Katalog

SAHİFE İS Şnint 1969 CÜMHTRİYFT Türh sulormda Amerikon zırhlılon Doç. Dr. Türkkaya ATAÖV dk Amerikmn nrfclın latmnbnl llmanın» 180O'd« gelmiiti. Kemodor Willlsm B*tnbridge komntasındaki Georg» Washmgton savaş gemisi sslında, önce Cezayir'e uğramıf, Cezayir Dayısı da, Amerikan denizcisinden, fetirdigi armağanlan Osmanlı Snltanına Uetraesinı istemıstı. Komodor hem bunları Cezayir'de bırakmak, hem de Cezayir bayrağını direğe çekmemekte ısrar ettiyse de, kale toplan Amerikan gemisinin tastnne dogrulunea soyleneni yapmıg, fakat Cezayir b»yr*gını top menzilinden çıkar çıkmaz hemen indirmişti. George Washmgton gemisi 9 Kanm 1800 de tstanbfll'un dıs limanına girdi. Kaptan Pasa tarafından kabul edilen Komodor Amtrika ile Osmanlı tmparatorlujfu arasındm bir ticaret andlasması vapılraasını ele alraış, bu görüşmelenn Lizbon'dan tstanbul'a atanacak olan Amerikan Elçisiyle sürdürülmesınl tavsiye etmisti. Ulnslararası dnmra görü> melerin hemen ele alınmasına Imkân verraenıif, 1825'de gene bir Komodor olan Jobn Rodgers öteki de\letlerin mnhalefetini engellevebilmek için Türklerle eizli olarak görüsmelere baslamıstı. Bıitön Osmanlı lımanlarıvla ticaret vapma, Amerikan çıkarlannın s'rektirdiji her limana bir Konsolos atama ve Bo^azlardan serbest giris hakkı istivordn. Bn baslaneıctan «onra gene bir deniz subavi olan Albav William Crain (ve David Otflev) Baskan Adams tarafından Amerikan Hükumeti adına görüsmeei olarak Toilandılar. Bn temaslar da basanlı olmavınra, Baskan Johnson 12 Evlül 1839'da Kaptan James Middle'ı veni temsilci olarak tstanbnl'a eönderdi. 10 Mayn 1830'da imzalanan Osmanlı Amerikan Ticaret Andlasması Amerikan savas çemiierinin Türk snlanna rirmesi *onucnnda ve Amerikan dentz subaylarının devamiı temaslanvla vapılmıstı. GENELKURMAY BAŞKANUĞI Kızıl bayrak mı, kara ahlâkmı? Babıâli basınında ahlâk anlavısının ne oldngnnn anlamak isteyen \atandaslar dun vayınlanan bazı tstanbnl gazetelerını bir iyıce gözduı geçırmelıdirler. ögretim üyeleri, doçentler, profesbrler, dfinkü basmdan bazı örnekleri. tarihî birer belge, bırer ders aracı dive dikkatle saklamalıdırlar. Hıç kusknsnt Babıâli bır ucnndan çurüme^e \uz tntmustnr. Bn çurüğün koknsn arada sırada yogunlasır, ama dünkü kadar ortalıgı sardı • gı görfilmemıstir. Bn ülkenin vatandasları dnn bazı gazeteleri ellerine aldıklarında kocaman harflerle su mansetleri okndnlar : Gençler Bevazıt Knlesıne kırmızı ba\rak çektiler» Üni\ersiteliler kızıl bavrak astılar.. Ben de butun vatandaslar gibi aldım bn eazeteleri elımeAma haberın metnıni okn\unca anladım ki Bevazıt Kulesine çekilen, ne kızıl bavraktır. ne kırmızı Kırmızı zemin ustune Vedat Demircioğln'nnn bö>ük portresi bulnnan bir filâma kn le>e çekilmistir. Vedat Demircioilu, S Filo'nnn lstanbnl'a çeçen sefrrki livaretinde öldürülen gençtir. Bir gece vansı karanlıfında Teknik Ünıversite Ynrdunn polis basnus. bn arada nemirciotlv *ehit olmnstn. Üniversiteli rençler arkadagiannı anmak ioin onun portresini tasıvan filâmavı Bevazıt Kulesine 3smıslardır. Ama nasıl olu^or da Babıâli'nin kırk vıllık Yazı Isleri Mndürleri. birinci savfalarına asma kabağı gibi harfleTİe : Gençler kırmızı bairak astılar TnİTersiteliler kızıl bavrak çektiler.. *lye mamjet atabiHyorlar" Gaflet mi. dalSlet mi voksa hivanet mi bn? Evet. Türk eencliii Beva7it Kulesine kırmızı bavrak cekmistir. ama iistiinrle Vedat T>emircio*lu'nun portresi bnlnnan kırmızı bavrak çekmistir.. Törk Ba^ratı. üstünde avvıldız bnlnnan kırmızı bavraktır.. Halk Partısi bavraeı. fistünde altı ok bnlnnan kırmızı bavraktır.. Adalet Partisl bavratı üstünde kırat hnlnnan kırmızı bavraktır.. Tstteki altıok'u hice savarsanız Halk Partisi'nin ber toplantısında «azetenin mansetine : C.H P.iiler kızıl bavrak çektiler.. dive manset atabllirsiniz. Babıâli hir ncnndan cüriımeve »üz tntmustur ama. kumazlıtın trampleninde kırk takla atma ferasetini kavbetmemistir.. rıinbii bn marifM. mütareke basınından mirastır. Vedat DemircioSIu'nnn filâmasinı «ki7il bavrak» dive gösterenlerin bir amarı \ar Tntmak istedikleri bir is var.. ki. o d» sodnr : Ordn ile eencli*in arasını acmak Çünkii cümle âlem hilivor ki Silâhlı Ku\\et flveleri «. Fllo'nun sıklasan 7İvaretind»n hoslanmıvor. Amerika ile ittifakın mlllî ba»ımsi7İı»!> yöl'e d«siiren ve devlet havsivetini zedeleven vanHrınm dri7eltilnıesini istivor. Ordu. elbette renclerin "•nsterilcrin»' l»Tisama7 faVat eenolerin Anavasa cercevesin de kalarak fi Filn'vu nrotesto etmesini hnseörü ve hattâ turnr • sevre*mek»eHir. Ordnnnn bn tavn olî«?andır rünkö Anavaa sa cereffî hrkrırr>etîn nolit'kasına ha»lı kalmaktadır. Ama bn nolitikanm Vü^in'ton'a trslimivetinden rahatsız olmaktadır H»r fHisi bİM">f hU7ursîi7İnk varatan 6. Filo'^u protesto etmek h»Ukının ber Tiîık renrine Anavasanın verdiîl temel hir hak »"n»" " " • «:>=»•'. Knvvetlerinin hnkuk ve millivetçilik bilin»• ' rinr hâkkfdilmistir. Mıilivetoi Türk eencliSine gelince Onlar da ordnnun duvgnlannı degerlendirivorlar.. Ordnnnn içinde bulundn^n kosulları tahlil edebilecek kadar vetismis, ol«un ve hilinrlidirler. Millî Knrtnlns Savaşının antiemperyalist rifretisinde temeli atılmıs bir ordnnnn. bütiin ıravretlere rağmen satın alınamıvaca?ına inançlıdırlar. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Türkivesinde Silâhlı Knvvetleri maddl menfaatin. lüksıin. vuksek maasın, koltnk sevdasının, millî batımsızlık ilkesinden saotıramıvapafını Turk eençlifi adı gibi bilmektedir Türkive'de ordu ve genclik ittifakmdaki sevgınin çflrütülemez temellerine knndak sokmak. vabancı emellerinin : « Devrimci. mılli\etcı eucleri bölıinüz, parcalavınız, birbirine dusman ediniz» taktidne hizmet etmek. \e 6. Filo'rn protesto eden gençlrri kızıl bavrak se\dalısı gibi göstermek için ifrtnc valanı manset vapmak Babıâli basınımn unutnlmaz bir lekesi kalacaktır. Gençler!. Askerler!. Mıllıvetçılerî.. Ovnanmak istenen ovnnnn küçfik bir ovun olmadığını bilivorsnnuz. Cumburivetimizin temeli. mıllî bagımsızlığın güveni, ordu \e rrnclık ittifakıdır, sevgisidir, dayanışmasıdır. Biri, empervalızme karsi ilk millî knrtnlnş savasını Atatürk'nn başknmandanlı^ında \ermistir. tkıncisi. Başknraandanm Cumhnriveti ve milli bagunsızlıgı emanet ettiği tertemiı knvvettir. Ba iki knvvetin arasina nıfak sokmak istiyenlerin suçlan büyüktür. Hepiniı bilesiniı ki, kara ablakın Babıâlideki temsilcileridir onlar. t mağ» baaUnmıa, byıda bir binaya «1 konmns, bnran bir depo haline getirilmlşti. Gemllerden Scorpıon, yani «Akrep» adlı olanının Amerikan Elriliğiyle devamlı telais, telefon ve radyo irtibatı vardı. Gemilerin yakıt ihtiyacını bngfin de aramııdan ve genellikle gelismemis ülkelerden kirll parmağını eksiltmeven Standard Petrol Knmpanyası temin edivordn. Mürettebattan hastalananlara Amiral Bristol Hastahanesinde bakılmaktaydı. Amerikan Amirali Bristol, maivetindeki snbavlardan Stebbins, Tisdale, Bryan, Dnnn, Stewart, Pattison ve Carroll'u Amerika'nın türlıi çıkarlannı kornma faaliyetlerinde göre\lendinnisti. Zırhlılara baglı olarak knrnlan Haber Alma Servisi Szellikle Tflrkive'de olnp bitenlerle, Knzevde Bolsevik rejiminin daha venl koroldogn Sovyetler Birliginde olanlan lılemekle gSrevliydl. L 'nn llk yansında Scorpion, Noma ve Nahma gemilerine ilâveten 82. 128, 129 ve 215 nnmaralı »avaş gemileri isgal altındaki BogazMan eksilmeven Amerikan varlıgını temsil edivorlardı. Mavıstan sonra bn ku\vete dört destrover daha eklendi. Amiral Bristol. 21 Ocak 1919 tarihli A.B.D. Dısisleri Bakanlıgı telgrafı ile. iseal knvvetleriyle ısbirligi vapma görevi verilmi» olan hfikumet temsiicisi Heck'ten daha vetkili olmnstn. Cok gecmeden, BaSdat. Bevrnt. Filistin. Sam. Halep ve Samsun'daki Amerikan Konsoloslan «Yüksrk Komiser» nnvanı verilmis olan Amiral Bristol'e baglandı. Zırhlılann en bfivük görevlerinden biri Tdrkive'deki Amerikan ticarî çıkarlannı korumaktı. Merkeıi New York'U olnp, hem tstanbul'da hem de Türkıve'nln diSer sehirleri ve Balkanlarda snbeleri bulunan «standard Petrol Knmpanvası. korunacak çıkarlann en önemlilerindendi. Çesitli Heari knrumların bn zırhlı komntanlanna hizmetlerinden ötiirii voltadıkları takdirkâr mektnplar buçun açıklanahilecek belgeler arasındadır. Genelkurmay Başkanhğı ve M///J Savunma Bakanlığı I tarihli Anayasamızın 110. ncu maddesd Genelkurmay Başkanlığuıın gor*v ve yetkılerini gdsteren bir kanun yapılmasını emretmıştir. Anayasanın kabul edıldiği tarihlerde bu makamın görev ve yetjalerıni gosteren ve onu Millî Savunma Bakanhğına bir daire hahnde bağlamış olan 5398 savıh kanun yururlukteydi. Adalet Partısi bu kanunu yeni Anavasaya a\kın görerek ban maddelennm ıptalı ıçın 1963 yılında dâva açtı Anayasa Mahkemesı konu üze"•ınde uç yıl dusundülcten sonra 14 41966 tarihinde kanunun en önemli maddelerıni, hem de Milli Savunma Bakanlığmm varlığını tehlıkeve ko>acak şekılde. ıptal ettı Avrıca ıptal ettığı hukumlere, yenısı yapılmak üzere, altı ayhk bır süre tanıdı. Tanınan surenm üzerinden ıki yılı aşan bır zaman geçmesine rağmen kanun yapılmamış, Anayasanın emrı yenne getirilmemıştir. A«lında Anayasa emrınin ihmal sure=ı son ıki jıldan ibaret olm n >ıp Anavasa 1961 de kabul edıldıâıne göre vedi vıldır Kanunun bugune kadar çıkarümamış olması turlü sovlentılere yol açmıştır Çoeu politık olan bu söylentıler bır tarafa. bıze gore kanuıv " vanıİTn^çıra bızzat Anayasa guçleştırmiş ve gecıkmesı de dahı çok bundan ılen gelmıştır. Şovlekı Anayasa Sılâhh Kuvvetlerın Devlet ıçındekı yerını, onun mahı\et ve fonksiyonuna uygun şekılde, sağlam bır prensibe da'ianarak ve net olarak gosterememıştır Avrıca me=ele bır Anavasa em rının ıhmalmden de ibaret değııdır tptal uzerıne kanun >apılmaması. hem hukuk de\letı kavramı ile bağdasaraayan, hem de Anavasanın çok onemli bır prensıbmn ıhnvıhne yol açabılecek olan bır ke\fı\ettır. Bunun gunahı da gene Anayasaya aıttır Çunku prens.bını korumak ıçın yeterlı ve tesırlı tedbirler getırmemiştir " Bu yazıda iptalden sonra tst1 nman muddet ıçınde kanun yapılmamasının Anayasanın hangı prensıbının ne =uretle ıhlâhne yol açabıleceğı hu^usu ile, Anayasa nın bu kanunun yapılmasını nasıl guçleştırcUğı ve ayrıca kanunu yaparken, Genelkurmay Başkanmın gorev ve yetkılerini tâymde hangi esaslann goz onunde bulundurulması gerektığı hususlan ıncelenecektir. Hak. Alb. Nahit SAÇLIOĞLU ASKERt TARGITAT ÜTESt ler getfamediği Için Anayasaya aıt tir. Zıra Anayasanın bu konudakı tedbiri, iptâl ettıği kanuna veva maddeleruıe en çok 6 ay omür ta nımaktan ibarettır. Halbukı Anavj<a VvVtiVnnda ıptâ l j '"i doSacak sakıncalan önlemek için bilinen şu tedbırler vardır 0 Kanun boşluklannı dolduracak guçte tüzükler japılmasma Im kân vermek, A Cumhurbaşkanına kannn kuv vetinde kararnameler çıkarma yet kisi tanımak. 0 Anayasa Mahkemeslni. yenisi vapılıncaya kadar. iptâl ettiği hükıımlerin verine u>gulanacak geçi rı hukumler koMna yeflcisl He tec hiz etmek. gıbı • A'"" ~ bazı mülâhazala'la bu üç tedbirden hıç birine ve\a akla gelebılecek baska tedbırlere ıltıfat etmemış bu vuzden de kanun devletı olmavı sağlıyacak çok onemli prensıplermden bırinın ihlâline ımkân b rakmıştır unsurudur Aslında devleti de hukumetı de koruyan odur Nıhaı gore\ı harbetmekt*r. Bır mılletı \e ordusunu harbe sokacak ıradenın sahıbı icra organı degıl. yasama organıdır. Bu sebeplerle ordu bir icra uzvu veya kuvveti olmak tan çok, bır devlet uzvu ve kuvvetidır. Ayrıca bovle koruyucu bır kuv vetı dupeduz ıcranın emrinde kabul etmenın bazı onemh sakmcala rı da vardır Becerik<=ız, «nk sık değısebılen çeşıtlı eğılımdekı kabınelerin elınde Ordu asıl görevınden uzaklaştınhp dejenere edi lebılır Iç polıtıkada, özellikle par ti polıtıkasında kullanılabilır. Ha1 ta polıtıkacı olan Mıllî Savunma Bakanının emnne verıhp kendıi bır zâbıta kuvveti. bası da onun kumandanı durumuna uıdirılebıhr kı bu halın ne onun mahıvetı. ne de fonksıyonu ile ba£dasmasına imkân vardır A (Ordunun ıki gorünusn) nazarivesi denilen başka bir duşunce>e gore de Ordunun (Millî Savunma gucunun) biri bün>e ve orjfanizas> on, digerı hukuk ve siyaset bakımmdan olmak üzere ıki ayn gorunuşu vardır. Silâhlı ku\ vetlerle ilçıli bir kanun veya teskilat vapılırkon bu ikill görünus mutlaka göz onunde bulundurulmalıdır. Fakat nasıl? Armağanların fiatları efilere ve diğer ilgili memnrlara armaŞanlar getirmevi de unutmamırtı. Bu armaganların önemli özelligi esvaların östünde de&erlrrinin dolfir belirtilmis olmasıydı. Reis Efendi Komodor'a \azdijh ce\abî mektnbunda armaganların östünde bir de fiat belirtmenln garipligine dikkati çektikten sonra, bn veslltvle, tahminine gîre. degerlerinin üstünde bir bayli para ödendifcini belirtmekten de geri durmadı. Amerikalı Komodorun etiketlerle esva degerinin nvustnjuna dair »özü nzatması Ü7erine Rei§ Efendi bütfin armaganlan hemen iade edecegini t5yleverek tartısmavı kesti. Vanlan andlasma nznn vâdede Amerik» Birieşlk Devletleri ile Osmanlı tmparatorlngu arasında lornnln olarak bir yan somflrge iliskisi kurnvordu. Amerika Törkive'den yün. afvon ve halı alıvor. Türkive've demir. eelik ve lâstik mamnlier **tiTW*».~tfcta«l Cihan Savasının hemen bltiminde Mı«ouri nrhlmnın Turk «rularına relmesinden sonra. ver alan olavlann Türkive Cumhurivetinl Amerikan malî sermave cevrelerine ba*1aması gibi. 18M vılındakl basit blr zivaret de kaçımlmaz sonncn dofcurmus, nnırlannı R*tıda ve Gönevde devamlı olarak bövflten Amtrika, 18?3 Monroe Doktrinlvle Giinev Amerika devletlerine krndinden baska «8m«rreci hir devletin verlesemeveeefrini ilân etmekle He kalmavarak bir vandan Çin'e. Ste T»ndan da O«îmanlı nazanna el «zatmıstı. P»ha lR30'daki bn haslaneıea rajmen, \merika Türkive'vi Cnhmtırivet döneminde y«n «5mflr?ele<itirmevl hasarabilmMir. İİİİ K A ndlasmadan »onra. Istanbnl'a gelen Komodor David Porter, Osmanlı görusü Yunan çıkarmasında Amerikan zırhlıları Turklerin yeni zivaretler vesilesiyle hatırlamalan gereken çok önemli bır gerçektır. Turk Ulusal Kurtnlus Mücadelesinin başlangıcını teskil eden bn olavda, Amerikan zırhlılannın da\ranısına kısaca bakalım. Amerikan zırhlısı Anzona Albay J.H. Dayton'nn komntasında ve refakatinde Dyer. Gregory, Luce ve Manlev adlı dört destroyer daha oldugu halde 11 Mavısta tzmir'e gidip demirlemisti. Amiral Bristol de Nahma zırbhsıyla daha bir gün once aynı limana varmıs, diiter zırhlıları heklemekteydi. Amiral ve nrhlı komutanları birkaç gfin sonraki çı~farma harek"eîîrii "görüstukten" «onW*mirat~ Bristol Vis • Amiral Krapp'ın emrivlj Luce. Gregory ve daha önce tımir'e gelrtts* fltan StTibhng »dlı gemilerle tstanbut'a dogru yo!a çıktı. Geri kalan zırhlılar tzmir'in işgalinde limandavdılar. tsgal sıraaında Amerikan denizcıleri de tzmir'e çıkmıslardı. Bn arada. onlara katılan Barnev ve Hazelwooö* adlı Amerikan savas gemileri 9 Haziran'a kadar tzmir'de kaldılar. Amerikan «ırblılarının Anadoln'nnn isealinde emperyalizmin aracı olarak ise varadıklarına snphe voktnr. Amiral Bristol de daha sonra hükumetine verdifi raporda bn Amerikan katkısmın Türkler ustfindekl olumsuz tepkilerini Szetlemektedir. ürk Bogazlannda Tnrhhlan Karadenizüslenen Amerikan çevresindeki gelismerikan jırhlılanmn lımir'in TonanlıA lar tarafından işgalinde kullanıldıklan, Mutlak kanunilik Izmir'i yıktna tehdidi merikan zırhhlarının dah» sonr»W onemli ziyareti 1914'e, Osmanlı tmp»ratorlugnnun Birinci Cihan Savaşına girmeden önceki süreye rastlar. Ağnstos ayında Turkiye'deki Amerikan Konsoloslan Turk sularına Amerikan savas gemılennin gonderilmelerini istemıslerdı. Amerikan Elçısi zırhlılann bir an önce sularımıza varmasını dileven mektnbnnda, bunların kanşıklıklan önlemede knllanılacağını da vazmaktavdı. North Carohna ve Tenne^see adlı Amerikan zırhlılannın Izmir limanına gelip demirlemelerınin nedeni bnydo. Pek tekiifsız davranan komutanları Decker, filika indirip kıyıya vanasmağa hazırlanıvorlardı ki, karadan atılan üç top, Amerikalı kaptant eerive dönmeğe zorladı. Hiddetle gemisine dönen kaptan, tzmir Valisını hemen telsizle arayarak bn turden karsılama tekrarlanacak olnrsa, zırhlılann Türk topçusnnıın menzilinden çıkacak bir mesafeve açılarak tzmir sehrini botnbalavaca&ı tehdidıni savnrdn. Bn tehdit uzerme, tzmir Valisi de Amerikalı kaptana kendi arabasım vollavıp sehri gezdırmek zorunda kaldı. Ola^lardan haberdar edilen Amerikan Elçisi Morgenthan da Almanva'nın çıkarlanna hizmet edecek bir savasa sebep olmamak icin Kaptan Decker'e remilerivle Midilli've eitme emrini vermis, kaptanm gezisi de vanm kalmıstı. A meleri de cok yakmdan izlemekteydiler. Amerikan Hükumetinin bn sırada Ermenistan'da bir manda rejimi knrmak istediği gene Amerikan belçelerinden anlasılmaktadır. Ermenistan'a bn amaçla yollanan Albav Haskell, Bolse\iklerin duruma hâkim olmaları sonncn Pıttsburgh nrhlısı ve Cole destroyeri aracılıgıvla buradan çekilmisti. Rus tç Savasında Çariıfı destekleven Bevaz Rns Generali Denikin'in venilip tstanbul'a kaçması ve verıne General VFrangel'in geçmesi üzerine, tstanbnl'daki bazı Amerikan gemileri, Amiral Bristol. Amiral McCnllv ve Albav Koshler'i Kınm'a götürdüler. Albav Brvan da Odessa'va vollandı. Wrangel'in venilgisi de kacınılmaı görununee, Overton Humphreys, FOT, Whipple Te St Louıs adlı nrhlılar da Sıvastopol'a yollandılar. Düer Amerikan zırhlıları da, tstanbnl'dan baska, Batum. Samsnn, tzmît, Mndanya ve Bevrut önlerinde devrivg rezivorlardı. Bu knvvetlere Afcnstos lflt'da Dupont Tattnall. Cole ve Bıddle, daha sonra da Childs. Fox. Sturtevant, Wılhamson. Bulrrer, Goff, King, Lavrence Litchfielr1 Parro»t Te Simrjson «rhlılan da eklendi. Amerikan filosn komntanı Türk Ynnan Savasını vakmdan izlivordn. Çatısraanm Türkler varanna sonnclanara&ı anlasılınca. Amiral Bristol Litchfıeld, Edsail Parrott, McLeish Sımnson ve Lawrer.ce zırhlılannı Evldl 1922 de tımir'e yollavarak Ynnan askerlerinin tahlivesine vardım ettl. HT* ürk TJlnsal Knrtnlns Savaşının basan* sından hemen sonra, snlanmızdakl Amerikan nrhlvlan azalmaaı, arttı. AHısar •remlllk 4«'ıncı ve 41"inci destrover birliîi tstanbul'a vollandı. Müttefik Kuivetlerinin Törkıve'den cekilmeleri tamamlanmadan önce. Ankara Hükumetini temsil eden Dr. Adnan (Adıvar) Amiral Bristol'e Türk millivetcilerinin Amerikan rırhlılarının da derhal Törk sulannı terketmelerinl istediklerini bildirdi. Türkler tstanbul'a girmeden iki gun önce, son Amerikan zırhlısı da çıkip gitmisti. tstanbuVun işgalinde Amerikan zırhlıları stanbnl'nn ısgali \e tzmir çıkarması nrasında Amerıkan 7irh!ı\annın oynadıgt rol ıbret vericıdir. Bırınci Cihan Savasından conraki ısgal yıllarında galıp devlet knvvetleri olarak Türk Boijazlarına demirleyen Amerikan zırhlılanndan haber alma isinde yararlanıldığı gıbı. bu gemıler. ticarî çıkarlar da dahil. Amerikalıların bütun faaliyetlerine hizmet edıyorlardı. O zaman. Amerikan Elçiliğınde özel bir radvo istasvonu kurolmnstn. Bu istas\on zırhlıiara de\amlı talimat vermektevdi. Zırhlıların birinde çazete çıkartıl t s r A y l a k Musa gj ptâlden sonra venlen müddet içinde kanun yapılmaması ile Anayasamızda ihlâline yol açılabilecek olan prensip mutlak kanunilik prensibidir. Bunon ihlâli ise şoyle olabilir; Anayasanın 6 ncı maddesınde (Yurütme gorevı, kanunlar çerçe vesinde, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu taraiından yenne getırihr) denilmiştır. Bu maddenın sadece teorik alanda değil, gerekçesınde \e Kurucu Meclıs zabıtlanndaki anlamı: ( Yurubne, Kanun ların uygulanması demektır .. Yurutme, tâbi bir organdır ve kaynağuıı kanundan almıyan bır tasarrufta bulunamaz... Kısaca «ı kanun olmayan yerde yürutme de yoktur.) şeklınde ıfade olunmuştur Buna hukuk dılınde fMut lak Kanuniük) denir. Bu prensibe gore vurutme organı kendisine %etkı veren kanunu olmıyan hıç bır ışe el atamıvacak ve tasarruf larında kanun çerçevesi dışına asla çıkamı>acaktır Halbukı, devlet faalıyetlennin devamlılığı ve hızMT ontesqıeu'nun kuvvetler avnlığı nazarıyesınden sonra, bı1 met zaruretleri memleket ı='erinın hassa 19 uncu asırda, Alman hugorülmesmden sorumlu olması se kukçulan ile askerleri arasında bebiyle bu organı kanunu bulun Ordu ile ıcra'nın munasebetlen mayan bır ışı dahı yapmava zorlı meselesi tartışma konusu olmıış, vacaktır Bu durumda yürutme bu tartışmalarda ozetinı vereceğıış e el atsa kanunun kendısıne \ er mut şu uç fıkir ileri sürülmüşmedıği bir yetkıvı kullanmış olatur (11 cak, atmasa faaliyette devamhhk kes'lecek ve hizmet o bdlumde du A Kuvvetler aynlığı nazariyesl. racaktır Bundan doğacak netıce ni benhnseyenlere göre Devletin ler ise. bazan son derece vahım ola üç Ana Kuvveti ve bunlara teka bı'eceğmden, yurutme. ister iste bül eden nç de temel organı varmez ışe müdaha^e edecek ve bu dır. Orda banlann dısmda ayn aidan itibaren de Anayasanın 6 bir kuvvet j a da orjran kabul edi ncı maddesındeki prensip çiğnene lemez. Zira o, siyasetin icra vâsıcektır Sayet bugun Millî Savunma tasıdır. Siyasetin yüriitulmesinden Bakanlığı 5398 sayılı kanunun ıphükumetler sorumlu oldnğuna gö tâle uğrayan maddeleri çerçevesın re Ordunun tabii veri icra'nm icideki tasarruflarda dıkkath bulun dir ve Ordu icra'nm emrindedir mazsa her an prensıpı çığneme du O Ordu, hâkimiyetin maddi terumuna duşebılır. mınatıdır Bu itıbarla hâkımıvet Bunun gunahı, yukarıda da soy ledığrmız gıbi ıdareden çok, ıptâl (1) Fazla bilgi için Hâk. Korg. den sonra doğacak boşluklan dol R. Taşkm'm fM. M. Hukuku ve aurmaya yarayacak tesırlı tedbır Devletler Harb Huknku) adlı eserüıe muracaat. i anunun yapılmasını güçleştiren de Anavasadır. Fakat nasıl? Silâhlı Kuvıetlerin ve özellikle onun başının gorev ve ^etkilerıni. detletin diğer organları ve hukumet unsurları ile muı.asebet esaslarmı tâ>in ederek bir kanun >apı lırken, bilınmesi gereken en onem lı husus, Silâhlı Km\etlere Ana^asanın De\let içinde verdiği ^erin ne olduğııdur. Bu nokta Ana\asada ne kadar açık gösterilirse kanunun yapılması da o kadar ko lav olur. Bıze gore Anavasa bu konuda •veterı kadar açık değıldır. Yap1masını ıstedığı kanunun çıkarılma sı da daha çok bu yuzden geçıkmektedır Bu noktanın ıyıce aydın lanması ıçın Silâhlı Kuvvetlerın eskı deyımı ile ordunun devlet ıçındekı verı problemı hakkında ılerı surulen duşuncelerin kısaca gozden geçırılmesı {avdalı olacak tır Bu duşünceler, değışık siyasi rejımlere. fıkri ve teknık gehşmeîe rc g^yre' tarıhl »tas ıçmde 1öc™«}n safha gosterır Bhinei «afhad* ' ki bu safhanın sıvası rejımlerı daha çok monarşıdır her şeye Kıral veya Sul tan hâkımdır Başkumandanlık bır hâkımıset unsuru veya sembo lu olduğundan Başkumandan monark'ın kendısıdır Ordu ister mil li, ister ücretlı olsun Kıralın Ordu sudur Bu devir bizde az çok farklarla Cumhurıyete kadar siırmüşhir tkınci safha. Montesqıeu'nun kuv\»etler aynlığı teorisıne ve mil li bâkırniyet fıkrine dayanan Parnentolu demokratık hükumetle rın kurulmasından sonra başlar. Bu safhada hâkımıyetin halkta ol duğu, bunun millet adına parlâmentoda tecellı edip yalnız onun tarafından kullanılmaaı gerektığı fıkri hâkundır. Bu telâkkmın konumuz bakımın dan doğurduğu sonuç, Silâhlı Kuv vetlerin de mıllî murakabeye tâbı tufulacagı, Ordunun ise artık kıral'uı değil milletin Ordusu savılacağıdır Bunun neticesı olarak Başkumandanlık artık hâkımıjet sembolü olmaktan çıkmış, çeşıtlı buyuk Kumandanlıklan belh bır sahada emrinde bulunduran en yuksek kumandanhğa verılen ısım haline gelmiştir. Çu hususa da ışaret edelım ki Cumhuriyetin ılâ nuıdan beri bizim Anayasalar bu terminoloji meselesıni de halletme mışlerdir. (1924 Anavasası Madde 40; 1961 Anavasası Madde 110) İleri sürülen düsünceler B Bir lartışma IRtNCİ BAKIMDAN; Yânı bun>e ve orgamzasyon bakımından Ordu, bır yonü ile fıılen harbedecek olan Silâhlı Kuv vetler dığer vonu ile de bu kuvvetlerın Parlâmentoda sözcülük \e temsılcılığıru, Yurt içuıde de çeşıtlı ikmâl ışlermı vapacak olan sı>ası ve idari teşkılât olmak Ü7e re bırbırını tamamlayan ıki parça dan meydana gelır Bunları, mahıjet ve karakterlerı birbirmden farklı hızmetlenn kendilerıne has kanunlan ıdare eder Bu parça'ar dan adına Sıîâhlı Kuvvetler denılen emir ve kumandava, özel h » e rarşiye. dısiplin ve otoriteye tâbi bılfül harbı yapacak bönye ken dıne yardımcı butun aktif parçalanvle ıcranrn dı^ında: onun Par lâmentodakı temsılcılıği ile yurt ıçındekı ıkmâl v s işlerini yapacak olan Bakanlık teşkilâtı ise icra'nm içinde kabul edılmelidir. İKtNCI BAKEHDAN; Yâni hukuk ve sı>aset açısmdan gbrünuşune gelınce Bılhassa harb halinde Sılâhh Kuvvetlerın muharebe eden parça ları vakıt vakit mıllî r laruı ve hattâ Mıllî hukukun dahi dısına çıkjp mılletlerarası hukuk ve siyaset alanuia girebılirler. Ve bu durumda icra'ya mutlak tâbi olma, emirlerini harfıyen yenne getırme mecburiyetinden uzak laşma zaruretıyle karsılaşabilirler Meselâ bir Kumandan Huku metmden aldığı genosit emrine uvmıvabıldığı gıbı bır kalenın teslımı emrını de zamansız ve icap sız gorup <=orumluluğunu yuklen mek suretıyle yenne getirmiyebı lır Netıce ıtıbarivle Sılâhh Kuvvetler gerek bu durumlan gerek se başarı derece ve şekillerıyle ba zan mılli siyaseti bile etkiliyebilır ler Bu sebeple bu kadar buyuk rol ve insıvatıfe sahıp bir gucü gerek butünu ve gerekse çeşitli von len ve hareketleriyle icra'nın ken dine has hukuk ve idare kahplan içinde tutmava ve mutalâa etmeve imkân yoktur A'îlında bu özel likler avn bır Millî Savunma hukukunun ve organızasyonunun lü zumu sebebıni de teskil eder. 9 •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ALMANCA'yı GOETHE ENSTİTÜSÜ metoduyla Turk Alman Egitim Merkezi DH Kurslarında öğrenebüırsınız. Yeni devre kurslar 17 Şubafta başlayacaktır. Müracaat : 1) Cumartesı hanç her gün saat 1619 arasında Alman Lısesı bınasındadır. 2) Pazartesı Perşembe günlerı saat 1719 ara&mda Haydarpaşa Sanat Enstıtusu bınasında Moran: 278/1582 En esaslı ve modern şekılde ancak İstanbul Beledive Baskanlığindan: Beledıye Meclısinın 27/1/1969 tarıh ve 1969/14 sayılı karan ile Hâl Talımatnamesının 11 maddesinın (d) fıkrasına bır hüküm ılâve edılmek suretıyle aşagıda gostenldığı şekılde tâdıl edümıştır. MAZB4TA VE KARAR: 6 Agustos 1968 tarihli oturumda Meclısce sevkedilen Hâller Müdürlüğılnün 13 Haziran 1967 tanhlı ve 972 sayılı vazılannda, «Hâl Tahmatnamesının 23/70964 tarıh ve 964/352 sayılı Beledıye Meclıs Karan üe tâdıl edilen 11 maddesının (d) fıkrasında (Halen kendüerıne tahsıs edümış olan yerlerde bostan mahsullerinin toptan satışmı yapan ve mer'ı nızamlara mugayır hareketı gorülmeyen şahıslara bostan sergılerınde oncelıkle yer verılır Fazla yerler, artan tahpler arasında kur'a çekılmek suretıyle tahsıs edılır.) Hükmü bulunmakta oldugu. Bundan evvelkı seneler muracaatçılann hepsi öncelık hakkına sahıp şahıslar olduğundan ve yer adedı de müracaat sahiplennden cok olduğundan basıt bır plân üzerinde numaralanan yerlerden hangı numaranın hangi şahsa ısabet edeceğı hususunda İdarece kur'a cekılmekte idı Ancak çekilen kur'a netıcesınde bazı şahıslar kendılerıne çıkan yerı menfaat mukabılı ış kapasıtesı genış olan ve bır sergı kıfayet etmeyen kımselere devretmekte ve ıdareye de bır feragat dılekcesı ile sergıyı ışgal edemıyeceğını büdirmekte olduğu, akabınde sergıyi devrettıği komısvoncu ıdareye müracaat etmekte malınm îazla geldiğınden bahısle bu sergıyı de kullanmayı talep etmekte ve bu suretle hem haksız bır menfaat sağlamakta ve hem de idarenin tahakkuk işleri aksadığı. Bu hususlan önlemek için talımatnamenin 11. maddesının (d) fıkrasırun (... bostan sergisınde oncelıkle yer verılır) hükmünden sonra (Bu şahıslann bostan sergisi ışleteceğıne dair müracaatlannı müteakıp idarece çekılecek yer kur'asında kendılenne isabet eden yerln üç aybk işgaliye tutannı ödemeleri mecburidir. Haklanndan feragat etseler ıdareye vermek zorunda olduklan temınattan bu üç avlık ücret tahsıl edüir) Şeklınde hüküm ılâvesi ile yukanda areedilen mahzurlann önlenecefi mütalâa edılmış oldugu. İlâve edılecek hukümdekı «İdarece çeküecek yer kur'asında» kısmımn «idarece Noter huzurunda çekılecek yer kur'asında» olarak değiştınlerek tâdılen kabulü uygun görüldüğüne mütedair Hukuk Lneümenınm tasdıkli örnegı baglı mazbatası Beledıye Meclisinin 27/1/1969 tarihli olaganüstü toplantısında okunarak, ittıfakla kabulO kararlas tınldı tlân olunur (Basın 11150 1577ı YARIN: Anayasa açısından durum nedir? VEFAT Muhendıs Betfr Tanyerl'nln kıymetli eşl raerhum G*ner»l trfar. Baştuğ, Servet Tandll, Ca\ıde Belentepe'nin kızkardfşlen Muzehher ve Tumgeneral Fıkret Elhızlm'ın teyzesi. Nıhal Ovscık eı^ekh Deniz Yzb Tahsin Tanvsrı Yuk Muh Celâlettin Tanveri'mn ÇOK sevgılı annelerı. Yuk Muh Cezml Ovacık ve Yıık Muh Mımar Dundar Ercan'ın kayınvalıdelerı LUTFİYE TANYERİ 'Zdcı Perıhin Frran Ö 11 Subat Salı gunü vefat etistir. Allah rahmet eylesın. Cıımhuriyet 1S85 Ünıversıtemız Tıp Fakültesıne Psıkıatri, KulakBurunBoğaz; Fen ve Mühendıslık Fakültesıne Kımya, Matematık, Fızık, İstatıstık, yer bılımleri, Sosyal ve İdarî Bilimler Fakültesıne de felsefe asıstanı almacaktır. Bılım ve yabancı dıl sınavlan 7 Mart 1969 Cuma gunü yapılacağından, ısteklılerın 5 Mart 1969 Çaraşmba gunü çalışma saatı sonuna kadar Üniversıtemiz Personel Müdürlüğune başvurmalan duyurulur. (Basın: A 571111080/1572) HACETTEPE ÜNIVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜNDEN