Katalog

KIBRIS DAVASrnı gerefince bümek için okunması gerekli tek kitap. KIBRIS OLAYLARI içinde yasamış, bir kişi. KIBRIS Türk Kurumlan Federasyonu Eski Başkanı FAİZ KATMAK'ın Fiyatı: 10 TL. Dafıtma: GEDA GENEL DAĞITIM Cağaloğluİstanbul Cumhuriyet 12509 KIBRIS TÜRKLERİ BU DURUMA NASIL DÜŞTÜ? CumhuriYe Kurucusu: YTJNUS NADÎ o 1 ^ ^ 5 Lira [ AU Fuat Cebesoy: • SINIF ARKADAŞIM ATATUKK 1. Hakkı Uluğ: ATATÜRKÜN ÇİZDİĞİ PORTRELER E. Behnan Şapolyo: MUSTAFA KEMAL PAŞA MİLLI MÜCADELEN'İN İÇ ALEMt V. Cem Güney: StVAS KONGRESİ A. Aksin: ATATÜRK'ün DIŞ POLrTtKA İLKELERt 11. tNKILAP ve AKA 15 15 5 5 10 46. yıl, sayı: 16245 Telgraf ve me':tup sdresı. Telefonlar: £2 42 90 Cumhuriyet İstanbul Posta Kutusır tstanbul No 246 22 42 96 22 42 97 22 42 98 22 42 99 17 Ekim Cuma 1969 (tlâncıhk: 4559) 12526 AP mazbatalarnn alan tstanbul MilletveldHeTİnden bİT grup (Ön srrada snldan sağa): Hasan Gungiir, A bdurrahman Şeref Laç. Mustafa Güngör, Naime Tokgöz, Orhan C. Fereoy, Lebid TTtrdoğln, Hüseyin Dolun (Arka sırada. soldan sağa): Akgiin Silivrili, Kâzım özeke, Osman özer, tsmai] Arar, tlhan Darendelioğlu Tekin Erer, llhami Sancar, Bahlr Ersoy. Dün Genel Başkanı, küçük partilerin tasiiye edilmesiyle demokrasinin güçlendiğini söyledi Demirel 'Devaliiasyon olmıyacak, Yeminliler, Kabine ve Meclis Başkanlıgı için toplantı yapıyor ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) AP'de yeni kabine teşküi ve Meclis Baskanlığı konusunda kulis faalıyeti hııla gelışmektedir. Şimdıki halde AP içindeki iki kanat'ın, yani Yeminliler ile Bflgiç'cflerin ilerî gelenleri, yei ni seçılen APIi milletvekiUeri ıle temaslar yapmakta bu milletvekillerinm eğilimierini öğrenmege çalışmakta ve kendi taraüanna çekmeğe uğrasmaktadırlar. Ote vandan Yeminli grupa yakın bazı bakaniar ile bu grupun önde gelenlerinia birkaç gündür Parti Genel Merkezinde toplantılar yaptığı, bu toplantılarda kabine ve Meclis Başkanlığı meselesınin görüsüldüğü ancak bir sonuç elde edilemediği bildirilmektedir. Söylentilere bakılırsa 5456 kişılik bir grupla gelen Bilgiç'çiler özellikle Başbakan Demırel" in veni kabineyi kurmasında en büyüK güçlüğü yaramaktadırlar. Basbakan Dem#rerin, Mehmet Tnrgur, Sadettin Bilgiç, ve Faruk Sükan'ı AP grupu içinde eerbest bırakmaktansa, kabineye almayı tercih edecegi Ifade edilmektedir. (Arkaa S». T, Sü. 5 de) Soyuz 6 kozmonotları kaynak yapıp döndü UZAYDÂKt RUSLAR1N SAYISI 5>E tNDt (DIŞ HABERLER SERV1SI) rübede. Soyuz fi aracında bulunan özel bir cihaz kullarulnııştır. Kaynak ameliyesine başlamadan önce uçuş komutanı Şonin, Soyuz 6 aracının Lâboratuvar kısmını teşkil eden bölme ile komuta kabini arasmdaki kapıyı kapatmıs ve lâboratuvar kısmındaki hava boşaltılarak kompartımanda tam bir bosluk temin edilmiştir. Bundan sonra uçuş mühendisi Kubasov, ka>nak cjhazını çalıştırmıştır. (Arkası Sa. 7, Sü. 1 de) MOSKOVA, Uzay İstasyonu kunnak için denemelere katılan Soyuz araçlarından 6 numaralısında dün ilk kez, «uzay kaynağı» >apümıştır. Bu işi başarıyla tamamlayan «Soyuz • 6», daha sonra Türkiye saatiyle 11.12'de Sovyetler Birliğindeki Karaganda şehrinin 180 Klm. Kuzey Batısına Inmiştir. Uzay şartları altında çeşitli madenlerin kRynama teknigini denemek amacıyla girişilen tec 1950 1954 1957 1961 1965 1969 (Cumhuriyet Bürosu) Başbakan Süleyman Demirel dün A.P. Genel Merkezinde tebrikleri kabul ettikten sonra gazetecilere seçim sonuçlan ile ilgili olarak verdiği demeçte, partisinin yüzde ellinin altına düştüğünü kabul etmiş, bunun çeşitli nedenleri üzerinde durmuştur. Başbakan bütün partilerin oy kaybettiğini belirtmiş ve «Kazan kazana kara demis. kalkmıs tencere oynamış» demıştir. Başbakan ayrıca bugünkü seçim sistemini bürokratik olarak nitelendirmiş ve oy oranının düşmesinde vatandaşın «Nasıl olsa A.P. kazaoacak güvencine> inanmış olmasının da büyük rolü olduğunu söylemiştir. (Arkası Sa. 7. Sü. 2 de) ANKARA 8.905.743 10.26Z.063 12.078.623 n.925.395 13.679.753 li'ı.l den bu tarafa seçmen sayısında devamlı olarak tter seçim donemlflde 8 yuzbinle 1 milyon arasında oy artışı görülüyor. Oysa bn artı; aldatıcıdır. Arnl siire içinde seçim hakkı kazanan vatandaşlanraınn oranı yüzde 45.2 den yüıde 43.2 ye düşmüştnr. Seeime katılanlarm oranı ise devamb olarak düş,mektedir. Küf ük partilerin büyüK Haybı Sadun TA\JU 1965 seçimlerinde oylann yüzde 15^'sifl! alan. yani 1.413^70 oy toplayan küçük partiler, millî bakiye sisteminin de yardımı ile "6 milletvekilliğine sahip olmuşlarfh. Bu kez, oyların yiiıde 20.35'ini topladıkları halde, Meclis'te sahip oldukları iskemle «ayısı sadece (38) dir. Dutum, şu tabloda daha iyi görülebilecektir. 1965 seçiminde küçük partilerin aldıkları oylar, dogrudan ve milli bakiye ile çıkardıklan milletv ekilleri : (Arkası S». 7. Sü. 7 de) KİMİNE KELEPÇE Savaşa karsı. banştan yana ögrenci bir kız, Başkan Niıon'ın ikametgâhı önünde avazı çıkti|ı kadar bajfrrırken, Polisin eline düstü ve tevkif kamyonn gelinceye kadar da, Beyaı Saray'ın parmaklıklanna kelepçelendi... KİMİNE KREMALI PASTA Savaş aleyhtan jrösterilerin başladıgı önceki gece, tndiana Üniversitesinde bir konuşma yapan ögretim üyesi Dr. Clark Kerr'in yüzüne, atesli ötrencilerden biri tarafından, kremalı pasta atıldı... (Radyofoto: AP) Miltî Bakiye uygulansaydı AP, tek başına iktidara gelemiyecekti ANKARA. (Cumhuriyet Bürosu) Seçım sistemi ile ilgili kanunda değişiklik yapılmayarak 19S9 seçimleri «Milli Bakiye» usulüne göre yapümış olsaydı AP, 204 sandalye alacağı için, tek başına iktidarı kuramıyacak ve bir koalisyon sonucu ortaya çıkacaktı. TRT tarafmdan 67 il'e göre toplanan bılgilere dayanarak yaptığımız hesaplar sonucunda, 1969 seçimlerinde «Milli Bakiye» usulü uygulanmı? olsaydı AP ve CHP, bugün elde etmİ5 oldukları sandalyelerin altında, sandalyeye sahıp olacak. buna karjılık küçük partilerin hepsi, grup kurabilecekti. (Arkası Sa. T, Sü. 3 de) Beyaz Saray önünde 50 bin kişi fener alayı yaptı Bağımsızlar ve sonrası DIŞ HABERLER SERTİSI WASHİNGTON Önceki gün bütün Amerika sathında yapıIan Vietnam savaşı aleyhtan gÖFterileTe milyonu aşkın in?anm katüdı.tı anlaşılmıştır. Bu gösterilerin en efkilisi, Türkiye saatıyle sabaha karşı (Amerika jaati ile 22.30 da), Beyaz Saray önünde cereyan etmiştir. 50 bin kişinin yer aldığı bu gosteride, olay çıkmamıştır. İktidar ve ana nıuhalefet partisinin bu seçimden kârlı çıktıkları yukardaki tabloda daha iyi görülüyor. İki büyük parti oyların yüzde 74 ünü toplayıp Mecliste yüzde 89 çosmıluk saglamışlar: 6 küçük parti ise, oyların yüzde 20 sini aldıkları halde, Mecliste yüıde 8 ile azınlıkta kalmıslardır. Seçmen sayısı ve oy verenler 1950 yıhndan bu taxafa seçmen sayısı yaklaşık olarak 5.8 milyon artmıstır. Buna karsılık, oylannı kullanan seçmenlerin sayısırdaki artış 1 milyonun çok altındadır. Son üç seçimde katılma oranmda belirli bir düşme oldugu şu tablodan da anlaşılmaktadır: Yıllar 1961 1965 1969 Seçimlere katılma oranı 81.0 71.3 64.3 (Gayn resmi) Bağımsızların başarısı büyük oldu Son seçimlerin bir özelliği de, bağımsız adayların yıldızlannm parlaması olmuştur. 1965 milletvekili seçiminde oyların yüzde 3.2 sini (296.328 oy) aldıkları halde sadece 1 mületvekilliği kazanan bağımsızlar; bu defa oyların gayri resmi olarak •• 5.64 ünü alarak 13 bağımsız milletvekilini Meclise sokabileceklerdir. Bağımsızlann, kesin sonuçlar henüz alınmamakla beraber, 400 • 450 bin civarında oy toplıyacaklan sarulmaktadır. (Arkası Sa. T, Sü. 7 de) Bagımsızların, nispî temsil sigtemine raŞmen, kitle partilerinin varlıfına rafmen, 13 sandalye kazanrasları ilgi çekici. Gerçî bagimsiz adaylar 1965 seçimlerinde de yüzde 3.19 oranmda oy toplayabilmişler, fakat bir vandan oyların yoğnnlaşmanuş olman. öteyandan millî bakiye sisteminin nygulanması yüzünden bn oylar deferlendirilememişti. Son seçimde ise milli bakiye kalktıtı için, üstelik bölgecilik, şeriatçılık, mezhepçilik akımları jtelistiği için hem oylar 295 binden 598 bine çıkabildi, hem de kazanılan sandalye sayısı 13ü bnldu. Batımsıı adaylık daba çok dar bölte sisteminı uyçulayan ülkeierde revaçtadır. Meselâ l n ç i l t t r e d t parti adaylan dışında şöhretlerine, bölgenin sempatisine gâvenenler seçim mücsdeleiine firmekttdirler. Fakat buna ra|men tnriliz seçmeni, şöhrrti ne kadar fazla olnrsa olsun, ve mahallinde ne kadar sevilirse sevilsin, yine de partileri, partilerin adaylannı tercih ediyor. Zira Ingiliz seçmeni bilmektedir ki kisisel çaba, büyük partilerin yanında ne bölecsi için, ne de gene! sarnnlann çözümü yolnnda hiçbir fayda sağlayamıyaeaktır. Türkiye'de ise dar bölge sistemi uygnlanmadığı halde bajımBiz aday eesaretle seçime jiriyor, ya niifnmnıı knllanarak, ya da kesenin ağztnı açarak ban bolgelerde daha da başaniı olnyor. Bu bölgeler banjileridir? Gerek 1965, gerekse 1%9 seçîm sonaçlarını inceledi£imiz zaman ıçörüyornz ki, adaylık bakımından değil, fakat kazanma sansı bakımından bnnlar daha çok afalığin sürdüriildüğü, seyhlerin gözlerini hâlâ geçirebildifi, ya da şeriatçıh|ın, tarikstçılıfın ve ırk ayıncıbtının geçerli oldnğu bölçelerdir. Meselâ son seçimlerde Prof. Necmettin Erbakan, Anadolucnluk gibi görünen stratejisini, aslında şeriatçıhga dayandırmıştır. Güne.vdofn'da ve Doguda genellikle ağalar, şeyhler basan elde etmişlerdir. Mnhepçilik akımının yürütıildü£ü bazı bölgelerde de bagımsız adaylar toplam olarak büyük oranda oy alabilmislerdir. Bu dnrnmda nispî temsil sistemiyle bir ntlaşraa vardır ertada ve Türkiye'nin gerçekleri ba bölrelerde sistemi bile kenara itebilmektedir. Denilecek ki hür seçinıdir bu, herkes girer sansını dener, kalanan kazanır.. Kazanan kazanır ama, bu nygulam» da Türkıye'deki y a y ^ n siyasi partiler sistemini kısa sürede bölgecili£e dotru bfisbfltün götürür. ö n e e böyük partiler nispî temsilin bir ba$ka amacı olan otoriter genel merkez sisteminı bırakaeak teşkilâtın, hattâ tehlikeli görülen nüfuzlnların snltasına gireceklerdir ve daha önemlisi meıhepçilik, bölgecilik temeline otnrmus küçflk partilerin »ayısı artacaktır. Zaten son seçimde B.P.'nin yüzde ?,5 oranındaki oya rafmen 8 milletvekilliğini kazanması bblge partisi iştihasını epeyce kamvılamıştır. Bnna karşı önleyici tedbir düşünmek gerekir sanıyornz. Milli seçim bölgesi esasına dayanan milli bakiyeli bir sistem mi getirilir, Almanya'da oldn|u gibi, partiler için milli oy barajı yoluna mı eidilir. yoksa baska bir şekil mi bulunur. bilmeytt. Fakat herhalde partiler eger Anayasanm esprisine uygnn »iyasi hayatı devam ettirmek istiyorlaMa bir şeyler yapmalıdırlar. ODTU'deki Emniyet Kuvvetleri protesfo edildi ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Jandarma birliklerinin geniş emniyet tertibatı aldığı ODTU'de dün öğrenciler emniyet kuvvetlerinin üniversite içinde bulunmasmı ve bir sure önce üniversite akademisi bir öğrenciye sürekli diğer yedi öğrenciye de geçici olarak •ihraç. cezası vermesini protesto için Rek törlük önünde bir gösteri yapmış lardıı. Dün sabah saat 10.30 sfrasında Rektörlük binası önünde toplanan gençler, önce Istiklâl Marşım söy lemiş, daha sonra «riim devrimciler> için saygı duruşunda bulvınmuîlardır. Bin civarında öğrencinin toplan dığı gosteride bir konuşma yapan ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü Baş kanı •Hapise sokmakla, okuldan atmakla devrimeiler sindirilemez» (Arkası Sa. 7, !>ü. 2 de) Washington'daki büyük fener alayı Başkan Nıxon ıle esi, akşam birinci kattaki salonda yemek yerlerken. Beyaz Sarayın bahç" parmaklıklarmı aşmağa çalışan ve Washington'da şiradiye kadar yapılmış olan barışçı gösterilerin en etkileyicisi başlamıştır. Müteveffa Rahip Martin Luther King'in eşi tarafından yö(Arkası Sa. 7, Sü. 5 de) AP Merkezindeki tebrik töreninde Bilgiç'ciler bulunmadı Ümit GÜRTUNA ANKARA. AP Genel Merkezi. dün çok canlı günlerinden birini yaşadı. Herkesin yüzü gülüyor: en düşük dereceli militanjndan en yüksek kişisine kadar her kes birbirine takılıyordu. Başta AP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel, sandıktan (Arkası Sa. 7, Sü. 4 de) SİLÂHLILAR 10 MİSLİ ARTTI Genel silâh araması yapılması isteniyor Selâhattin GÜLER Yakıcı ve kesici silâhlarla ilgili 6136 sayılı kanunun boşluklan yüzünden pek çok kişinin istediği gibi slâhlandıklarını üeri süren bir polis şefi, «Bu duruma dur denilmeıse birkaç yıl sonra âsayişi etkileyecek büyük olaylar meydana gelebilir. Ruhsatsız silâh taıiyan kişilere mutlaka hapis cezası verilmelidir» demiştir. Bu arada Türkiye çapında genel silâh araması istenmiştir. İnfaz kanununun güâhlarla ilgili rnaddesinin yürürlüğe girmesinden bu yana, gerek tabanca ve geıekse bıçak taşıyanlann sayısmın knrkunç bir şekilde arttığ;, Emni yet İstatistik Şubesinin yaptığı araştırmalarla tesbit olunmuştur. (Arkası Sa. 7, Sü. 4 de) Oysa, 1950 den itibaren son 20 yı\ süresince nüfusumuz yaklaşık olarak 12 milyon artmıstır. Seçmen sayısının nüfusa göre oranmda ise devamlı bir düşme vardır. 1961 rde nüfusun yüzde 45.2'si seçmendi. 1965'de bu oran yüzde 43.6'ya düşmüştür. Bu seçimde ise yüzde 43 civarında kaldığı hesaplanmaktadır. Bu düşüş, Türkiye'de yaşlan 21'ın altuıdakı genç nüfusun. diğer yas gruplanndan daha lazla aT^ tığıru göstermektedir. SON 3 SEÇIMDEKt SEÇMEN'LER VE GENEL NÜFTJSA ORANI Seçmen £üzde TıUar Nüfus sayısı oranı 1961 28.271.000 12.925.395 43.2 1965 31.391.207 13.679.753 43.6 1969 34.000.000 14.692.581 43.2 SON 3 SEÇİMDE OYLARLVI KULLANAN SEÇMENLER TıUar 1961 1965 1969 Yarımca tankeri Sinop limanında tamamen yandı SİNOP Mobıleil Anonim Sirketıne ait 5 milyon lır=» decerındeki 1500 tonluk «Tarımca» tankeri, dün tamamen yanmıştır. Yangın. lımanın 30(1 metre açığmda bulunar» tankerin makine dairesinde. patlsmalarla bajlamıştır. 700 tonluk akaryakıtını Samsun'da boşBİtan ve içinde sadece 30 tonluk kendi yakıtı bulunan geminin 19 mürettebatı, kaptan Nihat Tezgider'in emriyle, yangından 2 saat sonra «Tanmca»yı terketmi?tir. Yar.Ein. 5 saat surrrni^tur. Hklen «Tanmca»nın yaruna yaklaşılamaniaktadır. Oy kullanan Kayıtlı seçmenler seçmenler 10.522.716 12.925.295 9.748.678 13.679.753 9.100.000 14.392.581 (gayrı resmi) Bu sayılar, seçimlere katılmada beiirli bir azalma olduğunu açık şekilde göstermektedir. Kayıth seçmenlerin sayısında her dönemde 1 milyon civarında artış olduğu halde; oy kullanan seçmenler sayısında her dönem 68 yüzbin civarında bir düşüa goriilmektedir. Egeli: Üniversite l7KasınTda açılacak dedi 28 Ekimd'e yapılacak rektör seçimi sebebiyle İstanbul Üniver«itesi Senatosıjn?. riün fon kez başk3nhk eden Prof. Ekrem Şerif E::eh. fakül' ''prH = (Arl.ası >a i, su I ürj MtHRİ BELLİ BERAET ETTİ ANKARA, (a.a) Komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle nıahkenıe edilmekte olan Mihri Belli, dün beraet etmıştiı. Mihri Belli, bir süre Once, yayın yoluyla komünizm propagandası yapmaktan mahkemey* verilmiş ve mahkemece suçlu (Arkası Sa. 7, Su. 7 de) BAŞLADI VE BİTTİ Türkiye Müzisyenler Sendikası. 1.5 yıl önceki toplu sözleşme kuıallarına uymayan «Yeni Çağlar Saz»da aldığı grev karannı dün sabah uygulaınaya baslamış, fakat Türk İş Birind Bölge Temsilciliğinin, işverenin isteğiyle araya girmesiyle grevi. saat 17'de sona erdirmiştir. Anlasmaya göre, 35 lira yevmiyeji işçilerin ücretleri 55; 30 lira alan işçilerin ücretleri ise 50 liraya çıkarılmıştır. ECVET Gt'RESLN