Katalog

SAHİFE DÖRT 19 Kasını 19fi8 CTJMHURİYET TURK ıTİDARI Mektupla açıbp mektupla kapanan Serbest Fırka Serbest Fırkadon bir ay sonra Menemende gericiler ayaklanıyor Ege'de büyük rağbet bulmuştur. Fethi Bey'in tzmir seyahati bir hâdise olmuş. Serbest Fırka lehine düzenlenen gösteriler, sonunda Halk Partisi ve Ataturk'e karşı bir halk hareketi haline dönuşmüştür. Fethi Bey çezdiği yerlerde halkı selâmlamak için şapkasını çıkardığı za man, kalabalık kitleler şapkalarını çıkartıp yere atmakta ve devrimleri protesto etmek için bu şapkaları ezmektedirler. 1930 daki Belediye seçimleriyle ilgili durum üzerine, Serbest Fırkanın, «Belediye intihabma kanstınlan fesad ve yolsuzluklar hakkında Dahiliye Vekilinden istizabta bulunması», barriağı taşıran son damla olmuştur. Başlangıç noktası unutulmuş, Halk Partisinin hâkim kadrosu iie Fethi Bey ve Serbest Fırkacı mebuslar arasındaki söz tartışmaları, devrimlerin başarı ve başansızlığının ele ahndığı polemikler şekline girmiştir. Fethi Bey, «Bir fırkanın iktidara geçmek istemesi siyasi parti tarif ve icabındandır» denuş, Belediye seçimlerinde hükümet kuvvetlerinin oynadığı zor kullanır rolü eleştirmiştir. nemende gezdiren yobazlar, biı jandarma kıtası tarafından açılan ateş sonunda öldürüleceklerdir. İstanbuldakı Nakşibendi şeyh lerinin yargılanması ise, 1931 A ralıgı sonunda Harb Divanı tarafından yapılacak ve 28 kişi idama mahkum edilecektir. 1933 yılı Şubatında, Bursada Ulucamide ben^eri bir olay cereyan edecek, Türkçe ezana karşı olduklannı beli.ten Kozanlı İbrahim ve bir Itaç suç ortagmdan meydana gelmiş diğer bir Nakşibendi grupu, yine devrimci hükümetin kuvvetleri tarafından cezalandmlacaklardır. 1935 deki Şeyh Halit (Siiri) ve 1936 daki Şeyh Ahmet (İsk ; 'ip) gerici ayaklanmaları, hep Nakşibendi tarikatının patlak verdirdiği olaylardar. Y A R I N : SONUÇ DENİZ CURBETÇİLERİ 79 •Etmeyin güzelim insanlar. insan yüreği dayanamaz sizleri bu halde görmeye. Siiiniz yaşlarınızı bizleri çıldırtmazdan önce. Bir şey değil. Döner elbette sağ salim ekmek parası peşinde denize açılan lar> diyesileri geliyordu. Ama böyle bir yalanı diye miyorlardı. Deyilemeyen bu sözler, göz yaşları gibi sözler. donuyoıdu içlerinde koca koca buz boncukları sanki: salkım salkım ağırlıklarıyla yırtıyordu, paralıyordu içlerini. Ama dans durdu. Analar, kadınlar, kızlar gemilerin bordalanna sıralandılar. Elvedalar. kucaklaşmalar. öpüşmeler. çığlık ve hıçkırıklar oldu. Beyaz mendiller ceplere kondu. kara mendiller çıkarı.dı. ıBu kara mendiller kullanılacaktı tâ babalar. koca ve erkek kardeşle oğullar diri ola rak dönünceye kadan Sonra kayıklar ayrıldı, egzoslarının dumanlan ve küreklerin hışşıyu u u larıyla. Az sonra burnu kavanço edince gözdn kayboldular: Artık uğurlıyanların önünde boş deniz. Önce rıhtımda acı bir insan çığlığı koptu, sonra hıçkınklarla göz yaşları kaldı rıhtımda. Madruhada hava berbattı, ama az zengindi. Çoğu gün karadan Sam yeli erti. Rüzgârın kıyıdan getirdi ği kızıl kum taneleri. insanın derisini kıvılcımlar gi bi yakıyordu. Kayıklan demirlıyorlardı. Kayıklar ağa ca bağlanmış yabani hayvanlar gibi. halatlarını hırlayarak tarıyorlar, sonra ısîanmış köpekler gibi silkiniyorlaıdı. Geminin tahtarevalli gibi aşağa yukanya inip çıkması denizcilerin pek umurunda değildi. Kimi yol denizin yüzünü kırıştıran bir püf bile olmazdı ya. Bir teknede bulunan denizciler, ne soy sop ya da mil letten ve dilden olsalar, hemen birinin yâreni olurlar. Cigaralarını tellendire tellendire birbirine yârenlik ederler. Çünkü bir deniz kıyısıyla karşıki kıyı arasında beşyüz deniz mili de olsa, deniz böler, ama hiç ayırmaz, bin metro yukseklikte bir dağ zincire kadar. Bir geminin yeni tayfayla denize açılması başkaca da hoş oluyordu. Yeni toplanınış denizcilerin birbirine anlatacakları çoktur. Çünkü ikinci ya da üç dört kez birbirine yeni baştan anlatmış bulunurlardı. Hattâ dört beş kez tekrarlamış, olanları bil» olurdu. Sefer sonunda denizcilerin hemen hemen her biri ötekilerin hayat öyküsiinü kendisininkini bildiği kadar bilirdi. Akşam üzeri dalma işi tamamlanınca, kimi sefer denizciler guvertede bağdaş kurarak halka oiurlar. birkaç kadeh rakı içerlerdi. Mezeleri deniz dibinden taze devşirilmiş istiridye, tarak, fuska 'fuskalar yirmi otuz kulaç dipte kar;»' keçeden yapılma bir yumurta gibidir. Bıçakla yarıldığı zaman içi yumurta sarısı, ekşi bir mezedir) ve başka deniz yemişleriydi. Dalgıçlar arasında en konuşkanı Rum dalgıcı Kandelyusah Vasso idi. {ArlMsı »ar) E > tnomide yenl yöntemlerin arandığı yıllar, Atatürk iktidannın ikinci ve son çok partili demokrasi denemesine de sahne olur. 1924 de kurulup, Şeyh Saıd Isyanının yaratüğı ortamın içinde 1925 hzairanında kapatılan Terakkiperver Fırka lcuruculannın Atatürk'e karşı olan muhalefetleri, hattâ bu mutıalefetin nefret derecesine varmasıyla bilinirdi. 1930 lann serbest Cumhuriyet Fırkası ise, bizıat Atatürk'ün rızasıyla ve bir ülçüde emriyle kurulacaktır. 1925 ten beri Paris Büyükelçimiz olan Fethi Bey (Okyar), 9 ıgustos 1930 tarihinde Ataturk'e, Cumhuriyet Halk Partisinin liieri değil de Cumhurbaşkam oArak hitap eden bir mektup yaîacaktır. Memleketin içinde buımduğu zor iktisadi şartlan, verji reformunun yapılmayışmı, cöylülerin şikâyetçiUğini tek bir «bebe baglar bu mektup: Ülke YalovacMu görüşmelerde, Fethi Bey, AUtürk'le birlikte.. deki tek partili rejimt.. Eger Atatürk izin verirse, Fethi Bey, bir parti kurmaya hazırdır. kış noktaşı budur. Prof. Tunaya, Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulmasına razı olan Atatürk iktidarının düşüncelerini bazı ihtimallerde toplar: O Atatürk ve tnönü, çok partili bir rejimi samimiyetle istemişlerdir. A Atatürk ve tnönü, şekli bir muhalefet kurarak denemeye gitmişler, yani muvazaa yapmışlardır. A Atatürk, partiyi samimiyetle istemiş, fakat diğer Halk Partisi erkânı istememl*tir. Gayet olumlu bir hava iiçnde çalışmalarına başlayan parti, süratle gelişmiş; Atatürk, karşı olmadığını göstermek için kardeşi Makbule Hanımı bile partiye kay dettirmiştir. Fakat bir devrimci kadro, bu denemeye ne zamana kadaar tahammül edebilecektır? ağustostaki cevabında, Atatürk, «Ben her ne kadar Halk Partisinin Başkanıysam da, fiilî Başkan tsmet Paşa'dır» der... Mademki laisizm konusunda görüşleri aynıdır, Fethi Bey gibi «însani ve siyasî ahlâkmdan emin olduğu bir kim»e». parti de kurabiür. 12 agustos 1930 tarihinde meydana gelen Serbest Fırkanın çı n Fiilî başkan kim? Yine bir mektupla erken Atatürk'ün tarafsız tutumu da değişmış, Ynı.us Nadi Bey'in Cumhuriyette yay:nlanan bir açık mckcubuna verdiğı ce\;ıpta. «Ben Cumhuriyet Halk Fırkasının leisivım» dıye fikrıni açıklayarak, Serbest Fırka'nın yerini cizmiştir. Ve fırka, açıldığı zamaiı olduğu gibi yine hır meKtupla ka panmıştır. 17 Kasım 1930 da Fet hi Bey Ataturk'e yazdığı ınck tupta. «Fırkanın Gaıi Hazretleriyle karşı karşıya gelecejini anladım» Jemekte ve partiyi ka patmayı daha doğra bulduğnna belirtmektedır. Bu arada Eylül 1930 da kuru na ilkeleri. «Cumhuriyetçilik. milliyetçilik ve lâiklik» olarak programlanan ve «Her iürlü harsi, iktisadi ve ma li teşebbüse yardımcı olacagını» beürten partinin, Millet Meclisinde sayıları 10 u geçen küçük bir de grupu vardır. Parti halk arasında, özellikle Rağbet buluyor A D l'Dişi Bond MODESTY BLAISE ya çahşan «Ahali Cnrahurıvet Fırkası» da, pek az sure Reçmeden. Bakanlar Kurula kararıyla kapatılacaktır. Devrimlerin bir siyasi partinin kadrosu istemese bile, bu siyasi parti aracılığıyla protesto edilişi. Serbest Fırkanın kapanmasından sonra bazı olaylarda yine Fethi Beyin teşebbüslerine baglanmaya çalışılacaktır. lan ve Güneydo^'i'c'a VOVIIIP.B Menemen olayı Aralıl: 1930 da, yani Serbest Fırkanın kapanışmdan bir ay sonra Menemen olayı yer alır. Nakşibendi halifes: <lt olarak kabul edilen İstanbullu Şeyh Esat'm tahrikiyle, başlarında Şeyh Mehmet bulunan 5 Nakşibendi, Menemende bir irtica hareketi taşlatmak istemişlerdir. Abdülhamidin oğlunun halife ilân edilecegini, bir sa bah namazmda cemaate bildiren bu beş gericiye bir kısım halk da katılmış ve Kubilây adındaki bir yedek subay duruma müdahale etmek istemiştir. Fakat gözü dönmüş yobazlann tahrikiyle Kubilây'ın üstüne binlerce kişi saldırmış ve tekbir sesleri arasında Kubilây'm başı testere ile kesilmiştir. Bir mızrağa taktıklan Ku bilây'm başmı, devrimlere karşı hareketin sembolü şeklinde Me Tiffatıy Jones TIFFANY JONES İlâncılık: 9646/14099 Malkoçoğlu konu ve resim: BUDIN KOPRUSU Ş4PKAU İPUS? Apı ÇALINAN TİCARÎ SENETLER 1963 Ekim. Kasım, Aralık ve 1969 vâde tarlhli bonolar (emre muharrer aenetler); 3/X/1968 tarihinde soygunculuk yolu ile çahnmıştır. Yukarıaa zikri geçen bilcümle senetlerin iptâli için ilgili mereilere başvurulmuş ve gerekii formallteler ikmâl edilmiş bulunduğundan, »ayın senet borçlularına: Bankalardan gayrihâmil şahıslar tarafından Ibraz edilecek îenetle bedellerinin odenme mesi ve bu gibi müracaalların ya dogrudan doğruya müessesemize veja herhangi bir adli makama haber vertlmesi ihtar ve İlân olunur. İstanbul/Bahçrkapı, Arpacllar Caddesi, No. 41'de Pandeli Y AMAL1OĞLU Teleton: 22 45 29 Cumhuriyet 14085 İ PlR. BANA • VÜZÜNÜ WÇ S Ö R M E ' S E U E N BÎR s e s i Türkiye Süt Endüstrisi Kurumvı Genel Müdürlüğünden 1 6 adet komple soğutma ünitesi imâl ettirilecektir. Her ünitenin takriben beheri 30.000 KCal/saat kapasiteli iki adet kompresör ile kondenser ve buzlu su tankım ihtiva edecektir. 2 Teklifler 29.11.1968 günü saat 17.00 ye kadar Ataç sokak 72/3 de Türkiye Süt Endüstrisi Kurumu Genel Müdürluğü ANKARA adresine gönderilecek ve şartnameler bu adresten temin edilecektir. 3 Kunım ihaleyi yapıp yapmanıakta. diledigine yapmakta serbesttir. (.Basin A. 15356 • 2'ıBöl) İ4U92 7 GUIV KAPAK OYUNUNUN ikinci 1OOOO lira talihlişi VİKTOR HABİB Alhncı Uaire Meşrutıyet cad. Ansen Apt. 130/4 BEYÜGLU 7 Gün kapaklarında 10.000 liralar, 1.OOO, 1OO, 10 liralar sizi bekliyor. Radar Reltlâm: 1097/14102