Katalog

SAYFA DÖRT: sCUMHURtYET: 15bin kişi çalıştınlarak hava alanı üç gunde açıldı. .16 Nisan 197] KlNCt DÜNYA Savaşı bitınce, ordu barış kadrosuna gircü. Doğu sınınna yığürmş olan kuvvetın mevcudu 100 bın kişıden 25 bın klşıye duştü. Ban s ksdrosuna giren birliklenn hareket kabilıyetleri olmadığı gibı nüfus yofunluğu olmıysm Doğuda birliklerin seferberllklen bir ayuk zamanda tamanuanacakb. I Sovyet Rusya dlşlerinl göstermeye başlayınca Doğunun baslıca kuvvetlnin seferber olmadan banş mevcutlariyle yakalanması, memleketin kapısını serbestçe Ruslara açabilırdi. Ordunun tekrar seferber edilmesı, mall takati son haddine gelen memlekete büyük bir yüklem olur, Rus lan da tohrik edebUirdi. Genelkurmay Baskanı Sayın Orbay, Erzuruma gelince, Ordu Komutanı Noyan ile Kurmay Baskanı Şükrü Kanatlı'nın da bulunduğu bir oturumda durum lncelendi. Ben üerıde dolgun mevcutlu hudut birlikleri ile süvarileri ve bunlara destek olmak üzere yine dolgun mevcutlu bır tümen bırakmak, dığer bırlifclerı kolayca seferber olacakları yerlere almak teklıfinde bulundum. Daha evvelce de kati netıceli savas Erzurumda venleceğı ıçın benim komutamda 5 tümenll ve dolgun mevcutlu bir takviyell kolordu bulundurulmasım da doğru bulmuyordum. Be Orduda kaynaşma nlm Erzuruma kadar kazanacağım zaman içinde Erzurumda yığınağını yapacak Uç kolordunun da altı tumenı vardı Hıç bır zaman oyalama kuvvetınm asıl kuvvetin yansı kadar olması doğru sayılamaz. Stratejı kurallanna uygun olan tekhfıme ıtıraz edilmedi. Fakat hükumet sınır boyunda çok askerl birlık bulunduğunu gostermek ıstıyordu Bu esasa gore Genelkurmayın dırektıfı geldı. Ben de buna gore gereken projeyı hazırlayacaktım Bır stratejık konuyu uzatmış bulunuyoruz. Esrar perdesi ardında kalan bir olayı açıklamak zorunda kaldık. Panık yaratan bır olayın nedemnı bılmekte (ay da olduguna da kanuz. Her halde sonunda ne oldu dıye rneraklanacaksınız. Doğuda büyük olÇüde bir hıcret ve panik oldu. Bunun nedeni de şöyledir: Genelkurmay Başkaniığına bir savaş tehlikesuıde Doğu sınınndan üç tümenl süratle geriye çekmenin panik yaratacagım bildırerek böyle bir projeyi hazırlayamıvacağımı, gerekirse emeklıliğimi ıstiyeceğımi bildirmiştım. Sıhhatım de bozuldu. Tansiyonum 26 ya yükseldl. Doktorlar 15 gtın istirahat verdller. Uçakla raporu isteyen Genelkurmay Sağhk Heyetı, raporu dbrt ay hava değjşimine çevirdi. Bu suretle iş tatlıya bağlandı. Yerime de Korgeneral tzzet Aksalur tâyın edüdı kÜYÜKEIjÇt Selım Sarper'i |çok sımrlı gördum Kendı »sıne Doktor Yarbay Lutfı Beyın hazırladığı sinır ilâcuıı verdjm. Sarper hava alanına gel dığı zaman alanm bir metreden fazla kar duvarı ile çevTilı ol dugunu gorünce hayTetler içinde kaldı. Beyefendi, dedim, bn alan sizi bir giin önce Ankarava nlaş tırmak için temizlenmiştir. Yir mi er de kardan gözleri ânzala narak hastahaneye yatınlmıştır Ankaradakiler telâs içindedirler buradaki sâkin havayı oraya gotürmenizi. Rus palavrasmı biıjütmemenizi rica ederim.. Bu sozumün «Ankaradakiler korku içindedirler »şeklinde ifa de edıldığını de sonra oğrendım Hazırlıkta kusur etmemekle beraber devlet adamlarının bır tehdıt ile gerçek saldın hazırlı ğını bırbınnden ayıracak kudret te olmalan gerekır. 1911 de İtal yanm. 1912 de Balkanlılann başa rı sağlamalannda devlet adam larımızın ılerıyı gorememelenrun buyuk etkısı vardı r Batılılarla ışbırhğı yapmak fıkrı 1933 de başlıyarak Turkıyenın Ingıltere ve Fransa ile ıttıfak yapması ile sonuçlandı. Ikıncı Dunya Savaşında Almanya, Türkıye sınınna dayanmca ona dostluk elı uzatıldı. Tartışılması çok uzun sürecek olan bu konuyu burada keserek flkrımi kısaca açıklamak ısterim. O tarafa, bu tarafa eğilmeye hiç lüzum yoktu. îklnci Cihan Savaşmda zayıf Türkiyenm stratejık mevkli kaya gıbi sağlamdı Bir saldın belgesı de hâlâ elımıze geçmemıştır Fakat Bfiyfik fark ZZET AKSALUR istenilen pro Jeyı hazırladı. Savas tehlikesı haunde uç tumen sınır boyundan suratle gerı alınacak İ tı. Benim tekliflm de böyle idi. Ancak arada büyük bir fark vardır. Normal zamanda birliklerin yerleri değı$tırilebllir. Fakat harb teblikesinds üç tumeni bırden geriye çekmek panik yaratır. Bugunkü harbler baskın şekllnde olduğu lçin gert yürüyüşte bulunan birliklerin düşman tarafından yakaJanmalan tehlikeli olur. Amerikalıların, bazı kaynaklann, Sovyet Rusyanın 22 tumenle Kafkasyadan taarruza geçeceklerini bıldırmeleri üzerıne, proje gereğınce birliklerin suratle gerıye çekilmelen emredılnuş, bu toptan çekılmeye, heyecana kapılan halk da katılmış, mayınlara çarpan halk araçlarından olenler ve yaralananlar olmuş . Doğulular bu acı hâtırayı bilirler. O zamanki tçışlerı Bakanı sın;f arkadasun Şükru Sokmen süer yerlne giderek olayın üstune kül serpmeyı ve bunu memleketin dığer yerlerıne duyurmam&yı da sağladı. Sarsıntı 4KAT OLAY1 bütün ordu duydu Hiç bir sebep yokken panık yaratan hukumete ve yüksek komuta heyetine karşı itımat sarsıldı Genelkurmaydakı kurmaylar, bu olaydaki rolümü bildıklerl için bana bağlandılar, bunlardan bır kısmı da oğrencım ıdı îleride hazırladıklan ıhtılalde beni başkan seçeceklerdı Sayın înönü, tstiklâl Savaşının galip komutanı idi Ordu kendisini severdl. Atatürkün ölumünden duyulan elem, înönünün Cumhurbaskanı seçilmesiyle bıraz hafiflemiştl. Bundan başka tnonü, memleketi tkinci Dünya Savaşının ateşlnden konımuş, memlekete demokratık rejiml de getırmışti. Bu hizmetlere karşı ordunun lktidan devirmek çabasına glrmesl şaşılacak blr olaydır. Yukanda belirttıgım gibi Truman doktrinine gore Amerikalı subaylann orduyu kontrol etmeleri. bu kontrolde astlarm bile daha üst rütbell subaylara karşı âmir tavn takınmalan orduyu sinlrlendirmiştir. F Moskovd dönuşu çok sınirlı goründuğu ıfade edilen Selim per'in, daha sonraki yıllarda Dışişleri Bakanhgı masasında çekUmiş bir fotofrafı .. hayall tehlıkeler, bır mllyona yakm askeri sılâh altında tutmak bızı çok sarstı. En önemli sorun. çok partili rejıme gırdıkten sonra, Atatürkçu partının, Atatürk devrımlerın den tâvızler vermeye başlamasıdır. Politıkacıların kulaklannda kupe olması ıçın soyuyebılırım ki, Atatürk llkelerınden tâvızler vermeye yeltenen ve mukaddes dıni istismar eden her iktldar karşısında orduyu bulacaktır. Oı du darbelerıne son vermenin tel çıkar yolu, bu kotü adetten HT nlmaktır. YARIN: tHTİLÂLCt SUBAYLAR ••llllllll M f İ İ t C O Q O Ç J I l l j KonuvereMmAYHAN BAŞOĞLU | | TUNADAKI HAYAIET ••«••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••Ml Sayın lnonü bunun cevabını 12 Mart 1970 de şöyle verdi: «Staün tekliflerde bulununca mücadele için silâh aradık. Amerika verdi. Başka yerde kullanmıyacaksmız dedi, biz de kabol ettik » Bundan başka orduda yapılan tasfiyede sağlık muayenesme hile karıştırümış, Doğudaki panik de hukumete ve yüksek komuta heyetine itimadı sarsmıştı. Aynca Ikmci Dünya Savaşı seferberliğmde ordunun perişan durumu. subaylan fazlastyle Uzmüştü. Yüksek komutanlann terfUerinde sicile, Şura kararlanna, Genelkurmay Başkanına değer verilmeden Cumhurbaskanının fikn hakim oluyordu. Bu da orduda tepkilere sebep oluyordu. Şahsımdan bahsetmek istemezdım. Fakat belgeye dayanan bir olay olduğu için açıklayacağım. «Tık ama.» dedi Siıleyman Kahya, «bif n e . reye gidelimî» «Türkiye çok bttyfiktttr.» diye Msdl çın çın Bterek konustu komutan. «Çok büyük. Dfinya kadar ekilmemif bos toprak var. Gidin yerle«Burası da boş,» dedi Kâhya. «Bnrası da boş ama, bnrasında siz vnkuat çıkardınız. Vnknatsız bir yer bnlnnj> «Biz ml çıkardık? Biz ml hücum ettik onlaraT» «Kim çıkanrsa çıkarsın. Haydı sökün çadır. lan. Hemen, acele, çabnk. Söz anlamıyor musun be adam? Siz çadırlan lökmezseniz .. Ben, ben, ben Çavnş!> «Bnynr komntanım.» «Çadırlan yıkın. Hemen şımdi yüklesinler.» önde Kavmakam, arkada komutan, assnbay, en arkada da eli sarılı Süleyman Kâhva dışan çıktılar, Sülevmai) Kâhyanın çadınndan. Süleyman Kâhya : «Kahvemizi bile içmedıniz,» dedi ezilip b8zttlerek. «Bir ayranımızı, bir südiımüzü.» Konuklara bir şev ikram etmevi akıl edemediğuı^ den dolayi tedireındi. «Bir act kahvemUi. » " " mttt VtoeJmt dilemtv Mr tttaonıa vwdı. «) v ,,, bu kavgada döğüşte konnklnğnnnzn nnntn\er. dim.» Komntan : «Çok konnsma.» dedi. «Dırdır Istemeı. 81* çadırlan yıkivor mnsnnnz?» «Nereye gidelim. nereye konalım Paşa Efen. di?» dedi Sülevmsn Kâhya. Komntan kızmıstı: «Cehennemin dibine^» diye bafırdı. «Cehennemin dibine . Belâ oldunuz milletin basına, başımıza. Belâ, belâ, belâ » «Yalnız sizinle uğraşıyornz yıllardan beri.» dedi Kavmakam. «tsi gücü, kalkınmay» bıraktık, şn cennet Çnkurovada yalnız sizinle nğraşıya. rnz.» Dısarda hiç kimse kalmamış, herkes çadır. lara çekilmisti. Candarmalar bir uçtan çadırlan yıkmafa basladılar. Kavmakamla komntan nzakta durmuşlar, elleri pantolonlarının ceplerinde, çadırların ıçerdeki insanlann üstüne yıkıhs. larını seyreyliyorlardı. Çadırlar yıkılıyor, çadır. lardan ne bir ses dnynlnyor, ne de bir kimse • dışanva kaçıvordn. • Candarmalar yoroldular, çadırlan yıkmakla • başa çıkamadılar. Komntana gelip duramu açık. •IIIIMIIIIHIIMIIIWIIIIIHIWIIIIIHIHMM 62 EFSANESİ Bazıolayla&««t AYIN tNÖNtt'nün tasdlklne sumılan defterde orgeneralUğe yükselecek kisiler Ekrem Baydar, tshak Avnl Akdağ ve ben'dim. Bu defter geri çevrilmiş, bizden sonraki gençlerden ve înönü'nün gözdelerinden bes kişinin adı verllmiştir. Genelkurmay Baskanı Salth Paşanm bundan ne kadar üzüntü duyduğunu sonra bana anlattı lar. Daha önce talimat verilmekle bu ış hallolunabilirdi Hukukl nıtelık taşıyan bır terfı defterinln geri çevrümesini daktilosuna kadar herkes duyaesi ve bu orduya yayılacaktır. ladılar. Komntan emir verdi: «Süngü tak, çadırlara marf. Çsdırdakilerl dışarı çıkar ve çadırlan onlara yıktırj Süngüler takıldı, çadırlardan kadınlar. ç o . cnklar, erkekler, yaşlıtar, hastalar sürüklene. rek dısarıya çıkanldılar. Candarmalar onlan yerde sfirüklüvorlar, ayaja dikıyorlar, ötekiler hemen yere düstiyorlardı. Komntan : «Bir yandan da sokün.» dıve emir verdi. «Bir kısmınız bn »ürünçenleri dısarı sürükle. yin, bir kısmını* da çadırlan yıkmaga devam edin.» Ortalıkta çıt yoktn. Ne bir solnk, ne btv inilti. Süleyman Kthya, Kaymakam, komntan bir. den bir çadınn dört yanını kadınlann, çocuklann çevirdifinl gördüler. Candarmalar çalışı. yorlar, çabalıyorlar, dipçikliyorlar, sö|üyorlar, çadınn dört bir yanma kenetlenmis kadınlardsn birisini koparamıvorlardı. Cebelleşme disedi* sürüp gidiyor, candarmalar bitismiş, biribirin» yapısıp bir insan olnp erimiş kalabalıgı sökemlyorlardı. Onlar çalıştıkç» ötekiler daha çok ya. S DİŞİ BOND TİFFANY JONES GARTH Şahsım üzerinde durmak istemezdım. Fakat bır takım olay lan kısaca açıklamak ıstedım Ben suçlu ldim. Doğuda, Cumhurbaşkanının da onayından ge çen bir emre karşı dırenrruştım. Yedı yıl kolordu komutanlığı yaptığım yerlerde halkın da teveccühünü kazanmıştım. Çok partili rejıme gırdıkten sonra da partilılere eşit muamele yaptım. Zıyaretime gelen çeşitlı partilerden mılletvekillerine zıyafet verdığım zaman merkezdeki partı başkanlarını da çagınyordum. Bu mıllet, tarafsız komutanm hayranıdır. Merzıfonluların değerli hedıyelennı saklıyorum Maraşhlar ve Çanakkaleliler 1950 seçımlennde yanlanna gıtmeden yoklamada beni mlUetvekilı seçtıler. Ancak 1947 yılmda Maraştan aynlırken, beni uğurlamaya gelen Vali ve Halk Partili mılletvekıllerınin gözlerl önünde, gö guslermde Demokrat rozetl tasıyan bmlerce ınsanın gosterdıği tezahür, blzim askerl hayatta Korgeneral kahnamıza kafi idi. Bir önemli olay da yine Erzurumda geçtl. Sovyet Rusya, Türkıyeden Isteklerde bulundugu zaman hükümet sakln değil di. Ankarada luzumsuz biT telaş vardı. Bız bundan üzgündük. Ortada yazılı bir nota da bulunmadığı, Moskova ile yapılan muhabere de emnlvetli olmadığı İçin MoskovadaM Elçi Ankaraya çağınlmıştı. Onu Eraırumdan bir eun evvel Ankaraya almak için bır metre karlı hava alanını temizletmFi. gorevı de bana verilmişti. Bir general komutasında >v Af.c..,,.,, Kâhya titreyen sakah, dndaklan, d%ttıanlanmış gözleriyle : «Dnrdnr komntan candarmalan.» dive har. kırdı. «Bu çadıra doknnalamaz. Bn çadıra do. knnmayın, hemen kalkıp gideriz^» Komntan candarmalara: «Çekilin,» dedi. «Çekilin bakattm oradan N« •armış bn çadırda?» Candarmalar çekildiler. Sftleynan Kâhyı kadınlara: «Siz de çekilin,» dedi. «Çekilin de çadırUn yıkın. gidiyornz* Kaymakam : «Bn çadıra firece|im.» dedi. Komntan : «Girmeliyİz.» diye knşknln ıBvlendl. Süleyman Kâhya Bnlerine düstü. Çadıra ftr. diler. Çadır bomboş, delik desikti. Yerde günef nakıslı tnrnncn bir keçe »erilivdi. Çok eski. Renkler canlı eanlı parlıvordu vırtık keçede. Güneş damtası gahlanıvordn, unklı. Bir kösede derici büıülmüs bir davnl, onnn vanında dikiU bir teber, bir tnğ, tnfcun yanında bir uznn bavrak Rİbi bir sev Çadınn direjinde de lom ipekten işlenmiş. bonenklo bir kapta bir Knr'a. nı Kerim asılıydı. (Arkan var) 45 «Ben bir şey lçeyim b»rl.jı Bir vıskı şisesi alarak mutfağa yönelmışti. Peşınden gittım Bardagına bolca buz koydu Bır mıktar nskl... Blr o kadar da su. «Senin için de hasrlay»yım .. lyi gelir.. » «tlle bır şeyler lçmeml lsti yorsan bence kahve çok daha faydalı olur 1 «Çabucak hazırlanm...» «Eksık olma ..» Suyun kaynaması için blr sUre bekledık. Sonra o viskısınl aldı Ben de kahvemi Mutfaktakl masaya karşılıklı Oturduk.. Yudumlamaya basladık. «Şu adamın isml neydl Doug? » «Gwen1n kocası mı?...» «Evet» «Hiç hatırlamryorum Aıeks . » «Kanru uyandır öyle lse...» «Bak bu arzunu yerlne getiremıveceğım işte ..» «Niçin yanl?.. Ne kadar sıkışık durumda oldugumu biliyorsun Kaybedecek vaktım de yok benim AUah kahretsin.. Bir iki cevap almak için herke sin kevfi olsun diye beklemek zorunda kalırsam ls işten geçecektir » «Ne dersen de olmaz böysey ..» «Niye olmazmış?...» «Netice ıtibariyle kadm ,. Korkacak. paniğe kapüacaktır... Polise haber vermek için ısrar edecefınden de eminim... tnantnış bır kere...» «Benim gerçekten kaatü olduğuma trn?..» Boynunu omuzlanmn arasma kıstırmıstı. Kadehine uzanıp bir vudum daha aldı: «Ne de olsa kadm dedım va Onlan benim kadar sen de famrsın » «Hem rtp nasıl ı > le OLUM CIKMAZI Yazan: t . BLOCK «Şimdi bunu bir tarafa bırakalım... Gwen'in yenl kocası böyle bir şey yapmıs olabüır mı?...» «Keslnlikle evet dlyemem .. Hıç bir şey bilmiyonım henüz . Fakat bir noktadan hareketle aramaya başlamaUyun değil ml?.. » «Şayet ortada böyle bir şey varsa, Gwen'in de bundan haberdar olması gerekıyor değü nu?...» «Kimbillr?...» Ayağa kalkmıştı: «Sen aklmı oynatryorsun g&liba? » «Hiç blr şeyden haberl yoktur belkl de?... Herifçloğlu tek başına becermlştiT büyüls bir lhtimalle. » «Ama sen yine de BnceM yıllardan beri birbirlerinl sevdıklenni ilerl sürüyorsun...» «Bu muhakkak...» Başını ikı tarafa salladı: «Lâfı bile olmaz böyle bir lddianın Gwen'e göre bir davranış değil . Yanılıyorsun » «Sen de kendine fazla güvenlyorsun Doug . Bu derece kesin konuşman için bazı şey. lere dayanman lazım...» «Dayanak istiyorsan lste sen .. Kann sen) gerçek blr aşk la sevıyordu .. Sana sımsıkı bağlıydı . » «Ben de onu seriyordum... Ben de ona bağlıydım .. Fakat bu durum benim Evangellne Grant gıbi bir vosma tle yatmarnı engelliyemedi. Yalnız o mu ya' . Daha bir sürO kadın .. Erkekler anlaşılmaz yaratıklardır... Sen de erkeksin .. Bi»den beklenent noksansız blr sa vaDtıSimi7 nerprtp VP ne jafcıt gbrulmüş yanl?..» Bır sıgara daha yaktım: «Şu adamın ismi bana lâ» nm... Ne yapıp yapmalı bulm* lıyız...» «Kanmın bir adres ve t». lefon deften var . Nerede salcladığını bilmiyonım ama bulabüirim her halde...» «Bir an önce davransan . » tçıni çekerek bardağını masanın üzerine bıraktı, kalktt: «Pekala... Sen burada bekle beni.» Dedığı glbi yaptım. Bir yandan sıgaramı tüttürüyor, bır yandan da kahvemi Içıyordum. Kulağım da lürişteydi. Kulağımın neden örlşte oldugunu farketmeksızln büyük bir dıkkatle dınlıyordum.. Neden sonra kendl kendime tzah edebildim bu dunımu . Not defterinl aramak bahaneslyle Doug 1çerıden polise de telefon edebilırdl. Fakat yanılmışım . Blraz son ra kırmızı dltli kuçük bir defterle mutfağa gırdı Bir kere daha mahcup olmuştum Kim güven duygulanna layıktı, ldra değıldi? Bunu öğrenememış. tim blr türlü «tşte...» decu. Adres, Kay"in kusursuz kalig. rafisl ile yazılmıştı: «Russell J Stone (Gwen Penn) 4315 PorÜand H U 1 Drive Lof Angeles . California.» « Oraya kadar uzanıp kendisl ni bizzat görmek niyetinde misin?» » ^ Hayır. Çok tehlifteli bir «ey olur.» Adresi. bir kâğıt parçasına kop va ederek cebime attan. TEŞEKKUR Ticaret Bakanhgı Dıj Ticaret Dairesind* Madrld Ticaret Atajesı Ayhan Fevzi ROTA'nın 5 Nısan 1971 günü vefatı ve 7 Nlsan gunu defni dolayısiyle telefon, telgraf. mektupla ve bizzat gelerek bassajlıgında bulunan, cenazesıne i^tirak eden; çelenk gonderen, buyuk acımızı paylaşan Dıs Ekonomlk llis* kiler Bakanlıgına. D15 Ticaret Dairesi reis ve mesai arkadaslarına, yurt dısında'ni ttearct ata^clerine, akraba, dost ve yakınlarımıza mlnnet ve sukranlarımızl «unanz. E«l ve Cocnklan Rota * Dnrvfi ftnder allelert Studyo I; 1380UM İilMİ « (Atkan rat)