Katalog

SAHÎFE ÎKÎ 28 TemmuB 1969 CUMHURÎYET Sendikalorın siyosol stafürleri Suphi Nahit OKAY (lkt. Fak. Sosval Siyaset U z ) endlka Bzgnrlüğunfln, bagraunziıgımn ve serbest çalışma olanagının her ülkede sanayileşme hareketinin, sımflaşm» ve birleşme billnclnin, mesleki hizmet idealinin gelişmesiyle, sosyal, ekonomik ve kültürel alanda* ki kalkınma hıziyle ve demokratik rejitnin isleyisiyle orantıh olduğu bilinen bir gerçektir. Türkiye'de Sendikacılık hareketi de boyle bir asama geçirmistir. Çok partili siyasal yasantıva geçisimizden ve hattâ 1950 iktidar değişikliginden sonra dahi sendikalara iliskin yasalardaM kısıtlayıcı ve yasaklayıcı hüktimlerin kaldırılması ya da düzeltllmesl föyle dursun, zaman zaman daha sert ve asın biçimde aygulanınalanna gıdildigi görülmüsttir. ssss 3S •••• :::: •••• • ••V >••« • ••• üerikalmışlığımızın nedenleri Memduh AYTÜR retim düzenının emrine vermıştir. Nevarkı İslâm dınının otekile unus Nadi Armağanı'nı kaza re bakışla yeni ve «mazbut» olu nan saym Doğan Avcıoğlu, şu, çevre geleneğıne uyarak sı «Türkiyenin Düzeni* adlı de jasî ve dıni otonteyı biraradn ğerlı eseri Ue feri kalujımızın tutmus bulunuşu, çok hızlı ya nedenleri'nı ön plâna getlrdl. Sa yılışı gıbi nedenlerle, siyasi ve yın Prof. Nnrettta Şaai Kösemi askeri alandakı degisrneler, dini hal, «Cumhunvet» te (14'î 1969) değerlerı etkılemış, «itizal» çok Avcıoğln'nun ılen sürduğu ne çabuk başlamış ve bılgınlerle dudenselhkleri tartışmak suretıylp şunurlerın daha dınamık olanlan konuyu daha llgınç hale getirmış «mutezıle» sayılmıstır. Aynı et oldu. Ben de kallnnına sorunla kenler takımı, hızU yayılraa nenmıza çeşıtli açılardan gırme\e denıle, tüm halta hristiyanlık ka çabahyan bir kışi olarak bu tar dar yaygın ve derin olarak öntışmaya katılmak istivorum BL eğıtime alamamış, yoresel kultjolla gelışmeırnzın hızlanmasını lerın etkısı islâm değerlennı sap engellıyen etkenleri daha ıyı se tırmıştır. Bu degışmeler, biçımçebüeceğimızı; ithal malı kalkm cılığe ve nasçılığa donuşen sıma reçetelen yerıne mlllî ger yasî ve dınî merkez karşısında çeklere ve gereksınnaelere daya «batınüıgı» gelıştırmls; aydınlar lı yerll bir model, ya da kuram ve bilginler halktan kopmuştur. geliştlrebilecefimizi sanıyorum Burada Islâmhğın Tanrı ile kul arasındaki aracıyı (klerje sımfuıı) kaldırmış bulunması gıoi akılcı ve devrimcı nıtelığının, islâm deferlerının sıyasî otonta (cenürkıve, coğrafyası geregı, Do karşısında guçsüz kalmaaı,halkın fu Roma. Sasani, Bizans, dı evnmını yapamaması, derinleştırememesı Türk ve Arap tslâm ımpara oneğıtımını gıbi bir sonuç vermesi ve genıştorlukları topraUarma vans olile bırhk'e muştur. Bu uvgarİLkların bu vo leyen devlet gudumüstatık etkisı «fıluh» ın kuralcı re halklan ve devletlen uzerın ne dönüsmesl da ve gelebilır. akla de başhca dort etldsl olmuştur <\1. SUrekll çatışraalar dolayısiyle korku ve sığınma duygusu halklara damgasını vurmuştur (2). Despotik hükümdar, kavra>ncı (dengele>1ci güçlerden yoksun) yönetim, ve f3) din • devlet birHfl gelenegi yerleşmiştır <i). Kararsız, dengesiz ve kavrayıcı devletlerin çatışmalan buekizınct yüzyıldan sonra duralarda «satrap» lıklar düzeninl, rulma ve orurma dönemine degişik adlar altında çagımıza giren tslâm uygarlığında arkadar sürdUrmüştür. tık, Saym Nnrettin Şazi Kösemihal'in hatırlattıgı «Düzeniler'eme«, «Durgnnlukhareket», «Tek rarcılıkyaratıcılık», «Altskanlıkyenillk» gıbi zamandas ve içıçe edinci ytizyılda yorgun ve karşıtlardan statik tabiatta olanlar daha etkllldlrler. İslâmlık durgun Bizans ve Sasani top OnUçüncü yüzyıla kadar bilgin raklarının güneyinden başlı vetıştirebilmls, üretım teknigınde van bir devrim yüz yıl gibi çok gelıştirmeler yapabilmistir ama kısa bir süre İçinde tüm ybreyl VIII incı ve X uncu yüzyıllarda. etkisine almıs. tspanyadan Orta ki hız kalmamış; hatta XII lnci yüz yıl ortalannda «bsbı ictiAsya içlerine kadar uzanan biı had» ın kapalı sanılması gibi coğrafyada yeni bir değerler sisengel ortaya çıkanlmıs; koteminin doğmasına yol açmıştır. bır islâm evrenı, «müçtehit» yetiş ca Bu «tslamhk» dır. îsiâmlık ge tiremiyecek kadar irfan pınarlatırdiğl yeni «tmmet» kavramı ı rının kurudugu kanısına varm'.sçinde yöre haklannı kavramıs; tır. kardeşlik («mümln» lik ortak Bu gibi nedenlerle durulup olduyjrusui ve akılcılık (klerje sınıfıtıı ve knramlarının ttrtnculu gunluk çagına gıren İslâm evreğunn kaldırması) yöntemîeri İle nınde büım ve teknik gelısme hızını, eşdeyişle ttıct gücünU güçltl ve ilerl blr dttzen kurmuş genls ölçüde yitirmistır. Artık tur. Akılcı vaklasım. Iranda, A teknik kendını tekrarlamakta, nadoluda, Surlyede buldugu bi bılginler «serh» lerle ugraşmakhmi ve teknigi rahatça lslemis; tadırlar. Bu sırada islâm evrenibulgularını «ülülemr» ln ve U nın tepesıne çoken Uç raslantt I Bir kitap iistiine düşünceler S malan hem mflmkiln ve hem de gereklidlr. Sendikalann iktisadi ve mesleki eylemlerl (tonkslvonları) yanuıda birbirine bağh olan, amaçta ve sonuçta blrlesen ve siyasal nitelik tasıyan faaliyetleri de elbet vardır ve olacaktır. Gün çeçtikçe yoğnnlaşan ve genişleyen çalışma alanlan ve konnlan arasında bu çeşit u^rasılar da onem kazanmakta ve özellikle buyük işç. kiitlesini daba yakindan ilgilendirmekte ve etkilemektedir. Y Bağımsız politika G erçekten, demokratik düzene ve sosyal devlet ilkesine içtenlikle bağlı bir poli Nitekün, 1951 de tstanbulda Tekstil ve örme Sanayii îsçileri Sendikasınca dflzenlenen bir mltingin, zamanm iktidan tarafmdan naoıl bir tepfci ile karşılandıgı bildl|üniz ve hatırladıgımız olavlardan biridir. Bir baska örnek de, bütiln iktidarlan boyunca Grev ve Lokavt yasagını kaldırmamış ve «Topln Sözlestneı dttzenini getirmemis olmalandır. Ne rmr M • tarihleTde Törklye, 1924 4nayasasınm, 3512 sayılı Cemivetler Kanunn İle eski sendikalar yasasının kapsadığı ilkeler ve tanıdığı imkânlar oranında demokratik düzmi kiırma ve yaşatma çabası \e mticadelesi içindeydl. Bu "vasalar tümiivle veterli degildi. UIkemiz. uluslararası normda hiır sendikacılık «istemine \e teminatına 1961 Anavasasivle ve onu izleyen yeni sendikalar kanunn ile kavusabilmistir. tlka. sendikalann kaderiyle sıki sıkiya il^ilidir. Mesleki knruluslann temeli, nedeni ve amacı bdyle bir politikanın eksiksiz ve sürekll olaik izlenmesinde ve başanya nlaşmasmda saklıdir. ^asa hükSmleri nyannca, herbangi siyasi bir partinin adı altmda kurulamıyacaklanna, teşkilitı içinde yer aiamıvacaklanna ve karsılıkh maddî yardımda bulunsmıyacaklanna jöre, bnnun dışında sendikalınn her tür siyasi faalivette bulunabilecekleıi anlam kendüiğinden ortaya çikmaktadır Sivasi karakter ve amaç tasıyan faalivetlerin hiç defilse büyfik seçtalle dncesi belli bir stratejive eöre duzenlenmesi ve nyjnlanması doijaldır upünlni şartlara före. sendikalann alabildiğine aiyasetin için<> girmelerinin ve itilmeierinln düşiinürü vr sa\iınttcnsn deçiliz. Ama bttvük seçimlerde. sivasi iklidann kaderini tâyin edebilecek siyasî bir ortamda pasif kalraalanna da taraftar değiliı. Herhanpi siyasi bir partiye sürekli olarak bafclamnak ve7 anpıje olmak, sivasi iktidarlann ve hükiimetlerin uydusu haline gelmek, kişi çıkarlanm an plâna almak da mesleki hizmet idealine, özellikle isçi haklarının korunmaaı ve feliştirilmesi amacına, ozçilr, bağımsız, güçlü s^ndikacılık ilkesine avkın düser. öte vandan, demokratik bir vönetimde sivasi iktidar hiçbir partinin tekelinde kalamaz. Dürüst ve yasalara nyfur olarak vapüacak cenel seçimler sonund: iktiCar deçişebilecektir. Biitün bunlann hazirlanmasında, belll edilmesinde ve uyfrulanmasında sendika lider ve yöneticllerlnin bttyük rolii ve sornnılalutn vardır. Bu arada uzman veya danısman dnrnmanda nlanlarm katkilan ve sonımltıluk paylan rnntnlmamalıdır. Pakat memnunlukla ve füvenle föruToruz ki, memleketımizde çok Ivi vetismis. bürük tecrâbe reçirmiş ve ibtiaas sahibi olmuş değerli ve vetkili sendika lider ve y<>netlclleri vardır v» yetismektedir. Bnnlann varlıp, vatanseverlljci. safdnyulan, sosyal ve sivasal açıdan büvfik anlayıs içinde bulunmalan. demokratik rejime ve Anavasa dfizenlne içienlikle bağlılıklan, mesleld faizmet karakter ve ideali en hüvük teminattır Sendikal ve sivasal faalivetlerin temel urnurlandır. Memur sendikaldrınm «tfizeni ise baska bir ymaı konusudur İslâm öncesi T etkenden de sozaçmak mümkundilr: Batıdan gelen ve Uçjruzyıia \akın suren haçlı seferlen, Dogudan gelen sureklı MOğol sal ! dırılan. ve bazı Batı bılgınlenne ı gore X uncu yüzyıldan sonra tüm cografyayı etkisine alan kuraklık oteki salnnoalarından ba<ka bilfi (bilim ve teknik) \e serma\e bınkmesine ağır zararlar vermıştır. Artık ıslam e\renı durgunluk, geleneksellık \e \orgunluk çağma gırmıstır. Ama XIII uncü \uzyil Batı evrenine bakışla hâlâ zengın ve hunerlidır. Onlarla aradakı farK bu vanın durgun ve dağınık olu•iu. o yanın, geçen bin yıl ıçındekı durgunluğundan çıkarak tum Avrupavı ortak bir sosyoekonomık ve kulturel tabana oturtabılmesı. XI ıncı yuzyıl sonlannda Haçlı Seferlerı yapacak kadar bir hareketlilik gosterraesi, büyük kat#dralleri basaracak bir teknik düzeyine \onelme»ı, ve Mırco Polo'yu XIII uncü yuzvıl ortalannda Kubılay hanın ulsesıne ionderecek kî«far bir ufuk geöishğıne erışmif olmasıdır. (Bate, 71 <" 74 Osmanlıların çıkışı Yeni yasa ve 8iya8Î faaliyet Durgunluk v« yorgunluk S A navasa'da sendikalann sivasi faalivet alanlartnı belli eden veya dtizenleyen temel bir ilke yoktur. Daha doğrusu herhangi bir hüküm konmaktan Azellikle çekinllmis ve bu hususun tanzim vetkisl kannn koyucusunun takdirine bırakılmıstır. Bn nedenle konn, sendikalara iliskin vasanın kapsami iclnde kalmaktadır. Yasadaki vanaklavicı hükiimler oldukça dar bir çerçeteve sıedınlmıs ve daha çok liberal bir göriişten ilham almıştır. Yakın sivasî tarihimizin olaylan da EÖzflnflne alınarak Türk sendikacılık hareketini korumak, relecefcini safclam temellere ve jceleneklere oturtmak. aslî ödev ve eörevlerini zaafa ıı£ratmamak düsüncesi efcemen olmustur. Tenl ükelere ve koşnllara jröre kuraimakta ve %tlişmekte oian sendikalara. mesleki hi7metlerin~ baflı kalarak, kendi sosyal biinveleri ve muhtevalan tçinde serhestçe çalısma imkâm saglanmagt öngörülmüstür S İslâmlık Y Sendikalann sivasi faaliyetleri bir bakıma disipline edilmis ve daha çok özgürlük ve bajpmsızlık anlayışına önem ve Bncelik verilmistir. Sendikalara bazi siyasal faaliyetleri vasaklıvan 16 ncı maddenin gerekçesl ve ta^annın C. Senatcunda cöriişülmesi strattnfla komi*yon sözcüsünün açıklamalan konuyu yukanda belirttigimiz gibi avdınlatmaktadır. Bununla birlikte. ileride bnırfînkii vasaklann da kaldınlma.iı vpya daraltiimasi ve batı ülkeleri paralelinde 'asfarî ölçüler indirilmesi umulur ve beklenir. Bilindiği fibi kimi iilkelerde sendikalar «erbestçe sivasi faaliyette bnInnabilmektedirler. Örneğin. tngiltere'de tşçl Parii«i. sendikalar tarafmdan kurulmus ve isri «endikalannm birlesmesinden meydana gelmiştir. Bizde şimdilik bdyie bir teçHlâtlanmaya sosval ve siyasal ortam ve yasa ilkeleri elverişli eömnmemektedir. Ancak, sendikalann demokratik bir rejirade baskı gmbn olarak hareket etmelen, kannn çizgisi içinde kalarak partilprden birinin sivasi faaliyetierine katkıda hulunmaları, «eçim ön esi siyasi ortanta girmeleri, isçi kamuovuııu ve seçmenleri nyar Sonııç Sendikalann. vukanda belirttifimlz çtzgisi içinde kalarak sivast faalivet hazırlığina ve ortamına ırirmeleri, hatv daha aktif ve açık bir atmosfer yaratmak dönemine yönelmeleri beklenir. Seçim finceal siyasi faaliyet' î inde. dört vıllık vasama dfineminde siyast partilerin Meclis ralısmalannı, Szelllkle işçl ve Cenellikl • çalışanların haklariyle, sosyal jrüvenli* iT.evzuatiyle, toplu sözlesme, srev ve lokavt T • sendikalar yasalarlyle ilşrUl tekllf. (förus ve trtnmlannı gözönOnde balundnrmalan olaKand.r. Fakat, her halde, Iktidarda ve muhalefefe denenmiş olmak ciddi bir politikanın cahibi, lzleyici ve uvjrulayıcı bulnnmak nitrlifr fizerinde en çok durulmaya değer bir kriter v faktcrdür. elçukla vt Biıan* tmMr*tor Inklarının XIH'uncU yuzyıl »onundakl sosyoekonomik ve polıtık durumu, küçükbiruç beyhğıne gelısme kapılannı açık tutmuştur. XI inci yüzyıldan beri Anadolu Turkleri aragında Reçerli olan «gatiHk» sıstemı, Ortaasyadan beri serüven dolu bir yasantıyı sürtfören Osmanlı toplumunda, D.C. Mc Clelland'ın önerdigi türde bır «basarı kasesini geçerli kıltnnTT Bu beyliğin kıs» surede aldıgı sonuçlar doğu evreninde \ankılanmıs, hunerll kisilenn ve bılgınlerin Marmara yöresin de toplanma«ın« yolıçmıştır. «Rnm Svltanlıgı» haline gelen bevlık. zayıf ve yoksul Bitans tekfurlarını. Bulgar ve Sırp kırallarını, Ulah prenslerini kolavcı venerek Balkan topraklarında verlesmıstir. XV İnei yüz vıl ortalarında Osmanh ülke«i içinde bır ada gıbi kalmıs guçsuz ve hinterlandsız Istanbul «fhrinın alınması da belki sadece bır zaman ve sıra sorunu olmustur. Artık Osmanlılar, eskı doğu devletlerinın ve Bizan«n sı%asi yapısını benimsemi?le«dır. Islim evreninde uyandtrdıklan ilerleme, hareket, yaratma ve yenilik etkenlen hızla verini karsıtlarına bır*kmaiia baslamıştır. Bu değısmenin nedenlerini herseyden önce Osmanlıların zaten durgunluk dönemine girmış bulunan yorgun doju uygarhğına vans olmalannda «ramalıdır. Oys» XVI ıncı yuz • ılda Osmanlıların karsısma çıkan Venedikliler. Avusturvalılar ve hatta Macarlar Rfinesansı ve reformasyena btşlitgn bujuk batı değısmesinin etkisine gırmislerdîr. ARTIZANAT Ihracatı: Tahta ışlemeye mahsus makınalar ve teçhızat Hububat değırmenJen Lokanta ve mutbaklara mahsus teçhlzat ve tesisler EI aletleri, aksam ve yardımcı malzeme Ev hızmetlerine ve mutbaklara mahsus madenl eşya Evlere mahsus mobılyalar ve tahta eşya Maden cevherlerı, maden fılızleri ve inşaat malzemesi Plfistik eşya Ev hizmetlerine mahsus çesitli kimyevl maddeler Parafinden mamul mumlar Spor ve kampıng malzemesi Guneş gozlükleri ve gözlük çerçevelerl Taraklar ve dtlgmeler Folklor desenli kıhmler Kumaşlar ve konieksıyon giyım eşyası Muzık âletlerı ve yardımcı aksamı Okul ve bürolar lçin kırtasiye malzemesi Supürgeler Çesitli yiyecek maddeleri (nişasta, biskUviler, rom esansı ranilya esansı, Umonlu maddeler) Çefitli tuvalet ve ev esyası Istendığı takdırde, bunlardan başka mamuller de muştennın sağlıvacağı malzemeyle ve muştennın tarıf edeceğı modele gore W|U »rafımı/riatı sağlanaeak^ roalzemevljfj've teklıf edeceğfmiz modeHere gWe ımai edılebılır. Her turlü bılgi edinmek ve sıpanş vermek ıçın mıiracaatART1ZANAT B. P. 134 • 135 Teleı: 226 Çabuk bılgı almak Içın muracaat ROMANTA TÎCARET ATA$EI.ir.l Rıza Şab Pehlevi Sokak No: 33 ANKARA Telefon: 12 45 6« SıraseivUer Caddest l « M" tttlhadı Milli Han Kat 4 ISTANBUL Tel M *.' tıl DEVLET D1Ş TÎCARET tŞLETMESt BÜKREŞ ROMANYA En temız ve en sür'atli neticeyi YARIN: Osmanlüann duraklsnıası FUAR HOLLANDA TURKİYE EMLÂK KREDİ BANKAS1NDAN ACI BIR KAYIP Adana, Yeni Sebze Halı Şubemız Şefı ZEKÂİ BAYSAL 23.7 1S69 Çarşamba gunu vefat etmlştlr K'deriı aılesme başsaglığı dıler acılarını paylaşınz TtRKtYE EMUİK KREDİ BANKAS1 A. O GENEL MÜDlRl.lGU (Basın • A • 12919) 9095 fotokopı makinaları ve 15 10 10 YAĞ ASİDİ 15 11.10 GLİSERİN tahsislerı alınır. TEL: 49MM (Cumhurıyet; 9098) kâğıtları HASTAŞ TEMMUZUN «ndt CEBECİ (Ankırt) Eczacıhkve Kımya Mühendisliği YüksekOkullan 19691970 VEDAT GENÇTÜRK müessesesi öğretfm dönemirç/'n öğrenci kaydırm 1 Ağustostan itibaren başhyacaktır. Kay/t ve kabul şartları için bilgi ve broşür istenebilir. (Reklâmcılık: 2584/9077) C einde FİKİRTEPES1 (İsianbul) NAZİLLİ MANAK özel îkramiye çettllîteri ile «çılacıŞını üstfiierimue »rz etnekle jeref Cuyar Tel: 4 9 58 0 7 aşagıdaKı adreslerden KAYIP KÖPEK ISTANBUL Harbiye,CumhuriyetCad.1873 ESKİŞEHİRTepebaşı,HASTAŞ EğitimSitesi CC O İSTANBULBANKASI (Dekson Rekl&m: 69/8990M) Koyu gn renkte, erkek KURT kopeğı kayıptır. Bulan memnun edılecek. ERENKÖY, Etemefendı Caddesı No: 8 TEL: 55 20 52 (Radar: /9098) İı