Katalog

SAHİFE DÖRT 8 Kasun 1968 CUMHUfelYET Bir seçim bildirisi, bir iktisat TURK İDARI BflBLAS iki günlük Cumhuriyetin doğduğu 1923 yılı ve olaylar Mnstafa Kemal Paşa, raferden sonra Izmirden donugunde Yanınds Lâtıfe Hanım ve Kâzvm Karabekir Paşa «ax. Ataturk'un zafer kazanıldjktan sonrakı ılk Izmır volculuğa E>lul 1J22 dedır Muzaffer bir komntan olarak Izmlr'e girdiğı gnn, taknmler 10 Eylulu gostenr Latife Hantmla da Izmırde karşılajır 43 yajmdakı Mustafa Kemal Paşa, koşklerinde kaldıgı tşşakızade aılesinin kızı Lâtıfe Hanımla evleoecek ve çeptti uyusroazlıklarla dolan bu evlüık uıun surmevecektir Kazım Karabekir Paşa ile olan ılışkileri de ini?H çdnşhdır. böklal Savaçınm başmda lîbulıği eden bu ıki asker zaferden ve ozeüıkle Cumhunyetten mnra ayn yollarda ilerlerJer. 17 Şnbat lJ23'tekı Izmır Iktısat Kongresınin Baskanı Kâzım Karabekir Paşa'dır. Onun onderüğindeki gnıpun kahul ettırdıjı Mısakı Iktısadî Turkrve'yı ımm Mİlar etkısinde bnrakacak bir liberal yol çiıecektır Cumhurıyetin ilânından sonra, Karnn Karabekir Paşa askerlığı terketmek ıstemıyecek, ancak rivil olmadığı içm de Meclrae almmavacaktır 17 Kasım lS24'te kurnian nrataatf .Terakkipcrver Camhnriyet Firkasmm» Baskuıı da olaeak, İonır Snikastı sırasmda ruraklanacaktır. organı olan Bınnd Buyük Millet Meclisı, aynı zamanda ıhtilal devletımn bütün organlannı da kendmde toplamaktadır Mustafa Kemal Paşa bır devletın degıl, Buyük MıUet Meclısının Baskanıdır Devletın nerede oldufcunu arayanlar ise, onu ihtüâlde bulabüırler îlk Meclıs, 1923 yılı 1 nisanmda aldıgı kararla, ıki ay içınde seçıme gıdılmesıne karar verecek ve 15 nısanda dağılacaktır Cumburiyeian kaynagını meyda na getıren bu ük Meclıs, 66 seçim bolgesinden galen 337 mebustan kuruluydu îşgal sırasında dagılan tstanbul Meclisinden once 92, sonra da lngılızlerın Maitaya sürduklerınden 13 mebus daha Ankara Meclısıne katılraıslardı Yunanlılann Trakya' da estr ettikleri Cafer Tayyar Paşa ds, bttyUk «lerden sonra, Ankara MecU&ine gelmıstı Büyük MıUet Meclısirun üç yıllık gorev sılresi boyunea 24 mebus ölmiiş, 71 mebus ıstıfa etrruş ve 3 mebus da iskat edılmıştır Latite Hanım ve Karabekir Paşa â tatürk ıküdannın baslangıcı oiarak alacagımız 29 ekım 1923 te baslayan Ilk Turk Cumhunyetının kuruluşu, sadece T şekü değışıklığını 'şaretlemıyor. O, lçtekı ve dıştakı düşmana karşı yünitulen sılahlı ıhtılilın, artik resmı bır yonetıme do nüşmesı, kazanılaa zafenn bır devlet halıne gelmesıdır de 23 niaan 1920 den 15 nısan 1923 e kadarki 3 yıllık süre ıçınde Anadolu ıhtılaluıın ;.asama u Meclıs ıçındekı Mudafaı Hukukun bırıncı grupu, Turkıve Cumhunyetmı şekıllen dırecek ıkıncı Meclısın seçımme jonelen bır de «Seçun bevannamesı» kabul edecektı Mustafa Kemal Paşa nderlığındekı bırıncı grup, ılerıde Inırulacak Halk Fırkasmın da temeli dır Şımdıki Cumhurıyet Halk Partısının ılk seçun Dildınsı sajılacak bu metnın, 8 nısan tanhın de kabul edılen maddelermı hatırlayalım «Memleketi ve mUleti ıhlâl ve izmıhlâl telâketınden kurtarraak içın nulletten aldığı salâhıyeti mutlaka ile içtima eden Turkive Buvük MUlet Meclisi, Hakimiveti Milliye esasın» musteıuden bır halk devletı ve hukümeti teşkıl etti. Deruhte ettiçi vezaifi milliyenin k>smı muhunini üç senelık mutemadı mesaısıvle tfa eylemış olan bu Meclıs, 1 nısan 1339 Urihinde tecdidi intihabaU karar verdi.» B Bond MOOESTY BLAISE Gorth Trfffony J o n TIFFANY JÛNES k o n u v er e s i m : AYHAN BAŞOĞLU BUDIH KOPRUSU 1FAKAT SUBAV4 MASIL sayın Şevket Surevva Avdemir* Bildirl, yenl Meclıs devTesmdeın Tek Adam kıtabındakı okı gayenın, «Mülk •e milleti rev zetleme'lnden verelım faha naıl etmek» olacagını soylü •Kabıne'nm 27 tkımde ıstıfayor ve bır fırkanın kurulacagını sı açıklandı. Çesitlı kabme lısaçıklıyordu telerı \e bn arada Alı Fuat Pa«Yenı de\rei mesaıde Meclisin »a başkanlığındakı Harıcıye ^ eeksenvetmi bu gave etrafında kiletıne lsmet Pa»a \erıne Yutoplamak »e memleketi Hakımisuf Kemâl Bejı ko\an bır kabıjetı Mıllıye daıresınde sıyası teşne tertıbı ışı de vurumedı. kılâta mazhar etmek ıçuı, bır Halk Fırkası Grupa kavnıvorHalk Fırkası tesekkul edecektır. du. Gazının grup karııjıklığına Mecliste elyevm muMşekkıl Anabır yon vermesınden baska çâdolu ve Rumelı Mudafaı Hukuk re goruıımuvordu. Fakat Gazi, Grupu, Halk Fırkasına ıntikal ısı grup çalısmalarına bıraktı, edecektir.» bâzı arkadaslarını da o akşam Bıldin, bundan sonra, Izmır'de ıçın Çankaya'\a dâvet ettı.» 17 nısan 4 mart 1923 gurüeri ara Mustafa Kemal Pa<;anın «Yasında toplanan tktısat Kongresi nın kararlannın da dıkkate alın nn Cumhurıvet ı\«n edeceğız» dıgını söyleyerek, 9 prenslbini dedıgi Çankava eece^ıne katılan açıklıyordu lar şunlar tsmet Paşa, MılU ^ Hâkimiyet kavıtsız jartsız mil Mudafaa Vekılı Ka7im Sınop letlndir. Mebusu Kemalettin Samı H^ht 0 Teşnmsaru 338 Buyuk Mıllet Paşa, Rızç Mebusu Fkrem ve Mechsı karan değıçmez dusturuAfvon Mebusu Ru^en E«ref. muzdur <Bu kararla ssltanat üga Gece mısafırler cıttlkten <onedılmış hâkimiyet ve hukumranra Mustafa Kemil Paşa U~ lık Mület Mechsınm manevı şahsımet Paşa'M bırakmıvacak ve yetıne geçmiftır ) ıkısı oturup bır Cumhtırivet % Memlekette emnivet ve âsaAnavasası hazırUvacaklardır >ışın muhafazası en muhim \azifetnonu o gece\ı sovle anlatıdir. yorA Mahkemelenmızın serıan tev•Misafirler giderken Atatürk zıı adaletlerı temın edılecektır bana kalmamı sövledi. Ma«.a baA Iktisadl Mİahımız temln edl»ına gectlk. Evvelâ Teskılâtı Ele«ektir sasive Kanununn »nrüstuk. Her Q Halkın askerhk muddetı azal madde üzerındr, e»kisi ile vetılacaktır nlsi arasında mukaveseler vaO Ihtıyat zâbitlerınin istikbali pıvorduk. Atatürk neliceM dıkte temın askerı maluller emeklıler edivordu. Ben vazıtordam. Bn \e eramıl ıkdar edilecektır. saretle tamamlandıktan sonra Q Memurın meselesının tesbıt bütün metni bır kere ba<=tan ave ıkmah halk umurunun azamı satıva okudum. Ataturk dıkkatsurette ıntacı temuı edılecektır 1e dinledı Bıttikten sonra bıraı O Harap yetlerimht suratle imat dusundü ve «Hazırlık tamam» edilecektir » İnonu \bdı Ipekçıte naklettıgi hâtıratında 38 Sklra 1922 gecesin dedı. O «ece koskte mısafirivBu seçım bıldınsını yajmlayan dim Erte^ı sabah metni bır kede, \t»tı*1k'le birükte Cıımhuriyetın ilânuu nasıl plânladıklannı anlaHalk Fırkasının resmen teşekkulu, re daha eozden çe^ırdık ve betır \e sonniıda «Oldu bıttı» dherek bıtırır 9 eylulde olacaktır raberce Meclıse gıttık. Oidn Ataturk uzun Mİlaı Inonu vle en \akın bır arkadaşlığı pajlaşmış, Cumhuriyetin kurulu? yılı olan biltı.» 1923 un dığer onemlı olaylarma da sa\aş alanhrmdan, lozan pazarlıklanna kadar uıanan biıtun ışlerde kısaca bakalım hep O na ı, >\enm«tır YARIN: Inonu 3» Ekim 1923*te Cumhuriyetin ılk Başbakam olaeak ve 1937'de kadar kısa bır aranın dışında, 6 defa kabıne kuracaktır O LUŞ. . Resımde, ik kader arkadaşı, Cumhunjetm ilk yıllarında jöru\üeçım bıldırısınde sozu geçen tz vorlar. mır tktısat Kongresi var meselâ Turkıye'nm ılk ekonomık kongresi kabul edılebılecek bu lop lantıda, Mustafa Kemal Paşa surat lı bır ekonomık kalkınmanm gerek lı olduğunu belırtmı? ve kongre, bır Misakı iktiaadi kabul ederek dagılmıştı Bu kongrede başkan seçılen Kâzım Karabekir ekonomıdekı sağın ağırhgını, Turkıve Cumhunyetının ılk yıllarına hakım olaeak bır şekılde kabul eturmıştı Mahmut Esat Bozkurt un kongrede dıle getır dıgı devletçılıge yakın fıkırler rağ Bır sevınç alevıydı sanki. Mevın ucunda bır 69 bet bulmayacak ekonomı ve kalgıilustu tmdad'ı ehnden tutarak: Etesı gun îmdad ın uçurumdaki mağara.sı, kınmayı, dın ahlak gelenek açı Kaçalım, îmdad' dedı. sından alan «Mısakı Iktı&adı» onay sankı her gunden daha ıssızdı Hanı araba çeken tmdad'ın gozlermde bır sevınç çıldınsıydı lanacaktı. bıtkın hayvanlar olur, ayagı kayar düşer. KalkaCennet İkısı de patıkaya davrandılar. Ama patıkacak dermanı yoktur Başma Usuşürler, kalkması Mısakt Iktısadinin iki ılkesinl nm ılk kıvrmtısına varmadan o saate değın açııçın bın kuyrugundan çeker, otekı rastgele tekmegörelım lan ateşten kat kat guçlu bır yaylım uçurumun k^ ler Olurken havvanın goke bır bakışı vardır «Be•Turkıer, hangı sınıf %e meslekyalannı yaladı Kurşunlaıın yumruk gıbı vuruşlerde olurlarsa olsunlar, candan se~ nı nıye yarattın» dermış gıbi Mağaranın kenarmlanyla ıki govde bır kaç kez sarsıldı Cennetın Ud vlşırler^ * da oturup bakan Imdad'm gozlermde de oyle bır cennet kuyusu gozleri, Imdad'm yuzunu aradı, ve «Türk, ecnebî sertnayesine aacı bakış vardı Bır gün önce Kadn Çavuşa şo^le onu ta yanı başında gonınce yavaş yavaş sondülevhtar değıldır.» boyle anlatmıştı, ama içınde her şeye karşın bır ler Ikısmın de kaçma umuduyla çarpan yureklerl Bu «Misakı Iktısadi», 1929 Mumut vardı Sankı Cennet'le beraber yasayacak, sustu hndakı buyuk ekonomık krıze çocugunu büyutecektı Bu umudun boş olduğunu Cennetle îmdad yan vana yatıvorlardı, ama akadar olan devrede, Turkıjenın bılıyordu Dunya ama ne guzeldı' Boyle duşunurteş sabaha dek paldır küldur surdu Gun adam aserma\e bırıkımı ıçın seçtığı liken bır .üfek patladı Onca apansızın ıdıyaı kı, kukıllı ışıymca, magaradan hıç ates edılmedıŞımn far beral metodun ba»langıç noktalağının dıbınde bir top patlamışmış gıbı sarsıldı. kına varıldı Ama tmdad'ın olup olmedıgım gisı olacaktır Bır kurşun. tam yuzunun yanmdaki toprağa gbdıp bakmayı kımse goze alamıyordu Ogleye doğmulurken, ustunu başmı toz toprak etti îmdad, ru zaptıyeler duruksun duruksun uçuruma yana hemen yere vamyassı yattı Tüfeğını «»lıne aldı Arşıp, îmdad'la Cennet'ın bırbırıne sanlı govdelenni tık dort yandan yüzlerce tufek gumlemeye koyule Cumhurıyetın ilân \ılı gonınce şasırdılar Kımısı onlara acıdı.' Akşama du Çoğu kurşunlar mağaranın yamndaH kayalara 1923 un dığer olaylarına dodoğru jandarmalar çekıldı Ondan sonra kan kışaklıyordu îmdad da onundeki karanhğa rasgele nelım zan, ıhtıyar genç, çoluk çocuk o çevrenın koylüleateş edıyordu Arasıra «Teslun ol, Îmdad'» dive 23 Msanda Lozan Konferann olulerın başma üşüştuler Bunların çoğu olülebağınyordu ona O cevap vermıyor, ateş edıyoTdu sı jenıden toplanmış ve 24 re baka baka ağlıyordu ve Dumberek oğlu Hacı Mağt^ada burgaçlanan barut dumanının ıçmden Hazıranda Lozan anlaşması ımHasıma kufur eden edeneydı Cennetle tmdadın ölkurşunlar gelıp geçıyordu Dışardan durmamacaza edılmıştır Kapıtulasyonlar durulduklerı Çivdarlı'da duyulunca, koyden acı sma ateş edılıyordu Mağaranm ağzındakı çalılann lag\ edılmış, busunku sınırlanb.r çığlık yukseldı îhtıyar Kezban Bacı ağlaya ağdallan kınhvor, yapraklar uçuşuyordu Barut duna mız çızılmıştır laya yırtılmış paçavrava benzeyen bır seslenı tmdadı fena susatıyor, sürup surunup testıden Bu arada Haııran ayında \adıllerı çakı^ordu Içmden Zavallı yavrucaklar' Onlardan ancak şunpılan seçımler sonucu teşekkul cağız kaldı, dıye kuçuk Selım'ı bağnna basıyordu eden ıkıncı Bu>uk MıUet MecCennet îırtına gıbı koşuyordu Yıireti îmdad'a 1 Butün o çevre halkı îmdad'la Cennet ır> arkasmlı«ı toplanacak, Meclıs Lozanı bır varabılsem Onu dünya gozuyle bır gorebıldan ağladılar Jandarmalar gıttıkten sonra, Cenona\lı\acaktır t^tanbulun ışsem, dıye yureğı goğsunu çatlatırcasma çat ıat netle îmdad'ı mağaranm eteğıne ya^ı yana gomgahnın sona erdığı, Ankara nın çarpıyordu Karanlıkta gorulmuyordu Cennet Dağ duler Mezarlanmn başına ıki taş dıkıldı Gelıp baskent oldugu jıldır 1923 lar fışyuu, fışyuu dıye tulek seslenyle angılanıyorgeçen kadınlar mevsımın papatya, gelıncık gıbı 4 Agusto^ta Ba^bakan Rauf du Cennet magaraya baktı, oradan ara sıra alev daf çıçeklerınden çelenkler yaDarak mezar taşOrbay ıstıfa etmış, jerıne Fetdıllen çakr ordu Iıçınden lpnn takarlardı Sonra oralarda gunler ve aylar hı Okvar gelmıştır « Irrdad dırı daha Bır vetışebılsem' Dünya tıpkı eskısi gıbı okuz arabalar gıbı ağır ağır geçLozan anıaşmasına ve bu angonıyle bır gorebılsem d >e sevınıyordu meye koyuldu gene Cennet'le îmdad unutulmadı, la«ma\ı ımzala\an başarılı Turk Mağaranın yolunu bıhyorrtu O patıkamsı yoladları halkın, onlaı içın japtığı turklılerde anı''p temsılcısı tsmet PaşaNa karşı dan kaç kez keçı gıbı seke seke mıp çıkmıştı, ayak durdu Uçu/umun altmda>ı mezarlarından geçen beslenen dujgularla ka>najan ve yurek îafıflığıyle Bır sure ateş kesüır gıbı ol her koylu hem ızın alma, bem de selâm verme bır sıvası ortam vardır d ı Cennet de jandarmaların aralıila sıper aldık ıçın gür sesle Ye nıhayet, Cumhunyetın ilâlan yere varmıştı Burada gurultu etmeden sürunına sadece vesıle olaeak 27 Enerek uçunoma çıkan yola varmalıydı Cennet jan Destur îmdad Efe ve Cenne Bacı1 dive kım kabme buhranı gelır. thrmaların arasmdan kayarken bır jandarmaıun ünlerdı Hattâ koylüler ara sıra îmdad Efeyle Bu ıki gunluk buvuk buhranı, arkadaşma Cennet Bacının elele tutuşarak, uçurum çevresmın « Bu boyle olmaz Henfı boyle hakîayamavız daglannda gezdıklerını soylerlerdı Ya ayıyı ınmde dumanlarmış gıbi mağarasmdan <üçuk Selım yedı yaşına varınca ninesı Kezçıkmaya zoiiamalıyız herıfı, ya da mağarasmda i ç ban Bacının edmdığı ıki mege sıçırtmaçlık Ptlıktan gebertmelıyız Şımdıye dek dunya kadar meye koyuldu Kayık Aşırandan Bozburundan, cepha^e ysitık Yakacak bır kurşunumuz kalmadj Marmarısten gidıp gelenler Cavlarlıdan geçerD o kto r yahu' Herhalde kumandan paşa oephane getırtelermış kımi yol Çınarlarla golgelenmış koy meyHarun Gönençtıirk'ün cek ellem» dedıgını ışıttı Cennetm eteklen se danmın kahvesınde dmlenır dunyadan, aîemden, vefatının kırkıncı gunune rostlıvınçten zı çaldı îmdad'a varıp beraberce kaç hele demz dedıklerı tuhaf bır verden soz ederıan J Kaüim 1968 Cumart«i gıı. mak umudunun sevmcıyle ıçi harlayakoydu Ay lerdı Küçuk Selım kulak ka^artır Bjralann ns nıı ıkındı namazırı takıben Çankaranlıgında gorulmuyordu cok şükür Surüne sü olduğunu çok merak ederdı Dunyayı sordugıı kava camılnde tKavaklıdere Yerune uçurumun eteğındekı patık^ya vardı Patı zaman «âlemdır», âlemı sorduğu zaman da Seşılyurt sokak» okunacak Mevlıde kanın sagıada solundaki taslara, tırnaklarını 'to»kraba arkadas ve kendıslni selıme «dunyadır» derlerdı Çocuk bu dünya iîe \enlerin teşrlfıni nca edenz parırcasma tutunarak, çarçabuk magaraya çıktı 'lemın ayn şeym ıki ayn adı olacafıpı anlamış. Aha' Aha' ben geldım tmdad' diye mağaKımı scfer de kalabalık anlamına gehrmış dunya. AİİMİ ranın içıne fırladı. İktisat Kongresi S Diğer olaylar V MEVLİT (Henş Reklâm 2928 13548) İSTANBUL TİCARET ODASINDAN 19681969 devresı Dogu Almanya Anlaşmasına eklı «A» hstesının 59 sıra numarasmda kayıtlı 40 11. 11, 12, 13, 21, 22 tanfe pozısyorüu mallardan ıthal&t yapmak ısteyen ve Merl İthalftt Tönetmeliğinın 15 maddesı gereğınc dıstrıbütorluk belgesmı havz mensuplanmızan en geç 16.111968 tanhıre kadar tthalât Servısımıze müracaatlan nca olunur (Basin 27246 13537)