Katalog

SAYFA DÖRT: :CUMULJKİYEi 19 Ağustos 1971 düşmamnm ikinci ijyamydı. Yıl larca önce, 19M'te yine bagım. sız bir Kürdistan için iıyan «tGizli bağ miş, isyanı bastırmaya geleo kuvvetler tarafından yakalanaemen yük trenine atlayıp îscagım anlayınca Rus Kongolostanbula hareket ettim. Şevh luğuna sıgmarak canını kurSaıt îsyanını, başladıktan tarmıştı. Birinci Dünya Savasonraki en kısa süre içinde ö j şından önceki yıllarda da Rusrenenlerden biri olmuştum. ya hesabına çahftıgı kesinlikle Yolda Mustafa Kemal Paşa. biliniyordu. tıın verdiği bilgileri ve direk. Mustafa Kemal Pasamn, istifleri değeriendirmeye, tutaea. tasyonun yamndaki alcak tas ğım yolu tesbit etmeye çalışı. binada verdiği bilgilere göre yordum. Kanaatlerim su nokta. durum özetle söyleydi: larda toplanıyordu. «Bir baskın sonunda Kürtler, ı • Mustafa Kemal Paşanın bn •landaki istihbaratı çok iyi idi. Diyarbakırdaki Süvari Tümeni. Kendilerine, «tstanbul'dakt ni basta Tümen Komatanı Mfir. • tngilizler Musul Meselesini «el Paşa olmak üzere e«ir etmiş Kürtlerin 1* bin kadar oldağukendileri için en iyi sekilde çöz. lerdi. nu, gümrüklerde ve TJnkapanı mek, Türkiyeyi petrel sahalaBn haskından yslnız Deli IIbilgesinde sınk ve arka hamal. rından uzaklastirmak emelindey kabı ile tamnan Yiizban Hululıgı gibi agır işlerde çalıştlkladiler. *i Bcy. bölügü ile Kflrt cemrım. mahallî kıyafetlerini ko• îsyan eden Şeyh Sait ile berini vararak, karanlıktan ds ruyarak aralannda genellikle îstanbnldaki Seyyit Abdülkadir favdalanmak suretivle kaçmıstı. Kürtçe konuştuklarını* söyle. arasmda çizli fakat sıkı bir b a | . Geceleri düsmanın gerilerine dim. Bu arada Seyyit Abdülkalantı vardı. düzenledifi baskmlarla, huzur. diri nasıl takip ettiğimizi (Bu • Gazi Fasa, Dogudaki isyakor.uda ileride bilgi vereceğim) na paralel olarak Batıda da bir larını kaçırıyor. layiat verdiri. yordu. hareket ihtiraalini rjöıönünde de bütün teferruatı ile anlattım. Tömenin esir etdu£u gecenin bnlundnruyordu. İki saat süren bu görüşmeden ertesi jrünü Eskisehirden hava sonra Mustafa Kemal Paşa, Şeyh Sait isyanı knvvetleri isvan sahamna uçmuf «Şimdi hareket edecek elan mar ve bir baskini* Körtlert bir «fl. şandizle hemen Istanbnl'a gidievh Sait'in 11 Şubat 1923 re için daiitnnstı. Diyarbakır niz, Seyyit Abdülkadir ve diğer günü Genç'te başlayan isyaçevresindeki blrliklere nareket Kürtlerin durumunu takip edinı bu Türkiye Cumhuriyetl emri verilmis ve isyan f $ Q E yıunın, yanlış JAU hatırlamıyor sam 13 Şubat güniiydii. Ani olarak yine Ankara'ya çağırıldım. Gar'da beni karşüayan Mustafa Kemal Paşanın yaverlerinden biri. istasyon civanndaki alçak bir taş binaya götürdü. Burada Mustafa Kemal Paşa, Meclis Başkam Kâzım Paşa ve tsmet Paşa ile karsılaştım. Mustafa Kemal Paşa, henüz basına intikal etmeyen Doğu'daki Kiirt isyanı hakkında esaslı ve etraflı bilgiler verdikten sonra «tstanbul'daki Kürtlerin durumlarnun nasıl olduğunu, olağanüstü durum bulunup bulunmadığmı» sordular. 1 JpsiM ISTAHBUL EMH1YET MUDURUYDUM EKREM BAYDAR ğunlufunun, Türkiyeden •yrümayı istediklerini ispat ederler»e ve Mecli» de bu isteğı kabul ederse Türkiye belirtilen bolgedeki her türlü hak ve hukukundan vazgeçecekti. îtilâf devletleri, bir plebisitte Kürtlerin çoğunluğunun aynl. ma isteğinde olduğunu kolaylıkla i.«pat edebıleceklerini umduklarından böyle bir yolu tercih etmislerdi. Hemen yük tren/ne atlayıp istanbul'a döndüm nif, gelinneleri de n k nk bll. dlriniz» emrini verdıler. cetnber Içine •lınmaya basla. mıştı. Hafeklt devfttn ediyor. tfa» H Kürdistan hayali smanlı împaratorlugunu par çalama amacını güden v« bunun için de asırlardan beri çalışmalar yapan düşman. larımızın, özellikle îngilizlenn Anadolu'da sahneye koydukları büyük oyun «Bagımsız bir Kfir. distan Devleti» idi. Bunun için Kürdistan Teali Cemiyetinı kur durmuslardı. Madtft ve manevt yollarla destekliyorlar. teşvik ve tahrik ediyorlardı. Birinrf Dünya Savaşından yenik çıkan Osmanlı împaratorluğuna silih zora ile imzalatılan Sevr Anla| masımn en önemli maddelerin. den biri de Kürdistan ile ilgilî olanıvdı. Bu madtfeve rore Fırat'ın dojusund», Ermenistan, Irak ve Surive arasmda kalan bolgedeki Kürtlere bölgesel muhtariyet verileeekti. Bu isi, îtîlâf Devletlerinin temsilrilerin drn meydana gelecek bir k o . misvon gerçeklestirecekti. Muhtariyetin verilmesinden bir yıl lonra, bolgedeki Kürt. ler, Cemiyeti Akvam Meclisi'ne (Birleşmiş Milletler Genel K u . rulu) basvurarak. KCrtlerin ç o . Mustafa Kemal Paşa, Îsmet ve Kâzım Pasalarla bir sohbet nıasmda O Lozan'da yenilgi ustafa Kemal Paşa tarafindan baslatılan ve yönetilen Mılli Kurtuluş Savaşımızın, kesın darbeyı vurmak için bir hazırhk dönemi olarak kabul edılebilecek ilk yıllannda Itüâf Devletleri bu isteklerinrfen kelinlikle vazgeçmemişlerdi. Ordulanmız zaferden zafere kocup, dusman isgal ettiği t o p . raklardan kans kans »ökülmeye basladığı zaman sSzde bira« yumusamışlar, Sevr'de yapılacak genel de|isiklik içinde Kürdistanın Muhtariyeti konu. tunu da yer.iden ele alabileceklerini bildirmişlerdi. Tabit böyle bir pazarhk Mi^akı Milll hu. dutlarını çizmis Mustafa Kemal Pasa için söz konusu degildi ve elamazdı. Nihayet zafer kazanıldı ve Lozan Anlaşması imzalandı. Böy lece Bağımsız Kürdistan meselesi de diğer tneseleler gibi bir hayal olmuştu. Düsman. savas alanmdan lonra riiplomaıi ma. lasinda da kavbetmisti. Tabit ki bu tfurum düşmanla. rın. Kürdistan meselesini unuttuklan. bir daha ele almıyacaklan anlamını tasimıyordu. Ha7ir ortada çözümlenmesi vaklatmış bir Mu«ul Meselesi vardı. O halde Bağımsız Kürdiftan söz kotıusıı edilebilır. bir isvan çıkar. tılabilirdl. M e z Tohsin BERKAND 82 Sopukkanlı ot Günsell, korkma ve onnn eiyllyeceUerini sükâoetle dinle! En ufak bir n af go<tcrir$cn ve o bunu hissederse partiyi kaybedersin. Yalnız değilsln; cvde adamlar var. Esascn belki de sen vehme kapıhyorsun; belki hu Kece de seninle dost^a. kardeşre konusmak lcin bura\a gelmiştir. Belki de senin onu. atlatmak istediğini anlayınca öflcelenmis ve sadece baDdan hoslanmadıjpnı bildirmek istemiştir. Bir sey söylemiyorsun Günseli. Kızütop» rak'ta ne yaptıgnıı anlatuna. Suna'nın ^eyizini gösterdiler. Pek güzel aeyler hazırlamışlar. Durmadan bunlan mı «eyretttniz? Hayır. eskllerden, ttalya'dan konnştnk. Esasen ben vanhaneye indiğim için ancak ak»amları görfisebildik. B!r vere çıkmadınu imT Havır. Doian da evde mi kaldı? Evet. Demek teninle törüşmek için sevçilisinl feda etti. Dofania bit «oeiklvk arkadaşıyız. O kadar mı? i Ne demek istivonnn? Pekâlâ anlıyormn. Rica ederim saçmaUma! Teme|inl y e ! Ben hem yer, bem konafnmm. Bu et nefts olmns. eline sağlık kalfa. Ayakta durmuıt. doat olmıvan hakışlarla Halfik'u gfizen Gülnaz'ın dndakları garip bir tebessümle cerildi. Afivet oltun be)Hm! Ben ihtivar kadına baktyordnm. Tenek vrdiîim zaman br^i» yanımda blle dnrtnadıfı halde odadan dısart. çıkmak iıteme. yişi içlme rahatlık vermekte İdi. Halük'nn kahvesini getirdikten sonra da bir Is babane ede. rek nk sık odaya ririn çıktı. HalOk banlan farketmemis görunfiyor. keyifle sirarasım tüttürüyor, arada bir balkona çıkıp bahçevi ve denizl ieyrediyordu. Ne derseniz deyin, bnrası Cennetten bir kSsedir. Bütün ömrüm burada ftçse sıkılmazdım. Bn sözleri gizli bir maksatla mı söylediji. nl anlamadım ama dadının kaslan çatıldı, sinirli adımlarla dısarı çıktı. Onun bn baline fülümsemekten kendiml aiamadım. Balkonda oturalım mı Günseli? Nasıl istersen. Niçin bunu kabul etmistim? Fakat onnn gizli düşüncesini nasıl anlavabiiirdim? An]», malı idim. Meger ne kadar safmışım. Bir uzun sandalyeye uzandım. Haifik bir aandalye çekip yanıma oturdu. Bir iki saniye konusmadan dısarıya baktık. Içerinin ışığı füzel manzarayı li engelliyor. Diyerek o lekrar kalktı, lâmbayı sSndftr. dfl. Mehtapsız, tatlı bir gece idi. Etraf • k». dar durgundn ki bu dnrgunluk yava» yava? bana da sirayet etti, «özlerimi kapadım. Bil iki saniye için, Haluk'un yanımda oldufun* bile nnnttnm. O kadar uzaklara Kİtmistim ki onun elini elim Ozerinde hissedince birdenbi. re irkildim. Seni korkuttum m« »ev?ilim? Neden benden böyle kaçıyorsun Seli'ciğim? Gözlerimin dısarı ftrlayacakmıs gibt bfl. yüdügünü hissettim. Terimden kalkmak iste. dim, bırakmadi. Bfl defa eli knvvetle bilegimi sıktı. Kaçma Günseli! Sana söyüyecek çok pek çok seyim var. Aylardanberi duygulanmı senden gizlemege calıstım ama artık dayana. mıvorum. Seni eskisinden de daha derin blt aşkla sevdiğimi haykırmak istivorum. Rica ederim bu sözleri hırak. Ben ırni ancak amcamın oiiu ve bir atabev olarak 56. rüyorum. Baska türlü görmege de imkân tasavvur edemem. Bnnu kesin olarak bilmeni istivorum. Böyle sivliyerek beni çıldırtma Seli! Seni delicesine sevivorum ben. Senden tekrat ayrılamam. Gerrn eski olavlan unutalım. E. lini bana ver! Görecek«îin seni ne kadar mesut edfceÇim, beraber ne «ahane bir ömür geçireregic! Akrabalıjh. atabtvliîi bir tarafa hırak. Beni sev! Benlm aeni sevdigim kadar ateşle, ihtirasla sev! Hayır Haifik, bu sStlert bo? yere tek. rarlama! Kalhimde zorla ve ısrarla sana karsı bir ask uvandıramazsın. Ben seni sevmiyomm ve Mvemem de. . (tirdenvbire serf 8fke İle hırçınlastı. • Niein? Niçin? Rnna «ebep »edirf •. ' Sebep aratnak bos. tnsan ya sever. yahnt sevmez. Bunun nedeni, niçini aranmaz. Hâlâ o e^ki cünlerin kinini kalbinde ya?atıyor«ıun deîil mi? Yanılivorsun. Onlan unntmamış olsam seninle tekrar eörüsür müydiim? O halde hâlâ o İki ihtivar cadının s f c . Ierinin tesiri altındasın. tsyanla verimden fırladım. Benim en çok sevdi^im iki kadın hak. kında hövle konusmaktan seni menederim. Menederim, menederim. Bn gece çok e . toriter oldun cicitn. Kuvvetli kollarıvla beni tekrar sezlonca oturttu. Maddî gficüra onun erkek giicüyle boy ölçüsemiyordu. Artık sabnmi tnketlyontun Haluk. Rİ. ca ederim git, yorgunnm. Erkenden yataca. gım. GitmiveceHra ve »en beni dinliyecek. sin Seli. Benim de sabrım tükendi. konu veresim: AYHAN BAŞOĞLÎT GUNAHKAR KRALIÇE Istanbul'daki ayak ürdistan meselesinde dü». manın Türkiyede iki ayağı vardı. Biri Diyarbakırtfaki Şeyh Sait. digeri tstanbuldaki Seyyld Abdülkadir. Kendisinin Hazreti Muhammed sülalesinden geldiğini iddia eden bu sahıs aslen Vanlıydı ve O bölgede büyük etkisi vardı. Milli Kurtulus. Sîvaşınm kaza. nılmasım takiben kapatılmıs olan. fakat aslında faaliyetini eiz li gizli sürdüren Kürdistan Teall Cemiyetinin Baskanlığım yapmistı. Abdülhamit. KUrtleri elde btılundurmak için çeşitli ihsanlarla Abdülkadiri bir sadık benda haline getirmek istemis, Ayan âzalıgma getirmişti. Abdülkadir. Datnat Ferit Paşa Hükümetinde de Şurayı Devlet Reirf (Danıstay Baskanı> olarak Şörev almıştı. Abdülhamit, Abdülka«fire, devletin yöksek katlannda verdiği görevlerle sagladıgı manevî kazançları, maddî katançlarla da «ağlamlastırmayı unutmamış, zamanımda Emnivet MüdürlCğünün bulundugu bina ile Nafıa Nezareti (Bayındırlık Bakanhgı) Muhagebecisi Sadi Bevin Caddebostanda tfeniz kenannda ve çok geni? bir bahça lçindeki büyük köşkünü de ucuz fivatla aatın ahnasına yar. dım etmişti. Damat Ferit Pasanın. Ameri. ka Cumhurbaskanı Wilson'un «Giresnnnn dafnsandan başlaya rak Errincanın batı ve cüneyinden, Elmalı. Bitliı ve Van jtölü' nfin knzeyinden ıreçen bölpenin Ermenilere bırakılmagı teklifine yatkın bir tutam föstermesi» de «Ba^ımsız Kürdistan» hayalcıle. rinin ekmeklerine vag sürüyor. du. Böylece kendilerinl «Enne. nistan yerine MSslSman bir KSrdistan knnimannt istiyom»» seklinde savunma imkânı. nı buluyorlardı. Ama gayelerini gizlemek için basvurduklan bu gayretler lâfta kalmaktan 6teye gidemiyor, haince çabaları aklı basında bütün vatandaslar tarafından biliniyordu. K DİŞİ BOND BMTUA MEOUJB BBşi{ ^1 I 55 «Keşke dedıgtn gibi olsaydı... Ama bız meseleyi basma ak setmeden çok once Serrutı'den öğrendik.» «Ya dolarlar?jı «Uçtu uçtu kuç uçtu...ı «Ize, lpucuna benzer bir sey yok mu?...» Türkçes!: Sehbal AYGEN «DedikJen gıbl bir kazadan ibaret değil bu olay öyle ise..» «Tam üstiine bastın... Bia mekten başka çare kalmıyor...» Clevet de ona yaklaşarak aym is de aynı karudayız...» c Bütün apartıman halkıaı tikamete baktılar. Berikiler, yenı gelen ortağa c Hay Allah ..» diye Valoti ho daha önceki göriişme ve tartış ayağa kaidınrız...» t Hepimizın c«binde bir sürfl murdandı. «Bir bu eksikti...» malann bir özetini yapmağa ko Paoli, yazıhanenin yakınlannyuldular. Jabeke bunlann tümü anahtar var... Bir deneyelim... da bir yerde iki büklüm olmus, nü Paolı'den zaten dinlemiş du Bir tanesi açar belki de?...» Jabeke ve Clavet anahtar des kıpırdamaksızın duruyordu. Tjprumdaydı. Ama bu defa ağzını açıp kendi fıkır ve görüşlerınl telerini çıkararak Valoti'ye ver kı Jabeke'nin bıraktığı gibi. Kıpırdaması da söz konusu ol« açıklamamağa bilhassa dikkat dıler. Uzun surp uâraştıktan sonra vazgeçti Bir kere de kendi mazdı artık. edecektı. Valoti yürüdü, yanıbaşmda di» Bir aralık Valotl kapıya yakla ninkileri denedi Hayır. hiç biri çöktü, Paoli'yt sırtüstü çevirdi, şarak şdyle bir yokladı... Sonra uymuyordu. eğılip anahtar deliğine ve iki ka. « Yapacak bir şey yok bun yukardan aşağı muayene etti... larla .. Bana bir tel parçası bu Takallüs etmişti sımsıkı .. nadın bırleştıği noktadaki hafıf « Ölmeden önce bu kanlı nes aralığa baktı. Başınj sağa sola lamaz mıstnız?... Kalınca ve neyi kammdan cıkarmış ohna» oynaüyor, gözlennden birini yu sağlam ..> < Benim arabada böyle bir h...» diye Clavet mınldandı muyor, diğerriyle lçeri bakıyor «Bunu kendı kamına ken du. BerikıleT de merakla onun jey olacak...» dedi Clavet. c Git getir şunu... Bir za di saplamis Olamaz tabii...» hareketlerini takip edıyorlardı. Valoti iki elıni birden uzaNihayet Valotı dojruldu, onlar manlar maymuncuk kullanmakta üstüme adam yoktu bu mem tarak reisin vüzünü vokladı: dan yana döndü: «Yeni ölmiiş .. Biraz da «Kapı kilitli değil... îster lekette...» Asansörün çağırma düğmesine ha erken çeiseydik kaatılin seniz sız de bir göz atın...» belki Jabeke tle Clavet onun dedl basan Clavet, süratle indi, biraz yakasına vap;sabilirdik sonra da elinde tel parçaa ile g8 de... Her kir.se bu cüretkân gini yapülar. görmek. tanımak tsterd;m dog «Çıkarken, kapıyı sadece ründü. < Işte bu... Olur mu der« rusu.. » çekmekle vetinmiş, Silitlernesin?...» miş...» diye Clavet konuştu. Bir süre İçin Cçü de sus «Oysa Paolı köşedekı bakka « Mükemmel .. Tam istediğim muştu. Bu reıslennm cesedi la bile ?itse kapıyı güzelce ki gibi... Şimdi durun bakalım.. karşısında yapılma^ı eereken lıtlemeden vapmaz bu tşi... Ga Eski el alışkanlığımı kaybetme bir ta7im duruşunun gerektirrip şey... Hiç hosuma gitme miş olsam bari ..» cfiği sükuttan ziyade. düşünme di..» Telin uç kısmmı bükmek İçin pavmın verdiği zorunluluktan c Neymiş hosuna gitmeyen? bir süre uğrastıktan sonra bunu ilerı splıvnrdu diye Jabeke sordu. anahtar deliğine soktu.. Kısa bir «Kapıvı açiD drmevı akıl « Baksana kardeşim... Saat süre kurcaladı... Başarmıstı. Ka etmesrvdık günlcrce, haftalardokuz Paoli hâll meydanda nat açıldı Cekineen «dımlarln ca beklememiz icabedecekti » yok. Halbuki randevulanna ne daireye gırdiler. dıve Clavet se«Mzhgı bozdu kadar sadık oldufunu biliyonız « Paoli bizı mâzur görecek nihavet Üstelik dairesinin kapısıru da tir herhalde . Yjptıfımız seyi Jabeke'nin cözü bir noktaya kilitlememiş.. Kırk vıllık hu M niyetle yaptığımız gün gibi dıkümiştiyundan bir anda vazgecemez bu a;ikâr . » «Surada bir tahsnca var.. adam bana kalırsa... tmkânsı? Sanki daha önceden kararlas Tam «enin arkanda Valoti » birşey bu...» tırmışçasms öçü birden calısma Valoti o tarafa baktı CeDerin bir sessizlık başgöster odasına yönelmişti. CünM orahınden mendilin çıkardı narrnişti. Üç ortak şaşkın gözlerle dan hole doğru bir ısık huzrm^i mak izi bırakmamaB» dikkat birbirlerine bakıyorlar, konus süzülüvordu. ederek silaht aldı... Namlııvu mak istivacmı duymuyorlardı. Ni Valoti grubun basındaydı Odakoklacfı .. Doln olup o!ma<?'gıhayet Clavet: ya (rirer girmez olduğu yerde du rı anlamak için şarjörü çekti, « Kapıyı zorlayıp Ijerl gir raklayarak sarsüdu Jabeke ile baktı: (Arkası far) MOTOR DAN YOtC 0LMUŞ7UR. Bİtt YJEUIR NlP MOTOOO , «SÖTÛEDULEC M E R . TİFFANY JONES Takıldığım nokta *ste Şeyh Sait îsyanınm basladığı günlerin arifesinde ve | sonrasında durum bovleydl ve Seyh Sait'in Istanbuldaki aya|ı Seyyid Abdülkadir gizli bir çalısmanın içinde bulunuyordu. Yol bovunca hep bunlan ve alacagımız tedbirleri düşündüm, Ancak aklımm takıldığı bir nok tavı bir türlü aydınlatamıyordum. Ankarada Gazi Paşa ile yaptıSimız toplantida Meclis Reisl Kâzım Paşa (özalpVnın bulunması normaldi. Ama tsmet Paşa niçin gelmişti. Çünkü kendisi o »ıralarda Hükümetten ayntmıştı ve Basvekil Ali Fethi (Okyar) Beydi. tsmet Paşa'nın sıfatı ise «adece Malatya Milletvekili idi. Mustafa Kemal Paja'nın, Şeyh Sait îsyanımn ilk gUnünden be. ri îsmet Paşayi yanından ayır. madığı görölüyordu. Zihnime takılan nokta Ankaraya gidisimden 10 . 12 gün «onra avdmhga kavustu. Ali Fethi Bey Basvekâletten aynl. mıs ve 4 Mart 1925 Eünü Başvekâlete îsmet Pasa leçilmişti. Ol >Ç S^VJLA I I,AI ,l\ Ç.AI IŞI & J YARIN: Seyyid Abdülkadirle pazarkk