Katalog

SAHİFE DORT 9 Ekim 19(59 CUMHURİYET HA YVANLAR ve INSflNLflR Fikret Otyam Doğu Anadolu'nun b a a ille ve emeğlnl ve alm terinl YB gflcıınu taaa kış aylanndan kiralar somürucüye!.. TÜFEK İCAD OLDU NE OLDU? îınde, ıklım yonünden dö bir duzensıziık goruldü bu yaz. Topraklar susuzluktan çat'.adı, bahann gur gür fışkıran ekinler ve otlar güdük kaldı. Ekinlerln büyük bir bölümü de tar3a farelerine naslp oldu! Her türlü sosyal guvenden yoksun ÎDofu halka 1957 ve 1961 yıllaınnı aeı acı hatırladılar. Muş, Elâzığ, Bıngol, Agn, ;£rnmun ve Kars halkmın biltnedıği şey degıldi kuraklık.. Banka borçlanyla, tefecilerin »racılann zulmüyle halll hamur olmu? Doğu msanlan, kusulan daha analannın karnınjdayken satma durumunda olan İDoğu insanlârı inanılmaz btr «tevekkül» içinde gozlerini, o hrağmur lndirmeyen göğe diktlDurmadan eksllerek bahan beklemisti hayvanlar; Inekler, öküzler, mandalar, koyunlar, ikeçıler meçıler.. önlerıne konulan yetersız ot ve samanla Byakta kalmayı başarabılmış < ') hayvanlar baharla bırlıkta tgün yurune kavuştular. Karınlan bırbınne geçmış, birer kemik yıgını halıne gelen hayvanlar ki bura halkınm can damandırlar, kendı'.erini bekleyen felâketten habersız daglara, bayırlara dokulduler. SaTıiplerl goğe bakarken, onlar çatlamış topraklar arasına burunlanm sokup yedısekız ay Koyun karnındaki kuzuda bile tefecinin eli var Ata Slozleri ve Deyimler Sen ağa. \vn ağa bu Inefi kim «ağa? Serkeş c f JZ soluğu kasap dükkânmda ahl Sağlara okuze çuruk »araan kâr etmez Ineğin lansı, toprağın karan Tarlanın tajlısı. kızın saçlısı, ökiizün bajlın Ölrii» ölür gönü kalır, viğit ölttr iinü kalır Et yeraen hayatm fanmaz, çalgı dinlersen afkm fanmas, kitap okursan dlnin fanmaz Hayvanın lyisi otlukta, lnsanm iyisi kıtlıkta okuze bakmazMn, yazın derisini jımııılıı daki kutuyu daha doğmadan satıyoruz! Kozn dofar, altı ay besleriz ve kıçın fcendisinden borç aldığnnız tefeciye, yahut afaya o kuznyu kocaman koyun halinde teslim ederiz, rira yapabileeek başka bir sey yoktnr!» Bır koyun o yıllar 125150 1 1 ra ediyordul Kanndaki kuzu için agadan, tefeciden 50 lira alan bır yokgul, bu 50 llra içın 75100 llra falz ödüyordu kısacası:.. Mertlik bozulmuj. Bunu bllmem, bildiğim şey; rakam icad ol du «fukaralık edebiyah» bozuldu. Artık, «halk yoksnl, giiçsüz, bakımsız, doyumsuz» demek inandırmıyor kişioğlunu, çünkü bu ülkede 1960 ak devriminden sonra rakam ıcadolrauştur. Şinıdi, fu karalık edebıyatmı bozan rakamlara bir göz atalım, kısaca... . . Doğu Anadolu bölgesinde eko nomik çaba tarımda, tanmın da hayvancılık dalında ağır basar. Bölgede faal nüfusun • 9O'ı ta• rım alanmda, '• 4'ii küçiik el sanatlan dahil iraalâtta, »o 51 ticaret ve hizmetlerinde çalışır. Tanm nüfusun un '• 70*1 hayvaocıIık yapar. 19S2 yılında Türkiye'deki toplam büyük ve küçük baj hayvanlann • • 26'sı Doğu Anadolu bölgesindeydi. Bölgede paıarlama konusu olan etin % 50'sl Do fu'dan gelmektedir. mından da Snemlidir. Diğer 55 İlin hayvan kesafeti Kmi, de 100 kabnl edilirse, 12 ilin hayvan kesafeti KmJS'de 175 dir. . . Doîu Anadolu'da iktisadt yapı hayvancılığa davanmasına rağmen, hayvansal iiretim, miktar itibarivle önemli dejildir. Toplam üretimin (Türkiye) sütte ',»19.51, yapağıda «. 17.4'ü, keçi kıhnda • t 26.4'ii, tiftikte •'• 3'ü ve eanlı havvanda ••28.1'i bölgede üretilmektedir. (5) VER ELİNİ DOĞU Bır süredir yurt dışındavdım. Donuşte her zaman yaptığım gibi, olmadığım gunlcrin gazetelerine göz attım. Bakanlar Kurulu iki kere toplanmış, Do» ğu bblgesinde kuraklık nede» niyle ortaya çıkan sorunlan incelemiş re bazı ön tedbırler almış... Malatya'va hareket eden mototren gide gide Ankara'yı srkada bırakıyor Orta Anadolu'nun gbbeğine hızla ılerüyordu... 14 saat. sonra Malatya'da idim .. Daha sonra Elâzığ, Bingöl, Mu?, Varto, Hınn, Erzurum ve KaıVı »lıcı gözls dolasacak, eittigirn bir Kars kovunde «Bizim bnrda anjmn bellensin, <ıen gâvnr memleketlerinde kevif çatlat. olmadi bn kurban!» dıve kovlu dostlarımdan azar içitecektim (1) T.C. Basbakanhk Pevlet Ptânlama Teskilâtı. tkind Bes Tıllık Plân Çalısmaları Mart 1%7 Köv ve Kdvlü Sorunlan Sosyal Plân lama Dairesi. (2) Avnı kavnak. (3) 1. Elektrik Mühendisliîl Konçresi Teblijleri 1963, Savfa 48. (4) 1. ve 2. kavnak. (5) Doju Anadoln'vu Kalkındırma Sornnları Seminerl v t 7evir Eren Tarım Bakanlıfı Veterinpr Isleri Gn. Md. Plânlama Müsa\iri. OLMAYA DEVLET CİHANDA ... Köy nüfusunun asgarl % 2 5'i veremlldir. tlk yaş içindeki çocuk ölüm oranı çok yuksektir. Özellikle bazı bblgelerde frengi, cıizzam. trahom ve verem yayçın dır. Yalnız Mardin, Diyarbakır. Hatay, Van ve Bitlis lllerinde sıt ma 217, trahom 467, cuzzam 113, verem 112 koyde yerleşmiştir. Sıtma Vak'a Trahom Vak'a Yıl sayısı yıl sa>ısı l%0 30<)2 1960 41762 1963 4365 1963 194.073 1%4 5081 1964 146.624 1965 4185 1963 120.84(1 (1) • Ko>ler. bayıboj hayvanlarla dolu.. Yarma yapan kadın: •K>}«1 yarısını bile getiremeylz bunlarla.. Mahvolrauje» dedi, reslm çekilirken ' • 9it'n vısamakta ve Km. kareye 44 kisi isabet ettigi dikkate alınırsa, bölgenin nüfasa nazar kapladığı alan yonünden önemli oldogn anlasılmaktadır. alınan bütün tedbirler» r»ğımen leç olup çıkmıştı!.. ... 12 ilde 195* yılında 474.2S hektar elan ekili arazi miktan • • 114 arttınlmak snretiyle 1964 yılında 1.161.526 hektara yükıelmiştir. Tani 687.000 hektar mer'a lüriilmüs ve 12 ildeki mer'a miktarı 9JI63J76 hektara inmiıtir. Böylece bölgede, mer'a kalitesi ve verimi. böltenin bitkisel üretime elverissiz bnlnnmasi gibi febepler nazarı dikkate alınırsa, 12 ilde hayvanıal iiretim için lon derece önemli kaybın meyd>na »öylenebUir. ... Türkiye'de mevcut kovunun "ı 27J!'si, sığınn 'ı36.6'sı, keçinin *ı27^'i mandanın ' . 4 3 . 5'i bn bölgede bnlnnmakladır. Bölge hayvan kesafeti bakı BU DA İŞ Mİ ? süren açlığın, daha doğrusu doymazlıgın acısmı çıkarmaya çahşıyorlardı. Havalar kurak gıtmış, aç ve doyumsuz hayvanlar kannlannı tam doyurmadan, et tutmadan yeruden açhğın lçıne gtrmişlerdi. llraya alıcı bulamryorrhı. Ot v« saman fıyatlan alabildiğine yükselmis, aracılar, tefeciler, çıkarcılar piyasaıun daha da düşmesini beklemeye koyulmus, üretıcıyl kıskaca almışu. Bu, Dogu halkının degiştirilmek istenmeyen, insanlann yaadıgı, çizdigi ahn yazısıydı!. Bunu anlattığımız bir başka Bogulu «O da iş mi?» demış eklemişti: «Haydi onlann hayvanlan v»r ki, karnındaki kuzuyn elli liraya kapatıp tefeciden borç alabiliyorlar. Koyunu olmayanlar ne yapsın? Biz ise emeğimizi, çücümüzü, ahn terimizi kapatıyoruz tefeciye.J» Anlamamıştık, anlatmıştı. Doğu'nun o zalım, o hayın kış aylannda daha da sefıl olan >oksullar, emekçiler, tâ kış ıçinden tefecinin, aganm kapısına el pençe durur, yazrn ücretıer 15 liraya çıktığı zaman 5 liraya çalışmak Ü2ere borç para ister iler.. GELSİN MAKİNALI TARIM.. 1950 yılından sonra he^apsız, kıtaps'z bır makınah tarım âfetı fırtma gıbı girdi bütun Türkıye'je. . Dağ bayır surulu; ordu. Neden sonra Tıirkiye bır traktor mezarlığına donmü'îtü. Koylü kalkınıyordu!.. Hele Doğu'' Mer'alar tarlava çevrilmış, havvancıhk büyuk darbeler yemıstı, yıyecektı de. Sonra çetın kışlar gelmıs, ot yeüşmemis bınlerce hayvan, PANİK Halk, tam deyimiyle panlğa kapılmıştı. Hayvanını yok pahasıns elden çıkarmaya, elde KARNINDAKİ KUZU edebıldıgı o bir avuç parayı banka borcuna denkleştırmeye Bir yıl önce Kars'm Susuz çalışıyordu.. Hayvan piyasası llçesinde bir yurttaş şöyle diallak bullak olmuştu. Geçen yıl yordu : 1750 lıraya alınan bir mal, 500 «Biz, koynnlanmızın karnın KOYUNUN KÖY YOLLARI ••»•••••••••••••••••••••• •• ••••••••••••••••••••• • •••••••••••«•••• •••«•••••• ••••••••••• •••« ••• •••••• • • • ::::^:::::::::::::::::::::::::::::: MODESTY BLAJSE . . 1965 rnıfus sayımı sonuçlara göre. toplam nufusumuzun ililce aynmına gore 20.582.33S'i 1% 65.6), 10.009 nüfus aynmına gore ?1996 4«»'i H0S) köjlerde 65.277 yerleşme >erinde vaşamaktadır. Busrun, yaklaşık olarak 1 O O Km. kdy yoluna ihtiyacıS0O mız olmasına rağmen, yaz . kış geçit veren standart koy yolu mev cudumuz 22.S00 Km. dir. Bu, köylerimizin henüz • 85'inin • köy yolundan >oksun oldugunu göstermektedir (2). Yarın:Önce Amerika'yı atmalıyız içimizden su... su... su... 6.27" yerlesme biriminden, 20.7SS'ünün içme su>u olduju, 18.43"'«inin yetmediği, 25.057'sinin de icme sııyn olmadı^ı bilinmektedir. Bu kihsel yerlesme yerlerimizin *ı64'ünün içme snyunun ya hiç bnlnnmayısını ya da yetersizlijini ortava koymaktadır. KARAMAGARAU 66 Yoksa sen de mi niyeti bozdun ha'.. Babanıydı, fabrikasınıydı ekıp benun gibi Irtanbul'a pır ha'.. Bızımle ha?.. Benden izın mi kopartmak istıyorsun yoksa. de görem. ı Şajımugtı oğlan: Aksine Ömer ağabey, cen Istanbul'dasuı. fcön ver, beni görevlendır de ben »enin çıftlıginde yerleşeyim, dıye bağuTnıştı. Ömer'ın elıni dızıne vurarak löyle bir kabardığlnı gorur gibi oluyor Nilüfer. Bunun izni mi olur. be Kaya?.. Ülen çiftlik s^nın, benım mi olur?.. Babam sırtlayıp götüremedi toprağını. ben mı gotüreceğım be?.. Alîahın ovası be. Çalıştığın kadar senin. Ben babanı yola getırirım ev\'ellallah. Sen zaten şehir uşağı yaratılmadm bılırim. Su kuyu kadar bu toprafm malısın. Kava şöyle dikleştiriverdi kafasmı: Oyle mi, ağabey. Lâkin. Sonra başladığı cümleyi tamamlayamadı, imdat aranırcasına çevresine bakmırken. az otede saman yığıh arabanm ardından Ayşe belıriverıp öttu, alaca karanhkta biribirlerini yuvaya çağıran kuflar gıbı: Kaya. kaya'. Haydi gel. Hani dere bajına atları biz goturecektik?» N.luferle Oraer usulca bakiftılar: Ve amca oğluna: Çıkar ağzmdan baklayı, fayn geveleme, dedi Ömer. Kaya ne diyeceğini bilemeden bir ona, bir Nilüfer'e baktı, sonra Nilüfer'in ellerine sanldı: Hanım yenge, Ayşe'yle biz. Hani münasip bulu'sanız. l^temez'erse münasip bulmasınlar. Alev bacayı sarmış O gece Ömer, henüz odaîanna çıkmadan. bir araya Ayşe. tıpkı çocukluğunda yaptığı gibi, uzun mavi gecelığiyle kosa koşa gelmiş. Nilüfer'in koyr.una girivermıştı Ağladıydı yüzüğünü göğsüne saklaj'arak: Ya babamla annem razı olmazlarsa evlenmeme 0 . Ben tıpkı boyle bir hayat özlüyordum. Tıpkı Kaya gibi bırini düşünüyordum. Ve ışte. Nışantaşı'ndaki bır eskı ahşap konakta doğrna büyüme ve Ferıt Belekle Sermin Belek'm ikızlerınden biri balerin Ayşe Belek, arabada\ı delık çuvaldan toprağa kendiliğinden tesadüfen düşen bır tnhum olarak çiftiiğe ekılmıs; t . Ve herha!de u\gun bir toprağa ekilmışti ki, dört yılda birbirı ardından iki fıliz de verdi: Mehm^dle Gulsun. Istanbul'a donmeden önce üç gün üç gece nişan yaptılar. Ömer: Kırk gün kırk gece de düğün japacağırn, diyordu. Kırk gıın kırk gece değıl ama, ertea yıl bir hafta surmüştü duğün. Ve haftanın sonunda îstanbul'dan gelen aile, Ayşe'sini Güney'deki bir çıftlıkte kök salmağa bırakarak gözleri yaşlı dönmuşierdi Istanbul'a Pek mutluydu Ömer: ÎMiyarlığımıza yatırım yaptık, diyordu. Bu yaştan sonra biz çocuk yetiştiremiyeceğimize göre, çiftiiğe yerleştiğimiz zaman bize bakacak çocuklarımi7 bulunacak. Ş.mdı gerçekten bakmaktalar ömer ağabey», ömer eniştey». Bu evlenme Ferit Belek'i gocundurmu?tu: Biz ihtıyarlığımızda yoksun kaldık kızdan, diyordu F.re verdi Ayşe, diyordu. Fıre verdi mi Ayşe, Nilüfer kestiremedl. Kestirmesı içın pek erken. Mehmedle Gülsün'den alına cak sonuca göre hukmedılebilir. Ayşe'nin fire verıp vermedi^me. tî « Kaldı ki o kadar kolay değil fire verrr.ek. Kendini inkâr etmek için bir anlarr.da yürek ister..» Ömer'e fırsat çıktı. Yılda birkaç kez Ferit Belek'in karşısına dikilir: Haydi üstad, çiftiiğe kadar bir uzanalım, bakalım. Bizim çocuklar fıre verıyorlar mı?.. Ben ihtıyarladım artık. Uzun yollara dayanamıyorum. dıyordu Ferit Belek. Çıftlıkte gençleşirsın, davran!.. O davranmasa da kendi davranıyordu. Bir haftalığına gidıyor, iki hafta kalıyor; donüşte Nılüfer'e de: Seni çiftiiğe kTjma aldım. iki kanh kocaya ben7edım, diyordu. Ömer Bozkırlı. daima iyimser, keyifli insandır. Nilüferle evledıkten sonra mutlulukla büsbütü ele a\uca sığmaz olmuştu. Elliye dayadım merdiveni. Şurada seninle beraber dılediğim gibi hayatm tadını çıkarabileceğim kaç yıl kaldı ki?.. Geçmışte sensiz geçirdığım zamanı geleceğe sığdırmak zorundayım. Bundan oturü haydi, boş saatleri değerlendirelim. Değerlendiriyorlardı da. Bu gece bir dost evinde, yarın gece bılmem kimin dâvetinde, öbür gec» sanat kuluplerinin birinde. Yepyeni bir vaşantıytfı bu Nilüfer için. Selim'e kenetlenmış olarak geçirdığı uzun yılları ve ilk çahstıgı hastaharedeki «ayağımı kavdırdılar, kaydıracaklar» dıye beklerken tedırgınlığı; derken Selim'in yarattığı deprem altında ezilmemek çabası... Nilüfer ardına bakar da ılk gençlığinde ozel haj'atının pek anlamsız ve dar bir çerçevede geçtığini duşunur. Ömer kırmıstı bu çerçeveyı .. Nilüfer'in yasantısına renk vermısti. Onu çalısrra havatımn dısmtfa toplum hajatma süruklemiştı. Ve bir süre Nilüfer, bu yaşantınm çekımme kapılmıstı. Çocukluğundanberi ahsık olduğu sanatçı, bohem, aydın arkadaş gruplanyla gezmeler, eğlenceler... Fakat ancak bes yıl dayanabildiler. Ikisi de yoruldu bu vasantıdan, ağır ağ:r kendı kabuklarına çekildıler. Bır yonuyle çok dertlıydi Nilüfer. Hastahanede solculuk propaîanda=ı yapmaktadır gerekçesnie hakkır.tîa koğuşturma açılıp isinden uzaklashrılınca, ömer'ın vaktiyle oturduğu Ortaköy'deki evi muavenehane haline getirmıpti. Polisin nice tuzaklarına ve çahşmasını engelleme çabalarma ve resmî ağızlann: tSolculara bu memlekette yaşama hakkı tanımayacağız». diye meydan okumalarma rağmen, çevresinde tutunmus bir kadın doktoru olmuştu. Ama yalnız muayenehanede çahsmak onu doyurmuyordu. Ahsmıstı hastahanede çahşmağa. Hastahanedeyken gerçek bir eylemde sayıyordu kendini. Bebelerintîen yoksun kalısı yüreğine dert oluyordu. Ve yetersiz «ayıyordu kendini mesleğinde. (Arksn rar) IŞIK... IŞİK... IŞIK... . . Elektriğe kavusmus köv sayımıı ise, 1966 iera yılı so«ınnda 69j'e ulaçabilecektir. Bu, köylerimizin •'tBg^'ünün elektrikten voksun oldnğu «erçe^ini ortava koymaktadır . Durumun bövle olnsu, Türk kövlüsünün insan haysiyetine >akısır bir vasama duzeyıne ulastırılmasından da öteye, içme suyu ve yol gibi en ilkel ihtivaçlarından da \oksun sart lar icinde oldufnnu yansıtmaktadır. (3). Nilüfrr^uşünur: 1 '^' ,T* ^ ^ SEÇ SEÇ AL!. . . Kola^ca hesabedebiliriz, en >uksek köy elektrifikasvonu seviyesine sahip memleketten 150 dcfa, en asagı koy eiektrifikasyona »evivesine sahip memleketten 100 defa daha dun vaziyetteviz. Savet, aynı tempoda köv elektriklenmesine deıam edersek, en düsük köy elektrifikasyonnna sahip memleketler seviyesine gelebilmemiz için 1400 seneve ihtivaç olduğu. en vüksek köv elektrifikasyonuna sahip memleketler sevivesine ulasabilmek icin daha 2500 seneve ihtivaç oldnh<"«ap]avabiliriz. (4) •••••••••••a•• *•#••••••«•••• «••••••••••••a Tifffany •••••••••••••••••a ••••••••••••••••••••••^••••••••••••••••••••a•••••••••• ••••••••••»••••••••••a••«••••«••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••» •••••••••••••••a••••••••••••aaaa»«a»a••••••••••••••••••••••••••••••••••! lltlllMiııt | • • • • • • • • • • • • • •IIKI K • • • • • • • • • » • • • III IM • •••••miMIMinHMHHIIIMIMMINIUIMIHMIMHIIIIMIMHIIMI TIFFANY JONES Ğ YEXİDE\T DOĞU'YA DONELIM Doğu \nadolu böUesi kap samına toplnmsal ekonomik yapı, tabiî \e mevziî sartların homojenliçi bakımından \Şrı, Bingöl, Bitlis, Elâzıf. Erznrum, Erzincan. Hakkâri, Kars, Sıirt. Tunceli \e Van illeri alınmıstır. DOEH bölsesi kapsamına alınan 12 ilin arazi varlısı (14.643. 000 hektar) 146.483 K2 olup, Türkive arazisinin '«18.8'ini te^kil etmektedir. Bolsede 1965 nüfus sayımma çöre 3.126.712 kisi yani nüfusumnzun Mallcoçoğlu AYHAN BAŞOGLU CASUSU ! Tarık Z. Kırbakan * * * •••»••••••••••• DOETOR X DERI SAÇ ve ZÜHREVÎ v Ilastalıkları Mütehassısı tstiklâl Cad Pannakkapı No: 66 Td: 44 10 73 * ••• • •• • • • » » • • » • • • • Samsun İli Daimî Kontisyon Başkanlığından: Samsun Özel İdaresine ait 200 yataklı turistik otelm dış tesirlerden korunması maksadiyle teras tecrıtı ve sıhhî tesısatı 45.588 00 lira keşif bedelli ışın 2490 sayılı kanun hükümlerine göre kapalı zarf usulfl iîe eksiltmeye konulmuştur. Bu işe ait dosya İl Daimî Komisyonu kaleminde görülebilir. Geçıci teminat 3 420 00 lira olup, Ihalesi 21/10 '1969 Sah günü saat 11.00 de Ü Daimî Komısyonunda yapılacaktır. Kanuna göre hazırüyacaklan teklif mektuplannı ıhaleden bir saat evvel İl Daimî Komisyonu Başkanlığma makbuz mukabili vermeleri lâzımdır. Yeterlik belgesi alınması içın son müracaat tarihi 17/10/1969 Cuma günü mesaî saati sonuna kadardır Postada vuku bulacak gecikmeler kabul ediîmez. ^Basın: 23259'12176> Bayındırlık Bakanhğı Karayollan Genel Müdürlüğü Birinci Bölge Müdürlüğünden: 1 11. Şube Luleburgaz, 13. Şube Gelıbolu, 15. Şube Kırklareli, 18. Şube Tekirdağ'a teslim 195 toc linyit kömürü kapalı zarf usulü üe satın alınacaktır. 2 Tahmini bedeli 33150.00 lira, geçici teminatı 2488.25 liradır. 3 Eksiltmesi 20 Ekim 1969 Pazartesi eünü saat 11.C0 de tstanbul Küçükyalı'daki Bölge Müdürlüğunde yapılacaktır. Bu ışe ait şartname Bölge Mudürîflgunde görülebilir. 4 İsteklilerin 1969 yılı Tıcaret, Sanayi Odası veya esnaf belgesi ile usulüne gore tanzim edecekleri kapah zarflanı ıhale saatınden bir saat evvelıne kadar Komısyon Başkanlıgına teslim etmeleri lâzımdır Postada vâki gecikmeler nazan itibare alınmaz. (Basın: 2295612174)