Katalog

SATFA DÖRT: :CUMHURtYE1 :23 Temmuz 1971 Guernica 1 URASI Ispanya'nm 3 yedi bin nüfuslu 4 küçtik şehirlerinden bi $ riydi. İç savaş sırasın* da Cumhuriyetçilerin kontrolu altındaydı Alman hava kuvvetleri, yeni ve geliştirilmi? uçaklanm vurucu bir t«ste tâbi tutmak amacı ile bu talihsiz şefari seçti, Önce mezbahaya çevirdi sonra da haritalardan sildi, süpürdü... B iavaş tarihiıtin HI tTLER, îkıncı Dünya Savaşma çoktan karar vermıstı. 1936'da tspanya iç harbınin patlak vermesi Nazi lıder için benzersiz bır fırsat olacaktt. Bu vesileyle bilhassa Alman hava kuvvetlerinin n« dereceye kadar guçlendığinı ve bu vurucu kuvvetın etki derecesini rahatça ölcebilecektı. Almanya'da avcı ve bombardıman tipı olmak üzere yepyeni uçaklar imal edilmişti. «Luftwaffe» bunları denemek ıçin gabtrsızlanıyordu. Işte fırsat ayaklanna gelmisti. îspanya'dan daha uygun bir deneme sahası tasavvur edılemezdi. Fa kat Hitler bir noktada yamlmıştı. Gerçi lspanya'da kıyasıya çarpışılıyordu. Bu, her iki taraf ıçin de bır ölum kalım meselesiydi. Fakat her ikt taraf da özellikle hava savunma*ı konusunda yeterince malzemeye sahıp değıldi. Oysa, ılerkı yıllarda, Hitler büyük maceraya atıldığmda çok çetm engellerle burun buruna gelecek, lspanya'd* yaptıgı denemenin kendısini ve adamlannı TK kadar yanılttığım ftrkedecekti. Almanya'ntn daha o yıllarda erıstiği emsalsiz sonuçlar ve hava kuvvetleri konusunda sag ladığı büyük avantajlar aslâ ınkâr edilemez. Fakat tarihçilere göre Ispanya'daki Guernice denemesi kasıth bir olaydır. Birinci derecede suçtur ve mâzur gösterilmesine hiçbir sekilde imkin bulunamayan bir katliamıhr. 1938 sonbshasınd» «Luftwaffe» nin gönüllu birhkleri, daha doğrusu «Condor Alayı» mensupları, mılitanların kontrolundaki çesıtli sehirleri muntazaman bombalıyor, yüzlerce kişinın ölümüne, bır o kadar da binanm yıkılmasına sebebıyet verlyordu. Yalnız Madrid'te binden fazla insan bu bombardımanlar sonucu ölüp EİtmiTti. Butün bu çabalar belırli bir programın uygularnası değil, sadece taraflardan bırınin takvıyesı amacını gücfüyordu. Oysa Guernica sırf yeni bombardıman tekniğinîn gücünü değerlendirebilmek için ozelhkle seçilmiş bir denems merXeziydi. Neden Guernica O DEVÎRDE «Condor Alayı» nın komutanı general Hugo von Sperrle idi... Prusya h asker tipinin canlı bır örneği .. lsınden ve basarıdan gavrı her şeye boş verea... Guernıca küçucük bir basfc şehnydı. Bübao'dan otut kılometre kadar urakta v« «adee* yedi bın nüfuslu. Cumhuriyetçi merkezlerdeı» bıriydı bu. evet... Kılıse bıle baştakl hukümet otorıtelerıne sadakat gösten. yordu. Tarihin en eski çağlarından kalma dikkate deger ge lenekleri vardı. En başla hurrıyete ve e|ithge duydukiarı smırsız aaygı gellyordu. Eskı çağlarda krallar bile buraya seref verir, ulu çmarlann altmda mutad yeminlerini ederlerdi. Fakat Sperrle, burasını hiç ds benzer özeUikleri sebebiyle seçmiş değildı. Böylesine ı n . ce duygulardan yoksun olduğu muhakkaktı. General Franko'nun kutsal dedığı dâva ile de yakından uzaktan ilgisı yok tu .. Falanjıstlere de önemın zerresmı vermiyordu. Tecrübe tahtası olarak Guernıca'yı seçmesındeki tek sebep buranm topoğrafik bzellikler bakımından büyuk çapta bır bombartfımana son dere. ce elverişli olmasıvdı Mahalle Güç denemesi uğruno huritodan sillnen şehir ler birbirinden ayn olarak kurulmuştu, tokaklar dardı, görüş zaviyesl fena cayılmazdı... Derleyen: Adnan TAHİR EN KORKUNÇ HAYA BOMBARDIMANLABI Deneme alanı Alman bombardımsuı ucaklan için deneıne alanı şeklinde kullanılan ulihsiz İspanyol şehri Guernica bir sunde ugradıgı ceşitH h**a akınlanndan sonra çok şWdetll btr depreme tutulmuşcasına yerle bîr olmnştu. Fotograi bombardımandan sonra taarabeye dönen bir mahalleyi pösteriyor Uğursuz Gün tNLERDEN Pazartesıydi. 26 Nısan 1937... Guernıca'da panavır vardı o gun. Şehir hâlkma, çevre kbylerden hayvan ve öteberı satmak amacı ile buraya gelen dört bin kadar da toprak adamı katıimıştı. Kardeşle kardeş arasındaki çarpısmalann »ürup gıttıği ateş hattı, merkeze pek de uzak sayılmatdı. Fakat Guernıca halkı o bahar sabahı ıç savası unutmuş gorünüyordu. Panayınn humnıh ve hareketlı havasına kendilerini kaptırmıslar, alışveristen gayri bir sey düşunmuyorlardı. Bır çeşıt bayramdı bu... Yıllardan ben tekrarlanan geleneksel bır olay. 8 Bır aralık ufukta iki nokta pordüler. Gumüs gıbı parlayan ıkı nokta. Bunlar «Condor Alayı»na bağlı iki kesit uçağı ı d u «Heinkel 51» tıpı iki avcı. Fazla a'.çalmaksmn «ehrin üstun MdllCOÇOQİtf | konuveresimrAYHANBAŞOĞLU f GUNAIIKAR KRALIÇE rfe bir kaç tur attılar, uzaklastılar. Saat 16.30 «ulannda, pazarhklarım tamamlayan alıcılarla satıcılar memnun da\ranışlarla tokalaşıyorlar, çocuklar da kılısenın avlusunda çesıtli oyunlar oynavarak eğlemyorlardı. Tam bu aralık birüennın alarm verdiğı duyuldu. Parmak hesabına vurulmayacak kadar çok sayıda uçak sehre yaklasıvordu. Bütün kiliselerin çanları avnı anda çalmağa baslamıştı. Milleti bır an once ıkaz etmek, beklenmeyen bir tehlıkenın vaklastığını haber vermek İçin .. Tâcırier, kövluler, çocuklar, ya'lılar, topvekun paniğe kapılmıjlar, »ığınak derdıne du<;müşlerdl. Fakat Guernica'nm bütün evlerı kuçüktu .. Bunlann bodrurn katı bıle sığmac gorrvi yapmaktan çok uzaktı. «Csndor AUyuna bağlı otuz adet «HeinkeJ 51» tıpı uçak seh rm üstune pike yaparak pınayır yenni makıneli tufek ateşi ile taramağa baçladı. tkı yuz metre alçafa kadar Inmışti uçaklar... Kıvamet de ancak boy lesıne müthış ve tüyler urpertıcı olabıtirdt. Koca meydan bır anda mezbahaya donmüstu. Kan govdeyı göturuyordu. Inekler, oküzler, atlar çıldırmıştan farksızdı. Ölu M? yaralıları cığneyerekten sağdan sola, soldan sağa kosuşup duruyorlar. sonunda da kurtulusu ara sokaklann kuytusunda aramak ıçın olanca ku\ vetlenyle kaçıyorlardı ggac TaHsin BERKAMP 58 DMlrrim birbirine çarparkfn. bütun vücndum titrerkeD kafamm icinde »ert bir çelriç *urn yordu: Beni »evıniyormuş'. Go»d paramda imUÎ Ona nasıl Inanmıs, kıınınıstım? Bütun «ötleri, bakısları. sevisleri, hepsi sahte imi$! Halam *«ktinde vetifmemi; olsaydi bufün ben onan elleri ara^ında bir oyuncak olup kalmıştraı. Gözya»larıma bakmadan. bana acımadan varıraı yo|nmu alacak, beni kendine esir ettikteıt ı«nra bırakıp gidecekti. Bunları düçânürken hende kinle karrçık bir Kyan du\(;u5n uyandi ve bir değBek kalbimdeki' «etgi atcsini bir and» söndüriıverdi. Beyni» ve icim bo^almıstı sanki. Haluk'a dasünecek, hattâ kendl durumumun özetint yapacak yerda butun %arhjtımla halama acımaya basladım.. Onu teselli etmek. ba olaym onun zayıf ve hasU bunjesi üzerinde yapacafı tesiri (idermek Cerekr). Buyuk bir Irade kwnetjyle Mnirlerinl yatıjtırmağa muvaffak oldum ve yarun saat bek • ledikten sonra kalktun, siyindim. ber sabahld saatte asa^ı.va Indim. Haluk eitmisti. Halam «dastnda yalnızdı. Benim ayak lesiml du>unca seslendi: Gnııseli. biraz gellr misln yavromr Olan bitenden haberl olnıyan bir çocnk «adeliğiyle kapısını «çtım. Gec mi kaldım tontonam? Çayinıa letinis mi? Beni gorünce. endije ile <:atılmıs kaslan kalktı. yüzü rahatladı. Ben biraz erken kahvaltı ettim kizım. Ister«en barıy» seslen, seninkini buraya getiMhı. Hem koııuşur. hen> çayını içetsin. Ne ivi olur. Öyleyse bir daldka bana müsaade edin. tepsiyi hazırlayayım. Bir akşam ev>el beni bahcede, Halftk'un kolları arasmda ve hiç de hos olmayan bir vaıijette >akalamts oldu'anu düsünmek bile istemi>ordum. Bunu dnşün«*ra. halamın karşısında uuncımdan yeriere geçerdim. Halbuki hen daha riyade onu teselli etmek, Halnk'un sozlerinin onuıı iirerindeki tesirimi gidennek istiyordum. Zavallıcık cidden yorgun \e perişan bir halde, üzerinde sergin yarmakta idi. Bacı ile tekrar oHa>a girdiğhn zaman ona ayakta buldum. Masaya. karjıma oturmadan ev vel kapıyı sıkıca kapadı. Kısa bir sure sessitre benim kahvaltı edişimi «ejrettifcn sonr» riddi bir tarırla: Günseli, dedi. Çarşamb» guna Italya'ya döneeefini y» telgrafla, yahut telcfonla doktorlara haber ver. L'rak biletiyle ben nıpşçul olacağım. Bu sozlerl hiç beklemiyordum Kararımıza göre tstanbul'dan ancak ay sonunda ajrılacaktım. Önumüzde on bes gunden fazla bir zamaa vardı. Şaşkınliğımı gizliyemeden: Çar&amba jıinü mu? dive bağırdun. Bugııa Pazartesi. Evet kıznn, bütün isteğime rağmen senl hn evde daha fazla alıkoyamıyacağım. Hattâ elimdea feİM seni bugunku urağa bindırirdim. Pek onemsic bir mazeret birdenbİTe bana mühim (örüjıdü. Etbiselerimi henüz terziden almadım hala. Çarçambaya >etiştircmez onları. Bn çoeukça sözlerım onun dudaklarına aeı bir tehesviim ko>du. Hazırlananlan alırsın, gerl kalanları da ben saua gonderirtm. Aramızda yine bir sukftt oldu. Ben cavımı irmeğe devam ettim. Vakit takit ona bakıv«rdum. Rahatsızdı. Bana bir se>ler so\lemek istediği halde nereden baîlnacağını bilmediği belli idi. Belki de löyliyecekleri ona çok guç gcliyordu.... Bact tepsiyi alıp çıkarken ben de yerimden kalktım. Bu kalktjun ona cesaret lermij olacak ki telâsla: Dur gitme Günseli dedi. Şö\le otur. Sana söyli> rceklerim var. Ve.. kih tatlı, kâh ünrun. kâh ofkeli, kâh dujanceli bir seıle konustu. Ben de nefes almaktan bile korkarak onu cankulağtyla dinledım.. dinledim. Bu. yaşlaıımış bir bekâr kızm hazin romanından baska bir ;ey değildi Günseli, kızım, bana birkaç defa ncden evleıımedifimi, ömrıımu niçin yalnız geçirdiğıml sordun. Sana hep kısa ve kesık cevaplar verdira. Kâh Knlumsererek: Kısmetiro çıkmadı.. dedim. Bazan de: Evlenmek istemedim. Serbest kalmağı ve ömrıimu, ailem arasuıda geçîrmesi tercib ettim. Oijerek seni hayretten ha\rete düsıirdum. Doğrusu şudur: Ben eski rünlerimi hatırlayip >enıden >aşamak istememistim Havatımı. daba dotrUMi maceramı anlatmak. lfazum<uz vcre çok ckı bır yarayı desmek detnek olacakti. Fakat bugiın sana bu strrtmı açmak torunda olduğumu istifade edecefini umuyor ve bu anıacla beni dikkat ve anlajışla dinlemeni rica ediyorum >avrum. Maksadım ne tenkit, ne jikâyettir. lArkas »ar) Asıl Facia IÛJBTUI..VUSI İCl' UABI SEM, TIFFANY JONES AKAT Bü »adece bir baslangıçtan ıbaretti Böylece bır saat geçti Ufukta tekrardan gumus pırıitılar belırdı. Bu seferkıier çıft motorlu «Heinkel Ul»lerdı Uzmaniara gore dunyada esi bulunmayan en mukemrnel, en gehştınlmıs bombardımdn uçafclaru Sayıları sadece vırm^ )(L\,.f^ıkat boylesıne kuçük bir şehir için yıne de buyük bır rakam. Yalnız bır defa gelıp geçtıler Guernıca üzerinden .. Evet yalnız bır defa . Fakat butun bombalan kusaraktan. Alılan bombaiann en uîağı 100. en ırı=ı de 250 kıloluktu. Aradan sadece birkaç sanıye ya geçmıştı ya da geçmemıstı. Sımsıvah ve berbat bır du. man butun Guernıca'vı kapladı. Bınalar havaya uçu\or, yol ve meydanlarda kocaman kocaman çukurlar açılıjor. enkaz altmda yüzlerce masum kanlar içınde son nefesini veriyordu. Sıddetı on rferecevı bulan korkunç bır deprem bile boyle«ine tahnbat \apamazdı çu talihsi7 «ehırrie General von Sperrle sonuçtan tasavvur edılemeyecek kadar memnundu Programı tam bır basarı sağlamı^, adamları bombalan tam vaktırde bırakarak önceden tesbıt edılen he deflere tam i«abet kaydetmıçlerdı. Deneme bu kartarla da bitmıyordu Bır aaat sonra «He* inkel HUler, ufukta bır kere daha belirdiler Bu defakı \uklerı yangın bombasi"dı. Sehrın ustüne geldiklerınde on bın adet yangın bornbasını bosalttılar Guernıca zaten harabeden farksızdı.. Şımdı bu harabe bir de alev alev yanmağa baslamiştı Saat yedide dunya harıtalannd'aki Guernıca'dan eser kalmamıştı artık . Dupeduz bır vangın yenvdi burast Harabelerden kesıf dumanlar vükse> lıvor. biıUın çevre kan ve vanık eeset kokuvordu. 1634 kışı ölmü«, 889 kiri ağır varalanmıstı. Hafıf yaralıların hsddi hesabı yoktu... \azi propagandası «öz konu"su katliamm sorumluluğunu u=tunden atmak ıcın Guermca' nın Cumhurıvetçi kuvvetlere bağîi dinamıtçi çeteler taraf'ndan bu hale getırıîdigi haberıni yavacaktı bütün dünya F «a Ayaklarını raiıatça uzatıp ka> fasını kose mındenne dayadı... Bır ıkı sanıye sonra dalmışa bile. Bır çıngırak sesiyle uyandığı zaman çoktan öflen olmuştu. Görevlilerden bırinln çaldığı çıngırak vagon restorarumn açıldıfını tjüdınyordu. Jabeke mıdesını şoyle bir yoklaöı . Açlığa benzer bır şey hıssetmıyordu henüz. üykusuna, bıraitığı yerden devam etmeyi her bakımdan faydalı bularak koltuğa bıraz daha gömüldü, tkmcı defa uyandjğında efcsp. res Pans varoşlannı geçıyordu. Hemen valızitü kaparak kondo ra fırladı. bır «işara vaktı Gökyilzü. kurşun karasından farksızdı Hafif bır de yağraur yagıyordu. Sinsı bır tebessümle guldü. Tabiat bıle ken dısıne yardıro edıyordu. öyl« ya, yağmurlu havalarda bütün ınsarüarın adetıydi... Boyunlarını içerl çekerekten ve önlerine baka baka vüriirler, çevrelermde olup bitene nek ilgl göstermezler, yanlarından gelip geOeni de gormek yeteneğinden yoksun kalırlartlı. tstasyona yüz metra kadar kala Jabeke saatine baktı. Tam vaktinde gelrnıslerdi. Trenm durmasını bile beklemeksızin atladı, koçar adımlarla çtlnş kapısîna yöneldi, duraktaki taksilerden ilkıne atladı. «Bana bak arkada?.. Seni 15 dakikada Kuzey Garına götürebılirsen bin frank banşı$ var sana...» «Kolay..» dıye şoför tru. nldandı arabayı gazlarken. Bin frank tutarındaki bahşiş lâfı, trafik Kargaşalığına ragmen hem slMictiyü hem de ar» bayı adamakılh etkilemiş ola CIHÖYET Türkçesl: Sehbal AYGEN caktı. Kuzey Ganns iltl dakils»lık bır avansla vardıiar. Jaoeke, taksımetrenıo vazdığı toplama bın fraruciık babşışl de ılave ederekten borcunu odedı, elinde valizle ıstasyona koştu, gışelerden binne yaiclaştj, Bruksei tçın bır bılet aldı. Kompartımanlardan birine şrinp tenha bır kdşeye yerleşır verle«mez tren hareket etti... Tam vaktinde yetışmıstı demelt. Bu durumda Lyon garuıa gırdıkten sadece yırmi bır dakifca sonra Brüksel tstıkametmden tekrsr yola çıitmıs oluyordu. Söz konusu yirmı bır dafakar yı gereğmce değerlendırebüdığj için kendi kendinj tebrik edıyordu. Gerçl aynı gün, Brılksel yönunde başka trenier de vardı ama, Jabeke kendi programını uygulamağa muvaffak olarak buna yetıstıgi içm çok "lemnundu. Yetışemeseydj saatler saatı beklemek zorunda kalacak, boş yere vaklt kaybedecektt. Tren pencereslnden görünen manzaranın hüziin vertcili|l her an biraa daha »rfayordu. îagmur enikonu tıızlanmıştı. Birninnden berbat tlçeler bir bırınl kovalıyor, Ihmai edılmış kovler yağmur altmda olduklanndan daha çırkın görtinüyordu. Bir rtacirın paslanmı? halkalan gibl pe«!peçe dlzilmJslerdi sankı... Baktıkça mıslanlilt veren, uytru getınd, uyuşturucu bn manzara.. Jabeke, öbür trenden ınıp bu trene yetışebilmelî İçin başladığı uykusunu zaten vanda tcesmek eorunda galraıştı Şımdi pekâlâ devam gdebılırdl DedJ| ı gıbı de yapu Tren Bruksel'e gırdığınde saatler bes ve otuzu gostenyordu. Dyanır uyanmaz penceraden baktı. Havada değışıkiıge benzer bir şey olmamıştı.. Yağ mur da hâlâ devam edjyordu. Bır taksne atlayarak Grand Hotel'e gıttt. Kımiık Kartonunu doldurdu, odasına çıktı tljt işı banyoya dalmak, guzezlce yıkanmak oldu. Yapttğı tızun volouluklann kırm! ve vorgrjnlufunu üstunden ancak bu şekılde atabılırdi. Yanm saat sonra çamaşır degışrmş, temt» bır elbıse gı\mış ve tra? olmuş vazıyette aynaya bakmca kendinl taptaze buldu. Gücü feuvveti yenne gelmişti.. Gözlertnın içı de gulüyordu. Telefonun oaşına otrurarafe Önce hısselerlnı satın almak arzusunu gösteren Belçıkalı iş adamlannı aradı Ertesl sabah için onlardan randevu aldı. Saat dokuzda demişlerdi... Bu defalıle ertcen kükmak amacı ü» •linden gelen gayretl göstere» Arkan nt) Buna mukabil, 1939 vılında du^mana gozrfağı vermek amacı ile bızzat General von Sperr le Guernıca bombardımanını Alman uçaklarının yaptığını ve :ehn yerle bır edenlerin ken dılerının olduğunu ıftihar duyçuları Ue açıklamaktan gerl ka'mavacaktı. Daha sonraki vıllarda, her sev olup bıttıkten, Almanva'nın kaderı de kesınlıkle belırdıkten sonra 1946'da Hava Maresali Goerıng, Nürenberg'te «Birleımis Milletler» yargıçlanna şövîe bir üirafia bulunacaktı: «Gaernica. Lnftwaffe için bir teernbe tabtası seklinde knllanıimntır. Tatsız bir olay ve korknne bir katliam .. Ka. hnl Fakat hombardıman u. caklanmtzt göç testine tâbi tutmak icin daha uyçun bir vrr balamamı«tik.> Yarın: Üç dakikada 36 Japon uçağı birden düşürülüyor