von Der Goltz P a « için Bağdafta bir abıde yapılmıs ve dün merasımle açılmıştır. Mera»lmde bir Türk vatandası: «Irak topraklannda ölen Türk Mehmetçikleri için burada ne zaman blr abide yapılacaktır?» dlye haykırmıştır'. AMERİKA ILE RUSYA ANLAŞTI '^r Tabur tumandanına emri tebliğ ettım. Tekrar ata bınerek Karargâha döndügümde Yüzbaş* Basri bana guler yuzle: Duştuğunü, kalktıgını, »• tabura jetıştığinı gordük Aferin Selâhattin, vatan hizmeU böyle görülüı, dedi. SüvanJerimlz düşman topçu atesı altmda, düşmaru pUskürctü. Kılıç çekmlş yuz askerdi .. Düşman Dilman'dan geriye dag lara çekılmeye bafladı Ne yazık ki, çekıimeyı başardı 23 Nisan 1915 akşanu gün batarken Türk bırlikleri Dılroan kasabasını ışgaJ etmı», düşman dan termzlemış, Kuzeye geçerelc emnıyet altma almıştı Kayıplarımız olu ve yaralı yüzü buluyordu Bır Rus zabitiyle dört Rus e n yarata olarak esir edilmıştı 1683'ten beri Türk' ordusu ük defa kendi snırlan cütına çıkabilmlş ve Uç yUzyülık hasmı olan Rus ordusunu bır muharebede yenmisti. Hepımız zafer nesesi içinde o günkü yorgunlugumuz» umıtmaya çahşıyorduk. Oeceyi biraz aşagıda bir su başında Kuru lan çadırlanmızda geçırecektık. Esirlerl sorguya çekmek görevi Emın Aü'yle bana duştü Rusça bllen bir tercüman aracılıgıyla sorguyu yaptılc Rus subayı be? ay önce Enver Paşa'nm amcası yarbay Bgffi~ tajmaridasında bir Türk huvvetırun IstanbuTdan îran'a hareket ettiğlnj bilıyordu. Rus kurmayı bu bilgıyı subaylara bir genelgeyle Uetraiş, Rus kuvvet) Ttflisten trenJe CUJfa'ya ve oradan Uç günlUK Mr yUrüyüsle dört ay önce Dilman' a gelmiş. Dernek ki dü»man bizim bütün amaç ve davıanısUrımızı zamanında haber alıyor. (*) Mllli Savnnma Bakanı Orgeneral Kâzım Öıalp YARIN: GENC VE ATE$Lf BİR SUBAY DİŞİ BOND , EM'HM Kİ O] BU «ENÇ VW4tMH ÛZtSQİhX>B ÛZtSQİhX>B CAUSMâyA OAfyA ,SEM D4WA OMÇSIN. LSNı 9U I?LERJ ÇC*T 5EVER ÂYRICA , DİLMAN SAVAŞI Birliklerimlz üçdört günde Rumiye'de toplandılar. 25 Nisan 1915'te kasabanın altmıs kilonMre kuzeyinde Dilman'da toplanıni] duşman blrlikleri üzerine taarrtız hareketine geçtık. Halil Bey k^ımandasındaki Jcuvvetin mevcudu onüç bin kişi. sekiz top, bir sÜvarı bolugüydü. Karçımızdakl kuvvet Nazar Bekofun kumandasında 10 bln piyade. 8 top, 12 siivari bölüğüydü 28/29 Nisan 1915 gecesl bfltün hazırlıklar bitmiş. Dilman'a onbıf kilometre mesafede yuksek dajların arkasında ^er almıstık. Gün doğarken dağ yamaçlanndan süzülen Türk Piyade Alayları Dilman ovasına dalmışlardı Mumılda Karargâhımıza katılmı; ve bsna şef olarak verilmis olan Yzb. tsmail Hakkı fBerkuk). bizimle bırlikte savafacak tran Azerbeycan Kürtlerinden Kireni ağanın dört bin kişilik süvari kuvvetine kurmaylık yapmak Ozere gf>Tevlendirilmişti Rumiye Gölünün deniz h'ssmi veren görünümü sabah ıçınlarıyla parlıyordu Birliklerimiz ye|il tar laların arasında hedefe doğîiı üer liyorlardl. Rarargâhımızm bıilunduğu tepeden bakıyor, hayatımda ilk defa, sinema seyreder g\b\ b'r muharebe seyrediyordum Hepımlz heyecan içindeydik. Biraz sonra düsman topçu ate?l piyade alaylarımızm üstünde parlamaya ve insan kitleleri üstünde bir çe lik bulut yaratmaya bafladı Buna rağmen Türk askeri bu çelik yağmunınun albnda yürüyü» hızını azaltmadan, tltremedcn öienleri yaralananlan bırakarnk amaca gidiyordu. kTA EMlB VÇ.HMEMI' 3EKUYOB BURJS. füK&T ON^ y'ZlN VE,g/MEyŞCB3jM • TİFFANY JONES IUCICEZ DUN »CupŞlLA^Tl O SEMİN BUDONUNA M<Ç MEfiMOI WA ONU TA GARTH ^ / Bu BMİ.OKI C4fa >y Jr?** "v^ CEHENNEM Dilman'a üçdBrt kilometre kal mı«ü ki, müthis bir piysde «trfi baıladı Birlikler bolüm bölüm pi yade muharebesine giriştiler. GS1 kenannda emir bekleyen Kürt süvarileri henOz olduklan yerde duruyorlardı. Kumandan Halil bey, Kurmay blnbaşı Kâzım bey (•), Kuvvei Seferiyye Kur