Katalog

SAYFA İKİ 26 Ağustos 1970 CUMHURİYET ••••••• Saglık hizmetlerini köylünün ayağma götürmek. Sağlık hizmetlerini köye ulaştırmanm büyük bir ihtîyaç olduğunda şflpbe yoktur. An», ban kavramlan bilmeden, ihtiyaçlan belirlemeden ve bedefi tanımlamarian sonuca ulasılannyacağmdan, sağlık hizmetlerini köye götürmek parlak bir sözden öteye gidememiştir. Sağhk hizmetlerini köylünün ayağına gBtüreceğiz derken, köylü şehre geliyor. Köyler, şehirlerde gerekondu mahalleleri oluyor. Köyle rin dağınıklığı ve yerlesme düzensizliği yıllardır ortada. Bu dağımklığm neresine, neyi cötürmjyi hizmet olarak kabol edeceğiz? Aslında bn da pek belirlt değildir. 1961 Anayasası «Devlet, herkesin beden ve nıh sağlığı Içinde yasıyabilmesini ve tıbbî baknn gBrme.sini sağlamakla ödevlidir» der (Madde 49, birinci paragraf). Cümlenin birinci ve îkinci bölümlerini ayn ayn değerlendirmek gerekir. Bugünefca«<*rgenellikle rafcliK hfav metleri yöneticileri «tıbbî bakım sağlamayi» amaç sayar görünmüş ve konuyu da böyle yansıtmışlardır. Sağlık hizmetlerini köye götürtnekten anlaşılan da köye ya da birkaç kByün arasına bir yapı yapmak, buraya bir ebe ve bir bekinı göndermek sanılmış vc böylec* mrunn çözmüs görfinmek kolay gelmlstir. Problem hekim hulnnup bulunmamasınd» yofnnlastıkça iş, tetnel çizgisinden daha da kayımf ve bütün saglık probiemi hektmln buhmmasıyla olur ya da olmaz duruma girmiştir. Aslında, bu, konuyu saptırmadır. Bir tek soru bu saptamavı ortaya koyabilir: Sağlık hizmetini böyle tanımlamak doğru ise, neden hi» metin sosyalleştirildigi ve kadrolarında ftnem» 11 oranda eleman bulunan bölgelerde ytne kızamıktan çocaklar ölmüstür? Bu soruonn ee» vsbı Anayasadaki 49. maddenin birinci cüralesindedir, «Devlet herkesin beden ve nıh gağhgı içinde yaşayabilmesini sağlamakla ödevlidir.» Oysa, devleti ydnetenler bu görevin üzerinde pek durmamaktadırlar. Nedir «beden saflığı içinde yaşayabilmek?» Yeterli beslenmeden nhhi konutlarda bannmadan, sıhhi giyinemeden, ısmamadan, temizlenemeden «beden saitaiı içinde yasamak mümkfin mBdür? Elbette hayır. Bu konolarda hekimln yetkisl, fankânı ve katkısı var mıdır? Genellikle yine hayır. Bu konular eoğunlnkla besin maddeleri ticaretınin, konut sanayiinin, tekstil aanavi ve ticaretinin konnlan durumundadır ve bfltönüyle sosyoekonomik soran kabul edümektedlr. ^ağhgın bunlarla ilgisi İse. bn dununlann hastalandırdığı kişileri tedavi etmekten ibaret kalmaktadır, yani «tıbbi bakım». öyleyse, durumu baştan ele alalım. an» dofrultusunda ve Anayasa çizgisinde ele alalım. Saglık hizmetinde elbette, hekim ana elemandır ama sağlık hfameti hekim den Snce baslar, bamı da bileHıtı. ıOardan beri söylenen, hükümet progY ramJannda tekrarlanan bir hedef vardır: Türk köyünün sağlığL Dr. Erdal ATABEK TÜRK TABtPLERl BİRLİĞ1 BAŞKANI tes ('• 2,7). «Evinizde en çok pislrilen yemek hangisidir?» sorusunun cevabı: Bulgur, pilav, paUtes (64,1), fa.su lye, mercimek (19,3), sebze (yazın pmtlıcan. biber, ifihana. toue fasulye, panc*r) (•/• 11,0), başka (•/. 2.6), her çeşidi pişer (•/• 1,2), bilmivor ve cevapsız (•» 0,9), AIlah ne verirse ("o 0,4). et yemekleri (•/• 0,4), balık (•'. OJL). Köylülere rt yeme «ıkhklan sornlmustar. Cevaplan ve oraolar söyledir: Her gün Haftada iki defa ve daha sık Haftada bir lki haftada bir Onbeş günde birden az 1.0 6.7 12.7 6.5 19.4 çaydan saJlamakUdjr. Elde edilen veriiere R5re, bflton köylerin ;\ 50.5'inde köyde lçme suyunun mnayene edlbnediği anlasılmaktadır. "ine faıcelemeye före, köylerin "o 40.4'ünde açıkts akan tdrli ndar buhunnaktadır. K6yl'rin •'. 82.7'ainde açıkta çöp ve gübreler balanmaktadır. Gorulmektedlr U, çevre sağlıjb îartlan bakuıundan köyler çok bakurısız bir durumdadır. Kontrolsflz içme sulan, actkts akan kirli snlar, çöpler ve gübreler koruyucu ca|lık hizmetleri bakımından büvfik bir yetersizlifl ortaya koymaktadır. gede safhk dunımo iyi olmayanlar en vBksek orandadır. Az gelismis bölgelerde sağlık durumu iyi olmayanlann oranı ortalaraa • 23.7 • olduğu halde. orta derecede gelişmis bölgelerde bu oran % 14.8 ve feUşmis bölçelerde ise •• 8^'dür. / Ba durumun mnhakkak ki bir de hekinı rnrpu tarafından «rostınhp deterlendiribnesi jtereklidir. Ama, en anndan hasta olduğuno ifade eden ve kendini ha«U duyan kisilerin, boİKelerinin sosyo^konomik durumlanndan etldİPndiginJ belirten anlamlı bir rSsterge <»• Uya konmus oimaktadır. Kurban Dnymamıs okurlanmıza doynrnıak fizere Bnee kon«yn Bıetliyelira: Kurban Şîr Mnhammedi, Teknik Cnlversite Maden Fakflltetinde öfrencidir. Devrimci Mkirlere eğiUmHdir. Bir tranlınm devrimci fikirlere sahip olması. San düzenine aykın düsüncelere baglanması demektir. Padişahlık çaŞında Türkiyede cumhurivetcilik ne denli suç ise, bugün Doğu komsurauzda öylesine bir snçtur. Kurban $ir Mohammedî'nin devrimci kisiliğinden Tahran'dakl vetkililer elbette hosnut değildirler. tran Büyttk Elçiligi ba konnda hirim Irisleri Rakanlığı ile pazarlığa girişir. Ve Kurban'ın Doîn sınırında tran'a tesliml için karar alınır. Oysa Türk Kanunlanna röre bu karan verecek vetkili merci. Bakanlar Kurulodur. Kurban. polis marifetiyle DogB sınırına doğru yola çıkarılır . Arkadaslan Ankara'ya fiderek Danıstay'da diva açarlar. Yiiksek Mahkeme, apaçık kanunsnzluk karsısında derhal yürütmevi durdurma karan verir. Araa nafile... Bizim polis eltyle Savak'a teslim edilir Knrbsn... Savak, Sahsal rejimin sizli polisidir. C.I.A. ile isbirlifinde çerici düzeni sürdürmek tçin her tflrlü insanlık dısı davranıstan eekinmeyen Savak'ın elinde Knrban'ın fikıbeti ne olacaktır bilinemez. Çünka Savak'ın tsledifi cinavetlerin haddi hesabı voktur. Bir hafta önee Macka Maden Fakültesinde oknvan ve teleceîine nmutla bakan bir eencin. «alt ileri fikirlrri vOzünden vok edilmesi. çağımızın nlce dramlanndan biridir. tnsanlık bövle knrbanlar vere vere aydınlıt» vfirüyor. tranlı gen« Knrban da. niee kurbanlardan udece biridir. Ve hn olav lki yönövle uvaneıdır: Bir kere Türk devlet makamları. Türk vasalann» aykın olarak Sah düıenine nasıl âlet olmaktadırlar? Türk Yflksek Mabkemesinin kararını hiçe gavaeak kadar Sahlık reiiminin cıkanna hizmetle viikümlü müdür Türk Polisi? Nasıl oluyor da Danıgtav'dan hüküm cıktıfı halde Knrban Sîr Mohammedi Şab'ın memurlarına teslim edilivor? Komsulanmızın icislerine kansmamak, elbette devlet poHtikamız olmalıdır. Komsn devlet rejimleri, bizim resrai makamlarımızı ileilendirmez. Bulraristanda Komünisi Partisi fktidarda imis, Yunanistanda fasist Cnnta varmı». trand» Sah diktatörlüğü sürövormus Devletlerarası îliskilerde bBvle şeylere karısılmaz: ve bir devlet, Iç reiiml vürfinden blılm refmi makamlarımızda özel mnamele eöremez. öyleyse Şah Hazretlerinin TOrk renmt makamlan Bnflnde blr ayncalıÇı mı vardır? Yasalanmm ve mahkeme kararlanmızı çiğnemek pahasına Tahran*ın batin için devrimei ögrenci avına mı cıkıvoroz? Kurban Şîr Muhammedî olavt utanılacak nlteliktedir. tranlı öğrencinin teslim islemindeki açık haksızlıtın avıbından bepimize pay düser. Bir insan. hanei devletin uymtnnda olursa olsun. Türkiye Cnmhurivetinln nmrlan Içinde Türk devletinin kannntannın teminati altmda bnlunmaktadır. tster Amerikalı olsun, ister Fransız, Ister BnUar. Ister Hintli, itter Japon . Biz sınırlanmıı Içinde. vasalanmıza ve insanlıja uygun bir rüvenliği. her nyruktan ve so^dan insana bağıslıyamazsak, Atatürk devletinin itihannı dünya nlnsian finönde iki parabk etmis oTnrnz. Kaldı ki bu olayın çok açıklı Ikind yönfl de var: tranlı Sgrendler gazetede benl gBrmeye geldikleri zaman kendilerine sordum: Türkiyede ne kadar tranlı Bgrenel oknyorî Bin kadar... Niçin Almanya, tngiltere, Teya Pransa'ya gitmlyorsunnı da Türk üniversiteîerini yeğ görüyorsunnz? Cevap verdiler: Bunun iki neden] var. Blr kere çogamuz orta halli ailelerin çocuklanvu. Türkiyede okumak Avrnpsda oknmaktan daha uenza geldiçi için bnradayız .. tkinci kere bix çoğunlnkla Türk asülıyıs ve lisan kolaylıgına sahibiz. ÇoŞunluÇumuz Tebriz dolaylarından ve Türk kökenindendir. Djl olanagımıs, bUi Türkiyede yüksek öğrenime itiyor. Kurban Sir Muhammedî de Türk kSkenll tranlı Bgreneilerden biridir. Ve bis bn çocngru, Savak'ın eline kanunlanmızı çiğnemek pahasına teslim ettik. O teslim karannı veren ve uygnlayan makamlar ne biçira insanların elindedir? Kardeslerimizl ölüme teslim edeeek terör ruhn nasıl islemistir Içimize?. Yaptıfımız Is, insanlıfa da milliyetçiliğe de aykın bir yaşam Içinde bulunduğnmuzu ispnti'van son nlarlnrrian «adere birisidir. Sonuç A ndı|ım rmpor (1), hfltün kBvleri tems* e\. m çesitli böİKelerden ıeçihrfs ZBt köy de 5244 kövlü ile mülâkat yolnvla toplanıms verflrrin dejerlendirilmesiyle elde edilen Ç k O deterti bir araştırmadır. 19S5 gene] nüfus sa> vımı sonuclarına göre Türkiye nüfusnnnn • 65^'sı kövlerde vasamaktadır. Köre ve köv• ' lüve saplık hizmetlerini ıılaştırmanın bavük bir amaç nldueunu vazımızm batnıda belirtm'.ştilı. Ama. bueünr kadar lki nusnsnn y» BÖ7den kaçtığım va da dikkate almmadığım belirtmek isterim ki her ikisi de hata nlmnstur. lıata olmakta devam etmektedlr. A Beslenmesi, sıhhf bannaçı. eivimnesi. ısinması, avdınlanması saclanmamış köye sa|lık hizmeti ttötürdüeümüzü sanmavalım. Köve doklcr eöndermenin nc Imkânı vardır ne de Kere^i. Buriinkii en elverissİ7 kosullarda bile köy yakınında dnktor bulnnahiliyor. Ama. doktor. van aç, kötü konutlarda barmroava çalısan, mevdanda rönler. cübrelerin Iruiıınduğu rerlerde vasavan kövlüve ne vapaMHr? T>k b»sma ne yapabilir. Sadece hastalar.dieı zaman tedavi "tmek bir hekimin meilekj hirmeti için vetebilir mi? Havır. Köyiin saelıer. laslıfın altysmsı olan kosulların saelanmasıvla başlar. Hekim. hütiin bunların üst vetkilisi. denetimcist ve ancak bu kosullara karşın hastalananların tedavi edicisidir. Her sevi kendi hallne bırakıp, hekime hastalan tedaW et demekle sağlık hiımetl köye, köylfinün arağına ulaştınlmıs olmaz. O Sağlık genel kalkınmamn bir bölümfl ve modelidir. Or.dan biraz daha ileride ya da fcride olabilir ama avnı karakteristiH eösterir. Sağlıçı. her seyden avınp sa&lamak imkAnı voktnr. Bu konnda en <rÜ7el sözü anılan » • rastınna sövlüvor: «Anrak su ksdannı sövlemek mümkiindiir ki. sadece ^aelık hİ7metlerine açırlık »erilroesi sağlık vönünden önemll Kelişmeler sağlavamamakta. fakat ejjitlm hiıtnetleri ve sosvo • ekonomik gclişmeyi saglayaca» diğer tedbirlerin rte bir arada götarfllmesi önem tasımaktadır.» Sağlık hizmetlerinl yönetenler. hizmet çhv pisinin ana doğrultusumı bu bilimsel verilere (töre düzenlemekle (1) YUrk Köyünde Modernleşme E&lllmlert Arastırması, Devlet Plânlama Teşkilfttı. 1970. Arasıra, rastgeldikçe. kışm ara «ıra, kışın bir defa. kurbandan kurbana, senede bir defa. iki üç ayda bir. bavramdan bayrama. senede Ur defa •'. 52.9 Bilmivor • 0.9 • ' Durom ortadadır: En çok ekmek ylyeıı, pilâv, patfttes pişiren. ymnsmdan çoğu «knrbandan knrbana» ya da rastfeldikçe et yiyen köylü karşınuza çıkmaktadır. Doktor var mı? fiyde veya K faydalandıpı köyün yakınında, doktor, sağlık köylfinün memuru. hemslre ve diplomali ebe bulurmp bulunmadı| ı araftanlmiftır. Cevmplar söyledir: Köyde var Köy yakımnda var •o 66.4 % 60.0 °o 39.5 • MJ « Köylü nerde yatar? 3yde C'ı İW K odası büyük çofunlukoranı 48.5) blr veBes odalı konutlarda barınmaktadır. Cç ve dört bulunanlann • 39 dur. • ' V dsha fazla odası bulunanlann oranı '• 11.6 dır. Barınma yoğunluğu, vani oda basır.a düsen nüfus 2.36 dır. Orta!ama hane h»lkı büyukJüğü 5J7 dir. Köylerin •• 55'inde evde avn mutfak vok> tur. Evlerinin yansmdan faıla^ında ayn mutfak bulunan kövlerin oranı •'. 23.1'dir. Evlerin hlçbirinde banyo bulunmayan kövlerin oranı •ı 36.2'dir. Aynca, evlerinin yansmdan fazlaftinda bsnyo bulunan kövlerin oranı • 53.1 • ' dir. Köylerin 'o 18J!'sinde hiç helâ yoktur. Vi 55'inde evlerde helâ vardır. Bu durumu da özetlersek, ço^unluiu bir • tki odada bannan. bir kısım evlerde ayn mutfak, banyo ve helâ bulunmayan bir yaşantının içindekl köylü meydana çıkmaktadır. Bylerin büyük oranda C/ı 70^> içme snTU sıkıntısı içinde olduklan anlasılmıstır. tçme suyu köylerin '• 67.7'stnde çesmeden, • 173ü ftdi kuyudan, ' . 9.11 nehir, dere ve » Sagük personeli Doktor Sağhk memnru Hemsrre Dlplomab ebe •i 5 • 10.4 • ' •i 2.7 •'• n.7 Ortaya çok ilgi çekici bir durum çıkmaktadır. Köyde ya da köyün yakınında. köylünün faydalandıgı doktor oranı, diğer bütün yardımcı saflık personeli oranından yüksekttr. Hekim dağdımındaki den^esizliği arttıran bfitün faktörlere rafmeıı, hekimlerin köye yakın yerlerde sörev yaptıtım en iyi şekilde kanıtlayan bir belçe oimaktadır bıı araştırma. Hemsire ve diplomaU ebe oranını hekim oranını eristirememenin Dedenlerl ner halde Ugi çekici olmaktadır. Hastalar ve az gelişmişlik sağhk dnrumlan beK Bylülerinesas alınarak sağlıkfle ilçül dereyanları durumları değerlendirilmiştir. Bölgenin gelişmişlik cesi ile, hasta olduklannı söyleyenler arasmda anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Sosyo • ekonomüc kritere göre aynlmıs doknz tsnm bölgesinln fiç an* bölümünden aı ceUşmis bfiV K İse koyfl tannnakla baslayalnn, bütün iddlalsra ra£men tanımadıçumz kövfl (1): öydeki en belll başlı yiyecek maddesi nedir? sorusunun cevabı söyledir: Ekmek (•/. 73), mısiT (". 9.2), btüpır (% 74). p»te K vet Hayır Rusja*nın Londrm Elçisi A. C BenkendorT, Rusya Dıslslerl Bakanı S. D. Saranov'a 13 Kasun Itl4'de su telgrafı çekiyor: c... Dogu sorunu konusunda ingüU Krsiı baaa birdenbire çunlan söyledi. «tstanbulna gelince, bu sehrin berkesin ortak malı olması gerektiği apaçık bir şeydir. «Bu da gösteriyor ki, Grey benimle konuşmadan önce bu sorunu lyice lncelemlş, bır karara varmış. Böyle olmasa kral bana bu sözleıi söylemezdi. İngütere KraJıyla yeptığım bu göruşmeden Umseye bahsetmeyiniz.» Bn telgrafın altına Nikola II. el yanaıyl» fu sstırlan eklemia: tAnlamJı bir söz». 1926'dm Sovyet Dısisleri Bakanlıgı Çsrhk Hariciyesimn glzU belgelerini «Konstantinopol i Prolivi» (tstanbol ve Bogaslar) adb bir Utapta yayınlamış. 1928'de Payot yayınlannda F r u a m çevirisi çıkmış. Şimdi bn kitap elimde. Sanınm dilimiıe çevrDmemiş bu belçelerden hiç biri. Oysa yakın tarihimiz açısmdan çok ilginç seyler var. Birinci Dünya Smvası içinde Istanbul ve Boğazlar nasıl bir paylasma konusu olmus, nasü Ingüizler, Fransızlar, Ruslar. Tunanlılar istanbul'u ellerine geçirmek için besaplar. plânlar kurmuslar. Hepsi görülüyor açık açık... Ingiltere Kralı tstanbul'nn Ruslar'a kaptmhM«yBcagnn elçiye söylemiş. elçi de Bakanlığa tel^rafla biidirmiş. Bn durum karsısında Rus Dısişleri Bakanı Saıanov, Moskova'daU tngiliz ve Fransız elçilerine bir memoranda veriyor. tste birkaç parça: «Son olaylar karsısında tmparator Nikola II. tstanbul ve Boğazlar sorununnn Rusya'mn yüzyıllardır beslediği isteklere uygun olarak halledilmesi düşüncesinl belirtmek gerefini dnymnştur. Istanbul sebri, Boğaziçinin Doğn kıyısı, Marmara ve Çanakkale ile Enez . Midye hattına kadarki Güney Trakya Rus tmparatorluğuna katılmadıği takdirde vanlacak her sonuç Rusya için yetersiz olacaktır. Aynca Roğazm Asya kıyılan, Sakarya nehrine, tzmit körfezine kadar Marmara denizbıdeki adaJar, tmroz ve Bozcaada ile birlikte Rusya'ya verümelidir. tngiltere ve Fransanın çıkarlan titizlikle korunacaktır. Çarlık Hükumeti arzulannın ba iki hükumetçe sempatiyle karşüMiacatn" mnut etmektedir. Osmonlı Imparatorluğunun baska bölgelerinde bu Ud hükumetin gerçekleştirmek istedîkJeri projelere katfi Çarlık Hflkumeti aym sempati ve anlayısı gösterecektir..» 1915 yılmda besap bn: Rusya Bofszlmn, Trmkym'yı. Marmara bölgesmi alacak, geriye kalanlan da Ingfltereyle Fransa paylaşacak... Moskovada tngfliz Elçisi Bakan Smzsnora gftvenoe veriyor. Çanakkale savası başlanustır. Rusiar korkuyortar, Ingüiıler İstanbul'u alacak, bir daha çıkmayacak. Elçi, «Bttyflk Britanya Istanbnlda yerleşmek niyetinde defUdlr. Bim TBrkrje'yi Almanys'mn müttefikl otanaktan çikannak, Rnsya'y» ve tnfütere'ye saldıramayacak bir hale getirmek İçin ba çarpışmava giristik» diyor. Aynca Boğazlar üzerinde Yunanlstan'a hiç Ur hak tacm1 madıgmı d» ekliyor: «Tnnanistan » Uviı olarak ymlnız tzmir verilecektir. Tonanistan'm Boğazlarda hiç bir hakk) olmayacaktır, böyle bJr dnruman Rusya'mn çıkarlarm» •ymadıtım Ingütere kabnl eder». tngiltere, fzmir • Aydın rren hattmdan Stede kmlan topraklan alacakmış! Niye İngiltere Hükumeti Rusya'yı ba kadar açağıdan alıyorT Sundan, Çanakkale savasma Rnsiann da katdmalannı istiyor: «Harekâtm basanyla bitmesi için Ros donanma ve ordnsmmn ba ssvasta aktif bir rol oynamalan ferefcir> diyor. Sazanor, Tunanistan'a asın tavi> verUmesine karsı. Tunan askeri îstanbul'a girmemeli, Kıbns adası înnanisUn'a verUmemelL «Boyle bir tavtzi kabul etmiyorum, çfinkfl Yunanlstan Doğn Abdeniz'de hâkim duruma geçmis olur..» Bir de Sakarya'nın Karsdeniz'e dBkflldüğü yere yapıfanası döçünülen Rus çıkartma plânı var. Bu İ5 için 250 bln asker aynlmıs. Aitı ay gcrekjyor bu yenl orduyu donatnuk için. İngilizler Çanakknlede bassn kazanamamıs. Ruslar Karadeniz'den gelip Istanbnl'u ele geçlrecekler. Rosya'nın esM Istanbo) Elçisi Neiidov; «Bunca lamandır beklediğimiz rautla an celmistir. Zaman lsaybetmeyelim» diyor. Çarlık Rusya'sının pllnlan, istekleri, hayâlleri bonlardı lste. Bir Lenin çıtaverdj ortaya, yıktı bütün hayâUeri! Bambaska bir Rusya kurdu kısa zamanda.. Bu helgeleri okaduktan sonrs Rnsyadaki komünist ihtilâlinin en çok, ama en çok TBrMye'ye yararlı olduğunu bir kez daha anladım. Birinci Dünya S«Tasnıdan sonra başumzda bunca dert, bunca diisman varken, bir de Çar* lık Rnsya'sımn dormak bilmez hırsı. istekleri. düşmanlıklan olsaymış, çok zor, çok acı durumlar içinde çırpınacakmısız. Lenin, Çarbk Rusya'sını vıkarak Türkl•ıJmaiJ m | ı Beigeler konusuyor. M Mayıs 1960 dev L* rimi ile ^etirilen Anayasa dokuz yüdır yürürlüktedir. Dokus yddır, siyasal partiler ve Anayasal kuruluşlar bir Anayasa stnavından geçmektedirler. Bu Anayasa smavından alınan sonuçlar umut verici değildir. Siyasal partiler ile Anayasanm sosyal amaçları arasında giderilmesi olanaksız bir çelişme vardır. Bu nedenle, bngünkü koşullar karşısmda han çi siyasal parti iktidara gelirse grelsin, Anayasa uygulanmamaktadır. Konu bu noktada an • cak siyasal iktidarlann sınıfsal vapüan ile açık lanabilir. Ancak, Anayasa, siyasal lktldarlara karşı kurumlar ve kurallar dengesl getirmektedir. Bu denge yargı kuruluşlan ve Ozerk kuruTnlara dayanmaktadır. Yargı kuruluşlan ve özerk kurumlar Anavasa*yı en kolayca koruvabilecek güvencelerle donatılrnışlardır. Bu jrüvenceler. yarpıçlara bagımsızlık, üniversite ö»retim üyelerine özerklik vermiştir. Anayasa'nın tanıdıgı bütün özEürlükler ancak vargıç karan ile sınırlanmaktadır: yani Anayasa'nın uyEulanmasında var gıçlara büyük görevler düşmektedir. Bu görevin bazı konularda yerine getirilmedigi ve ban yargıçlanmızın Anayasa ilkelerine karşı gizli bir direniş içinde olduklannı acı ile lzlemekteyiz. Yargıçlann, Anayasa'va aykın tutumlan, en çolc. basılmış eserlerin toplatılması kararlan ile ortaya çıtcmaktadır. HUKUK YONUNDEN BASININ SORUNLARI BASIN OZGURLUGU VE YARG1ÇLAR kurulu bilirkişilere yollamaktadırlar. Üniversite öğretlın üyeleri de bir konuda değişüc görüşlere yer veren bilirkişi raporla. n yazmaktadırlar. Savcılann, Ankara Hukuk Fak. Asistaru yargıçlann ve üniversite ögretim üyelerinin bllemedlkleri ya da kapsamın) çlzemediklen sözdır. Bu tutuma bukuk dülnde uygulanacagı blr Anayasa buyrukelime bulmak gerçeiten guçtUr. lerin. tşçi ve köylülerce anlaşığudur. Bu kosullarda, kitap toplacatını söyleyebilmelt İçin, lşçtlatma karan vermenin yasal dalerin ve köylülertn, savalardan, yanagı, Türk Ceza Yasasında yer yargıçlardan ve üniversite öğrealmamaktadırU). Uygularoa kesin tim Üyelerinden daha kultürlü likle Anayasa*ya aykındır. Anolduklannı kabul etmek gerek. cak, savcılar ve yargıçlar. basılı ulh Ceza Yargıçlannın topmektedir. Ama yargıçlar, kendieserlerl toplayabilmek İçin, baş. latma kararlan Cumîıuriyet lerinin bilmedikleri konularda ka hukuk kurallanna başvurSavcılannın lstemlerine dabir yazan, beş yıl, alö yü, yedi >anmaktadır. Savcılar da bu ls buçuk yıl, bapis cezasına çarptımaktadırlar. Bu hukuk kuralı da Ceza Muhakemeleri üsulü Kanu temleri tçin bilirMşilere başvur rabümektedirlerl. maktadırlar. Oysa, bilirkisüerin nunun 86. maddesldır. tlgill madsecimi. vargıçlara tanınmış yetde «JUbıt ve %rama Subut Va. kilerdendır. Savcılar. ancak, sıtalanndan Eşyanın Muhafaza «...tehirinde mazarrat bulunan ve Zabti» başlığında su hükmil yerlerde» bilirkişi seçebilmektasımaktadır «.Tahkikat için avcılann ve yargıçlann, bu tedirler. Bastn suçlan «tehirinde subut vasıtalarından olmak üAnayasa dışı tutumlarından mazarrat burunan ver» kapsamı *ere favdalı görülen vahut müdolayı, hiç olmazsa hukuk. Içine sokıılacak suçlardan değilsadereye tabi olao esya muhadir. CUnkü. basm vohı tle lşle sal sorumlululdan yok mudur? faza ve başka surette emniyet alBizce vardır ve çok kesindir. nen suçlarda, en kısa dâva açtına abnır...» Madde, kovuşturma süresl üç avdır Savcılar, ba Hukuk Muhakemeleri Usulü Kamaya vararh olabilecek lspat anununun 573. maddesi, «Hâkimsın suçlanru «tehirinde mazarrat raçlannın emniyet altına almlerin Mesnliyeti» başlığı altmda ması için konulmustur. Bir d bulnnan yer» kapsamma sokmak «...Kabili tevü ve izab olnnma. ta. fakat. örneŞin Ankara'da lşle yacak sürette vanh ve sarahatı nayette suç aracı tabanca, nıcaic. nen bir suç İçin. tstanbul'daki katiyeyi kanuniyeye mngayyir.» hırsızlıkta kullanılan anahtar ve billrkisilere başvurmaktadırlar. karar veren yargıçlann ba kamaymuncuk bu madde ile emBu bile tek basina. basın suç. rarlardan dolayı sorumlu ttrtuniyet altına alınmaktadır. Sulannda «tehirinde mncarrat bn lacaklanm açıkça belirtmektebut vasrtası olarak, bir tek kita. lunan ver» kansamına sokulmadir. Basılı eserlerin top'.atıhnabm, gazetenin ya da derginin invacafınm tspatıdır Eger olay sına lUşkin Anayasa kurah. acelenmesl gerekmektedir. Basılda, gecikme dolayısıyle bir «a cık ve kesindir. Toplantı kara. mış eserler, «müsadeTeye tabi» rardan korkuluyorsa, daha yaesyalardan degildir(2). Bir tek kında bilirkişi varken. daha u rının koşullan Anayasaca saptanmışken bu kurala aykın olakitap, gazete ya da dergi yeri zaktaki btr bilirkişiye basvur rak karar vermek, «kabili tevü ne, suç unsuru bulunduğu iddia mamak gereklrdi. Ancak burada ve İ2ah olunmayacak» kadar huedilen bütün kitaplann. gazeteda hukuk dışı bir amaç ver al kuk dışıdır. Ve de «sarahata kalerin ve dergilerin toplatılması, makta. tarafsız bilirkişilere de tiyeyi kannniyeye» aykındır. Kabir dnayet olayında, bir taban£il, savcılann istedikleri Taporlarana alınmasmda fzleoen yol lar ca yerine, yurt İçindekl bütün n vereeeh olan billrkisilere başve k&rarın dayandıgı hukuksal tabancalann toplatılması kadar vnrulmaktadn. Savcılann bu temeller, keslnllile Anayasa'ya hukuk ve mantık dışı blr nlte. ve Ceza Muhakemeleri TJsulüne tuUımumı ancak. sivasal iktidar. llk taşımaktadır. Kaldı M, Analann savcılar üzerindeki baskı aykındır. Bu durumda, toplatyasa'ya aykın olarak verüen ma kararlanndan tarar gören, !an ile acıklamak tmteıktln. basunevl, gazete ve dergi sahiptoplatma karanndan, dâva konu. diirf3>. Savcılar. böylece. kendlleri toplatma karan veren yarsu kitap ya da yartnrn sahfbl, İPrinden blllrkisl secmekte. kiSiç alevhine Asliye Hukuk Yarancak satış yerlerinin bildirmefap toplatma ve tutuklama istem gıçlıgmda taznrTat dâvası açaîerini bu raporlara (iavatmaktaleri sonucu bilgi sahibi olmakbilirler. Toplatma istemlnde budırlan bu raoorlann İse hiçbir tadırlar. Toplatma kararlan, kelunan savcılar hakfcında da, Dahukuksal defterlennln olmaması sinlikle savmlar ve yargıçlar ara. nıştayda «hinnet kusnrn»na dagerekmektedir. Bu raporlara gö. sında bir iç işlem şeklmde yürüyanan «tam yar»i dâvası» açılablre verilen mahkümiyet kararlatülmektedir. Oysa, Anayasa'nın lir. Şimdiye kadar bu hukuksal nnın da tartışılablleceSl karusın31. maddesinde. «...Herkes meşro yola basvurulmamıştır. Bu yol dayız. Bir prooaganda suçunu bütün vasıta ve vollardan faydaBrnek alalım. Suç, emekçi sınıf ise son dereee açık ve etkllidir. lanmak soretiyle, yarp merciieların. siddet yolts ile sınıf ik> ri önünde dâvacı ve dâvalı olatidarlannı kunnalan ve sürdUrrak, iddia ve savunma hakkına meleridir. Yasaklanan bu suçun üahiptlr.»» sekllnde İfade olunan nronagandasıdır. Savcı, Hukuk •Savunma Hakkinn& göre, toplatPafcUltesi mezunudur; falcat yazı. ma kararlanna karşı itiras yolla. Urkiye bir toplumsal çSkünda ruç unsuru o!up otmadığmı, rmın bulunması gerekir. Ancak, ttt lçmdedir. Soygun düzenlblitün bu «meşru vasıta ve yol kendtsi anlayamamakta bu nenin sabıka ve suçlan, hergün denle bOiridşiye rjsşvnrmaktadır. lar», saveüar vs sulh oesa yargazete ve dergilerde Bergllengıçlan taraöndan kapatıbnaktamektedlr. BugfinMl hukuk dür, ken(H aralarmfla, bir dır. Böylece yargı yetkisi, savtm vazıda suç unsuru ohıp olmadızenl içlnıîe, kredl yolsuzhıklanm, ma haktamn özünü eedeliyecek büyük soys?unlan ve striistigını kestirememekte ve dosyayı bir uysulamaıım ttttn obnakts* Üniversite bfiretim üyelerinden malleri *Jnlemek tniimirHn olma ••••••••••••••••••••••«•••••••a ÂGIBİR KSYIP Türkiye TJlusal Verem Savası Demeği'nln kurucu üyelerinden ve dernegimizin çok değerll yönetinı kurulu üyesi ve verem savasınıiı yümaz gönüllüsü, UÖÜR MÜMCÜ YAZAN ttir trafik kazasmda kaybetmenta üzüntüsü lçindeyiz. Merhumenin cenazesi 26.8.1970 Çarşamba günü öğle namanndan sonra Hacıbayram Camiinden kaldınlarak Asrl Mezarlığe delnedilecektir. TÜRKtYE ULÜSAL VEREM SAVAŞ1 DERNEĞt Cumhuriyet 8491 Dr. Makbule DIBLAH'ı Bilirkişilik dramı VEF AT Beyazıt Dersamlanndan merhum Müderria Hacı Hafız Sadık Efendı ve Fatma Hanımın oğlu, Seniye Isık'm sevgili eşı, Engın Işık ve Fatma Davaz'ın blncik babaları, Fikret Davaz ve Dilek Işık'ın sevgili kayınpeden, Füsun ve ömer Davaz ile Beril ve Banu Içık'ın muşfik dedeleri, eczacı Kemal Müderrisoğlu ailesinin candan dayılan, Kanatlı, Içığıgür, Karayel ailelerınln enişteleri, Besim Demirel'in dünürü; ÇANAKKALELÎ S Sorumlu.uk NURt IîŞIK vefat etmlştir. Cenazesi 28 Ağustos çarşamba günO (bugün) Şışli Camiinde ögle namazını müteakip asri mezarhğa defnedilecektir. Çelenk gönderilmemesı rica olunur. S Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Genel Miidiirlüğünden 1 1200 Kw. tstanbıd Radyosu içto progTam ve servisBnkl Bartnamelerine göre kapalı sarfla ve teklif alnaa suretiyle «atın aimacaktır. 3 Tekliner en geç 38 Eylül 1970 gtmO saat 14.0fTe fcadar «TRT Kurumu Genel Evra* MUdürlügü. Mithatpaşa Cad. N a 37 ANKARA» adreslne makbuz mukabilbıde teslim edilmiş veya iadeU taahhütra olarak posta tle gönderümis olacaktır. 3 Şartnamelerin herbirt, 25/ TL. bedel mukabUinde mOmessniik beigesinin ibrazı sartı üe Genel Müdürlük Malzeme Subesinden temin edilecektir. 4 Kurumumtız 2490 sayılı Karrana t9b1 olmadığından fhaleyl vapıp yapmamakta. tasmen veya dilediğine yapmakta serbestür. (Basın A 119621928n 8478V maktadır. Mınareyl çnlanlar, tnlıflanm hazırlamaktadırlar. 37 Mayıs Devrlminden bu yana, dev rlmd akrmlar, bu soygun düzenl İle savasmakta; öğrenciler ve işçiler bu kavgada canlarmı vermekteeîirler. Kâmushı memurlar ve BgretjnenleT, ayneauldar dtîzenine karşı yiğîtçe direnmektedirler. YarBiçlardan lstenen bu tür kahramanlıMar değü. Onlardan sadece kendlleTİne bugünkD bağımsızlıklannı sağlayan Anayasa'mn «özfl ve sözü» ile uygulaTmnın lstenmektcdir. Kendilerin» varpo bagımsızhŞı sağlayan savasm aydınlan, dün yargıçîann Bnflnde sanîk sandalyelerinde otureyorlardı. Belkl btJ çfle bir ettre daha stlrflp gtdeeek. Aroa unutulmasın ki, en büyük yargıç tarihtlr. Ve derrimciler, bu yargıcın sarşıs. .!? sanıR değillerdir. (1) Ozek Çetin, Basılmış Eserlerin Toplatılması, tst. Huk. Fak Mec. 1969. sayı 14, s. 617. Özek Çetin. Yayınlann Toplatılması. Cnmhuriyet, 81.8J967: Mumcu USur Ana. yasa ve PiMr Snçlan. Miliiyet, 5.8.1969. Perincek Doğn, Gazete Toplatmak ve Anayasa, «.5.1970. Bayka). AU, Türk Hnknkonda Yayınlann Toplatılması, Adalet Dergiai, 1970. sayı 3, K 173. (51 Erem Farnk. Doktıin ve tç« tihat Bülteni. 19691 s 49. (3) Alseaksptan Dfur Vasaya Ayfcm BflhHşilik, Ynm Gazete. 135.1969; Çelenh Halit, Cumhnriyet Savcılan ve Bi» UrkişUer, Aksam, Anayasa ne diyor? nayasa'nın 22'nci maddesi basılı eserlerin toplatılması ile ilgili olarak şu hUkmu Ketirmektedir: «Tarkiye'de ya. vımlanan gazete ve derçilerin tnplatılması, bu tedbirlerin aymüanacağını kannmm açıkça frösterdiği suçlann lslenmesi halinde ve ancak bâtdm karsn fle olabilir..» Anayasa'mn 24. maddesinde İse, Mtap ye brosOr toplatma kararlannın da, Anayasa'ran 22. maddesindeM kosullara bağlı olduğu belirtilmektedlr. Bu iki Anayasa maddesi karsısında, gazete, dergi, kitap ve broşür toplatabilmek içtn şu koşullar gereklidlr: A yeye unutuimaz hir hizmet vap ti Belgeler ortada iste. OKTAY'AKBAl* ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ (T) Bir snç islenmesi ve ba suçnn kesin hükümle saptsn. ması. (7) Samfa nyçulanan maddede, evlemin gerektirdiği ceza Ue birtikte toplatma karan verileceğine flişkin bir açıklık bnlnnm» sı. (S) Yargıcm, toplatma konnsnnda karar vermesl. Oysa, Türk Ceza Kanununun hiçbir maddesinde «suç işlendiğinde basılmış eserler toplatüır» seklinde blr açıklık yoktur. Top. !atma blr tedblrdlr. Bu tedbirin ancak, «... Ksnrnnm açık gösterdiği soclann isleamesi balinde» Sonuç T