Katalog

SAHİFE D f " T 22 >*i«f.n 1069 MENDERE S'in DBAMI Yazan: AYDEMIR ti (gte Tumdu). Hfilân men tl yold*, biıbİTİerlnl teartk ettiler. Yanl IktiıUrdao hlç gl*memek karanna TsrdıİM. On» f6re tedbirler aldıl*r. Gerlcillğe ve reakaiyan» karsı ntücadele eden Halk Partisl devrl dolgvnlnfuna, aonun* kadar lsttsmar ettllerj înönU'nün çu sörierlnl de rermek lsterlm. ÇunkU Usertnd» durulmay» değer: « Ben detDokrMUre 1+ derken, ftrkadafUrund&n çok ürkenler obnnstuı. S v racoglu flbi olgnn blr arlr*das blie bana: îrtic*» jldeceklerdir, ben Irtıcadan korkanm, demijtir. Saracoğlu haklı çıktı. Ben, lrtlc»ın bn 61çüde istlsmar edllecegtnl tslımin edememiştim. G*rçi aşırı sazdan korkarım. Ama Işin. oralara Tardınlacagını, hakikaten dü«ünememi«lmdlr...» îsmet tnönü'den nakledeceg.m sozleri burada kesıvorum. Bu sozlere benim tarafımdan ılave edılecek b;r şey, gahba yoktur. O halde bız şımdi, bir de şu ıhtılâlcılerın zuhurunu ve ıhtılâlcı kadronun teşekkulünü .erelim Sanıjorum kl bu hikâve de, bize birşeyler açıkla(1) Birincl Beş Yıllık Plimn o yıl ;onu alınmsdı. Ve evvelce kajdettigim mUteaddit tadiller, ÜSveler yapıldı. (2) Harb sonrası kalkınma plânları hanrlanması, Semsettin Günaltay lamanmd» deg*J, Saracoflu zamamnda ele alındt. Bunu Saraco|iu. Mecliste açıkladı. \ e içlerinde NuruHah Esat Sümer. Fuat Slrmen de olmak üzere. dört Veklle baftlı bir komisyon kuruldu. Bu programlann hanrlanması harb içınde tamamlandı. Şemsettin Gunaltav, son BaşYekildir. ÎLGİ ÇEKICİ AÇIKLAMALAR 4 Bu sayialarda okuyacağınu cümleler, binat İnönü'nün, bir dertr ve bu devrin ikl tfnderi üzerindeki görtişleridir. Bu görüşlere tarafunâan, tek kelime eklenmenrijtlr.. ' daha îkinci Adatn Isimll etterirnia yazıhrken ve vaki olan ricamız üzerine, İnönü'nün bazı sorularırnıza cevap teskil eden sozleridir. O cevaplar ki, blz onlardan, adı geçen esertmi2de yayml&mak suretiyle faydalanmamısızdır ÇUnkü Mltün hazırlık çahsmalanmızda prensiptmiz, çok temaslar yapmak, çok insanı dinlemek, ama bu duyduklarımın ve öğrendiklenmi2t, ancak bir hafıza maUemesl olarak kendımiza saklamaktır. Fakat bunl&rdan elbeite ki ve gerektigl zaman f»ydalanmakta isabet vardır. Nitekam bu eserimiz» bunlar, b«zı •eyler knUcaktır.. ÇUnkU bu b«yanlar, Demokrat Partl lktidannın bazı » f *halanna ve hele Halk PartiBinın iktıdan kaybedisl sırasındakl havasına ışık tutmak bakımından da. önemlıdir Şımdi cevaplara geçeblliria Ancak bir noktayı daha belirtmeliyim: Dıkkat edilmlşs* hatırlanacaktır kl, ben bu yazıl v d a ve hemen her vesile ile, Halk Fartlslnln 1950 seçimleri Neden şinnli arılılıyorııııı M, çok paxtin «Jlml getinnek r» destekJemekten ba^ka, hlç btr ştj VMd «tmeâeD getlrâitin« dalma lşarot etml?lrndlr. Halbulö ellnde, bOtun memleket« şamll ve çok cephell kalkınma programlan hazlnesl vardı. Ve bence seçlmın kaybedlll?lnue, vorgunluk ve bıkkınlık unsurları yanında, bunun da blr p»yı vardı. Hattâ açıkça Iıkrlml söylemek gereklrse, 1945 de bir, çok partı sıstemlne geçmek işıni daha »onraya bırakarak, çoic cepheU ve topyekun blr lnşa işlne geçılebilsejdi, başlayan dıjj yardımlar v« mlUl enerji seterb«T edllebilgeydi, blz bugunkü »osyal polltik ekonomlk çellşme ve çatışmalara dUşmeyebilirdlk Yanl çok partıll sisleme geçiş, bir devre daha bekleyebillrdi. Onun için ve o zaman, benim de Inönü'ye llk sorum bu olmuştu. Gerçi önc« v» bir aralık inönUnun: «Ba projrranüar b u » intik»l ettirilmedi» dediğinl yaemıştım. Evet, öyle görunüyor kl, çalı^malann hasüası, Cumhurbaşkanma intikal ettlrilraemiştır. Bu planların uyKulam* sahasuıa girmesi safhası, Recep Peker'm Bafvekülıgi derrtne raatlamiîtı. Fakat galiba konuya gınneden ve hemen 1 1 günlertn MU«ı lçlnd» 1c MaUys VekUİ Hallt Nazml Klsmlr v« belkl bazı dalre baakanlan, onlara blr büylik kUlfet glbi görünen, halbukl çok uzun çaîışma ve »maslara mftlolan bu dosyalan «ŞimdUlk dursun» kaydı ıle Vekâlete lade etmlşlerdir. Cevherll ve kararh blr ınsan olan Recep Peker'ln lse, bu karara nasıl uydugunu, hilâ lzah edemem. Çünkü bu karar, yalnu kendl lktidan havada bırakmakla kalmıyordu. Halk Partısınin, yann lçın hareket sahalanm ve imkânlaruu da, gelecek partlye terkedıyordu ld. barbten »otıra ve çok p»rtlli rtjim munak»?»lan içinde, bir plân harcketl yürfitmek hrgatı hasıl olmadı. Tam tertipll blr idare f«kll de kurulamadı. Bir plân hrveaine ben, Rusyaya fittikten »onra kapıldım (1931). Oradan bir heyet istedlm. Heyet geldl. Vç »y dolaştı. O lamanki ihtiyaçlannuza cöre, plân denebllecek blr şey hazırladı. Hiilasa, bana, bilen adamla, kendimia ar»?tıraüm f»rkı, o 7»man göründü, Rus i^tıkrazuıı da buna bağladık (3), Ne verip veremeveceklerini de açıkça söylediler. Demir . Çflik Karabük Fabrlkalan, onların teklLf»dır. Yerini df onlar bııldudusunmemıştık. lar. Bunu Onlar teklif etti. Dlger fabrlkalann konu ve yerlerlni de gosterdilcr (4). Seçinün ka\bedllmesine birıncinın tesiri olmadı kı, Ikincinin olsun. Bence 1950 seçimlerinin kaybedılmesıne, inkılâpların dolgunluğunun lstismar edilişi, en müessir sebep oldu... tnonu'nun kalkınma programları konusu ile, seçlmın ka^bedılışı uzerır.dekı goruşlerı buvdu. Ama bu seçımlerın kaybı bahsinde înonü'nUn görüş ve cevapları bu kadarla kalmaz. Şımdi gene onu dınleyeljn « Seçlmleri kajbetmeyece?imİ7i sanı^orduk, \levhimizcieki propagandalann derinlıfcini ölçememiştik. Muhakkak kavbedilece&ini sSylevenler de vardı. ^ma ben de, seçlml kaıanabiliriz umidi canhjdı. Gerçi. seçlml ka>bedebiliriı şekline de kendımi hazırlamıştım. Nitekim kaybetmekle, tel&s etmedim. çünkü: B^z iktıdardan çekılmedikçe rejım emntyetı de, demo^ra' re]im de, teessüs etmez kanaatındeydım. \ma bir de>re dah» kaı*nırsak ijı olur divordum. Parti arkadaslarımmn pro pagandalannda çok yanlıslıklar oldu. Bazı arkadaslar: Seç.mı Halk Partısi kay betse de, înonü gene RMsıcumhur olur, propaçandasını yayıjorlardı. Huseyin Cahid'in sözleri >e güruşlerl de isabetli değıldı.» Bunlan Işaret ettikten sonra înönü, kendl göruşlerine dondü< Benim eörduçüm vaziyet bu deglldl. Kazanmayı ister \e belkl kaıanabilirdık de diyelim ama, kaybetmeyi de duşunmelidir. Çunkü kaybetme şartları da vardı. Hem seçim ka'sbolursa, b«nim kanaatim, artık uzun \adeli bir bek\eme\e çirüecegi idi. Hattâ bunu da so\le\e\im : B«?lki de karşı iktidar, 10 sene surebiUrdi. 10 sene bekietne\e kendimizi hanrlamalıydık. Hüsevln Cahıt, buna karşı gelıvordu. E\et, insanlar ümitle \:»sarlar. Hülâsa, ben o devrede, suni optimizmi (ivimserlik) düzeltmege çalışmısımdır...» înonu, seçım oncesl havasım bcnlece açıklar. Ama arada bır de DemoKrat Partımn teşekrvalu vardır O safhasmın aa aydınlarjir.ası lâzımdı 1 Sonılan !! o meseleje jonelt îım. Ce\aplan şu o.du • « Dortlu takrirı verdiler. Ben kendilerini teşvık ettim. Istı>ordum kı, partı teşkil etsinler. Ve bunu, ciddi olarak istijordum. «Bu da bır oyundnr, aldatmadır» endişesini, ciddi olarak ızâleye çalıstım. Parti hazırlığı bitince, Celâl Ba>ar Bevbana geldi. Progıamı aldım ve mu>affakiyet temenni ettim. Yalnız iki şey »ordum: Mektep seîerberlıği ve halkın bu ışe yardımı, bir sıjaset ozu olarak işliyor Suna karşı çıkacak mısınız'1 Bu suale cevabı: Hayır! oldu. Bilâkis bu 'a devam edeceğız.. Ikınci sualim şuydu: Dınle oynayacak cnısı rız' Dini siyasete âlet ede cek mlsiniz? Hayır! Lâiklik, dinsizlık demek defildir. Celâl Bey şunu da ekledi: Dış polıtıkayı ettırecegız! (5). Dörtlü takriri verdikleri zaman grupta: Biz ıslahat lstlyoruz parti değil, demişler. Grupta hücumlar nlnmş. Ama ben bunları bil mnorurn. Ben, yukanda dediçim gtbi, kendilerine emniyet verdim, parti kurma\a teşvik ettim. Partiden çıkarılmaları ve set pleri, benım malumatımıo dışında Tazılarımızırj bundan önceki •on sayfasıru, artık ihtüile çıkan yol'a ulasılüıgıra beürtmekle tamamlanustık. Yani ortada ne ıhtilâl, ne de lhtılilcl vardı mma, ibtilâün sartlan hazırlanıyordu. İktidar ve hele Mendexes ise, gafll değıldller. tersma olarak ve hattâ slyasî polemıkler sahasına btzzat getırdikleri ihtilil sozü Ue, bu havuyı ve geUşmeyt besliyorlardı. Bu ihttlâl sörilnün daha sonra ve Jıem de Menderes'le Celfcl Bayar arasındakl yazışmalara gijecek kadar yerleştıgini, ama artık işın işten de geçtiglnl, lleride vereceğımiz İkl vesika ile açıklayacagız. Evet, gerçl bu *ser, vesıkalaı \e rak&mlar eseyl defildir Şansiyetlenn, sartlan n ve gelışen atmosferın tahlı11 eseridır. Amt bu vesikalar toıze, bazı şeyler scyleyecektır. Fakat o saihaya gelmeden ve fiıUlaıia ötı dalgalarına ve kadrosuna gırmeden, elimlzde bulunan onemlı bazı notlaıı şımdı burada vereceğız. Bu notlar, İnönii ne diyor? inonU, sorulanma, evvelâ bu programîar konusundaki ce\aplarını şoyle topladı: 1937, Birincl B«ş Yıllık Pl&nın sonu »avüjyordu (1). îkinci Cıhan Harbinden sonra, (Oratle yenl bir plân u pılmssı işi, Semsettin Gün&ltay zamanına» ele »lındı (2). Ararrikadan miitehasMS geldi. Gerç^k şudur rlm oldu Tft latikl&l Savaşına lnen olayUtr* geçlldi. Cevaplan şuydu . c Ben onu, o taman k v ranltk gördüm. Çerkes Etemle berabeT görünüyorlardı. Çerkea Etem'le tenutf İçin ve o blr heyetin b»?u> d* Küt*hy»'y» tlderleıkeB., AtatUrk bana mahrejn blr telgraf çekti; «Celil Bey onlara tarartardır. Seni de Ktttahya'ya götürmek Uteyecek ler, hatınnda olsun» diy* bll dirdi. Hakikaten benim EiIdşehir'dekl karargâbun» gel diler. Etem'ba kardesl Çerkes Reşlt de yanlannda idi, «Beraber gidellra» dediler. öıür diledlm: «Bir birtlgi tef tİ5e söz verdim» dedim. Onlar gidince de, Çerkes Etem mesclesinde hemen harekete geçtim. CelSl Beyln Kütahjadan çektiği telgral ise n * lAmdur. Yapacağım is tehlikellydi. Ama Çerkea Etem'i tenkil edeceğime emindlm.» înönü'nün Bayar uzerlndekl sahsi görüşleri aynca devarn eder • Adnan Menderes kendini, parthe \e memlekete hâkım farzedi; ordu. Celâl Bavar ise, Menderes üzerindekı hâkimHetinin açık olarak eorünmemfsinln büvük ehemmıvetı olduğuna inanır hal almıstı. Ama Acinan "Menderps, nereden tutulur. buna ı>ı biliyordu. Menderes'e: «Ben, dfin>a çapinda bir adamım» zeh&bı gelmişti. Bunu sovlemekten çekınmemi'iU. Halbuki bo\!e bir kanaat, sı%asi hayatın zaafıdır. Fakat Bayar, hükumeti ve partni kazanmasını bilen bir adamdı. Komiteci bir adamdı. Menderes'in siyasi zaaflannı kendi haline bıraktı Neticede de, Oemokrat Partinin, ccbir \e şiddet joluna gltmesine mumâşat et 13) ».UOO.UOU allın dotjr Btt vekun maalesef tamamivle kullanılamadr ,. Hükfirnctin ilenizli Ji, Kaiseri. NaziUi fabrtkalarından başka, daha vapılması miimkun olan çok işleri ha\ada bıraktı Me«elS Turkivene hilâ olma\an büvük un değirmen» lerl ve ekmek fabrikalan bu ara<ijdır. Bunlann plinları h v zırlanraıştı. (4) Bunlann tumü, Birincl Be« Yıllık Plânı teşkil eder. (D) tnonü'nün dış sivasetinin esası, eslt haklara dayanan ve dış murakabeden az&de, ba^ımsız vc ha>siyetll blr dı? politllca ıtli. Bu sl^temi devretti. Bunun nasıl muhafaza edilemedigi, bu yazıların dıs siyaset kısmında açıklanmı«;tır. r Yoıom YARIN : Ordu tedirginliği ve ihtilâlciler ELISABETHS. HOLDING NİHAL YE6İN0BSL1 Çevıren: 41 Kılh&n ıçUldü «tyl çocuk ha . Ben m l ' » «Sco ja'.. Hepimızln içında çarçışan zıt kutup'.ar vardır. John. Heplmız şey'ana uyarız ara sıra Am» aslınd*. iyt çocuk*un sea Gıtmezden önce Tinu söylemek istedlm sana..» «Gıd^or musun, Harrlet?» «Dönüyorum, artık..» «Nereve''.» ' Xew York'a tabıi New York'âa çalışıyorum, demiştim ya sana? . Orda küçük, aydınlık, şirin bır daırem var. Buraya kırk yıldan beri gelır m ben » Kıllıan ıçinden, «Aydınhk o'.duğuna süphe yok • dıve duşjndu «Senin ıçın a>dınlık, nıhun ay"dmlık zaten Normal bır kızsm sen tam genç kız.» îçinde bir öksüzlük duygusu duydu birden Sankı çok once, yıllar once. bir bsşka dünvada bu \ za sahıp olmuş, sonr» onu yıtirmişti de. şimdi gene bu'mak istıvordu O eski gunlere dbnmek ıstıyordu. Bugun gunlerden pazardı . havvanat bahçe^ıne Eiderleıdı, el ele Ağac'ı cadeîerde joırurierdı Kırasenın bılmedıği ufak bır Fransız lokantasınöa başbaşa ucuz ama, neLs bır yemek yerlerdı Sonra da belkı bir sınema\a gıderlerdı elier nde patlarmş mısır kulâhlan «Gene sana donmek ',inoruın, Karriet. O gunlerl gerı getırmek ıstıyorum • Harr.et içınden geçenleri okumu? gıbi onun \ar"n^ Ef>ldi tîn'unu onun omzuna doladı «Johnny, kendını bırakma saıtın Korkunç şey ler hunlar aroımal durumlar Ama hepsı geçecek 1 ak goreceksın1 Eır gun kendı kerdme, «Ben bır kâbus go^muşum > dıvecok' n • «Sah: uyanaeak mıyım. Hamet? Biteoek ml bu Vâbus' • •Bı'ecek, soz veri\ o r r a » K lı a n ' n ıçmden aEİamak ge'ıvordu Başını bu gene ki7 n ?er.ç \e sağl^ım omuzuna da\am=ık \e bagıra bağua aâlamak Sonra kendıni topjadı Hafıfçe gulmej'i bıle başardı • Bak kım k\mı to^ell edıyor?,. Oysa sentn ba5ma da gelmıven kaimadı > «Erıc'ı m: kasted.j orsun' . O başka, Jorınny, Bevrmcen \ ırulmu^a coTdam ama senın ıstırabın daha acı, daha buvuk bence .» «Hıç de beyn nden \u~u'muş gıbı bır halim yok. eene de' . > rBen kadmın Johnnv' Kim ne derse desin ka dmlar erkek'.erden daha kuvvetlidu bu yonden daha da>anıklı > «Beikı de ovledir , • Annem dıvor kı bu akşam. Jocelyn'le motor gezmtısıne çıkıyorra jşsunuz » «Hıç de değıl • «Ama gıt John Kestır. at bu lsi artık BiÜr • •Bıtti zaten » • Konuştun mu Jocelyn'le'' » «Bır daha oiun yuzüne fcakmam, artık..» • Ama mecburstın, dostum O da kendını savunacak elbet Onu dınlemeden olmaz > «Oiur pekâ^ » •Onunla son bı' defa goruşmezsen sonra ilele9 bet vıcdan azâbı çekersm, Johnny » Kılhan se=mi çıkarmadı «Ben artık gidıyorum, Johnny New York'a gelınce beni ara, seni yemejie çağnaMm. Te'.efon . rehbermde adım var Pek de guzel yemek yaparım..» Kapı Harrıet'ın aıdından kapandı Kıllian bir sigara yaktı. Harrıct onun Jocelyn'!? son bır defa goruşmesmı ıstıjoıdu. Ne olsa nnrma!. tabu bır genç kızdı Zannedı>ordu kı Jocel>n'le Şojte açık açık, erkek eıkeğe koiuş.m4: \e bu işı medenıcs hallermek mumkundur He«e\e rağmen; hattâ, «Bu kı? dlmelı!» diye feryat etmesıne rağmen Jocelyn'ı tanımıvordu henuz Ama bir bakıma da hpkkı vardı Jocelyn'le son bır defa goru=mezse KılliRn ilelebet vıcdan azâbı çekecekti ÎM çocuk, demıştı ona Haınet Bunda da hak ıvdı gslıba. Içındeki o bıçkın lı'ândalı bıle \ıcdan «ah]bı\mış meğer Bıçk.n olabılırdı. gozıi karlı. elı bıçaklı olabılırdı ama engerek yı'anı değ^dı • Evet. bıtırecğım bu ısi \e sonra s?na pelece^ım. Harrıe* Pa?ar sabahı ha\\anat bnhçe'me g.deceğız senmlp O kuçuk şırın' a\dınlık daırenın pırıl, pırıl mutfağırda bana >emek pışıreceksın... * A :•: OMKINC1 BOLtM Kapı tıkla^ası KUlıan ın kulağınd? bir tabanca w ı çıb nq'l?riı Genç adam s garas.nı sondurerek ayağa k^ıîktı Sonra: • E\et'1> dedı Havret' So^ı tıtıe'nıjo'du lçın» dp n=ıl fırtınalar kopljğunu ^es h ç be 1 lı etmi» r yo du • M « Fre\ s ?i bçkln nr ef°ndım Terasta » edeım Sımdı gph\oıum » ba«ka kımler olac=k»ı ters"î*a Mr ve Mr* BeU' E l \ 1 Hanp \UZÎP ç kscak'ı Kıllian onların karsısın?* JoceK'n oru ma=kara etm'şti, c dr«t=i dıı^rn^na kar ı Dn^t kım''. Du^man kı n° As'ı a'amrsa bu r t r evdekıierın h"psı do>;* cia\r=r nı ; a dı ona Jocel;.n'den g?vrı On ı nah\ed»n ma^kara eden Joceljn ojnu=tu Se\dıeı kız E lenmek ıMed'gı kız Teiast? kmseler vnktu c Tk n b r oazar glinünun o=leden "jonracı Gune* paıl'\or ve çimler ypsıl kadıfe eibı Btlvük a*aç!ar ıraM eolün üzsnne çi7. m s t « ı n eıe ben7i%r Kıllırn Kr =ı?ara dahi \aîiı Bah'a'dan arkadaçlanra dagıtmalî uzere aldısı sıgaralaıı bitirmek uzere>dı Ama sigara •=a\e';ınce ayakta durabılivordu Joce ,T evden ç'V.ro gpid, Hav^da sı'r'i'en bir yaprak s'bı hafıfçecık vumvordtı Saçlannı sivih bır kurdcl°\'e arkasında sıkmış uzun, bol kol?u bir bevaz b'.jzla. beyaz bır etek gıymıştı. Kolund» da bir >^e^ ?' manto ? «Otomobil hazır deği' m . . dıye sordu Sonr» bir kol*uğq oHırarak arkasma yasîandı ve bacaklarmı one dosru uzatıp a\ak bıleklennı üstuste attı Sjzeün'uğu. solffun'uçru gu7e'lığ'nin buyusunü busbu+un arttLrrmş gıbiydt Kıllian ona cevap vermed kız bır an bekledı Sonra; •Ne var'» dıye sordu «Bir şey n i oldu Jocko?» Sesi hep öjle boğuk, alçak \e sıcak. var) İ LÂ N Emlrdağı Devlet Hastahanesi Baş Tabipliğinden Sıra No: 1 2 34 5 fi 7 C 1 n11 Ekmek Koyun Etl Sıgır Etl Bakkalıve Y. Maddeleri Sebze, Meyva » 30 Kuşpır.ar Maden îlâç ve Sıhhî Malıem» Mlktan Kllo Grara 8000 000 1700 000 500 000 Flatı Mnhammen B. LlraKrs. Lira K. Günü Saati 1.15 9.50 7,50 145,00 6900,00 16150 00 3750,00 17992,50 12207 50 11600 00 25000,00 12/5/1989 10 » 11 » 12 » 14 » 15 » 16 » 17 Geçiet Ttminatı LlraK. 517,80 1211,25 281,25 1349,45 915,55 27 Kalem 35 » Kömürü 80 Ton 102 Kalem 870,00 1875,00 Oelâl Bayar için ne diyor? Innnü'nun Payar'ı destekledl H * p IPT1 tıı npva *»«;vık e ı ğını vukB"^1" veıttm Ama Bayaı lasu biunedi. Bazı sualle \ 1969 yıiı ihtıyacı için yukanda cmsi, miktan, fıatı, rruhammen bedeli, ıha'.e günü, saatı ile geçıcl temmatlan yazılı Ekmek, Kovun ve Sığır Etı. Bakkahye ynecek maddeleri, sebze, mevvg Ve üâç v» Sıhhî malzeme ve Kuşpınar naden komuru kapalı zarf usulu ile latın abnacaktır 2 tsteklller ahnacak maddelert «H sartnameyi her gun ış saatlermde hastane kalemind» gBrebıllrler 3 Istekhlerin kamınl Vjelgelerini ihtıva eden teklıf mektuplarını en geç ihale günfl «a»t S'a ksdar Komisyonumuzda bulundurmaları hususu ılân olunur. iBasın. 14360,4631)